Moduł III Potrzeby i problemy osób chorych i nie, Egzaminy z Typologia

Pobierz Moduł III Potrzeby i problemy osób chorych i nie i więcej Egzaminy w PDF z Typologia tylko na Docsity!

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

Moduł III

Potrzeby i problemy osób chorych i nie-

samodzielnych w kontekście rozwoju

psychofizycznego człowieka w poszcze-

gólnych fazach życia

Wprowadzenie

**1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem

2. Hierarchia potrzeb – model Abrahama Maslowa. Piramida potrzeb
3. Potrzeby, problemy osoby chorej i niesamodzielnej
4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne
5. Diagnozowanie potrzeb i problemów**

Bibliografia

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

sne stosowanie czynników motywacyjnych oddziałujących na kilka poziomów potrzeb (http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-1).

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba, problem

Tabela 3.1. Zróżnicowanie pojęć: potrzeba i problem Potrzeba Problem Potrzeba – w mowie potocznej występuje w podwójnej roli, oznaczając raz sytuację braku, a innym razem przedmiot potrzeby, czyli coś, co jest potrzebne lub kogoś, kto jest potrzebny (Dubisz 2003, s. 447).

Potrzeba to odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze struk- turą organizmu, indywidualnym doświad- czeniem oraz miejscem jednostki w społe- czeństwie jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społecznej, za- chowania równowagi psychicznej.

Potrzeby społeczne to takie potrzeby, których zaspokojenie wymaga istnienia i działania instytucji społecznych na rzecz zamierzonych celów i o dających się prze- widzieć z dostatecznym prawdopodobień- stwem skutków działania. Mamy tu po- trzebę nauki, potrzeby ochrony zdrowia jednostek, dobrze działające instytucje służby zdrowia.

Problemem potocznie nazywa się sytua- cję trudną, z której należy znaleźć drogę wyjścia. Problem – poważna sprawa, która wymaga przemyślenia i zdecydowania się na jakieś jej rozstrzygnięcie.

Problem stanowi przedmiot zaintereso- wania psychologii, która klasyfikuje sytua- cje problemowe (czyli takie, w których samo rozwiązanie problemu, jak i sposoby prowadzące do osiągnięcia wyniku, nie są jasno określone) jako sytuacje: deprywa- cji, przeciążenia, utrudnienia, konfliktu, zagrożenia.

Rozwiązywanie problemów następuje w wyniku generacji pomysłów, zebrania rozwiązań, ewaluacji pomysłów i wdroże- nia wybranego rozwiązania.

Źródło: opracowanie własne autora

Niezaspokojona potrzeba rodzi problem. Działania opiekuna zmierzają więc do zaspoko- jenia potrzeb i rozwiązania problemów podopiecznego.

Tabela 3.2. Typologia potrzeb – koncepcja E. Allardta: „HLB” Having (posiadanie) Living (uczucie) Being (istnienie)  środki ekonomiczne,  mieszkanie,  zatrudnienie,  warunki pracy,  zdrowie,  edukacja.

 kontakty ze społeczno- ścią lokalną,  stosunki rodzinne,  kontakty towarzyskie,  stosunki międzyludzkie w pracy.

 możliwości samookreśle- nia,  bezpieczeństwo osobiste,  aktywność polityczna,  spędzanie czasu własnego,  zadowolenie z pracy. Źródło: http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html

Definicja potrzeb zdrowotnych mówi, że są to takie odchylenia w stanie zdrowia pa- cjenta lub jego środowiska, kiedy trzeba podjąć niezbędne kroki, aby nie dopuścić do skutków negatywnych dla zdrowia. Potrzeby dzielimy na:

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

Rysunek 3.1. Piramida potrzeb według Maslowa

Źródło: opracowanie własne autora

Potrzeby fizjologiczne – to podstawowe potrzeby przetrwania (zaspokojenia głodu, wody, tlenu, snu czy biologicznego funkcjonowania człowieka).

Potrzeby bezpieczeństwa – to potrzeby środowiska psychicznego i emocjonalnego. Obejmują one między innymi takie elementy: zapewnienie sobie bezpieczeństwa czy życia wolnego od trosk materialnych, potrzeba stabilności, ochrony, porządku, sprawie- dliwości czy wyeliminowania zagrożeń, potrzeba zdrowia. Zaspokojenie potrzeb bezpie- czeństwa pozwala na rozwinięcie potrzeby miłości i przynależności, których deprywacja wywołuje chęć odnajdywania ludzi i sytuacji zaspokajających tę potrzebę lub koniecz- ność zmodyfikowania otoczenia pod kątem oczekiwanego zaspokojenia.

Potrzeby afiliacji – to potrzeby odnoszące się do relacji człowieka z otoczeniem. Doty- czą nawiązywania bliskich kontaktów z ludźmi, rodziną. Obejmują m.in. potrzebę miło- ści, przyjaźni, przywiązania, akceptacji. Potrzeby te w większości zaspokajane są przez rodzinę i najbliższych znajomych.

Potrzeby szacunku i uznania – to potrzeby zyskania uznania we własnych oczach i oczach innych ludzi. Potrzeba szacunku może być deprymowana przez niską ocenę na- szego zachowania wystawioną przez innych, zajmowanie mało satysfakcjonującej pozy- cji społecznej, niedostatek sił, prestiżu i sukcesu.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

Potrzeby samorealizacji – to potrzeby wynikające z dążenia jednostki do zajmowania się tym, do czego czuje powołanie – do zaspokajania własnych ambicji. Zaspokajać naj- wyższą potrzebę samorealizacji to znaczy zaspokajać potrzebę nabywania wiedzy, zro- zumienia świata, poszukiwania doznań estetycznych.

To potrzeby związane z pełnym wykorzystaniem własnego potencjału i osiąganiem ce- lów, które przynoszą satysfakcję, zaspokajane są w głównej mierze przez działania in- dywidualne.

Z biegiem czasu Maslow rozszerzył swoją teorię o podział na potrzeby dwóch typów:

• potrzeby typu D ( deficiency ) – potrzeby niższego rzędu,
• potrzeby typu B ( being ) – potrzeby wyższego rzędu, tzw. „metapotrzeby”.

Jak podaje Jerzy Kulczycki: „pierwsze służą uzupełnianiu naturalnych braków powstają- cych w wyniku działalności człowieka, drugie zaś jego rozwojowi i doskonaleniu”.

Zaspokojenie potrzeb D prowadzi do redukcji napięcia motywacyjnego, niezaspokojenie

• do schorzeń.

Zaspokojenie potrzeb B, zwanych też przez Masłowa „metapotrzebami”, wzbogaca oso- bowość, ale bywa źródłem wzrostu napięcia. Niezaspokojenie potrzeb B prowadzi na- tomiast do „metachorób” (depresja, nerwice egzystencjalne) bądź do „metapatologii” (apatia, alienacja, cynizm).

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

naukę zajmującą się tzw. sytuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wcho- dzą artysta (twórca), proces twórczy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne. Zadaniem estetyki filozoficznej jest opisać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami sytuacji estetycznej.  Poznawcze – potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości. Procesy poznawcze – pro- cesy tworzące i modyfikujące struktury poznawcze (reprezentacje umysłowe) w systemie poznawczym (w umyśle), będące przedmiotem badań kognitywistyki i psychologii poznawczej. Można stwierdzić, że procesy poznawcze służą do two- rzenia i modyfikowania wiedzy o otoczeniu kształtującej zachowanie (służą po- znawaniu otoczenia). Można również stwierdzić, że są to procesy przetwarzania informacji, jakie zachodzą w układzie nerwowym i polegają na odbieraniu infor- macji z otoczenia, ich przechowywaniu i przekształcaniu oraz wyprowadzaniu ich ponownie do otoczenia w postaci reakcji – zachowania.  Szacunku i uznania – zaufanie do siebie, poczucie własnej, wartości, kompeten- cja, poważanie, potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach in- nych ludzi, pragnienie potęgi, wyczynu i wolności, potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.  Przynależności – potrzeby więzi, afiliacji, miłości, bycia kochanym. Występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji i obcości, tendencji do na- wiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy.  Bezpieczeństwa – zależność, opieka i oparcie, protekcja, wygoda, spokój, wol- ność od strachu pobudzają do działania, zapewniając nienaruszalność, ujawniają się, gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne. Bezpieczeństwo – stan bądź proces, gwarantujący istnienie podmiotu oraz możliwość jego rozwoju. Bezpieczeństwo to stan, który daje poczucie pewności istnienia i gwarancje jego zachowania oraz szanse na doskonalenie. Jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka. Odznacza się brakiem ryzyka utraty czegoś dla podmiotu szczególnie cennego – życia, zdrowia, pracy, szacunku, uczuć, dóbr materialnych i dóbr nie- materialnych. Bezpieczeństwo jest naczelną potrzebą człowieka i grup społecz- nych, jest także podstawową potrzebą państw i systemów międzynarodowych. Jego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.  Fizjologiczne – jedzenie, woda, tlen, potrzeby seksualne, brak napięcia, sen. Po- trzeby fizjologiczne dominują nad innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.

Zmodyfikowana piramida potrzeb – drabina potrzeb – przedstawiono w niej bardziej szczegółowy opis hierarchii potrzeb:

 samorealizacja (jak odbierasz siebie i jak jesteś odbierany),  potrzeby egoistyczne (jak inni zwracają na ciebie uwagę i co sam robisz),

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

 potrzeby społeczne (przyjaciele i kontakty międzyludzkie),  bezpieczeństwo (np. gwarancja zatrudnienia),  potrzeby fizjologiczne (pożywienie, schronienie itp.)

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

Potrzeba Czynniki zaburzające Problem Snu i odpoczynku Choroby psychiczne, stres, sytuacje trudne, choroby nowotworowe.

• niewyspanie się, rozdraż- nienie, drażliwość,
• trudności w koncentracji,
• utrudniona praca, nauka, kontakty interpersonalne, Ruchu Choroby układu kostnego, kalectwo, choroby układu oddechowego, krążenia, naczyniowe, urazy i złama- nia, porażenia, niedowłady.
• ograniczona lub całkowi- cie zniesiona możliwość poruszania się,
• utrudniona samorealiza- cja,
• wycofanie społeczne, za- wodowe,
• brak akceptacji stanu za- burzenia, Bezpieczeństwa Wszystkie choroby, utrata bliskich, przyjaciół, pracy, nauki, odrzucenie społecz- ne.
• brak stabilności finanso- wej,
• utrata wiary w siebie,
• wyobcowanie,
• ucieczka w chorobę, de- presja, alkoholizm, Samorealizacji Kalectwo, oszpecenie, luki pamięciowe, wylewy, cho- roby nowotworowe.
• niemożność realizacji marzeń,
• niemożność wykonywa- nia pracy, Samoakceptacji Urazy, oszpecenia, luki pa- mięciowe.
• brak samoakceptacji, cho- roby,
• ucieczka od świata i ludzi. Uznania i szacunku Choroby psychiczne, de- presja.
• brak lub obniżenie swojej wartości, Więzi rodzinnych społecz- nych

Choroby nowotworowe, przewlekłe.

• rozwód, odrzucenie, utra- ta przyjaciół,
• utrata pracy, Uczuć – przyjaźni, miłości Choroby nowotworowe, przewlekłe, psychiczne, niewyleczalne.
• utrata partnera,
• odrzucenie społeczne,
• wycofanie się. Źródło: opracowanie własne autora

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

4. Procesy psychiczne, poznawcze i emocjonalno-motywacyjne

Procesy psychiczne – to ogół stanów świadomych i nieświadomych, które mają wpływ na powstanie myśli, przekonań, marzeń, pragnień, motywów świadomych i nieświado- mych i wywierają wpływ na zachowanie się człowieka.

Procesy psychiczne dzielimy na:

 poznawcze, np. wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć,  emocjonalno-pobudzeniowe,  wykonawcze.

Wyróżnić można następujące rodzaje zjawisk psychicznych:

 Psychiczne procesy poznawcze: wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, uwaga, pamięć, myślenie – umożliwiają one poznawanie otaczającej rzeczywistości, czyli odbiór informacji, przechowywanie informacji w świadomości, odtwarzanie w sytuacji, kiedy nam są potrzebne oraz wytwarzanie nowych informacji. Pozna- jemy otaczające zjawiska, przedmioty, sytuacje w różnych poziomach: Za pomocą zmysłów (wzrok, słuch, itp.) odzwierciedlamy zewnętrzne cechy przedmiotów i zjawisk. Wiedza ta umożliwia elementarną orientację w ota- czającej nas sytuacji, środowisko nie wystarcza jednak ażebyśmy mogli ją zmienić i dostosować do własnych potrzeb. Za pomocą intelektu (umysłu) rozumiemy zależność, związki, relacje, jakie występują w danej sytuacji i w oparciu o tą wiedzę możemy przekształcać za- staną sytuację, dostosować do własnych potrzeb.  Procesy emocjonalno-motywacyjne (w skład tej grupy wchodzą emocje (gniew, zazdrość, zadowolenie), uczucia (przyjaźń, miłość), motywacje, decyzje. Procesy emocjonalno-motywacyjne dzielimy na: Procesy emocjonalne – są to procesy psychiczne, które czynnościom czło- wieka nadają „barwę” i wyrażają jego osobisty stosunek do przedmiotów, zjawisk, innych ludzi i własnej osoby. Procesy te są ściśle związane z funkcjo- nowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autonomicznego układu nerwowego. Procesy motywacyjne – motywacja do działania wiąże się z zaspokajaniem potrzeb biologicznych, psychologicznych i społecznych w sposób hierar- chiczny (potrzeby wyższego rzędu zaspokajane są po potrzebach niższego rzędu). Potrzeby biologiczne określa się mianem popędów. Najważniejsze z nich to potrzeba pokarmu, napoju, snu, popęd samozachowawczy, popęd płciowy. Potrzeby psychologiczne obejmują potrzeby poznawcze, potrzeby emocjonalne, potrzebę znaczenia, potrzebę sensu życia. Potrzeby społeczne,

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

5. Diagnozowanie potrzeb i problemów

Diagnoza – pojęcie pochodzi od greckiego słowa diagnosis , oznaczającego rozpozna- nie. Diagnoza w pojęciu ogólnym oznacza „Rozpoznanie jakiegoś stanu rzeczy na podstawie jego cech (objawów), w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości pa- nujących w danej dziedzinie” (S. Ziemski).

Diagnoza potrzeb stanowi nieodzowny element procesu pielęgnowania. Jest pod- stawą do ustalenia planu pielęgnowania i jego realizacji. Diagnoza odnosi się do trzech poziomów funkcjonowania człowieka.

 Samodzielny – samodzielnie potrafi zaspokoić potrzeby, rozwiązać problemy.  Przy pomocy – wymaga pomocy przy zaspakajaniu potrzeb, rozwiązywaniu pro- blemów, np. robienie zakupów, załatwienie spraw urzędowych, toaleta poranna, sprzątnięcie mieszkania itp. Należy określić, jakiej pomocy potrzebuje/oczekuje podopieczny i w jakim zakresie.  Niesamodzielny – jest całkowicie uzależniony od pomocy, opieki osób trzecich w tym opiekuna medycznego.

W diagnozowaniu pacjenta uwzględniamy zgłaszane przez niego dolegliwości (np. tem- peratura, tętno, RR, ból, ruch, urojenia, niemożność wykonania czegoś – zakupy, pranie, toaleta), funkcjonowanie społeczne, sytuację socjalną klienta i jego rodziny, udzielone świadczenia socjalne.

Analizę przeprowadzonej diagnozy dokumentujemy w dokumentacji funkcjonującej w placówce. Wzory dokumentów znajdziecie w książce Szwałkiewicz o tytule Opiekun me- dyczny w praktyce na stronach 403–414.

Projekt „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie ”Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Potrzeby i problemy osób chorych i niesamodzielnych

Bibliografia

Literatura obowiązkowa Szwałkiewicz E., Opiekun medyczny w praktyce , PZWL, Warszawa 2013.

Literatura uzupełniająca Dubisz S., Uniwersalny słownik języka polskiego , Warszawa 2003.

Wilczek-Rużyczka E., Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego , Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.

Netografia http://bazaprogramow.zdrowiedlapomorzan.pl/public_html/upload/Potrzeby%20zdro wotne.pdf

http://cotojest.info/problem_badawczy_589.html

http://www.eduteka.pl/doc/hierarchia-potrzeb-

http://opiekawdomu.info/2011/08/niepubliczny-zaklad-opieki-zdrowotnej-hospicjum- domowe-w-wolsztynie-spolka-z-ograniczona-odpowiedzialnoscia/

http://www.publio.pl/files/samples/75/5f/12/49385/Wybrane_problemy_osob_starsz ych_demo.pdf

http://www.poloznictwo.cba.pl/download/Irok/wp/wprowadzenie_do_pielegniarstwa. pdf