Pobierz Modyfikacja zachowań agresywnych - Notatki - Psychologia - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Procesy wartościowania emocjonalnego mają ogromne znaczenie dla kontrolowania agresji, gdyż powstająca sieć wartości już jako spójny system wiedzy o rzeczywistości przejmuje kontrolę nad zachowaniem społecznym(Zdzisław Bartkowicz 2001). Lęk, poczucie winy, samopotępienie, samopogarda to najsilniejsze przeciwagresywne bariery. Pojawienie się ich jest uzależnione od przyswojenia w toku socjalizacji obowiązujących wzorców, standardów, które stoją w sprzeczności ze stosowaniem agresji, jako instrumentu osiągnięcia jakiegoś celu. Według Z. Bartkowicz (2001) nie oznacza to tego iż skrajni agresorzy mają tak poważny defekt sumienia, aby agresję uważać za obojętną, a nawet pożądaną. Problem tkwi w stosowaniu przez nich sposobów unikania wyrzutów sumienia, poprzez różne manewry samookłamywania czy samorozgrzeszania. Wymienia się wiele barier, które stosuje agresor, aby zachować dobre imię o sobie, m.in. usprawiedliwianie, manipulacje, zaprzeczenie odpowiedzialności, manipulacja poznawcza, jaką jest potępianie potępiających (Zdzisław Bartkowicz 2001). Niezwykle istotne znaczenie przy pracy z taką jednostką ma terapia poznawcza, użyteczna w odbudowaniu społecznie uznawanego systemu wartości. Mało docenianym, a skutecznym czynnikiem hamującym agresję jest empatia, będąca zdolnością do rozpoznawania tego, co myślą, czują i pragną inni ludzie, a jednocześnie zdolnością współodczuwania. Naukowcy zajmujący się socjalizacją uważają iż empatia warunkuje zachowania prospołeczne, uwzględniające dobro innego człowieka, jednoczenie powstrzymuje od szkodzenia i zadawania mu cierpienia(Zdzisław Bartkowicz 2001). Jak wspomniane było wyżej agresja to zachowanie wyuczone, a zatem możliwe jest jego oduczenie. Takie zdanie przyjmują behawioryści. Orientacja tejże grupy kierowana jest do szerokiego grona agresorów. Zakłada ona, iż agresja jest przejawiana i utrwalana poprzez fakt przynoszenia korzyści agresorowi, a zadaniem psychologów, pedagogów wedle tej teorii jest zneutralizowanie wartości nagradzającej agresji, poprzez następujące techniki: Wzmocnienia pozytywne , tj. uaktywnienie poprawnych nieagresywnych zachowań, które z czasem zastąpią agresywne. Do wzmocnienia zachowań pozytywnych stosuje się nagród. Stosuje się natychmiast po wystąpieniu pożądanych zachowań. Wygaszanie, polega na ignorowaniu przejawów agresji, których celem jest zwrócenie na siebie uwagi otoczenia. Chwilowa izolacja (time-out) jest usunięcie wszelkich źródeł wzmocnień po każdorazowym wystąpieniu zachowań agresywnych.
Ekonomia punktowa (koszt reakcji) w tej technice wykorzystuje się nagradzanie za pomocą żetonów lub punktów przeliczanych na pieniądze, wówczas gdy nastąpi pozytywna reakcja(Zdzisław Bartkowicz 2001). Ważnym terminem odnoszącym się do agresji jest trening umiejętności interpersonalnych. Określa się nim program edukacyjno – terapeutyczny, który umożliwia wyuczenie sprawności interpersonalnych niezbędnych do normalnego funkcjonowania jednostki w społeczeństwie. Nauka tych sprawności odbywa się poprzez tzw. ustrukturalizowne uczenie się całego zespołu nawyków, metodami takimi jak: modelowanie, odgrywanie ról, informowanie zwrotne poprzez wzmocnienia, transferowanie ćwiczonych zadań na realne sytuacje życiowe (Zdzisław Bartkowicz 2001). Poza wymienionymi wyżej sprawdzonymi i skutecznymi metodami istnieje wiele innych funkcjonujących sposobów hamowania agresji. Istotne jest dopasowanie terapii do wieku, możliwości dziecka i środowiska. Świetnym rozwiązaniem jest utworzenie przez zespół wychowawców, pedagogów, psychologów programu edukacyjno-terapeutycznego. Aby przystąpić do pisania programu musimy:
- posiadać pełną diagnozę dziecka
- dobrze znać i rozumieć środowisko, w którym działamy z uczniami
- określić cele naszych działań , odróżniając cele główne – nadrzędne, od szczegółowych, bliższych, które zakładamy na określony czas
- dokonać wyboru sposobu realizacji celów (odpowiedni dobór środków, metod, treści) W trakcie realizacji programu pamiętać musimy o weryfikacji celów i zadań na podstawie aktualnych i etapowych wyników. PROGRAM „SAPER” Jednym z najbardziej znanych programów dotyczących problemu agresji jest „SAPER”. Program Saper został zbudowany w oparciu o chrześcijańską wizję człowieka. Zakłada ona, że człowiek z natury jest dobry. Zdarza się, że w wyniku doświadczeń życiowych to dobro zostaje schowane, ale nie zanika, ciągle można do niego się odwoływać, na nim budować. Losy pojedynczego człowieka nie są obojętne dla reszty świata. Każdy człowiek ma swój wpływ na dzieje świata, stąd konieczność odpowiedzialnego traktowania siebie i innych osób. Agresja wynika z lęku, przede wszystkim przed samotnością, że nikogo nie znajdę, przed brakiem miłości, odrzuceniem. Nie da się w życiu zupełnie uniknąć błędów. Ale liczy się wola poprawy, wysiłki zmierzające ku przemianie. Nauczyciel podejmujący się realizacji tego programu powinien mieć ukształtowany system wartości, pomagać uczniom w
niepożądanych zachowań przede wszystkim agresji i przemocy. Skierowany jest na zmianę zachowania w oparciu o trzy komponenty:
- trening umiejętności i zachowań prospołecznych,
- trening kontroli złości,
- trening wnioskowania moralnego. Jeśli chodzi o pierwszy z komponentów, polega na tym iż młodzież w małych grupach ogląda przykłady wzorcowych zachowań, w których ma deficyty. Ma możliwość ćwiczenia takiego kompetentnego zachowania, za co otrzymuje pochwały i informacje zwrotne. Młodzież uczy się, co powinna robić w trudnych sytuacjach zamiast ataku z zamiarem zranienia. Drugi składnik uczy czego nie robić. Jego celem jest podwyższenie samokontroli, kontrolowanie i ograniczanie agresji i negatywnych emocji. Uczy konstruktywnego reagowania na zaczepki. Ważne jest zmniejszenie wzbudzenia złości oraz dostarczenie środków samokontroli w sytuacjach wybuchu złości. Trzecia interwencja ART. – trening wnioskowania moralnego ma na celu pokonywanie kolejnych stadiów rozwoju moralno – poznawczego. W tym etapie prezentowane są sytuacje problemowe, w których stawia się młodzież, po czym pytania sondujące pomagają diagnozować nieprawidłowości w uczestnikach. Pożądanymi konsekwencjami techniki interwencyjnej ART. Są: zmniejszenie częstotliwości występowania zachowań agresywnych, złości, impulsywności, zmiana interakcji międzyludzkich, funkcjonowania w społeczeństwie(http://awans.szkola.net - 17.03.2009 – 12.00-13.00).
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI Przez „program profilaktyczny” rozumie się działania psychoedukacyjne, których celem jest zapobieganie zachowaniom ryzykownym uczniów i szkodom wynikającym z problemów w ich otoczeniu. PROBLEM - agresja i przemoc w szkole Część I - Założenia teoretyczne programu. Realizacja szkolnego programu profilaktycznego ma za zadanie przeciwdziałać zjawisku agresji i przemocy u dzieci i młodzieży jak te propagować pozytywne wartości. Mówiąc o agresji trzeba mieć na uwadze zarówno przemoc fizyczną, jak i przemoc psychiczną polegającą na często długofalowych prześladowaniach w formie atakowania kogoś wprost lub nękania wykluczeniem z grupy bądź niedopuszczeniem do niej. Obecnie bardzo podniósł się
poziom tego zjawiska w szkole. Szykanowanie, izolowanie niektórych członków grupy, okazywanie im pogardy, agresji i przemocy (określane terminem mobbing ), jest niestety zjawiskiem powszechnym w społecznościach, w tym równie szkolnych. Aby przeciwdziałać zjawisku agresji, przemocy w szkole konieczne jest posiadanie wiedzy na temat istotnych problemów. Wiedza ta jest potrzebna do skutecznego przeciwdziałania tym zjawiskom w szkole. Uczniom zaś daje możliwość poznania powodów zachowań agresywnych, wglądu i większą kontrolę nad własnymi emocjami i nabycie nowych modeli zachowań. Niezbędne jest zaangażowanie w działania profilaktyczne wszystkich zainteresowanych stron: nauczycieli, wychowawców, rodziców i uczniów. Tylko właściwe postępowanie wychowawcze i edukacyjne nauczycieli, wychowawców i rodziców może zmienić tę sytuację. Część II – Diagnoza problemu Problem agresji i przemocy dotyczy środowiska szkolnego. Został zdiagnozowany na podstawie obserwacji zachowań uczniów, informacji od nauczycieli, rodziców, samych uczniów oraz od innych instytucji lokalnych (policji, kuratorów, poradni psychologiczno- pedagogicznej). Metodą określającą stopień natężenia problemu przemocy to konsultacje, wywiad, obserwacja, ankieta, analiza dokumentacji szkolnej. W wyniku diagnozy program adresowany jest do:
- uczniów szkoły podstawowej, -uczniów gimnazjum, -rodziców -nauczycieli, wychowawców, pedagoga, psychologa. Część III – Cele szkolnego programu profilaktyki. Cel główny - zapobieganie, ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie zjawiska agresji i przemocy w szkole. Cele szczegółowe:
- kształtowanie u dzieci i młodzieży umiejętności interpersonalnych, postawy asertywnej (umiejętność radzenia sobie z presją społeczną), skutecznej komunikacji, rozwiązywania konfliktów, radzenia sobie z emocjami takimi jak gniew, złość, wrogość,
- promocja pozytywnych wartości wśród uczniów,
- uczenie zachowań dotyczących kultury życia codziennego,
- wzmocnienie poczucia własnej wartości wśród uczniów,
- uczenie dbałości o zdrowie fizyczne i higienę psychiczną. ZAŁOŻENIA PROGRAMU
-indywidualne rozmowy wychowawcy, pedagoga i psychologa szkolnego z rodzicami w celu przekazania wskazówek postępowania z dzieckiem oraz wspólnego szukania sposobu radzenia sobie z trudnościami wychowawczymi,
- wskazanie miejsca gdzie można uzyskać pomoc (Ośrodek Interwencji Kryzysowej, „Niebieska Linia”) III. Działania profilaktyczne wśród nauczycieli Nauczyciele od dawna sygnalizują narastanie problemu przemocy i agresji w szkole i potrzebę podjęcia konkretnych działań ograniczających to zjawisko. Celem współpracy nauczycieli jest wyposażenie ich w umiejętności rozpoznawania problemu i odpowiedniego reagowania w sytuacji przemocy w szkole. Praca z nauczycielami obejmuje: -szkoleniowe spotkania dla Rady Pedagogicznej- praca metodą warsztatową dla zainteresowanych nauczycieli dotycząca charakterystyki agresora i ofiary oraz postawy nauczyciela w czasie występowania przemocy
- pomoc w opracowaniu materiałów dydaktycznych do wykorzystania przez nauczyciela na lekcji wychowawczej
- spotkania zespołu nauczycieli uczących w danej klasie -indywidualne konsultacje wychowawców z pedagogiem i psychologiem szkolnym. STRATEGIE PROFILAKTYCZNE I. Strategie informacyjne: Cel- dostarczenie adekwatnych informacji, odpowiednich dla wieku rozwoju dziecka, na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru. Założenie – dostarczenie informacji spowoduje zmianę postaw a w rezultacie zmianę zachowań II. Strategie edukacyjne: Cel – pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych Założenie - rozwój w/w umiejętności umożliwi zaspokojenie najważniejszych potrzeb w sposób akceptowany społecznie III. Strategie alternatywne Cel – pomoc w zaspokajaniu ważnych potrzeb oraz satysfakcji poprzez zaangażowanie się w działalność pozytywną (artystyczną, sportową, społeczną)
Założenie – wiele dzieci nie ma możliwości realizowania swojej potrzeby aktywności, podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów, rozwój zainteresowań. (http://awans.szkola.net - 17.03.2009 – 12.00-13.00).
http://szkola.net/awans/art.php?id=
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ NR 1 TEMAT: DLACZEGO ZACHOWUJEMY SIĘ AGRESYWNIE?
CELE OPERACYJNE: Uczeń:
**- zna różne przyczyny zachowań agresywnych,
- zna inne niż agresja możliwości reagowania ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kartki, arkusz szarego papieru, pisaki, kartki z zadaniami dla poszczególnych grup. PRZEBIEG ZAJĘĆ:**
- Rundka wstępna Wszyscy siedzą w kręgu i kolejno określają w skali 1 do 10 swoje samopoczucie. 2. Praca w grupach
Dzielę klasę na trzy grupy: pierwszą, drugą i trzecią. Każda grupa otrzymuje arkusz z zadaniem- opis sytuacji, którą mają wspólnie omówić w zespołach. Po przeanalizowaniu tekstu młodzież uzupełnia zaznaczone w arkuszu zadania, poszukując przyczyn zachowań agresywnych oraz sposobów, dzięki którym można im zapobiec. Sytuacja A Krysia przynosi na lekcję ulubioną książkę Małgosi. Małgosia chce pożyczyć książkę od koleżanki, ale Krysia jej odmawia. W czasie przerwy Małgosia kradnie książkę. Małgosia zachowała się agresywnie, ponieważ.................................................. ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. Zamiast reagować agresywnie, Małgosia mogłaby ............................................ .............................................................................................................................. ..............................................................................................................................
Sytuacja B Nauczyciel w czasie lekcji skrytykował Mateusza. Po skończonych lekcjach do Mateusza podszedł kolega, który chciał się umówić z nim do kina. Mateusz powiedział koledze:” Odczep się i daj mi spokój”, po czym go pchnął.
Mateusz zachował się agresywnie, ponieważ ........................................................ ....................................................................................................................................................... ...........................................................................................................Zamiast reagować agresywnie, Mateusz mógłby....................................................
- Wszyscy uczniowie siedzą w kręgu i kolejno odpowiadają na pytanie: Co miłego się wydarzyło wczoraj w Twoim życiu?
- Zabawa-Marionetka/B. Franusz,2001/
Proponuję uczniom zabawę, dzięki której będą mogli zrozumieć, że niektórzy ludzie, nie potrafią innym odmówić, bronić swojego zdania. Wybieram ochotnika, którego stawiam na środku kręgu i proponuję mu odegranie roli marionetki, kukły. Pozostali uczniowie podchodzą do aktora i przez piec minut bawią się jego ciałem zmieniając jego układ rak, nóg. Uczeń- dzieli się z innymi odczuciami, których doświadczał, odgrywając rolę. Pozostali uczniowie również wypowiadają się na temat zabawy. Zastanawiają się, czy robienie czegoś wbrew własnej woli jest przyjemne. Wnioskami dzielą się.
3.Omówienie sposobów odmawiania(B. Franusz,2001) Posługuję się planszą, którą wcześniej przygotowałam” Sześć sposobów odmawiania”, wyjaśnia młodzieży, w jaki sposób mogą wykorzystać przedstawione na niej strategie odmawiania w życiu codziennym.
Sześć sposobów odmawiania: 1.Powiedz”nie”. 2.Zmień temat.
- Odejdź.
- Zignoruj propozycję.
- Podsuń lepszy pomysł.
- Powiedz coś śmiesznego.
- Ćwiczenia- odmawiania. Dzielę klasę na trzy grupy. Każda grupa otrzymuje tekst- opis sytuacji, w której jedna osoba nakłania do określonego postępowania. Uczniowie mają za zadanie sformułować na podstawie otrzymanego tekstu odpowiedź odmawiającą-5 minut.
Przykłady sytuacji: A. Ania z Kasią dokuczają Beacie. Próbują namówić Asie, aby także dokuczała koleżance. Dziewczyna nie chce się zachowywać wobec Beaty tak jak Ania i Kasia, ponieważ zdaje sobie sprawę, że jest to przemoc. Co powinna w tej sytuacji zrobić?
B. Koledzy z klasy Marka kradną sąsiadom jabłka z piwnicy. Namawiają Marka, by się do nich przyłączył. Jak może zareagować Marek na propozycję kolegów?
C.
Basia namawia Olę do wspólnych wagarów. Ola nie chce uciekać z lekcji, bo boi się konsekwencji, które mogłyby z tego wyniknąć. Nie chciałaby też sprawić swoim postępowaniem przykrości rodzicom.
Co może Ola zrobić w takiej sytuacji?
- Omówienie ćwiczenia Uczniowie dzielą się z klasa swoimi wrażeniami.
6.Podsumowanie Przypominam uczniom, że odmawianie jest trudną sztuką. Życie codzienne przynosi wiele sytuacji, w których należy ludziom odmawiać, bo nigdy niewiadomo jaki to przyniesie efekt. Na zakończenie uczeń kończy zdanie: Na dzisiejszej lekcji ważne dla mnie było..............
PODSUMOWANIE
Każdy uczeń jest indywidualnością i ważne jest by nauczyciel dostrzegł jego obecność. I choć obecnie pracuję z młodzieżą gimnazjalną to wracam do klas początkowych gdyż, niepożądane emocje mają swój zalążek właśnie w klasach tych najmłodszych. Przeprowadziłam wiele różnych działań mających na celu rozwiązywaniu rożnych konfliktów. Obecnie jako wychowawca klasy III Gimnazjalnej wiem jak wiele pracy nauczyciele poświęcają swoim wychowankom i wiem, że pracy nam nie ubędzie. Wykorzystanie lekcji mających na celu profilaktykę zachowań udało mi się uniknąć wielu sytuacji i mam nadzieję, że zajęcia zapobiegawcze wcześniej czy później będą miały odzwierciedlenie w dalszej edukacji moich wychowanków. Przedstawione zajęcia można kontynuować w określonym bloku tematycznym lub według własnych twórczych rozwiązań. Mariola Świątek.
