Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Instytut Pedagogiki i Psychologii ... Praca licencjacka napisana ... ków, aby idee pedagogiczne Platona dotyczące edukacji małego dziecka zmaterializo-.
Typologia: Streszczenia
1 / 85
Pobierz cały dokument
poprzez zakup abonamentu Premium
i zdobądź brakujące punkty w ciągu 48 godzin
Wstęp
Jan Paweł II mówił: „ Wychowanie polega na pozwalaniu człowiekowi stać się człowiekiem, na pokazaniu mu, jak „być”, a nie tylko „mieć”. Aby poprzez wszystko, czym jest i wszystko, co ma, stawał się coraz bardziej człowiekiem”. Przedszkole bezpośrednio po rodzinie staje się miejscem poznawania, doświad- czania, działania i przeżywania codziennych zdarzeń i spraw dziecka. Ma ono wspierać wychowawczą rolę rodziny, ale nie może jej zastąpić. Kiedy stajemy pośród „małych ludzi”, o których Janusz Korczak mówi : „sto dzieci – stu ludzi, którzy nie kiedyś tam, nie jeszcze, nie jutro, ale już...teraz...dziś są ludźmi”^1 , by przekazać im to co najcenniejsze, co z przedszkola poniosą w dalsze życie i na czym będą w przyszłości budować swój świat wartości. Wychowanie współczesne zmierza do wszechstronnego rozwoju ludzi i ma w tej dziedzinie znaczenie fundamentalne. Winno być wychowaniem integralnym, czyli sca- lającym wszystkie sfery życia ludzkiego, obejmującym rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i duchowy. Jednakże istotną sprawą w działalności wychowawczej jest przyjęta koncepcja wychowania, która jest podstawą konkretnych oddziaływań. Inspiracją do podjęcia tematu niniejszej pracy była chęć przybliżenia i prezentacji Przedszkola Sióstr św. Elżbiety. Przedszkole to jest placówką katolicką, przeznaczone dla dzieci niepełnosprawnych o specjalnych potrzebach edukacyjnych i również wy- chowawczych. Wychowankowie jak i ich rodzice mają specyficzne potrzeby i wymaga- ją dużej troski i pomocy. Siostry z pełnym oddaniem starają się zapewnić swoim wy- chowankom jak najlepsze warunki do wzrastania na dobrego człowieka żyjącego warto- ściami chrześcijańskimi. Praca ta na celu ukazanie w jakim właśnie stopniu Przedszkole Sióstr św. Elżbiety w Zielonej Górze zapewnia swoim wychowankom wielostronny rozwój, osiąganie sys- tematycznych postępów oraz w jakim stopniu wychodzi naprzeciw oczekiwaniom śro- dowiska. Szczególnie program wychowawczy przedszkola jako koncepcja konkretnych oddziaływań na dzieci i ich rodziców stała się przedmiotem tej pracy. Praca składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym rozdziale podejmę się przybliżenia historii Zgromadzenia, które jest organem prowadzącym przedszkole oraz początków domu w którym się ono znajduje. Następnie przedstawię teoretyczne pod-
(^1) J. Tarnowski, Janusz Korczak dzisiaj, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1990, s. 120
stawy mojej pracy dotyczące funkcjonowania placówek wychowania przedszkolnego. W trzecim rozdziale dokonam prezentacji lokalnego środowiska czyli terenu badań. W kolejnym rozdziale omówię metodologiczne podstawy pracy. Następnie dokonam pre- zentacji wyników moich badań i opiszę program wychowawczy według którego przed- szkole realizuje swoje statutowe cele.
Kościoła Katolickiego, pozwalająca na nauczanie religii i religijne wychowanie dzieci i młodzieży pozwoliła siostrom z nowym zapałem podjąć tenże apostolat. Prężnie zaczę- ły powstawać przedszkola, ochronki, domy dziecka, świetlice dziennego pobytu dla dzieci zaniedbanych, ośrodki wychowawcze^4 Siostry starając się zapewnić swoim wychowankom jak najlepsze możliwości roz- woju same podnoszą swoje kwalifikacje podejmując różnego rodzaju formy dokształca- nia. Po wejściu katechezy do szkół siostry podjęły się pracy katechetycznej. To pozwo- liło jeszcze bardziej realizować charyzmat poprzez organizowanie różnego rodzaju spo- tkań, organizowania dzieciom wolnego czasu itp. Siostry są pełne oddania sprawom dzieci ale i swoją troską obejmują całe rodziny. Swoim wychowankom zapewniają możliwość wszechstronnego rozwoju, życia warto- ściami. Obecnie na terenie Polski znajduje się ok. 16 przedszkoli, 4 ochronki, 6 Domów Opieki dla Dzieci, 6 Ośrodków Opiekuńczo-Wychowawczych, 3 Domy Dziecka.
1.2. Początki domu Sióstr Elżbietanek w Zielonej Górze
Trzy Siostry Elżbietanki w Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli 15 sierpnia 1882 r. przyjechały do Zielonej Góry. Trzy lata później otrzymały mały bu- dynek i zamieszkały na uboczu miasta przy placu Powstańców Wielkopolskich. Od początku swojej działalności zajmowały się ambulatoryjną pomocą chorym. Jednak zakon nie tylko udzielał pierwszej pomocy, ale leczył i opiekował się chorymi, prowadził hospicjum i przedszkole. Jednym z celów sióstr było założenie szpitala. By móc to osiągnąć Siostry Elżbietanki powołały fundację św. Jana, która zbierała pieniądze na postawienie szpitala w Zielonej Górze. Przez kolejne lata dzięki aktywno- ści i staraniom sióstr z małego domku powstawał piękny szpital, który poświęcono o oddano do użytku 11 października 1927 roku. Chociaż szpital zbudowany został z pieniędzy zebranych przez katolicką fundację, przyjmował jednak wszystkich pacjentów, bez względu na wyznanie.
(^4) Konstytucje i Dyrektorium Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, Rzym 1987 r. s. 54 - 60
Szpital Sióstr Elżbietanek przy Placu Powstańców Wielkopolskich – 1927 rok
Szpital Sióstr Elżbietanek przy Placu Powstańców Wielkopolskich – 1939 rok
Formalnie szpital odebrano siostrom w styczniu 1961 roku. Przez okres 30 lat szpital przekształcono w przychodnię i powoli budynek ulegał dewastacji. Władze mia- sta dążyły do całkowitego zlikwidowania, wyburzenia budynku. Powodem decyzji był fakt że pomimo iż nie pracowały tam Siostry budynek został pod nazwą „Elżbietanki” i kojarzony był z ich posługą. Dnia 30 czerwca 1962 roku dotychczasowe przedszkole "Caritas" przejął Wy- dział Oświaty w Zielonej Górze. Ówczesny system polityczny sprawił, że dwie siostry wychowawczynie pracujące w tym przedszkolu zwolniono, a na ich miejsce przyjęto osoby świeckie. Tak więc wyłącznie od tego roku siostry pracowały w parafii i pielę- gnowały chorych w ich własnych mieszkaniach. Kiedy sytuacja polityczna w kraju się zmieniła zaistniała możliwość odzyskania domu. W 1992 roku rozpoczęto starania o zwrot własności co nastąpiło 19 października 1992 roku. Zdewastowany budynek zwrócono ich pierwszym właścicielom.
ZDJĘCIE 3 Dom Sióstr Elżbietanek po odzyskaniu w 1992 roku Dom nadawał się do gruntownych remontów a na pomoc państwa nie można było li- czyć. Siostry same z pomocą dobrych ludzi podjęły się odnowienia budynku^5. Dom znajduje się na Placu Powstańców Wielkopolskich 4 w centrum Zielonej
Góry. Tuż obok znajduje się Biblioteka im. C. Norwida. Budynek jest bardzo duży i
składa się niejako z trzech części wskazujących kolejność budowy. Najstarsza część po
(^5) Kronika Ośrodka Rehabilitacyjno-Wychowawczego, s. 3 - 6
prawej stronie stanowi dom Sióstr, a reszta była terenem szpitala. Obiekt jest trzypię-
trowy, wyposażony w windę i dostosowany do funkcji jaką ma pełnić.
Obecnie od 1995 roku na jego terenie funkcjonuje Ośrodek Rehabilitacyjno -
Wychowawczy dla Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo uczęszczającej do szkoły
średniej i na uniwersytet. Po reformie służby zdrowia od 1999 roku otworzono Zakład
Opiekuńczo – Rehabilitacyjny świadczący usługi rehabilitacyjne mieszkańcom Ośrodka
oraz pacjentom z miasta.
W 2001 roku siostry odpowiadając na potrzeby mieszkańców wróciły do pracy
wychowawczej z dziećmi otwierając przedszkole dla dzieci niepełnosprawnych.
Dom Sióstr Elżbietanek przy Placu Powstańców Wielkopolskich 4 – 2005 rok
tym na prowadzenie przedszkoli, głównie na przedszkola specjalne. Ze względu na spo- sób pokrywania kosztów placówki publiczne mogą działać dwojako^8.
RYSUNEK 1 Podział przedszkoli publicznych
jednostki budżetowe zakłady budżetowe
dostają pieniądze utrzymują się głównie z budżetu państwa z własnych dochodów
Źródło: I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, Management w przedszkolu, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002
W przedszkolu publicznym jest zapewniona bezpłatność usług w zakresie podstawy programowej, określającej minimalny czas jej realizacji do 5-ciu godzin dziennie. Do- puszczalne jest wydłużanie tego czasu, jednak koszty wykraczające poza minimalny czas pokrywają rodzice. Rekrutacja dzieci oparta jest o zasadę powszechnej dostępno- ści. Zatrudnieni nauczyciele muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje określone w odręb- nych przepisach – Karcie Nauczyciela^9.
(^8) I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Management w przedszkolu, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002, s. 3 9 E. Brańska, Ministerstwo Edukacji Narodowej o przedszkolach, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2000, s.
Podstawowym dokumentem – „konstytucją” przedszkoli jest statut, który opracowywa- ny jest przez radę przedszkola lub radę pedagogiczną. Prawo daje możliwość dużej au- tonomii i samodzielności przedszkola. Jedyne ograniczenia to ustawa o systemie oświa- ty i rozporządzenie ministra. Jednakże w każdym takim dokumencie powinny zostać określone następujące kwestie:
RYSUNEK 2 Rodzaje relacji między przedszkolem publicznym a organami nadzoru
Przedszkole publiczne
Organ sprawujący nadzór pedagogiczny
powołuje zapewnia ocenia stan, warunki i odwołuje warunki i efekty działalności dyrektora i odpowiada dydaktyczno- wychowawczej (w porozumieniu za działalność i opiekuńczej z kuratorium) przedszkola
Źródło: I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Management w przedszkolu, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002
(^10) I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Management w przedszkolu, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002, s. 8
Różnice między przedszkolami publicznymi a niepublicznymi
bezpłatne dla rodziców w określonym zakresie
płatne w całości przez rodziców
powszechnie dostępne nie zawsze dostępne
zatrudnia nauczycieli z odpowiednimi kwalifikacjami do pracy w przedszkolu i przestrzega ich przywilejów zgodnie z Kartą Nauczyciela
zatrudnia nauczycieli o dowolnych kwalifikacjach, którym nie przy- sługują przywileje wynikające z Karty Nauczyciela
zakładane i prowadzone przez gminę lub związek komunalny
prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne
posiada statut przedszkola opracowany przez radę przedszkola
posiada statut przedszkola opraco- wany przez osobę prowadzącą
podlega w pełni nadzorowi pedagogicz- nemu kuratorium oświaty
podlega nadzorowi pedagogiczne- mu kuratorium oświaty w określo- nym zakresie
realizuje podstawę programową wychowania w przedszkolu
Źródło: I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Management w przedszkolu, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002
2.2. Podstawowe funkcje przedszkola
O wychowaniu małych dzieci mówiło się już w czasach starożytnych. W poglą- dach Platona odnajdujemy idee i koncepcje edukowania dzieci w instytucjach podlega- jących państwu. Dostrzegł on potrzebę systematycznej opieki wychowawczej nad ma- łym dzieckiem w specjalnie powołanych do tego placówkach. Wśród wielu jego myśli na uwagę zasługują te dotyczące harmonijnego rozwoju osobowości dziecka, jego roz- woju fizycznego, moralnego i umysłowego, który ma się dokonywać przez specjalnie opracowany program w dobrych warunkach materialnych. Musiało minąć wiele wie- ków, aby idee pedagogiczne Platona dotyczące edukacji małego dziecka zmaterializo- wały się. Chociaż w bardziej rozbudowanej formie i na innych przesłankach fizjolo- gicznych – to nadal aktualny pozostaje ich inspirujący charakter i ponadczasowy cha- rakter^12. Rosnąca w ostatnich latach ranga wychowania przedszkolnego w procesie edu- kacji człowieka powoduje, że modyfikują się jej cele i zadania, stosownie do potrzeb i wymagań współczesnego świata oraz wiedzy naukowej o procesach rozwoju i efektyw- nych sposobach uczenia się – nauczania^13. Głównym celem wychowania przedszkolnego jest dążenie do wszechstronnego rozwoju wychowanków przy współpracy z rodzicami^14. W przedszkolu dzieci mają możliwość nawiązania kontaktów interpersonalnych i nauki zachowań społecznych. Jest to miejsce, w którym dzieci budują poczucie wła- snej wartości, uczą się podejmowania decyzji, uzasadniania swoich racji, respektowania praw własnych i innych osób, miejsce, w którym przekazuje się normy społeczne i re- guły obowiązujące w grupie. Poprzez uczestnictwo w zajęciach przedszkolnych dzieci mają możliwość zdobywania wiedzy i umiejętności, które przygotowują je do podjęcia nauki w szkole. Jednak obok zadań pedagogicznych do jego zadań należy opieka nad dziećmi, zaspokajanie ich codziennych potrzeb, czuwanie nad zdrowiem, placówka po- nosi także odpowiedzialność prawną za bezpieczeństwo fizyczne dzieci^15. Przedszkole pełni wiele funkcji wobec dziecka i musi je w pełni spełniać, aby osiągnąć swoje cele.
(^12) B. Wilgocka-Okoń, Stan wychowania przedszkolnego w Polsce, PWN, Warszawa-Kraków 1989, s. 50 (^13) J. Lubowiecka, Funkcje i zadania współczesnego przedszkola, Wychowanie w przedszkolu, nr 1/2006, s. 5 14 15 W. Pomykało, Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997r., s. 640 Rościszewska – Woźniak M., Przedszkola elastyczne i otwarte..., [red.] M. Zahorska, M. Żytko, Małe dziecko w systemie opieki społecznej i edukacji, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 81
Inną klasyfikację funkcji przedszkola wobec dziecka przedstawia D. Waloszek współczesna pedagog wychowania przedszkolnego. Uważa ona, że placówka ma do spełnienia dwie podstawowe funkcje wobec dziecka:
1. Diagnostyczno-prognostyczna Oznacza to, iż czas opieki nad rozwijającym się dynamicznie dzieckiem prze- znaczony jest na ciągłe, systematyczne poznawanie zmian zachodzących w rozwoju pod wpływem bodźców zewnętrznych i inwencji własnej, przewidywanie tempa, zakresu, jakości dalszych zmian – do prognozy „szkolnej” włącznie. Zadania wynikające z funkcji: diagnostyczno – prognostycznej obejmują: rozpoznanie (ciągłe, systematyczne) możliwości (aktualnych) dzieci; prognozowanie zmian, czyli określanie możliwości najbliższych (tych funkcji, które się pojawiają); prowokowanie do utrudnień własnych działań, mierzenie się z wysiłkiem, prze- szkodą; do doskonalenia, poszukiwania nowych dróg, sposobów działania; rozwijanie specyficznych dla dziecka właściwości, cech, uzdolnień, skłonności; dyskretną, subtelną pomoc dzieciom w ich wysiłku poznawania świata. 2. Rozwijająco – kształcąca i modyfikacyjna Funkcja rozwijająco – kształtująca dotyczy przede wszystkim respektowania w wy- chowaniu imperatywu zabawy. Wiek przedszkolny jest wiekiem zabawy i zabawnego uczenia się. Nie oznacza to, że dzieci są pozbawione możliwości realizowania potrzeb związanych z uczeniem się np. czytania, pisania. Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się najpełniej wówczas gdy chce. Zwią- zek z potrzebami jest gwarancją efektów. Najpełniej zachowany jest on w zabawie: dziecko chce się bawić, a bawiąc się doświadcza – uczy się. Zadania wynikające z tej funkcji są następujące: dawanie dzieciom szansy przeżycia radości, spontaniczności, samodzielności działania, wskazywanie sposobów negocjowania warunków działania, zachowań społecz- nych; wskazywanie sposobów organizacji działania;
wprowadzenie do zabaw zadań rozwijających, doskonalących, kształtujących osobowość dziecka i zadań związanych z powinnościami wobec wspólnot, do których należy (grupa, rodzina); dawanie dzieciom szansy nieustraszonego weryfikowania, eksperymentowania, wysuwania hipotez, intuicji, nieskrępowanego wyrażania, zadowolenia, satys- fakcji z wyniku; pozwolenie dzieciom na skojarzenia, wymyślanie, tworzenie, uczenie się bez pouczeń ograniczających oryginalność, otwartość, wyobraźnię; pozostawienie dzieciom możliwości obserwowania, wyobrażania i kojarzenia redukujących brak zrozumienia świata a wzmacniających ich poczucie kompe- tencji, niezależności i poczucia własnej wartości; włączanie się nauczyciela do procesu podejmowania decyzji przez dziecko w ro- li doradcy; stwarzanie szans poznawania przez dziecko własnych kompetencji, sprawstwa; stwarzanie okazji do poznawania roli drugiego człowieka w sytuacji działania, konsekwencji pozytywnych i negatywnych tej obecności^17.
Tak wiec przed placówką wychowania przedszkolnego stoi wielkie zadania. Czas pobytu dziecka w przedszkolu musi być bogaty w treści i doświadczenia we wszystkich sferach rozwoju, aby dalsza edukacja miała właściwe fundamenty.
2.3. Działalność wychowawcza, dydaktyczna i opiekuńcza przedszkola
Podstawowym dokumentem każdego przedszkola określającym działalność wy- chowawczą, dydaktyczną i opiekuńczą jest statut. Określa on w szczególności cele i zadania przedszkola, sposób sprawowania opieki nad dziećmi, kompetencje jego orga- nów i zasady ich współdziałania, organizacje oraz zadania nauczycieli i innych pracow- ników przedszkola. W dokumencie tym znajdują się sposoby realizacji zadań przedszkola, które po- winny wspomagać indywidualny rozwój dziecka oraz wspomagać rodzinę w jego wy-
(^17) D. Waloszek, Wychowanie najmłodszego człowieka. Założenia, treści i organizacja, Wydawnictwo ORGON, Zielona Góra 1996, s. 37-
