Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater?, Publikacje z Storia della Letteratura

Pobierz Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater? i więcej Publikacje w PDF z Storia della Letteratura tylko na Docsity! Historia i Kultura nr 32/2017 MONSTRUM ALBO WIEDŹMINA OPISANIE. GERALT Z RIVII - BOHATER CZY ANTYBOHATER? Joanna Nakonieczna Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie [email protected] Abstract: A Monster or Describing a Witcher. Geralt Of Rivia - Hero Or Anti-Hero? The creation of an anti-hero and hero who is not communicating with his personality, notions or physicality with the classic play of the warrior is more and more often seen in fantasy literature. A similar concept is realized in Andrzej Sapkowski's The Witcher saga. In my speech, I analyze the history, the life choices, the decisions and the fate of Geralt of Rivia using the expedition plan of a mythological hero developed by Joseph Campbell. The monomyth theory of the American researcher establishes in a representative standard the wayfaring of three stages: departure, initiation and return. Many tales, especially modern ones, modify or skip some elements of the journey. I am going to confirm the presence of the heroic myth in the history of the witcher, and to show that the monomyth model is concrete in Geralt's travels and missions, but in a partially modified form that involves the occasional reinterpretation of certain stages or the change in the order of their occurrence. This leads to speculation as to whether the witcher is characteristically of the hero, or whether his behavior is the basis for his definition of an anti-hero. Finally, I consider the existence of witcher mutations and the entity of witchers as creatures perceived by the categories of unnatural and degenerate, as well as the deprivation of feelings and emotions, while concluding that in the world created by Andrzej Sapkowski creatures perceived as inhuman and demonic often turn out to be a humanitarian refuge unlike the human race. Keywords: Monomyth, Sapkowski, hero, journey, the wicher, Campbell Streszczenie Kreowanie postaci antybohatera i herosa nie stanowiącego łączności swoją osobowością, poglądami ani fizycznością z klasycznym przedstawieniem wojownika jest coraz częściej ukazywane w literaturze fantasy. Analogiczna koncepcja jest realizowana w Sadze o wiedźminie autorstwa Andrzeja Sapkowskiego. W swoim wystąpieniu analizuję dzieje, życiowe wybory, decyzje i koleje losu Geralta z Rivii za pomocą schematu wyprawy bohatera mitycznego opracowanego przez Josepha Campbella. Teoria monomitu amerykańskiego badacza zakłada wyszczególnienie w reprezentatywnym wzorcu wędrówki trzech etapów: odejścia, inicjacji i powrotu. Wiele opowieści, zwłaszcza współczesnych, modyfikuje lub pomija niektóre elementy podróży. Zamierzam 217 | Joanna Nakonieczna potwierdzić obecność mitu bohaterskiego w historii wiedźmina oraz wykazać, iż model monomitu konkretyzuje się w podróżach i misji Geralta, jednakże w częściowo zmodyfikowanej formie, polegającej na incydentalnej reinterpretacji określonych stadiów lub zmianie kolejności ich występowania. Ma to prowadzić do rozważań, czy wiedźmin przejawia cechy charakterystyczne dla bohatera, czy też jego postępowanie jest podstawą do określenia go mianem antybohatera. Wreszcie rozważam fakt istnienia mutacji wiedźmińskich i egzystencji wiedźminów jako tworów postrzeganych poprzez kategorie nienaturalności i wynaturzenia, a także pozbawienia uczuć i emocji, jednocześnie dochodząc do konkluzji, iż w świecie wykreowanym przez Andrzeja Sapkowskiego to właśnie istoty postrzegane za nieludzkie i demoniczne bardzo często okazują się być ostoją humanitaryzmu w przeciwieństwie do przedstawicieli rasy ludzkiej. Słowa kluczowe: Monomit, Sapkowski, heros, wyprawa, wiedźmin, Campbell owodowane różnymi przesłankami wszelkie zbiorowości oraz społeczeństwa tworzyły mity od zarania swoich dziejów. Różnorodne przejawy pragnienia dotarcia do prastarych i fundamentalnych idei uzewnętrzniają się także w ciągłym powstawaniu nowych gatunków literatury fantasy. Jest ona najczęściej traktowana i definiowana jako wykreowana z głębokiego, analitycznego i poważnego stosunku do mitu, a także jako przejaw większości tęsknot ludzkiego serca. Ma to związek z określonymi modyfikacjami, które zachodzą na przestrzeni wieków w schematach mitycznych oraz epickich opowieściach o bohaterach i herosach. Najczęściej historie te przedstawiają wciąż ponawiane próby eksplikacji oraz uzasadnienia kluczowych pytań o naturę świata, człowieka, sens istnienia dobra i zła, a także istotę boskości i zbawienia. Nieustanne przemiany społeczno-kulturowe prowadzą do ustawicznych i wciąż wznawianych reinterpretacji projektów mitotwórczych. Zauważalny stopień omawianych różnic można stwierdzić na przykładzie przeprowadzonych w tym artykule analiz dotyczących występowania i realizacji określonych stadiów schematu mitu bohaterskiego zaproponowanego przez Josepha Campbella w dziełach Andrzeja Sapkowskiego na przykładzie postaci Geralta z Rivii1. Campbell twierdzi, że „klasyczny schemat mitologicznej wyprawy bohatera jest powiększeniem wzoru spotykanego w obrzędach przejścia: oddzielenie - inicjacja - 1 Według większości źródeł w skład Sagi o wiedźminie wchodzi pięć tomów, zaś Ostatnie życzenie i Miecz przeznaczenia są zbiorami opowiadań nie rozwijającymi ściśle jej fabuły. Ze względu na obecność w ich treści elementów istotnych dla przeprowadzanych przeze mnie analiz na użytek niniejszego artykułu traktuję je jako część materiału badawczego, czyli Sagi o wiedźminie. Ponadto uzupełnieniem historii Geralta są utwory Droga, z której się nie wraca oraz Coś się kończy, coś się zaczyna zawarte w zbiorze opowiadań Coś się kończy, coś się zaczyna. P Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater?| 220 przeszłości i obciążoną bagażem rozchwianej tożsamości, co sytuuje go we wzmożonym stopniu również w obrębie kategorii inności i obcości”12. Jako wiedźmin posiada nadnaturalny refleks, siłę, bardzo rozwinięte zmysły, a także niepospolite umiejętności i wiedzę pozwalające mu na skuteczną i zabójczą walkę. Cechy te są rezultatem Próby Traw, której w dzieciństwie był poddawany każdy kandydat na wiedźmina. Jej podsumowanie pojawia się w rozmowie z królową Cintry, Calanthe: „Próba Traw, Calanthe, jest straszna. A to, co z chłopcami robi się w czasie Zmian, jest jeszcze gorsze. I nieodwracalne”13. Swoista odmienność od reszty społeczeństwa skutkowała określaniem wiedźminów mianem „mutantów”, co znalazło swoją kulminację w ataku na Kaer Morhen14. Jednak żaden kandydat na wiedźmina, w tym także Geralt, początkowo zazwyczaj nie wyróżnia się niczym szczególnym we własnej zbiorowości. Również wielokrotnie przywoływane wypowiedzi Geralta oscylujące wokół jego poczucia inności mają na celu ukazanie go jako antybohatera, który nie jest przystojnym i dzielnym, szanowanym w społeczności herosem, lecz (pomimo bronienia ludzi przed Złem) jest postrzegany jako ktoś, kogo należy unikać. Bliższa znajomość zawarta z wiedźminem w większości przypadków skutkuje jednak zmianą poglądów na temat tej profesji; wiedźmini są ostatnią barierą broniącą ludności przed złymi i ciemnymi siłami, uosabianymi przez różnorodne monstra. Prowadzi to do realizacji stadium wezwania do wyprawy, które nie występuje bezpośrednio ze strony mistycznego Mędrca. Może je stanowić pierwsza wyprawa Białego Wilka, kiedy to opuścił Kaer Morhen jako młody wiedźmin, pełen zapału i poczucia, że jego działalność jest potrzebna światu. Pragnąc pierwszego spotkania z potworem, zapomniał o naukach odebranych w Wiedźmińskim Siedliszczu i stanął w obronie dziewczynki, zabijając bandytę chcącego ją zgwałcić. Jednak ucieczka ojca nastolatki i jej omdlenie spowodowane strachem przed wiedźminem spowodowały, że unikał podobnych zajść. Igranie z przeznaczeniem, czego wyrazem było zażądanie od Dunego na mocy Prawa 12 Marta Błaszkowska, Mateusz Jakubiak, Inni, obcy, potworni. Wokół zagadnień obcości i inności w cyklu wiedźmińskim, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015, s. 72. 13 Andrzej Sapkowski, Miecz przeznaczenia, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1992, s. 317. 14 Jego retrospekcję przywołuje refleksja czarodziejki Triss Merigold, podążającej w kierunku Wiedźmińskiego Siedliszcza wraz z Cirillą: „Doszło tu do krwawej bitwy, w której zginęli prawie wszyscy wiedźmini, ocaleli tylko ci, których podówczas nie było w warowni (…) Dziecku szkolonemu na wiedźmina, do tego dziewczynce nie poddanej mutacyjnym zmianom nie mówi się o takich sprawach. Nie opowiada się takiemu dziecku o masakrze. Nie przeraża się takiego dziecka perspektywą tego, że i ono może kiedyś usłyszeć o sobie słowa, które wywrzaskiwali wówczas maszerujący na Kaer Morhen fanatycy. Mutant. Potwór. Dziwoląg. Przeklęty przez bogów, przeciwny naturze twór”. Andrzej Sapkowski, Krew elfów, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1994, s. 50. 221 | Joanna Nakonieczna Niespodzianki jego nienarodzonego dziecka, doprowadziło jednakże do wytworzenia się nierozerwalnej więzi pomiędzy Geraltem a Cirillą. Przeznaczenie to zostało potwierdzone w momencie, gdy dziewczynka, opuszczona przez wiedźmina, spotyka go ponownie w domostwie Yurgi. Wyznacza to właściwe wezwanie do wyprawy, jakim jest zaginięcie Ciri podczas przewrotu na Thanedd. Wiedźmin nie sprzeciwia się wezwaniu do wyprawy, aczkolwiek wielokrotnie jest dręczony przez różnego rodzaju wątpliwości. Geralt wielokrotnie podkreśla, iż stara się zachować neutralność, a wojny możnych go nie dotyczą, ponieważ ma jedynie zamiar odzyskać Ciri, co miało też podkreślać przestrzeganie przez niego zasad kodeksu wiedźmińskiego15. Początkowo Geralt jest opisywany jako nie posiadający celu w życiu, jego postać ewoluuje jednak do herosa poświęcającego wszystko, co posiada dla dobra ukochanych przez niego osób. Pomocy sił nadprzyrodzonych Biały Wilk doświadcza podczas wielokrotnych spotkań z Yennefer, gdy ta opatruje jego rany za pomocą swojej wiedzy i magii. Także krótkotrwały romans z Fringillą Vigo skutkuje podarowaniem Geraltowi czarodziejskiego amuletu mającego zastąpić utracony wiedźmiński medalion. Triss Merigold, teleportująca Bialowłosego do Brokilonu, także przyczynia się do realizacji stadium pomocy sił nadprzyrodzonych. Można tu także wskazać postać Regisa, który jako wampir wielokrotnie naprowadza swoimi radami wiedźmina na właściwe poglądy. Przekroczeniem pierwszego progu jest właśnie potwierdzenie więzi powstałej na skutek przeznaczenia pomiędzy wiedźminem a Cirillą, którą Geralt bierze pod opiekę i wiedzie do Kaer Morhen. Jednocześnie etap ten może stanowić walka wiedźmina na Thanedd, która powoduje wmanewrowanie go w niejednoznaczne i okrutne machinacje wojenne. Wydarzenia na Thanedd stają się początkiem realizacji etapu brzuchu wieloryba, ponieważ ciężko ranny wiedźmin jest teleportowany do Brokilonu przez Triss oraz Tissaię de Vries. Matecznik driad w którym leczono Geralta jest enklawą osobliwej magii, pozostającą poza czasem i politycznymi rozgrywkami, nie uznającą żadnej zewnętrznej władzy i zaciekle broniącą swoich granic. Na nieuważnych wędrowców czyhają tam niosące śmierć pułapki i mostra, a także strzały driad, które ukrywają się wśród drzew. 15 Na znaczenie tworzenia kodeksów wskazuje również Leszek Kołakowski, który twierdzi, że chęć sformułowania zasad postępowania w postaci kodeksu „przeciwstawia się pewnym fenomenom świadomości, które przeciwdziałają degradacji moralnej i społecznej”. Por.: Adam Olczyk, Dlaczego wiedźmini nie mają kodeksu? O niesystemowej etyce Geralta z Rivii w kontekście myśli Leszka Kołakowskiego, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015, s. 36. Leszek Kołakowski, Kultura i fetysze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 153. Historia i Kultura nr 32/2017 MONSTRUM ALBO WIEDŹMINA OPISANIE. GERALT Z RIVII - BOHATER CZY ANTYBOHATER? Joanna Nakonieczna Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie [email protected] Abstract: A Monster or Describing a Witcher. Geralt Of Rivia - Hero Or Anti-Hero? The creation of an anti-hero and hero who is not communicating with his personality, notions or physicality with the classic play of the warrior is more and more often seen in fantasy literature. A similar concept is realized in Andrzej Sapkowski's The Witcher saga. In my speech, I analyze the history, the life choices, the decisions and the fate of Geralt of Rivia using the expedition plan of a mythological hero developed by Joseph Campbell. The monomyth theory of the American researcher establishes in a representative standard the wayfaring of three stages: departure, initiation and return. Many tales, especially modern ones, modify or skip some elements of the journey. I am going to confirm the presence of the heroic myth in the history of the witcher, and to show that the monomyth model is concrete in Geralt's travels and missions, but in a partially modified form that involves the occasional reinterpretation of certain stages or the change in the order of their occurrence. This leads to speculation as to whether the witcher is characteristically of the hero, or whether his behavior is the basis for his definition of an anti-hero. Finally, I consider the existence of witcher mutations and the entity of witchers as creatures perceived by the categories of unnatural and degenerate, as well as the deprivation of feelings and emotions, while concluding that in the world created by Andrzej Sapkowski creatures perceived as inhuman and demonic often turn out to be a humanitarian refuge unlike the human race. Keywords: Monomyth, Sapkowski, hero, journey, the wicher, Campbell Streszczenie Kreowanie postaci antybohatera i herosa nie stanowiącego łączności swoją osobowością, poglądami ani fizycznością z klasycznym przedstawieniem wojownika jest coraz częściej ukazywane w literaturze fantasy. Analogiczna koncepcja jest realizowana w Sadze o wiedźminie autorstwa Andrzeja Sapkowskiego. W swoim wystąpieniu analizuję dzieje, życiowe wybory, decyzje i koleje losu Geralta z Rivii za pomocą schematu wyprawy bohatera mitycznego opracowanego przez Josepha Campbella. Teoria monomitu amerykańskiego badacza zakłada wyszczególnienie w reprezentatywnym wzorcu wędrówki trzech etapów: odejścia, inicjacji i powrotu. Wiele opowieści, zwłaszcza współczesnych, modyfikuje lub pomija niektóre elementy podróży. Zamierzam 217 | Joanna Nakonieczna potwierdzić obecność mitu bohaterskiego w historii wiedźmina oraz wykazać, iż model monomitu konkretyzuje się w podróżach i misji Geralta, jednakże w częściowo zmodyfikowanej formie, polegającej na incydentalnej reinterpretacji określonych stadiów lub zmianie kolejności ich występowania. Ma to prowadzić do rozważań, czy wiedźmin przejawia cechy charakterystyczne dla bohatera, czy też jego postępowanie jest podstawą do określenia go mianem antybohatera. Wreszcie rozważam fakt istnienia mutacji wiedźmińskich i egzystencji wiedźminów jako tworów postrzeganych poprzez kategorie nienaturalności i wynaturzenia, a także pozbawienia uczuć i emocji, jednocześnie dochodząc do konkluzji, iż w świecie wykreowanym przez Andrzeja Sapkowskiego to właśnie istoty postrzegane za nieludzkie i demoniczne bardzo często okazują się być ostoją humanitaryzmu w przeciwieństwie do przedstawicieli rasy ludzkiej. Słowa kluczowe: Monomit, Sapkowski, heros, wyprawa, wiedźmin, Campbell owodowane różnymi przesłankami wszelkie zbiorowości oraz społeczeństwa tworzyły mity od zarania swoich dziejów. Różnorodne przejawy pragnienia dotarcia do prastarych i fundamentalnych idei uzewnętrzniają się także w ciągłym powstawaniu nowych gatunków literatury fantasy. Jest ona najczęściej traktowana i definiowana jako wykreowana z głębokiego, analitycznego i poważnego stosunku do mitu, a także jako przejaw większości tęsknot ludzkiego serca. Ma to związek z określonymi modyfikacjami, które zachodzą na przestrzeni wieków w schematach mitycznych oraz epickich opowieściach o bohaterach i herosach. Najczęściej historie te przedstawiają wciąż ponawiane próby eksplikacji oraz uzasadnienia kluczowych pytań o naturę świata, człowieka, sens istnienia dobra i zła, a także istotę boskości i zbawienia. Nieustanne przemiany społeczno-kulturowe prowadzą do ustawicznych i wciąż wznawianych reinterpretacji projektów mitotwórczych. Zauważalny stopień omawianych różnic można stwierdzić na przykładzie przeprowadzonych w tym artykule analiz dotyczących występowania i realizacji określonych stadiów schematu mitu bohaterskiego zaproponowanego przez Josepha Campbella w dziełach Andrzeja Sapkowskiego na przykładzie postaci Geralta z Rivii1. Campbell twierdzi, że „klasyczny schemat mitologicznej wyprawy bohatera jest powiększeniem wzoru spotykanego w obrzędach przejścia: oddzielenie - inicjacja - 1 Według większości źródeł w skład Sagi o wiedźminie wchodzi pięć tomów, zaś Ostatnie życzenie i Miecz przeznaczenia są zbiorami opowiadań nie rozwijającymi ściśle jej fabuły. Ze względu na obecność w ich treści elementów istotnych dla przeprowadzanych przeze mnie analiz na użytek niniejszego artykułu traktuję je jako część materiału badawczego, czyli Sagi o wiedźminie. Ponadto uzupełnieniem historii Geralta są utwory Droga, z której się nie wraca oraz Coś się kończy, coś się zaczyna zawarte w zbiorze opowiadań Coś się kończy, coś się zaczyna. P Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater?| 220 przeszłości i obciążoną bagażem rozchwianej tożsamości, co sytuuje go we wzmożonym stopniu również w obrębie kategorii inności i obcości”12. Jako wiedźmin posiada nadnaturalny refleks, siłę, bardzo rozwinięte zmysły, a także niepospolite umiejętności i wiedzę pozwalające mu na skuteczną i zabójczą walkę. Cechy te są rezultatem Próby Traw, której w dzieciństwie był poddawany każdy kandydat na wiedźmina. Jej podsumowanie pojawia się w rozmowie z królową Cintry, Calanthe: „Próba Traw, Calanthe, jest straszna. A to, co z chłopcami robi się w czasie Zmian, jest jeszcze gorsze. I nieodwracalne”13. Swoista odmienność od reszty społeczeństwa skutkowała określaniem wiedźminów mianem „mutantów”, co znalazło swoją kulminację w ataku na Kaer Morhen14. Jednak żaden kandydat na wiedźmina, w tym także Geralt, początkowo zazwyczaj nie wyróżnia się niczym szczególnym we własnej zbiorowości. Również wielokrotnie przywoływane wypowiedzi Geralta oscylujące wokół jego poczucia inności mają na celu ukazanie go jako antybohatera, który nie jest przystojnym i dzielnym, szanowanym w społeczności herosem, lecz (pomimo bronienia ludzi przed Złem) jest postrzegany jako ktoś, kogo należy unikać. Bliższa znajomość zawarta z wiedźminem w większości przypadków skutkuje jednak zmianą poglądów na temat tej profesji; wiedźmini są ostatnią barierą broniącą ludności przed złymi i ciemnymi siłami, uosabianymi przez różnorodne monstra. Prowadzi to do realizacji stadium wezwania do wyprawy, które nie występuje bezpośrednio ze strony mistycznego Mędrca. Może je stanowić pierwsza wyprawa Białego Wilka, kiedy to opuścił Kaer Morhen jako młody wiedźmin, pełen zapału i poczucia, że jego działalność jest potrzebna światu. Pragnąc pierwszego spotkania z potworem, zapomniał o naukach odebranych w Wiedźmińskim Siedliszczu i stanął w obronie dziewczynki, zabijając bandytę chcącego ją zgwałcić. Jednak ucieczka ojca nastolatki i jej omdlenie spowodowane strachem przed wiedźminem spowodowały, że unikał podobnych zajść. Igranie z przeznaczeniem, czego wyrazem było zażądanie od Dunego na mocy Prawa 12 Marta Błaszkowska, Mateusz Jakubiak, Inni, obcy, potworni. Wokół zagadnień obcości i inności w cyklu wiedźmińskim, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015, s. 72. 13 Andrzej Sapkowski, Miecz przeznaczenia, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1992, s. 317. 14 Jego retrospekcję przywołuje refleksja czarodziejki Triss Merigold, podążającej w kierunku Wiedźmińskiego Siedliszcza wraz z Cirillą: „Doszło tu do krwawej bitwy, w której zginęli prawie wszyscy wiedźmini, ocaleli tylko ci, których podówczas nie było w warowni (…) Dziecku szkolonemu na wiedźmina, do tego dziewczynce nie poddanej mutacyjnym zmianom nie mówi się o takich sprawach. Nie opowiada się takiemu dziecku o masakrze. Nie przeraża się takiego dziecka perspektywą tego, że i ono może kiedyś usłyszeć o sobie słowa, które wywrzaskiwali wówczas maszerujący na Kaer Morhen fanatycy. Mutant. Potwór. Dziwoląg. Przeklęty przez bogów, przeciwny naturze twór”. Andrzej Sapkowski, Krew elfów, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1994, s. 50. 221 | Joanna Nakonieczna Niespodzianki jego nienarodzonego dziecka, doprowadziło jednakże do wytworzenia się nierozerwalnej więzi pomiędzy Geraltem a Cirillą. Przeznaczenie to zostało potwierdzone w momencie, gdy dziewczynka, opuszczona przez wiedźmina, spotyka go ponownie w domostwie Yurgi. Wyznacza to właściwe wezwanie do wyprawy, jakim jest zaginięcie Ciri podczas przewrotu na Thanedd. Wiedźmin nie sprzeciwia się wezwaniu do wyprawy, aczkolwiek wielokrotnie jest dręczony przez różnego rodzaju wątpliwości. Geralt wielokrotnie podkreśla, iż stara się zachować neutralność, a wojny możnych go nie dotyczą, ponieważ ma jedynie zamiar odzyskać Ciri, co miało też podkreślać przestrzeganie przez niego zasad kodeksu wiedźmińskiego15. Początkowo Geralt jest opisywany jako nie posiadający celu w życiu, jego postać ewoluuje jednak do herosa poświęcającego wszystko, co posiada dla dobra ukochanych przez niego osób. Pomocy sił nadprzyrodzonych Biały Wilk doświadcza podczas wielokrotnych spotkań z Yennefer, gdy ta opatruje jego rany za pomocą swojej wiedzy i magii. Także krótkotrwały romans z Fringillą Vigo skutkuje podarowaniem Geraltowi czarodziejskiego amuletu mającego zastąpić utracony wiedźmiński medalion. Triss Merigold, teleportująca Bialowłosego do Brokilonu, także przyczynia się do realizacji stadium pomocy sił nadprzyrodzonych. Można tu także wskazać postać Regisa, który jako wampir wielokrotnie naprowadza swoimi radami wiedźmina na właściwe poglądy. Przekroczeniem pierwszego progu jest właśnie potwierdzenie więzi powstałej na skutek przeznaczenia pomiędzy wiedźminem a Cirillą, którą Geralt bierze pod opiekę i wiedzie do Kaer Morhen. Jednocześnie etap ten może stanowić walka wiedźmina na Thanedd, która powoduje wmanewrowanie go w niejednoznaczne i okrutne machinacje wojenne. Wydarzenia na Thanedd stają się początkiem realizacji etapu brzuchu wieloryba, ponieważ ciężko ranny wiedźmin jest teleportowany do Brokilonu przez Triss oraz Tissaię de Vries. Matecznik driad w którym leczono Geralta jest enklawą osobliwej magii, pozostającą poza czasem i politycznymi rozgrywkami, nie uznającą żadnej zewnętrznej władzy i zaciekle broniącą swoich granic. Na nieuważnych wędrowców czyhają tam niosące śmierć pułapki i mostra, a także strzały driad, które ukrywają się wśród drzew. 15 Na znaczenie tworzenia kodeksów wskazuje również Leszek Kołakowski, który twierdzi, że chęć sformułowania zasad postępowania w postaci kodeksu „przeciwstawia się pewnym fenomenom świadomości, które przeciwdziałają degradacji moralnej i społecznej”. Por.: Adam Olczyk, Dlaczego wiedźmini nie mają kodeksu? O niesystemowej etyce Geralta z Rivii w kontekście myśli Leszka Kołakowskiego, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015, s. 36. Leszek Kołakowski, Kultura i fetysze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 153. Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater?| 222 Geralt, wyleczony w krótkim czasie i obdarowany przez mieszkanki Brokilonu wierzchowcem, wyrusza na poszukiwanie przybranej córki. Odchodzi z lasów driad odmieniony, wyrzekając się swojego zawodu i tracąc przynależne do niego broń i artefakty. Następująca jako kolejny etap droga prób nie jest jednocześnie początkiem inicjacji, jak ma to miejsce u Campbella, lecz pełnowymiarową wyprawą o określonym schemacie quest. Próbą dla Geralta jest każda walka z określonym potworem, każda interakcja z człowiekiem lub inną istotą zmuszająca go do prób samookreślenia i zdefiniowania swojego przeznaczenia i stosunku do życia. Niewątpliwie najważniejszą i kluczową próbą w przypadku Białego Wilka jest niezłomne poszukiwanie Ciri i Yennefer, która to próba ostatecznie zostaje pomyślnie rozwiązana. Jej znaczenie podkreślają przemyślenia wiedźmina, nieustannie targanego wątpliwościami i doświadczającego przeciwności losu, a na końcu śmierci wszystkich swoich towarzyszy. Wielokrotnie musiał postępować w sprzeczności z własnymi emocjami, co było widać na przykładzie wilkołaka, którego zabił z potrzeby pieniędzy, jednak odczuwał żal w stosunku do tej istoty. W swoim życiu spotykał także wiele kobiet, co prowadzi bezpośrednio do następnego stadium campbellowskiego schematu. Spotkanie z boginią nie realizuje się bezpośrednio w odzwierciedlającej ją personifikacji. Wiedźmin napotyka jednak na swojej drodze wiele kobiecych autorytetów. Dominujący wpływ na wiele decyzji Geralta miała Yennefer z Vengerbergu, która była prawdziwą i jedyną miłością jego życia. Jako niezwykle uzdolniona czarodziejka, dysponująca wiedzą i umiejętnościami niedostępnymi dla zwykłych śmiertelników, jest wielokrotnie porównywana do bogini ze względu na swoją oryginalną urodę i otaczającą ją magiczną aurę. W analogicznym wymiarze stadium to realizuje także spotkanie z czarodziejką Fringillą Vigo, która podarowuje Geraltowi magiczny amulet, mający zastąpić utracony medalion w kształcie głowy wilka. Podobnie postępuje Eithné władająca Brokilonem, zwracająca wiedźminowi Ciri, która po znalezieniu się w mateczniku driad miała zostać jedną z nich za pomocą wypicia Wody Brokilonu. Ponadto srebrnowłosa driada udziela Białemu Wilkowi cennych rad, a fakt panowania przez nią starodawnym lasem opierającym się zewnętrznym wpływom nadaje jej godność i majestat podobny boskiemu. W specyficzny sposób etap ten realizuje się także w osobie Śmierci, z którą wiedźmin staje twarzą w twarz na wzgórzu Sodden, gdzie znajduje się obelisk z nazwiskami czarodziejów poległych w bitwie mającej tu miejsce. Jej personifikacja nie pozostaje w konotacji ze stereotypowymi obrazami. Interesującą postacią w życiu wiedźmina jest także Lille, która z prostej, wiejskiej dziewczyny przeistacza się w Dana Méadbh, Żywię, która istotnie jest wieczną boginią, niosącą życie ludziom, zwierzętom i roślinom. Przekazuje ona prawdy życiowe Geraltowi i chcącym go zamordować elfom. Realizuje ona jednocześnie etap pomocy sił nadprzyrodzonych, ponieważ ocala życie wiedźminowi i bardowi Jaskrowi. Napotkane przez Geralta kobiety posiadające niezwykłe moce 225 | Joanna Nakonieczna wiedźmin zyskuje pełnię cech ludzkich, która w innym przypadku byłaby dla niego nieosiągalna. Nie znamy przyszłości wiedźmina na Avalonie, nie wiemy też, czy na pewno pozostał przy życiu. Ta wątpliwość ukazuje jednak niezliczoną ilość możliwości, jakie może wykorzystać Geralt w przyszłości, jakąkolwiek przybrałaby ona postać. Białowłosy Wilk ewoluuje na oczach odbiorcy z pogrążonego w wątpliwościach i skrupułach zabójcy potworów bez konkretnego celu w życiu do wojownika usiłującego zachować neutralność wśród politycznych malwersacji i wojennej zawieruchy, posiadającego określony cel i walczącego bez zahamowania o życie i szczęście bliskich sobie istot. Osobowość Geralta zasadniczo nie ulega modyfikacji, zmienia się tylko jego nastawienie do życia, ukierunkowane przez jasno zdefiniowany cel wypływający z odczuwanych przez niego emocji i więzi przeznaczenia. W jego przypadku campbellowski schemat nie realizuje się w pełni, ponieważ oprócz etapu pomocy sił nadprzyrodzonych, brzucha wieloryba, drogi prób, kobiety jako kusicielki, magicznej ucieczki, pomocy z zewnątrz, przejścia przez ostatni próg, mistrza dwóch światów i wolności życia pozostałe stadia są ukazywane w inny sposób niż proponuje to autor Bohatera o tysiącu twarzy. Schemat wyprawy bohatera mitycznego opracowany przez Josepha Campbella jest widoczny w większości utworów z gatunku fantasy. Ukazana na analizowanych przeze mnie przykładach transformacja obecności tych stadiów prowadzi do wniosku, iż w mitologii wykreowanej przez Sapkowskiego poszczególne fazy występują znacznie rzadziej. Dekonstrukcja schematu Campbellowskiego zachodzi również na poziomie osobowym. Sapkowski kreując swoje uniwersum głównym bohaterem uczynił wiedźmina, płatnego zabójcę, występującego w księgach traktujących o różnorodnych monstrach obok potworów, które zabija na zlecenie. Nie jest on utożsamiany z wymiarem Porządku, podobnie jak Yennefer i wampir Regis, którzy reprezentują Chaos, a ich przynależność do określonego systemu moralnego jest ukazywana w trakcie wyprawy. W efekcie przygody Geralta K. Kaczor zalicza do „starych – nowych opowieści”19. Jej bohaterowie są bowiem postaciami, których wizerunki nie tylko nie odbiegają od wzorów bohaterów współczesnych powieści, ale także korelują z opowieściami tradycyjnymi, co odpowiada bieżącej tendencji zacierania się różnic między gatunkami literatury oraz celuje w postępującą homogenizację elementów świata imaginowanego i realnego mającą miejsce w kulturze popularnej20. W przypadku Sagi o wiedźminie antybohaterowie stają się bohaterami, zaś pomimo ich dość klasycznie pojmowanych profesji stanowią oni w punkcie wyjściowym 19 Katarzyna Kaczor, Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006, s. 12. 20 Ibid. Monstrum albo wiedźmina opisanie. Geralt z Rivii - bohater czy antybohater?| 226 reprezentantów Chaosu. Heros jest to bohaterski twórca kultury, obrońca społecznego Ładu przed Chaosem.. W przypadku mitologii Sapkowskiego to właśnie Chaos okazuje się być ostoją człowieczeństwa i humanitaryzmu, zaś jego reprezentanci muszą walczyć o ustanowienie i utrzymanie Ładu. Kwestia Dobra i Zła oraz ich odwiecznej walki nie zostaje tu rozstrzygnięta. Zwycięstwo można osiągnąć tylko poprzez jednostkowe zobrazowanie humanitarnych wartości oraz człowieczeństwa. Ich uosobieniem staje się tu wiedźmin, płatny zabójca potworów, postrzegany jako pasywny i pozbawiony uczuć mutant. Ten bohaterski antybohater swoją postawą życiową, determinacją, siłą uczucia i jakże ludzkimi wątpliwościami dobitnie potwierdza, iż celem Wyprawy i Poszukiwania jest „odzyskana tożsamość, osiągnięcie pełni swojej istoty, odnalezienie siebie i drogi do domu, a także modelu na pełnię bycia człowiekiem”21 21 Bogdan Trocha, Degradacja mitu w literaturze fantasy, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009, s. 254. 227 | Joanna Nakonieczna Bibliografia: Błaszkowska Marta, Jakubiak Mateusz, Inni, obcy, potworni. Wokół zagadnień obcości i inności w cyklu wiedźmińskim, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015. Campbell Joseph, Bohater o tysiącu twarzy, Wydawnictwo Zysk i S-ka, przeł. Andrzej Jankowski, Poznań 1997. Campbell Joseph, Potęga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, Wydawnictwo Znak, przeł. Ireneusz Kania, Kraków 2007. Kaczor Katarzyna, Geralt, czarownice i wampir. Recykling kulturowy Andrzeja Sapkowskiego, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006. Kołakowski Leszek, Kultura i fetysze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Olczyk Adam, Dlaczego wiedźmini nie mają kodeksu? O niesystemowej etyce Geralta z Rivii w kontekście myśli Leszka Kołakowskiego, [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015. Sapkowski Andrzej, Miecz przeznaczenia, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1992. Sapkowski Andrzej, Ostatnie życzenie, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1993. Sapkowski Andrzej, Krew elfów, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1994. Sapkowski Andrzej, Czas pogardy, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1995. Sapkowski Andrzej, Wieża jaskółki, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1997. Sapkowski Andrzej, Pani jeziora, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 1999. Sapkowski Andrzej, Coś się kończy, coś się zaczyna, Wydawnictwo superNOWA, Warszawa 2000. Solarewicz Krzysztof, Monstrum, albo wiedźmina opisanie – Próba Traw i kwestia człowieczeństwa w multiwersum Wiedźmina [w:] Wiedźmin. Bohater masowej wyobraźni, Robert Dudziński, Adam Flamma, Kamila Kowalczyk i in. (red.), Wrocław 2015. Trocha Bogdan, Degradacja mitu w literaturze fantasy, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009.