Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

moralność notatki z książki wojciszke, Notatki z Psychologia społeczna

moralność szczegółowe notatki z książki wojciszke, psychologia społeczna

Typologia: Notatki

2020/2021

Załadowany 14.06.2022

julia-mielcarek
julia-mielcarek 🇵🇱

1 dokument

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz moralność notatki z książki wojciszke i więcej Notatki w PDF z Psychologia społeczna tylko na Docsity! Podstawy moralności ——————————————————————————————————————————— • Ocena ma charakter moralny, gdy spełnia trzy warunki: (1) Czy postępek jest sam w sobie dobry czy zły (2) Ocenie tej towarzyszy uniwersalizacja - uznanie, że czyn oceniony jako moralny lub niemoralny jest zawsze i wszędzie dobry lub zły (3) Ocena moralna opatrywana jest sankcją - towarzyszy jej skłonność do nagradzania za uczynki dobre, a karania za złe • Lawrence Kohlberg - twórca psychologii moralności => ostatecznym kryterium rozstrzygającym o tym, co moralne, a co nie, jest ogólna zasada sprawiedliwości => uzasadnienia wyborów odwołujące się do abstrakcyjnej zasady sprawiedliwości - przejaw wyższego etapu rozwoju moralnego (niż odwołania do innych względów jak np. strach przed karą czy dotrzymanie zobowiązań) • wedle inspirowanych przez teorię Kohlberga, badań większość ludzi nigdy nie osiąga „najwyższych” stadiów rozwoju moralnego, kobiety zaś, chętniej odwołujące się w swoich uzasadnieniach do empatii, wypadają z reguły „niżej” od mężczyzn (sprzeczność) • Carol Gilligan => zawężenie moralności do abstrakcyjnej zasady sprawiedliwości jest nietrafne, dla wielu ludzi bowiem, szczególnie kobiet, główną przesłanką ocen i zachowań moralnych jest dobro bądź krzywda innego człowieka, które liczą się dla nich bardziej od bezosobowych zasad • zasada sprawiedliwości i dobro jednostki są równoprawnymi kryteriami oceny moralności • według najczęściej przyjmowanej definicji „dziedzina moralności obejmuje nakazowe oceny sprawiedliwości, praw i dobrostanu dotyczących tego, w jaki sposób ludzie powinni odnosić się do siebie nawzajem” • Jonathan Haidt => 5 podstawowych kodów etycznych: => Obowiązywanie wymienionych kodów etycznych zależy od kultury, klasy społecznej i światopoglądu => Dwa pierwsze kody etyczne są szczególnie charakterystyczne dla współczesnych społeczeństw Zachodu oraz wyższych klas społecznych => Trzy pozostałe etyki są natomiast bardziej rozpowszechnione w kolektywistycznych kulturach Dalekiego Wschodu i Afryki, a także pośród niższych klas społeczeństw zachodnich => Zwolennicy poglądów lewicowych (liberalnych) skłonni są zawężać moralność do dwóch pierwszych kodów, a trzy pozostałe traktują jako sprawę osobistego wyboru i konwencji np. utrzymywanie kontaktów z rodziną i wspieranie jej członków jest kwestią osobistych upodobań => Zwolennicy poglądów prawicowych skłonni są uwzględniać wszystkie kody etyczne – ich zdaniem utrzymywanie kontaktów z rodziną czy patriotyzm są moralnym obowiązkiem każdego człowieka, a nie kwestią osobistych wyborów => wąskie ujęcie moralności: dwa pierwsze kody; szerokie: pięć • Fryderyk Tönnies => Gemeinschaft to tradycyjna społeczność oparta na osobistych relacjach poszczególnych jednostek tworzących razem wspólnotę, która jest dla nich nadrzędnym dobrem i sposobem istnienia. Owa wspólnota bazuje na – zwykle mitycznej – jedności pochodzenia, miejsca zamieszkania i światopoglądu, a jej prototypem jest wielopokoleniowa, patriarchalna rodzina, w której każdy ma swoje miejsce oraz zobowiązania wobec innych i stanowi zaledwie część całego organizmu (jednostka istnieje po to, by służyć wspólnocie). Wspólnotowa organizacja społeczeństwa wymaga nacisku na trzy ostatnie kody etyczne, wszystkie one bowiem budują więzi wewnątrzgrupowe. Wspólnota może dobrze funkcjonować tylko wtedy, kiedy silnej lojalności grupowej towarzyszy posłuszeństwo wobec liderów grupy, co jest wspierane wiarą we wspólne ideały, na przykład tym samym wyznaniem religijnym => Gesellschaft to społeczeństwo obywatelskie, dobrowolne stowarzyszenie wolnych jednostek połączonych nie osobistą więzią, lecz nieco bezosobowymi relacjami opartymi na jednakich dla wszystkich zasadach (organizacja społeczna istnieje po to, by służyć jednostce, chronić jej praw i interesów). Natomiast społeczeństwo rozumiane jako dobrowolne stowarzyszenie jednostek wymaga poprzestania na dwóch pierwszych kodach, jako że przestrzeganie trzech pozostałych nieuchronnie prowadzi do podporządkowania dobra jednostek czemuś innemu – dobru społeczności. Sprawiedliwość ——————————————————————————————————————————— • Sprawiedliwość dystrybutywna => czynnikiem decydującym o uznaniu tego, a nie innego kryterium za sprawiedliwe jest kontekst społeczny, czyli rodzaj relacji bądź organizacji, w której podział dóbr ma miejsce => kryteria rozdziału - dystrybucja dóbr => w relacjach wspólnotowych, takich jak rodzina, częściej używane są kryteria równości i potrzeb => w relacjach wymiany, czyli kontraktu, częściej używane są kryteria wkładu => w organizacjach formalnych (np. firma usługowa) - wkładu i pozycji społecznej => istotnym kryterium podziału są też własne zyski => osoby o wyższym statusie chętniej opowiadają się za kryterium wkładu (na którym mogą zyskać) niż te z grup o niskim statusie (gdyż mogą na tym kryterium stracić); te ostatnie opowiadają się raczej za kryterium równościowym, które lepiej zabezpiecza ich interesy • Sprawiedliwość proceduralna => koncentruje się na sposobie dokonywania podziału => kluczową rolę w takim przekonaniu o sprawiedliwości proceduralnej odgrywa stopień kontroli nad procesem podziału dóbr czy rozstrzygania racji => uczestnicy sporu są tym bardziej zadowoleni z jego rozwiązania, im większą mają swobodę w prezentacji własnych argumentów i udziału w dyskusji => sprawiedliwe metody osiągania rozwiązań: procedury konsekwentne (stosowane w taki sam sposób przy różnych okazjach i uczestnikach sporu), wolne od deformacji (np. osoba podejmująca się mediacji jest faktycznie bezstronna), oparte na trafnych i dokładnych informacjach, a ponadto zawierające jakieś mechanizmy poprawiania błędnych decyzji oraz uwzględniające opinie wszystkich zainteresowanych i zgodne z powszechnie obowiązującymi standardami etycznym • Zjawisko bezwiednego przeniesienia wstrętu => kiedy ludzie oceniają niemoralne uczynki, potępienie moralne staje się ostrzejsze w obecności uczucia wstrętu wywołanego brzydkim zapachem lub brudem pomieszczenia, w którym formułują oceny => samo pojawienie się wstrętu wywołuje lub nasila oceny moralne i wpływa na regulację tego rodzaju zachowań => wstręt = emocja moralna => takie zjawisko bezwiednego przeniesienia wstrętu występuje także w odniesieniu do działań, które same w sobie go nie wywołują, ale dotyczy ocen jedynie moralnych, nie zaś wszelkich. Co ważne, przeniesienie takie nie zachodzi przy innych emocjach negatywnych, takich jak smutek => dążenie do czystości to przejaw etyki boskości, na gruncie której człowiek jest rozumiany jako byt duchowy stanowiący odbicie bogów i zobowiązany do utrzymania czystości i niepokalania swej pochodzącej od nich duchowej natury Oceny moralności ——————————————————————————————————————————— • Model racjonalistyczny => emocje nie wpływają na racje => procesy kontrolowane = racje => lepsze rozumienie istoty sytuacji samo w sobie wzbudza bardziej moralne postępowanie => Ogólna teoria procesów automatycznych i kontrolowanych: procesy kontrolowane działają z pewnym opóźnieniem i tylko wtedy, kiedy człowiek jest motywowany do formułowania sądów i ma do tego możliwości Poznawczo-rozwojowa teoria moralności => ludzie rozumieją moralność na co najmniej 5 sposobów => sposoby te zmieniają się od prostych konkretnych do bardziej abstrakcyjnych, złożonych (sekwencja rozwojowa) => sekwencja ta silnie wiąże się z ogólnym poziomem rozwoju poznawczego (Piaget) i ma niezmienny charakter: wszyscy ludzie, niezależnie od klasy społecznej i kultury, przechodzą przez te same stadia rozwoju moralnego, w tej samej kolejności => stadia rozwoju moralnego wzajemnie się zastępują (ktoś, kto osiągnął na przykład stadium 3, nigdy nie schodzi w swoich ocenach na niższe stadia 2 lub 1) => okazało się, że rozwój moralny wcale nie polega na zastępowaniu jednych stadiów przez późniejsze => te same osoby, które pewne dylematy rozwiązują za pomocą rozumowania ze stadiów „wyższych”, dylematy o innej treści rozstrzygają na prostsze sposoby => doprowadziło to do odrzucenia samej idei, by ludzi przyporządkowywać do różnych etapów rozumowania moralnego, ponieważ głównym jego wyznacznikiem nie jest dojrzałość poznawcza jednostki, lecz rodzaj i treść rozwiązywanego problemu => rozwiązując abstrakcyjne dylematy Kohlbergowskie, połowa ludzi wychodzi ponad stadium 3 (choć prawie nikt nie osiąga stadium 5), natomiast przy rozwiązywaniu rzeczywistych problemów życiowych poza stadium 3 wychodzi zaledwie 5% badanych => czy skierujesz wagon na inny tor żeby ocalić 5 osób kosztem jednej? Większość ludzi dokonuje wyboru utylitarnego (śmierć jednej osoby jest mniejszym złem od śmierci pięciu) => czy zrzucisz dużego pana skazując go na śmierć żeby ocalić 5 osób? Większość badanych odmawia zepchnięcia mężczyzny i woli zgodzić się na śmierć pięciu osób, czyli dokonuje wyboru deontycznego (zabicie człowieka jest zawsze złe i nie może służyć jako środek do innego celu) Powód: silniejsze emocje przy dylemacie osobistym (zepchnięcie mężczyzny) niż przy bezosobowym (przełożenie zwrotnicy). Emocje te włączają się w oceny moralne i zmieniają treść decyzji – wskutek negatywnej emocji opcja zepchnięcia mężczyzny staje się bardziej odrażająca od przełożenia zwrotnicy. => rozważaniu dylematów osobistych towarzyszy silniejsza aktywizacja tych obszarów kory mózgowej, które są zwykle zaangażowane w przetwarzanie silnie emocjonalnej informacji (brzuszno-przyśrodkowa część kory przedczołowej) • Model intuicjonistyczny => intuicja moralna - przeświadczenie, że coś jest dobre lub złe => intuicje moralne mają natychmiastowy, nieprzemyślany i automatyczny charakter. Pojawiają się bez namysłu, wysiłku i uzasadnienia jako oczywiste prawdy, które „każdy” („podobny do mnie”) widzi => oceny moralne są w przeważającej części rezultatem automatycznego (niekontrolowanego) przetwarzania danych i opierają się na prostych odczuciach dobra i zła wywołanych przez oceniany postępek => uzasadnienia ocen moralnych są przywoływane już po dokonaniu oceny (szczególnie, gdy ktoś ją kwestionuje), zwykle nie są konieczne do jej sformułowania i stanowią raczej racjonalizację oceny niż jej faktyczne uzasadnienie => model przewiduje zmianę oceny pod wpływem emocji (nawet gdy te nie wiążą się z ocenianym postępkiem) => oceny intuicyjne pozostają silnie nasycone emocjami => ogólna teoria procesów automatycznych i kontrolowanych: procesy automatyczne działają zawsze i natychmiastowo => preferencja dobra u niemowląt na tyle małych, ze nie posługują się jeszcze językiem => pewne elementarne preferencje dobra i zła mogą być albo wrodzone, albo nabyte wcześniej od języka, który zatem nie jest konieczny do ich powstawania ani wyrażania => wstręt podobnie wpływa na oceny moralne, kiedy jest wywoływany w bardziej naturalny sposób (np. przez brud w pokoju, w którym badani dokonywali ocen), a oceniane postępki są niemoralne => ocenom i decyzjom moralnym towarzyszy wzrost aktywności tych części mózgu, które są odpowiedzialne za doświadczanie emocji (jak brzuszno-przyśrodkowa część kory przedczołowej i ciało migdałowate). Przy silnej ich aktywności ludzie mają większą skłonność do wyborów deontologicznych („nie popchnąć na tory dużego mężczyzny, choć umrze przez to pięć osób”), kiedy zaś aktywność emocjonalnych części mózgu jest mała, wybory stają się bardziej utylitarne => osoby z uszkodzeniem brzuszno-przyśrodkowej części kory przedczołowej - utrata zdolności bezwiednego włączania emocji we własne oceny i decyzje. Osoby z takimi uszkodzeniami poprawnie rozwiązują testy rozumowania moralnego, ponieważ zachowują wiedzę o obowiązujących normach postępowania. Wiedzy tej brakuje jednak wsparcia bezwiednych reakcji emocjonalnych mówiących, co jest dobre, a co złe. Tracą, więc zdolność automatycznego decydowaniu o dobru i złu i umiejętność powstrzymania się od złych postępków (przypadek Gage’a => stał się porywczy, wulgarny, niezdolny do podejmowania trafnych decyzji) => psychopaci zdają sobie sprawę z treści norm moralnych, a także z następstw swojego postępowania dla ofiar. Wiedzą, że ich postępowania jest złe, kompletnie nie przejmują się jednak uczuciami swoich ofiar i sami nie przeżywają takich uczuć moralnych, jak empatia, poczucie winy czy wstyd. Badania pokazują obniżoną aktywność tych części mózgu psychopatów, które są zwykle odpowiedzialne za powstawanie wymienionych emocji, choć ich mózgi normalnie reagują na przykład na bodźce zagrażające im samym Procesy automatyczne vs kontrolowane ——————————————————————————————————————————— => Niektórzy autorzy przyjmują, że oba te rodzaje procesów działają łącznie, inni – że oddzielnie, na przykład naprzemiennie => Ogólna teoria procesów automatycznych i kontrolowanych pozwala zakładać, że te pierwsze działają zawsze i natychmiastowo, te drugie zaś – z pewnym opóźnieniem i tylko wtedy, kiedy człowiek jest motywowany do formułowania sądów i ma do tego możliwości, na przykład jego umysł nie jest pochłonięty jakimś innym równolegle wykonywanym zadaniem => Oceny moralne mają charakter głównie intuicyjny, intuicje te pojawiają się jako pierwsze z kolei, a choć mogą być modyfikowane świadomym namysłem, zwykle nie ma on miejsca => Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy to samo zdarzenie budzi sprzeczne intuicje lub oceniający człowiek wie, że będzie musiał swoje oceny uzasadnić innym => prymat intuicji Wyznaczniki postępowania moralnego ——————————————————————————————————————————— => 97% Polaków uważa się za moralnych => dlaczego uważamy się za moralnych? Moralność jest zwykle kwestią oceny, w tę ocenę prawie zawsze uwikłane są intencje, a swoje intencje z reguły uważamy za dobre, stąd też oceny własnej moralności są niejako skazane na pozytywność. Takie pozytywne oceny własnej moralności stanowią też poręczny sposób na podbudowanie samooceny w sytuacji, w której okazuje się, że postąpiliśmy niemądrze i sprzecznie z własnym interesem => ludzie, którzy spędzili wiele czasu na jakiejś bezsensownej czynności, zaczynają siebie uważać za bardziej moralnych, kiedy widzą, że inna osoba po prostu odmawia jej wykonania. Co ciekawe, ten subiektywny wzrost moralności nie pojawia się, kiedy tuż przed takim zdarzeniem podbudują sobie samoocenę w inny sposób => dlaczego ludzie postępują nieuczciwie? (1) Egoizm - przynosi to korzyści, podczas gdy uczciwość powoduje ich przepadek i sama w sobie niesie koszty (2) Brak samokontroli - pokusa do nieuczciwego zachowania może mieć charakter impulsywny, ludzie zaś często nie są w stanie tego impulsu zahamować (3) Ignorancja, brak sumienia, wykluczenie moralne - ludzie postępują źle dlatego, że nie znają norm moralnych, nie czują obligacji do podporządkowania się im bądź świadomie je odrzucają – albo w ogóle, albo w odniesieniu do niektórych rodzajów osób (4) Naśladownictwo, popadanie w złe towarzystwo - ludzie naśladują niemoralność innych – albo bezmyślnie, albo świadomie, w imię pewnych lokalnych norm, które są amoralne z punktu widzenia szerszej społeczności => ludzie naśladują innych, gdy zakładają, że należą do tej samej grupy, kiedy jednak są obcy, ich postępowanie może wywołać zachowania przeciwstawne => obecność innych członków grupy własnej wcale nie zawsze nasila postępowanie moralne - wszystko zależy od treści wyznawanych przez nią norm Teoria tożsamości społecznej - postępowanie zgodne z normami własnej grupy buduje zarówno poczucie tożsamości (identyfikacji z własną grupą), jak i wysokie poczucie własnej wartości => Te cztery mechanizmy prowadzące do niemoralności są niezależne, choć się nie wykluczają, wręcz przeciwnie – często nawzajem się wspierają Zyski i straty ——————————————————————————————————————————— => człowiek działa tak, aby maksymalizować własne zyski, minimalizować zaś straty => człowiek jest z natury egoistą, będzie więc działał moralnie wtedy, kiedy mu się to opłaca prospołeczne maja tendencję do niskiej oceny wartości egoistycznych i odwrotnie => dwie inne przeciwstawne ćwiartki to otwartość na zmianę (samokierowanie, stymulacja i częściowo hedonizm) oraz konserwatyzm (tradycja, konformizm, bezpieczeństwo) => dla mężczyzn ważniejszymi wartościami są władza, stymulacja, hedonizm, osiągnięcia i samokierowanie => dla kobiet życzliwość, uniwersalizm, bezpieczeństwo => większe różnice pod względem płci w kulturach biedniejszych i kolektywistycznych, zanikają w krajach bogatych o indywidualistycznej kulturze Wpływ wartości na sądy i zachowanie ——————————————————————————————————————————— => na co dzień wpływ wartości na ludzkie postępowanie jest raczej słaby i wynosi około r = 0,20, ponieważ: (1) postępowanie ludzi jest silne uwarunkowane czynnikami sytuacyjnymi. Takie zachowania, jak sposób ubierania się, pomocność, agresja czy współpraca, są mocno uwarunkowane tym, co robią inni ludzie, co czynić każą normy sytuacyjne albo co nakazują autorytety (2) wartości są truizmami kulturowymi – prawdami tak banalnymi, że przeważnie wcale się nad nimi nie zastanawiamy => myślenie o jakiejś wartości wzmaga skłonność do wprowadzania w życie nie tylko jej, lecz także innych wartości położonych w jej sąsiedztwie (na przykład myślenie, dlaczego warto pomagać innym, zwiększa także skłonność do przestrzegania zasad sprawiedliwości) => jakkolwiek aktywizacja wartości sprzyja jej realizacji we własnym postępowaniu, pod warunkiem, że daną wartość osobiście cenimy (3) wartości są bardzo ogólne, podczas gdy zachowania są z natury konkretne => studenci, u których wzbudzono myślenie abstrakcyjne, deklarowali tym większą pomoc dla imigrantów, im bardziej cenili wartości składające się na uniwersalizm => bardziej abstrakcyjny sposób interpretacji zachowania (tj. w powiązaniu z wartościami) jest odpowiedzialny za ów wzrost zgodności zachowania z wartościami => zgodność zachowania z wartościami rośnie wtedy, kiedy zostaną one zaktywizowane, co może wynikać albo z niedawnego ich używania, albo z bardziej abstrakcyjnego sposobu myślenia o sensie zachowania, albo z aktywizacji czegoś, co ma silny związek z wartościami => u niektórych ludzi bardzo cenione wartości są silnie powiązane z ich ja (tworzą ich ja idealne), dlatego samo zaktywizowanie struktury ja powoduje automatyczną aktywizację wartości. Dopiero w wypadku zaktywizowania wartości ludzie zaczynają przez ich pryzmat interpretować sens bieżących możliwości postępowania i wartości stają się źródłem wskazówek co do tego, w jaki sposób w danej sytuacji można i należy się zachować Teoria sprawiedliwości proporcjonalnej ——————————————————————————————————————————— => podział dóbr jest spostrzegany jako sprawiedliwy, kiedy wyniki jednostki są proporcjonalne do jej wkładu (zwykle w drodze ich porównania z proporcją uzyskiwaną przez inne osoby, na przykład innych pracowników) => stwierdzenie faktu, że wkład jest proporcjonalny do wyniku, budzi pozytywne emocje, natomiast stwierdzenie nieproporcjonalności (niedopłata) - naruszenie własnych interesów (poczucie krzywdy, żądanie zmian, gniew, protest - silne) lub nadpłaty (poczucie winy) budzi emocje negatywne => nadpłata/niedopłata —> motywacja do przywrócenia sprawiedliwości —> zmiejszenie wkładu/faktyczne przywrócenie sprawiedliwości/zwiększenie wyniku/zemsta => nadpłata/niedopłata —> reinterpretacja sytuacji jako sprawiedliwej bez jej faktycznej zmiany, gdy faktyczne przywrócenie sprawiedliwości pozostaje niewykonalne lub zbyt kosztowne (racjonalizacja/ obwinianie ofiary niesprawiedliwości) Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło? ——————————————————————————————————————————— => demonstracja ogromnej siły wpływu sytuacji na ludzkie postępowanie - eksperyment stanfordzki Zimbardo => eksperyment: na zasadzie rzutu monetą polowa studentów została przypisana do roli więźniów, połowa zaś – strażników więziennych. Otrzymali stosowne uniformy oraz instrukcje postępowania i zaczęli funkcjonować w tym sztucznym więzieniu. Strażnicy szybko zaczęli psychicznie maltretować więźniów, ci zaś równie szybko zaczęli się zachowywać niczym prawdziwi przestępcy => Zimbardo nie pokazał, że w każdym z nas drzemie bezwzględny przestępca bądź strażnik więzienny ani że ludzie spontanicznie wchodzą w te role, ponieważ sam ich do tego nakłaniał za pomocą licznych nacisków. Dowiódł jednak, że większość ludzi takim naciskom ulega i staje się tym, co one dyktują. => zjawisko Lucyfera - przemiana zwyczajnych ludzi w sprawców zła pod wpływem odpowiednio zorganizowanej sytuacji (przykład: bicie, torturowanie arabskich więźniów przez armię amerykańską) Podsumowanie ——————————————————————————————————————————— 1. Czym jest moralność (Haidt i Kesebir)? System wzajemnie powiązanych wartości, norm, praktyk i instytucji społecznych oraz tożsamości osobistych ukierunkowanych na ograniczenie ludzkiego egoizmu i nakłonienie ludzi do współpracy, bez której niemożliwe byłoby życie społeczne. 2. Mechanizmy niemoralności: - Egoizm - Brak samokontroli - Brak sumienia - Popadnięcie w złe towarzystwo (naśladownictwo) 3. Gilligan Zachowania moralne i ich oceny nie zależą jedynie od sprawiedliwością, a ich główną przesłanką jest dobro lub krzywda drugiego człowieka. 4. Kohlberg - Poznawczo-rozwojowa teoria moralności - rozumowanie ma charakter słowny, przemyślany, wymaga czasu, wysiłku, intencji i rosnących zdolności poznawczych. Wyróżnienie 5 stadiów rozwoju moralnego od prostych i konkretnych do bardziej złożonyc. Teoria odrzucona. - Twórca psychologii moralności - Nadrzędna zasada moralności to sprawiedliwość 5. Warunki moralnego charakteru oceny - Czy postępek immanentnie (z natury) jest dobry czy zły - Uniwersalizacja - czy czyn ten jest zawsze i wszędzie dobry lub zły - Sankcja - reakcja społeczności na społeczności (kara/nagroda) 6. Rodzaje sprawiedliwości - Dystrybutywna - dot kryteriów dobrego podziału dóbr (wynik podziału) - Proceduralna - proces podziału - Retrybutywna - dot kwestii karania za postępki niemoralne i szkodliwe dla innych 7. Haidt - 5 kodów etycznych - sprawiedliwości, troski, kolektywizmu, autorytetu, czystości - Intuicjonistyczny model ocen moralnych - oceny w przeważającej części są rezultatem automatycznego przetwarzania danych. 9. Jaki jest wpływ wartości na zachowanie? Słaby. Duże znaczenie mają czynniki sytuacyjne, truizmy kulturowe i ogólnikowość. Wpływ rośnie, gdy wartości zostają zaktywizowane pod warunkiem, że daną wartość osobiście cenimy. U ludzi, u których tożsamość jest silnie związana z wartościami wystarczy aktywizacja struktury ja. 10. Zjawisko Lucyfera Przemiana zwyczajnych ludzi w sprawców zła pod wpływem odpowiednio zorganizowanej sytuacji 11. Teoria sprawiedliwości proporcjonalnej Zakłada, że podział dóbr jest odpowiedni, kiedy jest proporcjonalny do wkładu jednostki 12. Tożsamość moralna Przypisywanie sobie cnót i refleksja nad tym, czy postępuje się w zgodzie z nimi. 13. Rodzaje empatii - Przejmowanie cudzych emocji/emocjonalne współbrzmienie/automatyczne - Świadome wczuwanie się w sytuację drugiego człowieka, przejmowanie jego perspektywy - Własne cierpienie w rekacji na czyjąś sytuację, nasza własną emocja (może hamować pomaganie) 14. Normy opisowe Dotyczą tego, jak w danej sytuacji postępuje większość ludzi, a ich motywujący wpływ na zachowanie może mieć źródło w dostarczaniu przez nie dowodów, że normatywny - najczęstszy - sposób działania jest skuteczny i korzystny. 15. Normy powinnościowe Dotyczą tego, jak człowiek powinien się zachować, jakie zachowanie jest moralne, pożądane, słuszne. Ich motywujący wpływ na zachowanie może mieć źródło w sankcjach społecznych (aprobata/dezaprobata) i w sankcjach własnego sumienia (satysfakcja/poczucie winy) 16. Moralna sankcja autorytetu Jedna z przyczyn silnej uległości wobec autorytetów. Wypełnianie rozkazów tych, którzy mają władzę jest samo w sobie dobre i moralnie pożądane, podobnie jak okazywanie autorytetom respektu i szacunku. 17. Karanie świętych Konsekwencja wykluczania się pozycji sprawcy i biorcy. Większe skłonności do zadawaniu bólu sprawcom niż biorcom oraz do sprawiania przyjemności biorcom, a nie sprawcom. 18. Truizmy kulturowe Wartości = truizmy kulturowe = prawdy tak banalne, że wcale się nad nimi nie zastanawiamy.