Myśl polityczna Świętego Augustyna, Poradniki, Projekty, Badania z Politologia

Pobierz Myśl polityczna Świętego Augustyna i więcej Poradniki, Projekty, Badania w PDF z Politologia tylko na Docsity! Temat: Myśl polityczna według Świętego Augustyna W ramach tego opracowania pragnę przybliżyć osobę świętego, wspomnieć najważniejsze i mające wpływ na dokonywane wybory i głoszone poglądy, życiowe doświadczenia. Wybrałam temat dotyczący Świętego Augustyna ponieważ uważam, iż jego osoba i przekonania współcześnie są nie doceniane, chciałabym głownie zwrócić uwagę na koncepcje państwa przedstawiane przez niego. Wypada podkreślić, że przez długi okres swojego życia był on człowiekiem poszukującym, nie tylko daleko od chrześcijańskiej wiary, ale i od zasad uznanych w jego świecie za obowiązujące. Niemniej po dojściu do przekonania, że znajduje się na właściwej drodze, nawet jeśli nie kończyło to wciąż ważnego w jego życiu poszukiwania, potrafił być bardzo konsekwentny, wręcz zdeterminowany w pokonywaniu wszystkiego, co mogłoby narazić go na błądzenie1. Aureliusz Augutinus: biskup, filozof i teolog, ojciec i doktor Kościoła, główny autorytet filozofii i teologii chrześcijańskiej w okresie średniowiecza. Urodzony w Tagascie najpierw studiował, a następnie wykładał literaturę łacińską w Kartaginie. W roku 373 stał się zwolennikiem manicheizmu, zaś w kilka lat później porzuciwszy manicheizm stał się wyznawcą umiarkowanego, cycerońskiego sceptyzmu2. W młodości jego życie moralne pozostawiało wiele do życzenia. W 386 r., pod wpływem kazań biskupa Mediolanu Ambrożego, w życiu Augustyna nastąpiła duchowa przemiana. Zrezygnowawszy ze swoich dotychczasowych zajęć, oddał się służeniu Bogu i poszukiwaniu mądrości. Po przyjęciu chrztu w 387 r. Augustyn wrócił do Kartaginy skąd udał się do Tagasty, gdzie założył rodzaj wspólnoty klasztornej i przyjął świecenia kapłańskie (391 r.) w roku 396 objął stolice biskupią w Hippo Regius głosząc kazania, prowadząc bogatą korespondencje z papieżami, cesarzami i wieloma wybitnymi osobowościami świata intelektualnego, ale nade wszystko prowadząc liczne polemiki teologiczne zmarł w czasie oblężenia Hippo Regius przez Wandalów3. Na poglądy filozoficzne św. Augustyna szczególny wpływ wywarł Platon z jego dualistyczną koncepcją bytu (materialnego i idealnego). Św. Augustyn podkreślał że nie zamierza budować systemu filozoficznego. Stwierdzał, że celem 1 E. Sienkiewicz, Koncepcja państwa według św. Augustyna, Szczecin 2015, s. 202-203. 2 B. Szlachta, Władza, Wolność, Prawo, Kraków 1994, s. 44. 3 Ibidem, s. 44. jego przemyśleń jest jedynie poznanie Boga i duszy, podkreślał on także że człowiek z natury dobry, jest jednak skażony grzechem pierworodnym4. Św. Augustyn wyróżnia trzy postawy człowieka wobec życia: pasywną, aktywną i kontemplacyjną. Postawa ,,pasywna’’ nie jest po prostu godna człowieka, a przede wszystkim chrześcijanina. Postawa ,,aktywna” to praca wzbogacona kontemplacją, sprawdzającą się do refleksji nad wielkością dzieła bożego w stworzeniu świata. Tą drogą fenomenem pracy łączy człowieka z Bogiem, rozpatrując jednostkę w kilku płaszczyznach: w odniesieniu do potrzeb własnych, do państwa i do Boga5. W jego interpretacji praca niewolnicza to zajęcie wykonywane w złej intencji, prowadzące do moralnej i intelektualnej degradacji człowieka. Praca wolna oznacza działalność człowieka służąca kreacji nowych wartości wzbogacających jego osobowość, rodzinę czy społeczeństwo, i to niezależnie od ich treści fizycznych czy umysłowych. Akceptując wprawdzie wszystkie pożyteczne zajęcia św. Augustyn dość krytycznie wyrażał się o pracy gladiatorów, aktorów, ludzi żyjących ze zabójstwa i innych jego zdaniem niemoralnych zajęć. Do najbardziej etycznie wartościowych zaliczał rolnictwo, rzemiosło, pasterstwo, uprawę winnic, miernictwo i handel. Idąc śladem Platona i Cycerona, wyróżnił św. Augustyn wiele cnót, a wśród nich cztery cnoty kardynalne: sprawiedliwość, roztropność, męstwo i umiarkowanie6. Uznawał je jako części oraz szczególne objawy miłości. Św. Augustyn ujmował sprawiedliwość w kilku znaczeniach: sprawiedliwość boska, sprawiedliwość aksjologiczna, sprawiedliwość społeczna oraz sprawiedliwość prawna. Na potrzeby tego referatu omówię szerzej sprawiedliwość społeczną i prawną. Społeczne znaczenie sprawiedliwości sprowadza się do umiejętności harmonijnego kształtowania zachowań zintegrowanych jednostek, zmierzających do urzeczywistnienia wspólnych celów. Chodzi o dobro powszechne, a sprawiedliwość znajduje wyraz w konstruktywnym korzystaniu z wolności, pokoju i pracy. Zasadą rozumowania św. Augustyna jest wyznaczenie podstawowych celów zbiorowości przy założeniu, że składa się ona z jednostek uformowanych na podstawie przyjętej aksjologii. Punktem wyjścia tej odmiany sprawiedliwość jest oczywiście wolność. Zarówno w sensie politycznym, jak moralnym, jest ona podstawą do sensownego traktowania wszystkich aspektów sprawiedliwości społecznej. Jedynie człowiek 4 L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2009, s.88. 5 A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2006, s. 107-108. 6 A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2013, s. 99-100. w związku z tym Augustyn podporządkowuje poszczególne dobra celom, dzieląc je na pierwszo i drugorzędne. Na najniższym stopniu umieszcza on dobra materialne, wymieniając w tej grupie między innymi pożywienie, ubranie, złoto i srebro. Afrykańczyk nie przekreśla dobra rzeczy materialnych, ale aby mogło się realizować muszą być one właściwie używane – podporządkowane wyższym celom, wyznaczonym człowiekowi przez Stwórcę. Zło pojawia się więc wtedy, kiedy człowiek używa ich niezgodnie z naturą. Analizując problemy społeczne biskup Hippony korzysta ze starogreckiej filozofii, dzieł Platona, ale przede wszystkim z Pisma Świętego, odwołując się szczególnie do św. Pawła i św. Jana. Całą historię człowieka rozumie jako zmierzającą do Państwa Niebieskiego, a za najbardziej fundamentalne prawo na tej drodze uznaje miłość, ponieważ tylko ona gwarantuje harmonię i rozwój różnych elementów, zakorzenionych w różnych wymiarach11. Jednym z niepodważalnych osiągnięć tego myśliciela była koncepcja rozumienie zła. Jak się wydaje bardziej przemawiająca do ludzkiej wrażliwości i wyobraźni jak ta właściwa św. Tomaszowi z Akwinu. Podobnie trzeba mówić o rozumieniu przez św. Augustyna ludzkiej woli i jej odróżnieniu od wolności, choć tu geniusz Hippończyka już bardzo rzadko jest podważany12. Teoria państwa, mająca za przedmiot funkcjonowanie różnych systemów politycznych, nabiera u św. Augustyna cech zupełnie szczególnych. Wychodzi z tradycyjnego już założenia rozdziału funkcji cesarskich i kościelnych oraz odpowiadających im powinności obywatelskich. Państwo natomiast zapewnia wewnętrzny porządek i poczucie bezpieczeństwa. Chrześcijanin szanuje nakazy wydane przez państwo z jednym zaledwie wyjątkiem – gdyby okazały się sprzeczne z prawem bożym, wówczas bezwzględnie stosuje to ostatnie. Państwo nie musi legitymować się poczuciem sprawiedliwości. Czasami rządy bywają po prostu niesprawiedliwy; państwo staje się wówczas ,,biczem bożym’’13. Według Świętego Augustyna idea pokoju jest podstawową zasadą jaką w polityce wewnętrznej jak i zagranicznej powinno kierować się państwo. W stosunkach wewnętrznej należy by państwo wcielało w życie trzy cele: porządek, jedność, pokój. Teoria prawa opiera się u świętego na założeniu konieczności posiadania przez państwo pewnych instrumentów umożliwiających osiąganie stojących przed nim zadań. Sprawiedliwość urzeczywistniana przez prawo stać się powinna ostoją jedności, 11 B. Smolka, Narodziny i rozwój personalizmu, s. 94. 12 E. Sienkiewicz, Koncepcja państwa według św. Augustyna, Szczecin 2015, s. 216. 13 A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2013, s. 102-103. pokoju i harmonii rozwoju jednostki i zbiorowości. Św. Augustyn dochodzi do teorii źródeł prawa pisanego, znajdującego swe podstawy w prawie boskim, wyróżniając dalej prawo naturalne oraz doczesne. Prawo boskie charakteryzuje się ponadczasowością i oznacza doskonałość. Zawiera ono najwyższą wiedze obowiązującą w całym świecie. Prawo natury zajmuje drugie miejsce w tej hierarchii źródeł. Jest ono wspólne dla wszystkich narodów. Są to prawa niezbędne do życia i rozumnego rozwoju. Ustanowione przez ustawodawcę prawo doczesne nie zawiera zasad idealnej sprawiedliwości, zmienia się dość często. Z punktu widzenia mocy obowiązującej jest zlokalizowane miejscowo i czasowo oraz charakteryzuje się gwarancjami przymusu państwowego14. Aureliusz Augutinus zakłada poszanowanie godności i równości człowieka, uważa że są to wartości fundamentalne w organizacji państwa. Święty popierał wspólnotę dóbr, twierdził, iż posiadanie własności prywatnej, a konkretniej dążenie do wzbogacania się powodu, że człowiek utraca cel podstawowy życia jakim jest zjednoczenie się z Bogiem. Głosił on również ideę równości, która potępiała wyzysk pracy cudzej przede wszystkim niewolnictwo oraz lenistwo. Za podstawową komórkę uznawał rodzinę, która odpowiadała prawą natury i prawu bożemu. Postać św. Augustyna zamyka okres starożytności, przede wszystkim w sensie otwarcia nowych perspektyw rozumowania w zakresie zasad organizacji społeczeństwa i państwa. Kategoryczne potępienie niewolnictwa staje się symbolem przeżycia się tej formacji i poszukiwania dróg rozwoju, zdecydowanie nawiązujących do pracy człowieka, poszanowania jego godności i wartości. Tymi drogami św. Augustyn zamyka definitywnie niewolniczą cywilizację starożytności, wyznaczając nowe kierunki myślenia oparte na gwarancjach niepodważalnej wolności człowieka. Myśl św. Augustyna formowała problemy nadchodzącej epoki przez krytyczne podejście do wielkich systemów starożytności, tym samym torując drogę nowym wzorcom organizacyjnym, politycznym i prawnym15. Bibliografia:  Dubel Lech, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2009. 14 Ibidem, s. 104-105. 15 A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2006, s. 109-110.  Sienkiewicz Edward, Koncepcja państwa według św. Augustyna, Szczecin 2015.  Szlachta Bogdan, Władza, Wolność, Prawo, Kraków 1994.  Smolka Bonawentura, Narodziny i rozwój personalizmu, Opole 2002.  Sylwestrzak Andrzej, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2006.  Sylwestrzak Andrzej, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2013.  Św. Augustyn, O wolnej woli, I, 6, 14, Państwo Boże, VIII, Augustyn, O wolnej woli, [tłum.] Trombala Anna, Kraków 1999.  Św. Augustyn, Państwo Boże, [tłum.] Kubicki Władysław, Kęty 1998.