najważniejsze cechy kultury starożytnej grecji, Notatki z Historia

Pobierz najważniejsze cechy kultury starożytnej grecji i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!

6. KULTURA STAROŻYTNEJ GRECJI – NOTATKA

_________________________________________________________________________

1. Religia grecka a) cechy religii greckiej:  politeizm – wierzono w wielu bogów  antropomorfizm – bogów wyobrażano sobie w postaci ludzkiej i nadawano im ludzkie cechy.  hierarchizacja panteonu – wśród bogów istniała hierarchia: najważniejsi bogowie mieszkali na Olimpie (bogowie olimpijscy), mniej ważne były boginki: rzek (nimfy), drzew (driady), morza (nereidy), łąk (lajmoniady), gór (oready). Następni w kolejności byli herosi – potomkowie bogów i ludzi, którzy posiadali nadzwyczajne umiejętności (np. Herkules)  brak warstwy kapłanów – obrzędy składali urzędnicy,  każde miasto miało swoje bóstwo opiekuocze,  olbrzymie znaczenie wyroczni – najważniejsze były: wyrocznia Apollina w Delfach. b) Panteon najważniejszych bogów :  Zeus – król bogów, strażnik porządku i sprawiedliwości, pan błyskawicy ,  Hera – bogini ogniska domowego i małżeostwa,  Apollo – bóg wszystkich sztuk,  Artemida – bogini łowów, opiekunka myśliwych,  Atena – bogini mądrości i sprawiedliwej wojny,  Ares – bóg złej wojny,  Hefajstos – bóg kowali, opiekun rzemieślników,  Posejdon – bóg mórz,  Hades – bóg królestwa zmarłych, brat Zeusa,  Hermes – bóg pasterzy, kupców, złodziei, opiekun podróżnych, boski posłaniec,  Demeter – bogini urodzaju, opiekunka rolnictwa,  Helios – bóg tarczy słonecznej,  Dionizos – bóg wina. c) formy kultu:  składano ofiary w postaci zwierząt, placków, oliwy, kwiatów,  libacja – wylewano wino z wodą lub mleko z miodem,  palono kadzidło (pachnidła),  organizowano procesje ku czci bogów,  igrzyska sportowe – np. olimpiady – igrzyska ku czci boga Zeusa w Olimpii; pierwsze w 776 r. p.n.e.  teatr był formą kultu ku czci boga Dionizjosa,  budowano świątynie, w których umieszczano posągi. 2. Literatura grecka a) alfabet grecki – Grecy wykorzystali alfabet fenicki dodając do niego 5 samogłosek. W ten sposób powstał alfabet który stał się podstawą pisma w Europie Wschodniej. b) gatunki literackie:

 epos – najstarszy gatunek literatury europejskiej; utwór epicki w którym obok siebie

funkcjonowały świat bogów i ludzi; przedstawiał losy bohaterów na tle wydarzeo przełomowych dla danej społeczności. Był spisany heksametrem. Przykłady: Homer – „Iliada”, „Odyseja” Hezjod – „Teogonia”, „Prace i dni” (epos dydaktyczny o uprawie roli) Arktinos z Miletu – „Zburzenie Ilionu” Stasimos z Cypru „Opowieści cypryjskie”

 liryka – utwory początkowo recytowane przy muzyce; później nazwane poezją. Zaliczamy do niej:

o hymny - uroczysta i podniosła pieśo pochwalna na cześd bóstwa, postaci, kraju, idei

o treny – pieśo lamentacyjna poświecona zmarłej osobie; Pindar, Symonides z Keos

o poezję tyrtejską – poezja patriotyczna, nawołująca do walki w obronie ojczyzny – Tyrtajos ze

Sparty

o poezję miłosną – Safona z Lesbos, Alkajos z Lesbos

o anakreontyki – poezja biesiadna, wesoła i rubaszna; opiewa radośd życia; Anakreont z Teos

o epigramaty – krótkie utwory w formie aforyzmu, najczęściej dwuwierszowe Symonides z Keos,

o elegie - utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania o charakterze politycznym lub miłosnym; Teognis z Megary o poezja polityczna – Alkajos z Lesbos  historiografia – literatura poświęcona historii wojen lub królów. Zaczęto ją tworzyd by upamiętnid czyny czasów współczesnych, które warte były zapamiętania (np. wojny grecko – perskie) Hekatajos z Miletu – był logografem; spisywał genealogię rodów oraz informacje geograficzne i etnograficzne – „Genealogia”, „Obejście świata”, Herodot – „Dzieje” (Opisał wojny grecko – perskie) , Tukidydes – „Wojna peloponeska”, Ksenofont – „Historia grecka” (kontynuacja dzieła Tukidydesa)

3. Teatr grecki a) wykształcił się z misteriów poświęconych bogowi Dionizosowi , był więc formą kultu. Przedstawienia odbywały się raz w roku. W przedstawieniach brał udział chór oraz 3 aktorów – mężczyzn. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego aktora wprowadził Ajschylos, a trzeciego - Sofokles. Bardzo duże znaczenie miał chór, który komentował wydarzenia i był narratorem. Chór prowadził koryfeusz - wygłaszał on najtrudniejsze kwestie oraz wyznaczał chórzystom tempo i wysokośd dźwięku. Każdorazowe wystawienie dramatu wiązało się z dużym kosztem dlatego też każde przedstawienie potrzebowało sponsora, którego wyznaczał archont. b) typy dramatu:

 tragedia – utwór podniosły, który czerpał tematykę z mitów; poruszał ważne kwestie ludzkiego

zachowania, odkrywał prawdy moralne,

 komedia – utwór, który pokazywał „świat na opak”, dotyczył bieżących wydarzeo, które

wyśmiewał. c) agony – zawody dramatyczne organizowane w Atenach, podczas Wielkich Dionizjów. Urzędnik wybierał trzech autorów, z których każdy wystawiał trzy tragedie i jeden dramat satyrowy. 10 osób wylosowanych spośród publiczności stawało się jury. d) najsławniejsi twórcy: Ajschylos „Oresteja” (tragedia) Sofokles „Antygona”, “Król Edyp” (tragedie) Eurypides „Medea”, „Elektra” (tragedie) Arystofanes „Ptaki”, „Chmury”, „Żaby” (komedie)

4. Filozofia grecka „zamiłowanie do mądrości”. a) filozofów interesowała budowa świata i zasady nim rządzące; tworzyli prawa matematyczne, fizyczne i astronomiczne b) jooscy filozofowie przyrody interesowali się budową świata i prawami przyrody:

 Tales z Miletu – świat powstał z wody, twierdzenie Talesa, zapoczątkował logikę

 Anaksymenes – początkiem wszystkiego jest powietrze

 Heraklit z Efezu – początkiem wszystkiego jest ogieo, który zamienia się w inne pierwiastki;

uważał, że „nie można dwa razy wejśd do tej samej rzeki” , „wszystko płynie”

 Demokryt z Abdery – świat zbudowany jest z atomów; istnieją dwa rodzaje wiedzy, których

źródłem jest rozum i zmysły; człowiek dzięki dobru może osiągnąd szczęście

 Pitagoras – twierdzenie Pitagorasa,

Wielcy filozofowie greccy