Najważniejsze czynniki w rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych, Notatki z Międzynarodowe prawo handlowe

Pobierz Najważniejsze czynniki w rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych i więcej Notatki w PDF z Międzynarodowe prawo handlowe tylko na Docsity! MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE"! Gospodarka światowa (pewna kategoria historyczna)! -system trwałych powiązań o charakterze produkcyjnym, kapitałowym, technicznym, technologicznym, społeczno-ekonomicznym, finansowym i instytucjonalnym między gospodarkami narodowymi różnych krajów włączających je w ogólnoświatowy (globalny) proces produkcji i wymiany.!! Międzynarodowe stosunki gospodarcze (stosunkowo młoda dyscyplina wykształcona z ekonomii)! - przepływ towarów, usług, technologii, surowców i pieniądza pomiędzy różnymi krajami (grupami krajów)! ! Zagraniczne stosunki gospodarcze! - powiązania danego kraju z jego otoczeniem zewnętrznym (struktura udziałowa, ilościowa)! - podobne kategorie jak MSG rozpatrywane z poziomu jednego kraju!! Problemy MSG:" ▪ Wyjaśnienie zjawisk, procesów i praw rządzących gospodarką w skali międzynarodowej! ▪ Zasady funkcjonowania gospodarki światowej jako całości i poszczególnych dziedzin gospodarki światowej ( np. światowy rynek pracy, towarowy, usługowy itp.)! ▪ Zagraniczna polityka ekonomiczna – światowe oddziaływanie państwa na całokształt stosunków gospodarczych z zagranicą za pomocą instrumentów!! Podmioty w gospodarce światowej! korporacje międzynarodowe, przedsiębiorstwa narodowe z trwałymi kontaktami z zagranicą!!! Narodowa Polityka Ekonomiczna ! ! ! (kraj)! Wspólna Polityka Ekonomiczna ! ! ! (Unia Europejska)! Międzynarodowa Polityka Ekonomiczna ! ! (Świat)!! CZYNNIKI PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ DO ROZWOJU GOSPODARKI ŚWIATOWEJ"! 1. Podział pracy -prowadzi do specjalizacji danego kraju w produkcji dobra bądź usługi! Międzynarodowy podział pracy – stanowi szczególną formę społecznego podziału pracy, dokonującego się pomiędzy podmiotami działalności gospodarczej w ramach różnych organizmów państwowych; obecnie jest to bardzo szczegółowy podział - duża specjalizacja !! Czynniki określające specjalizację danego kraju w podziale pracy:! A. Czynniki wewnętrzne (specyficzne cechy gospodarek poszczególnych krajów)! ▪ Warunki naturalne ! położenie geograficzne, klimat, gleby, zasoby naturalne, czynniki demograficzne! (liczba ludności, struktura, wykształcenie)! Rola tego czynnika była istotna w początkowym okresie, maleje wraz z rozwojem gospodarki światowej (np. charakter postępu technicznego – energooszczędny, pracooszczędny, kapitałochłonny); obecnie wyznacza tylko ramy! ▪ Warunki nabyte (dziedzictwo przeszłości)" związane z osiągniętym poziomem rozwoju gospodarczego i istniejącą infrastrukturą gosp.! - zasoby kapitałowe kraju! ! - stan infrastruktury gospodarczej! - poziom nowoczesności posiadanego aparatu technicznego ! - nowoczesność rozwiązań instytucjonalno-systemowych ! ▪ Postęp techniczny - zdolność gospodarki do wdrażania rozwiązań postępu techn. ! np. gdy mało jest wysoko wykwalifikowanej siły roboczej można wprowadzić rozwiązania komputerowe! Można eliminować w ten sposób niedobory we wcześniejszych dwóch czynnikach, tworzy on też nowe produkty i kreuje nowe rynki ! ▪ Czynniki systemowe " system polityczny, przyjęte rozwiązania instytucjonalne, przepisy regulujące działalność gospodarczą, fiskalną, celne, zakres uczestnictwa państwa w gosp. itp." Mogą one sprzyjać rozwojowi poszczególnych produkcji lub utrudniać prowadzenie działalności gospodarczej. Mogą przesuwać miejsce danego kraju w międzynarodowym podziale pracy np. Japonia – bardzo silne wsparcie proeksportowe (gwarancje eksportowe – bardzo silny motor wzrostu gospodarczego).! ▪ Zdarzenia pozaekonomiczne (nieprzewidywalne) ! klęski żywiołowe, wojny, zaburzenia społ. ! Mogą one wpływać negatywnie na gospodarkę danego kraju, mogą wpływać efektywnie na możliwości w innych krajach!! " B. Czynniki zewnętrzne! efekt rozwoju międzynarodowego podziału pracy, wynikają z przekształceń w gospodarce światowej jako całości! Bardziej podatne na tego typu zmiany są kraje małe, o małym potencjale gospodarczym. Są pewne tendencje ogólnoświatowe, do których kraj musi się dostosować. Czynniki te mogą korzystnie wpływać na możliwości specjalizacji, mogą też wpływać negatywnie (np. liberalizycja handlu - GATT / WHO - zniesienie stawek celnych na pewne produkty co doprowadzi do napływu towarów do kraju). Kraje rozwinięte, duże są na nie bardziej odporne (w dużej mierze kształtują te czynniki). !!! 2. Wielkie odkrycia geograficzne ! stworzyły i poszerzyły rynki zaopatrzeniowe i rynki zbytu dla nadwyżek produkcyjnych! XIX wiek!! 3. Postęp techniczny rozumiany bardzo szeroko:! - w zakresie maszyn i urządzeń! - w zakresie środków transportu! - w zakresie przepływu informacji! Znaczenie tego czynnika wzrosło gdy rozwinął się transport, pojawiła się możliwość wyjścia w handel międzynarodowy. Umożliwiło przemiany w międzynarodowym podziale pracy. Nastąpił postęp w środkach transportu (możliwe jest łączenie środków produkcji z różnych stron świata, możliwe jest zarządzanie międzynarodowymi firmami). Postęp techniczny w zakresie środków łączności umożliwił sprawność komunikacji, co przyczyniło się do umiędzynarodowienia produkcji, a to z kolei do łączenia czynników produkcji z różnych krajów. Internet – przekroczył epokowość wynalazku, jakim był telefon. To nie tylko sieć sprawnej komunikacji, nie tylko dostęp do informacji, ale też jest to czynnik, który może zmienić całą strukturę handlu detalicznego. Sieci domów handlowych mogą się przekształcić w sieci domów internetowych.! ESP- elastyczne systemy produkcyjne (automatyzacja)!! 4. Powstanie, funkcjonowanie i rozwój wielkich korporacji międzynarodowych" 2 ! Tradycyjny system gospodarki światowej utrzymywał się do I wojny światowej. W 1913 r. Utrzymuje się wprawdzie dominacja Europy Zach. i krajów wysoko rozwiniętych, ale zmienia się układ sił miedzy Wlk. Brytanią a Europą Zach. i Wlk. Brytanią a USA. ! 1913 – utrzymuje się dominacja E.Z. (przemysł) – 49%! - zmalała rola WB! - wzrosła rola Niemiec (udział większy niż WB)! - USA staje się najsilniejszym krajem! - E.Z. utrzymuje przewagę nad USA!! Przekształcenia w krajach rozwiniętych w eksporcie (ogółem):! Rozwój gospodarki USA- coraz bardziej aktywna polityka ekspansji na rynki zagraniczne.! - zwiększa się udział E.Z. do 52%! - udział WB i Niemiec i USA wyrównuje się! - utrzymuje się udział EZ.! Eksport wyrobów przemysłowych:" - udział EZ maleje do 76%! - zrównuje się gospodarka WB i Niemiec (25%, 22%)! - udział USA rośnie do 10% exp. (36% produkcji przemysłowej świata) ! - udział krajów przemysłowych (rozwiniętych)– 88%!! 2. Okres międzywojenny! jest okresem dezintegracji tradycyjnego systemu gospodarki światowej; następuje osłabienie roli Wlk. Brytanii i krajów Europy Zach., przede wszystkim na rzecz USA. ( zmiana układu sił)! Do czynników, które wpłynęły na te zmiany należy zaliczyć m.in. :" ▪ I wojna światowa i jej konsekwencje ekonomiczne :! - zniszczenia gospodarcze na terenie Europy, brak zniszczeń na terenie USA! ( w czasie I wojny św. USA nie prowadziły wojny, a za to produkowały produkty na które wykazywały popyt kraje Europy.) ! - podporządkowanie krajów europejskich prowadzeniu wojny [pojawiają się problemy z polityką finansowa, podażą pieniądza (w okresie wojny drukuje się większą ilość pieniądza, po jej zakończeniu pojawia się nadwyżka), co prowadzi do inflacji]! - w Europie pojawiły się problemy z produkcją, gospodarka amerykańska przyśpieszyła swój rozwój dzięki produkcji na potrzeby wojny! ▪ Upadek systemu waluty złotej (nie udało się go w pełni odbudować po I w.ś.)! ▪ Rewolucja w Rosji i powstanie ZSRR (wzrost potencjału ZSRR w okresie międzywojennym, szybkość industrializacji (plany 5-, 6-letnie))! ▪ Przemiany polityczne w Europie (upadek Austro-Węgier, odrodzenie państw Europy Środk. i Wsch. (Polska, Słowacja, Czechy, Węgry) ; pierwsze tendencje do rozpadu systemu kolonialnego)! ▪ Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-33 (okres kryzysu nie jest dobrym momentem do rozwoju handlu międzynarodowego, kraje chronią rynki wewnętrzne, próbują stymulować eksport, wzrasta protekcja)! Okres międzywojenny był okresem początku i rozwoju interwencjonizmu w gospodarce, także w handlu międzynarodowym. Był to zły okres dla rozwoju związków międzynarodowych. ! W latach 30-tych państwa nabierają charakteru gospodarek wojennych. ( zniszczenia wojenne Niemcy, Francja, Holandia, Belgia)! • Osłabienie systemu kolonialnego ( kolonie uzyskują niezależność)! Tendencją było zmniejszenie się udziału EZ (w tym WB) oraz wzrost udział u USA. ! (izolacja przemysłu Brytyjskiego poprzez: ! 1.brak surowców 2. Brak kontaktu z koloniami 3. Odcięcie od rynków zbytu )! - udział EZ zmniejszył się do 43%! - udział USA zwiększył się do 43%! - pozostałe kraje kilkanaście %! - udział WB spada do 10%! 5 ! - niemiecka gospodarka – 13%! - Japonia 5%!! Eksport wyrobów przemysłowych" - Niemcy są czołowym eksporterem – 19%! - WB – 18%! - USA – 17%!! 3. Etap współczesnej gospodarki światowej; po II wojnie! II wojna światowa niesie za sobą duże zniszczenia przemysłu w Niemczech, Wlk. Brytanii, ZSRR. W Stanach Zjednoczonych produkcja nie zmalała, USA było jedynym dostawcą broni (wzrosła produkcja, eksport). System gospodarki światowej zmienia się na korzyść USA. Mija tradycyjny system gospodarki światowej.! ! 1960 – gospodarką dominującą nad WB jest RFN.! W wyniku tych zmian doszło do ukształtowania się współzależności trzech centrów gospodarczych (triada) : USA, Unia Europejska, Japonia.! Obecnie należałoby triadę tą poszerzyć o kraje ściśle powiązane z tymi państwami:! USA + NAFTA (Północnoamerykańska Umowa o Wolnym Handlu)(Kanada, Meksyk)! UE + EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) + 10 krajów Europy Środk. i Wsch. stowarzyszonych z UE ! Japonia + Azja Wsch. i Płd.Wsch. (I i II pokolenie Tygrysów Azjatyckich) + Chiny!! Przesuwanie się centrum gospodarczego świata : !! Punkt ciężkości znajduje się pomiędzy tymi 3 gospodarkami. Niektórzy ekonomiści twierdzą, że przesunie się on między Basen Pacyfiku (między USA a Azję Wschodnią).! Niektórzy uważają, że centrum może pozostać w okolicy Pacyfiku.! Obecnie znajduje się między tymi 3 elementami.!! Czynniki, które wpłynęły na dominację USA:" ▪ Skutki ekonomiczne II wojny światowej" - konflikt światowy! - działania wojenne odbywały się przeważnie na terenie Europy i Azji! - zniszczenia gospodarcze na terenie Europy, ZSRR, Japonii! - produkcja USA na rzecz wojny! - podporządkowanie Europy i Azji prowadzeniu wojny! - brak zniszczeń w USA! Produkcja przemysłowa Eksport ogółem wyr. przemysłowych 1950 1960 1950 1960 1950 1960 USA 51% 43,8% 18,1% 21% 20% Europa Zachodnia w tym: 27% 38,5% domina -cja Wlk. Brytania 8,9 11,1 11% 9,9 21,9 13,5% Niemcy 5,8 8,5 3,3 7,9 7,3% 15,5% Japonia 1,3% 4,3% 1,5% 3,2% 10% reszta świata kapitalistycznego 16,9% 8,2 36,5 16,7 14,1 8,7 6 ! ▪ Czynniki, które wpłynęły na wyrównywanie się udziału Europy i USA :" ▪ Plany pomocowe USA dla Europy Zach. (Plan Marshalla) i Japonii! ▪ Formalny rozpad systemu kolonialnego (lata ‘40-’50) – pozostają silne związki gospodarcze! ▪ Procesy integracji gospodarczej w świecie i Europie Zach.; powstanie EWG (1.01.1958r.), Unii Europejskiej (1993r.)!! Integracja niosła korzyści – stworzenie możliwości szybkiego rozwoju gospodarczego dla przedsiębiorstw Europy. Powstał jednolity rynek zbytu.!! EFTA – jednolity wspólny obszar gospodarczy! CEFTA – Środkowoeuropejskie Porozumienie Wolnego Handlu (kraje stowarzyszone Unii Europejskiej)! NAFTA (1996r.) – Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu. Wzrost obrotów pomiędzy USA-Kanadą-Meksykiem.! MERCOSUR – Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj + ’96 Chile + ’97 Boliwia. Powstanie jednego rynku pod względem swobody przepływu kapitału; PKB 840 mld., 2% udziału w światowym eksporcie!! ▪ Przemiany w międzynarodowym systemie walutowym pod przewodnictwem USA – system dolarowo-złoty (system z Bretton Woods – kursy stałe – upada na początku lat ’70). Wykształca się nowy międzynarodowy system walutowy – system wielodewizowy (waluty USA, EWG, Japonii) – wyrównanie się roli walut różnych krajów! ▪ Powstanie grupy państw socjalistycznych – powstanie RWPG (działa na zasadzie hegemonii ZSRR nad innymi państwami). Próby integracji gospodarczej między tymi krajami (integracja formalna, bardzo płytka – dezintegracja w latach ’90, w ciągu półtora roku)! ▪ Działalność organizacji międzynarodowych: GATT (WTO), MFW, BŚ (czuwający nad sprawnością Międzynarodowego Funduszu Walutowego i likwidowanie przyczyn powstania deficytu) – umiędzynarodowienie życia gospodarczego, integracja handlu! ▪ Dynamiczny rozwój korporacji międzynarodowych w latach ’80 – ’90. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne umiędzynarodawiają życie gospodarcze, przyśpieszają tempo rozwoju gospodarczego, są głównym kanałem dystrybucji technologii w skali świata, są głównym dostawcą środków na postęp techniczny ! ▪ Postęp techniczny, robotyzacja, komputeryzacja procesów produkcyjnych, zarządzania! - Utrwala się przewaga krajów najbardziej rozwiniętych! - Stwarza możliwości do dołączenia krajów rozwijających się do grupy krajów wysoko rozwiniętych!! TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ" - część teorii ekonomicznych; teorie te powstały gdy rozwinęła się gospodarka narodowa ( XIX wiek); poglądy dotyczące wymiany międzynarodowej występowały już wcześniej, ale nie były to teorie ; pierwsze rozważania pojawiły się w Starożytności.!! Teoria ekonomiczna " – całościowy układ twierdzeń wyjaśniających dokładnie całe zjawisko.! - uporządkowany system hipotez, twierdzeń i uogólnień wyjaśniających rozpatrywane zjawisko !! I. Teorie psychologiczno-etyczne" ▪ Platon – państwo powinno wywozić za granicę te towary, których ma nadwyżkę, a importować te, których w państwie brakuje. Podstawą handlu nie były korzyści ekonomiczne, zasadą, którą się kierowano była zasada sprawiedliwości.! ▪ Teoria lęku przed brakiem towarów (Cesarstwo Rzymskie) – obawa przed niedostateczną podażą; powinno się przywozić z zagranicy jak najwięcej towarów, wywozić jak najmniej. Był to okres Średniowiecza; wymiana międzynarodowa nie miała dużego znaczenia; bardzo silny wpływ kościoła katolickiego na poglądy gospodarcze, w tym poglądy dotyczące 7 ! IV. Neoklasycy" Bazują na poglądach szkoły klasycznej, ale ich teorie są wieloczynnikowe.! ▪ Teoria obfitości czynników produkcji Heckschera-Ohlina – podstawową przesłanką handlu międzynarodowego jest występowanie pomiędzy dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen, spowodowane odmiennym wyposażeniem krajów w dwa podstawowe czynniki produkcji, tzn. w kapitał i pracę (tam, gdzie czynników jest więcej, są one tańsze). Wraz z upływem czasu dochodzi do wyrównywania się cen czynników produkcji w skali międzynarodowej. Gdy 2 kraje mają tą samą sytuację pod względem dostępności czynników produkcji, to podstawą specjalizacji mogą być różnice w modelach konsumpcji poszczególnych krajów lub różnice w strukturze podziału dochodu narodowego, lub uzyskiwanie korzyści skalli w zakresie produkcji i zbytu.!! V. Teorie neotechnologiczne" Teorie zwracają uwagę na rolę postępu technicznego w rozwoju handlu międzynarodowego! ▪ Teoria cyklu życia produktu Vernona – w życiu każdego produktu wyróżnia się 3 fazy życia: ! 1)narodzin (odkrycie produktu, wprowadzenie go na rynek, produkt wytwarzany jest przez wiele przedsiębiorstw za pomocą zróżnicowanych technologii, przy różnych kosztach produkcji, wytwarzany jest na rynek krajowy w stosunkowo niewielkiej skali)! 2)dojrzewania (produkt jest produkowany przez kilka przedsiębiorstw (część przedsiębiorstw z fazy narodzin odpada), produkt wytwarzany jest przy użyciu ujednoliconych technologii, ujednolica się też koszt produkcji; towar wytwarzany jest na skalę masową, na potrzeby rynku wewnętrznego, jak też na rynki zagraniczne)! 3)standaryzacja (produkcja towaru podejmowana jest za granicą, a w wyniku niższych kosztów na rynkach zagranicznych, kraje, w których produkt powstał są eliminowane z eksportu i zmuszone przez to importować ten towar z innych krajów.! ! Stąd biorą się strumienie wymiany (jednocześnie znajduje się na rynku wiele produktów, które są w różnej fazie życia). Krajów, gdzie powstają nowe produkty, nowe rozwiązania jest niewiele.! ▪ Teoria luki technologicznej – kładzie nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i tempie postępu technicznego. Wszystkie kraje dzieli się na 2 grupy - innowatorzy i imitatorzy " Imitatorami są kraje, gdzie powstają nowe rozwiązania techniczne (rolę innowatora kraje posiadają w długim okresie czasu). ! Innowatorami są kraje, w których powstają nowe rozwiązania techniczne. Kraje te na początku występują w roli eksportera towarów (na rynku imitatorów). Ale po pewnym czasie imitatorzy podejmują produkcję tego wyrobu (ze względu na niższe koszty produkcji) i jego produkcja staje się konkurencyjna wobec innowatorów 9zanikają strumienie handlowe od innowatora do imitatora i zaczynają się odwrotne). Rolę innowatora posiada bardzo nieliczna grupa krajów, np. USA, zachodnia Europa (Niemcy, Francja, UK), Japonia (kiedyś postrzegana była jako imitator, który szybko przejmuje nowości, ale także potrafi je doskonale ulepszyć)." ▪ Teoria grawitacji – siła powiązań gospodarczych (szczególnie powiązań handlowych) będzie zależała od potencjału ekonomicznego krajów i od odległości między nimi. Im silniejsze i bliżej siebie leżące, tym siła tych powiązań będzie większa.!! VI. teoria konkurencyjności międzynarodowej M.Portera – jest najbardziej aktualna teoria.!! HANDEL MIĘDZYNARODOWY"! Czynniki, które wpływają na rozwój handlu międzynarodowego:" 1. czynniki polityczne – występowanie albo brak różnego rodzaju konfliktów politycznych, militarnych w skali międzynarodowej! ▪ ograniczenie w stosunkach politycznych znacznie ogranicza rozwój handlu (Zimna Wojna)! ▪ towarzyszą im różne ograniczenia w handlu międzynarodowym (Irak, b. Jugosławia)! 10 ! 2. czynniki koniunkturalne – stan koniunktury gospodarczej na kluczowych rynkach dla danego kraju! ▪ dobra koniunktura gospodarcza to wzrost popytu (także na towary z importu)! ▪ np. Wielki Kryzys (1929-1933) – ostrość objawów tego kryzysu sprawiły, że kraje nie interesowały się rozwojem handlu międzynarodowego, chroniąc w ten sposób rynek wewnętrzny przed rozprzestrzenianiem się kryzysu! 3. realizowana polityka handlowa" a) ogólne tendencje w handlu międzynarodowym! - liberalizm! - protekcjonizm! b) realizowana przez głównych partnerów polityka handlowa ! 4.wynikające z działalności org. międzynarod- GATT/WTO, MFW!! Ogólne tendencje w handlu międzynarodowym:" ▪ dynamika wzrostu obrotów handlowych – dynamika zmian eksportu i importu jest mniej stabilna i bardziej gwałtowna niż dynamika zmian PKB, obserwuje się wzrost udziału eksportu w PKB (w skali światowej z 11% do 18%)! ▪ rosnący udział usług w handlu międzynarodowym ( wzrost z 15% w roku 1980 do 27% w roku 2000)! ▪ rosnący udział w handlu międzynarodowym krajów rozwijających w eksporcie krajów wysoko rozwiniętych – na początku lat ’90 25% eksportu krajów wysoko rozwiniętych trafiło na rynki krajów rozwijających się (w 2000 r. wielkość tą szacuje się na około 1/3); rynki krajów rozwiniętych są już nasycone, główne możliwości rozwoju są na rynkach krajów rozwijających się (kraje te muszą charakteryzować się jednak dobrą koniunkturą).! Główne możliwości rozwoju dla krajów rozwiniętych leżą na rynkach krajów rozwijających się. Są one rynkami nasyconymi, na rynkach krajów rozwijających się mają możliwość znacznego zaspokajania i zwiększania popytu (np. rynek samochodowy w Europie). Warunkiem lokowania przez kraje rozwinięte towarów na tych rynkach jest dobra koniunktura na nich, rosnący PKB, wysokie dochody.! Istnieją powiązania 2-stronne – kraje rozwinięte uzależnione są od warunków ekonomicznych w krajach rozwijających się. Dlatego kraje wysoko rozwinięte angażują się inwestycyjnie na rynkach krajów rozwijających się o dobrych warunkach ekonomicznych.! liberalizacja handlu- ( znoszenie ograniczeń handlowych.) Dokonuje się na forum GATT i WTO ! Struktura handlu międzynarodowego w 1993 r.!! ! Eksport 1. UE 2. Niemcy 3. USA 4. Japonia 5. Kanada 6. Hongkong 7. Chiny + Hongkong 8. Korea, Singapur 9. Meksyk 10.Szwajcaria ! Polska 16,0% 15,9% 12,5 5 % 5,0% 8,4% 3 % 2,4% 2,1% !! 0,5% Import 11 ! ! KRYTERIA PODZIAŁU RYNKÓW M-NAR"! Segmenty rynków międzynarodowych" 1) w zależności od przedmiotu transakcji" ▪segment rynków surowców (np. rynek paliw, rud metali żelaznych)! ▪segment towarów rolno- spożywczych! ▪segment towarów przemysłowych! ▪segment usług (np. rynek usług transportowych, ubezpieczeniowych)!! 2) wg kryterium geograficznego" ▪ rynki lokalne i regionalne (najczęściej zlokalizowane wokół miejsca produkcji, są to najczęściej rynki wewnątrzkrajowe, w pewnych warunkach mogą one mieć charakter rynków międzynarodowych, np. rynki przygraniczne! ▪ rynki krajowe (zawsze można mówić o pewnym rynku krajowym, gdyż zawsze są pewne bariery oddzielające ten segment od segmentu międzynarodowego! ▪ rynki międzynarodowe o charakterze regionalnym (w ramach pewnych porozumień integracyjnych, np. strefy wolnego handlu : rynek krajów CEFTA,NAFTA, UE)! ▪ rynek światowy (międzynarodowy o zasięgu światowym) (obejmuje swoim zasięgiem wszystkie pozostałe segmenty rynku; można w obrębie tego segmentu przeprowadzać segmentację wg przedmiotu transakcji, np. światowy rynek miedzi)!! 3) wg zasad funkcjonowania [ chodzi o sposób zorganizowania rynku]" ▪ rynek wolny! ▪ rynek zorganizowany (nieułomne np. giełdy, targi, aukcje; ułomne np. wystawy, wolne obszary celne, przetargi)!! Rynek wolny – rynek niezorganizowany, niezinstytucjonalizowany, na którym zawierane są transakcje pomiędzy różnymi podmiotami na bazie kontraktów, umów 2- lub wielostronnych (nie ma z góry ustalonego miejsca, czasu i warunków podpisania takich umów); na rynek wolny przypada około 80% wszystkich transakcji w handlu. Poddany jest jednak pewnym zasadom funkcjonowania tego rynku. Jest to rynek zorganizowany.! Na funkcjonowanie rynku wolnego wpływają :! ▪ polityki ekonomiczne prowadzone przez poszczególne kraje lub grupy krajów (regulacje prawne, np. prawo dewizowe (złotówka nie jest walutą w pełni wymienialną, nie można zawierać transakcji międzynarodowych w złotówkach);polityka kursu walutowego)! Import 1. USA 2. UE 3. Japonia 4. Kanada 5. Hongkong 6. Chiny 7. Korea, Singapur 8. Meksyk 9. Szwajcaria ! Polska 20,0 % 19,5% 8,2% 5% 4,8% 3,5% 3,1% 2,4 % 2,2 % ! 0,6% 12 ! 5.informacyjna! Aukcje – mogą występować w dwóch formach, w formie aukcji regularnych i nieregularnych!! Aukcje regularne – są najczęściej organizowane na zasadzie spółek akcyjnych organizacji kupieckich; odbywają się w z góry określonym miejscu i określonym czasie. Przedmiotem transakcji na aukcji są towary, które nie dają się ujednolicić, wystandaryzować pod względem cech fizycznych czy jakościowych (czyli te, które nie występują masowo). Na aukcjach towarowych, mających znaczenie w handlu międzynarodowych, przedmiotem transakcji są najczęściej towary nie występujące w skali masowej, niemniej jednak występujące w pewnych grupach (np. jabłka – odmiana, gatunek, wielkość, zabarwienie)! Najczęściej na aukcjach obraca się tzw. lotami (lot - partia towaru, która znajduje się w obrocie aukcyjnym).! Sam handel aukcyjny może być w różny sposób zorganizowany :! – licytowanie w górę od ceny niskiej! – aukcja zegarowa (ruch ceny wyrażone jest poprzez tarczę zegara - schodzimy z ceny wysokiej -licytowanie w dół (podaje się cenę maksymalną i obniża się ją)! – licytacja pisemna - podobne do przetargu! Aukcje nieregularne – organizowane w nieregularnych odstępach czasu i nieregularnych miejscach; w sposób okazjonalny (np. sprzedaż majątku firmy, która upadła). ! Aukcje mają najczęściej charakter lokalny, regionalny, ale są również aukcje mające charakter międzynarodowy (np. aukcja koni arabskich w Janowie Podlaskim – aukcja regularna)! Aukcjonariusz – osoba przedstawiająca towar do sprzedaży za pośrednictwem aukcjonatora.! Aukcjonator – ten, który prowadzi, organizuje aukcję; pobierana jest za to prowizja, najczęściej w granicach 2-5% wartości transakcji ! Najbardziej znane aukcje o zasięgu światowym :! ▪ wełny owczej (Australia, Nowa Zelandia)! ▪ kauczuku (Singapur)! ▪ herbaty (Kalkuta)! ▪ skór surowych (Amsterdam)! ▪ skór zwierząt futerkowych (Kopenhaga, Petersburg)! ▪ aukcja koni arabskich (Janów Podlaski)" ! Rynki zorganizowane ułomne :" Wystawy – charakterem są zbliżone do targów, jednak zasadnicza różnica polega na tym, na wystawach nie prowadzi się handlu (nie mają charakteru bezpośrednio handlowego); mają natomiast charakter informacyjny, promocyjny. Obecność na wystawach jest nie tylko kwestią samej prezentacji, ale także prestiżu dla firmy; pomimo, że nie mają charakteru handlowego, bardzo często służą jako możliwość nawiązania pierwszego kontaktu, zaprezentowania swojej oferty, swoich zdolności produkcyjnych; po zakończeniu wystawy mogą nastąpić dalsze kontakty zakończone podpisaniem kontraktu (pośrednio przyczyniają się do pełnienia funkcji handlowej). ! Bardzo często organizowanie wystaw, jak i uczestnictwo w wystawach podmiotów gospodarczych danego kraju odbywa się przy znacznym współudziale państwa (jest to element polityki promocyjnej, proeksportowej). Nie ma podpisywania kontraktów. Organizowane są na terytoriach państw obcych.! Rodzaje:! -ogólne! -branżowe! -specjalistyczne! Wolne obszary celne – jest to głównie teren u zbiegu najważniejszych szlaków handlowych, gdzie towary mogą być składowane bez ograniczeń i bez konieczności dokonywania odpraw celnych, formalności celnych; mogą podlegać swobodnemu obrotowi na terenie wolnego 15 ! obszaru celnego. Ocleniu podlega dopiero, kiedy zostanie towar wprowadzony w obszar celny.! Podstawowe funkcje :! ▪ aktywizacji gospodarczej poszczególnych terenów (zorganizowanie na danym obszarze wolnego obszaru celnego zachęca podmioty do podejmowania tam działalności, szczególnie działalności produkcyjnej albo handlowej, dlatego, że jeśli przywieziemy towary z zagranicy (bez opłat celnych) i znajdziemy zagranicznego kontrahenta na zakup tych towarów, to następuje przesyłka, ale bez konieczności wprowadzenia tego towaru w polski obszar celny (czyli przy niższych kosztach finansowych i kosztach administracyjnych). Jeżeli zlokalizujemy na takim obszarze działalność produkcyjną, to do produkcji możemy sprowadzać towary z zagranicy, tutaj je przetwarzać i następnie eksportować (jeśli eksportujemy je za granicę to cała ta operacja odbywa się poza naszym obszarem celnym; jeśli eksportujemy je na obszar naszego kraju mamy obowiązek dokonania formalności celnych, jednak cały proces produkcyjny odbywa się poza tymi formalnościami). Przyczynia się to do znacznej aktywizacji danego obszaru, ponieważ firmy te zatrudniają siłę robocza, kooperują bardzo często z firmami zlokalizowanymi w danym kraju (dostawcy i odbiorcy)(co przyczynia się do aktywizacji także terenów leżących w pobliżu tego obszaru)! ▪ pełnią rolę czysto handlowe, gdyż taka forma organizacyjna daje możliwości znacznie prostszego prowadzenia handlu (bez konieczności załatwiania różnego rodzaju formalności celnych i administracyjnych). ! Najbardziej znane wolne obszary celne to porty niemieckie np. Hamburg, Kopenhaga, Sztokholm i teren Azji Płd.Wsch (strefy wolnego handlu np. Singapur, Hongkong). W skali mikro wolnymi obszarami celnymi są strefy wolnocłowe na lotniskach, na promach; sklepy wolnocłowe (są one sprzeczne z zasadami wolnego handlu na obszarze Unii Europejskiej i od 1 lipca 1999 r. sklepy wolnocłowe na terenie UE przestaną istnieć)! Przetargi – przetarg w skali międzynarodowej nie różni się w zasadzie od przetargów, których organizowanych jest tysiące w skali krajowej; międzynarodowość przetargów przejawia się w otwartości, tzn. w swobodzie dostępu dla jednostek zagranicznych. Sam handel poprzez przetarg odbywa się w sposób typowy, tzn. ogłaszany jest przetarg, przedmiot tego przetargu, następnie uczestnicy tego przetargu składają w formie pisemnej swoje oferty, specjalna komisja przetargowa na podstawie badania tych ofert dokonuje wyboru.! Przetargi otwarte- umożliwiają udział firm zagranicznych, bądź naszych za granicą. (lepszy dla kraju jest przetarg otwarty.)!! DZIAŁALNOŚĆ INSTYTUCJI MIĘDZYNARODOWYCH" 1. GATT (Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu) - rozpoczęło działalność od 1 stycznia 1948 r. pod dużym naciskiem i wpływem Stanów Zjednoczonych; ze swojego założenia GATT powstał jako pewna forma przejściowa, tzn. szacowano, że w ciągu krótkiego czasu (maksymalnie kilku lat- 3,4) Układ Ogólny zostanie przekształcony w światową organizację handlu (ITO). Jednak Światowa Organizacja Handlu została powołana dopiero 1 stycznia 1995 r.! Cele GATT :" Cele te zostały oparte na bazie teorii kosztów komparatywnych. Zawarte w preambule.! Cele ustawowe ! ▪ liberalizacja handlu międzynarodowego poprzez redukcję ceł i znoszenie innych ograniczeń! ▪ zapobieganie dyskryminacji w handlu międzynarodowym (niedopuszczenie do stosowania dodatkowych obciążeń, ograniczeń handlowych wobec poszczególnych krajów lub grup krajów)! Cele pośrednie! ▪ rozwój handlu międzynarodowego (przejawiający się głównie we wzroście obrotów w skali międzynarodowej, a polegający na tworzeniu korzystnych warunków do wzrostu gospodarczego)! ▪ dążenie do wzrostu stopy życiowej ludności w krajach członkowskich!! Zasady GATT : " a) Zasada niedyskryminacji i równości traktowania w handlu! 16 ! Jako podstawowy instrument służący realizacji tej zasady przyjęto Klauzulę Najwyższego Uprzywilejowania (KNU) – kraj przyznający taką klauzulę zobowiązuje się do tego, iż jakiekolwiek przywileje, preferencje jakie zostaną innym krajom, które tą klauzulę posiadają, zostaną rozciągnięte na wszystkie kraje posiadające KNU.! Drugim instrumentem, który służyć miał realizacji tej zasady jest Klauzula Narodowa (KN) – kraj przyznający KN zobowiązuje się do traktowania na rynku wewnętrznym towarów innego kraju nie gorzej niż towarów własnych! b)Zasada wzajemności w handlu! Sprowadza się do tego, że żaden z krajów sygnatariuszy GATT nie był zobowiązany do stosowania preferencyjnych warunków handlu jeżeli nie uzyskał wzajemności.! Zasada ta miała się przyczyniać do liberalizacji handlu dlatego, że jeżeli np. ktoś chciał obniżyć stawki celne to obniżał nie tylko własne stawki, ale mógł zażądać również obniżenia stawki celnej od partnera, a jeżeli kraje te miały dodatkowo poprzyznawane Klauzule Najwyższego Uprzywilejowania to obniżka stawek celnych, zgodnie z zasadą KNU, powinna być rozciągnięta na wszystkie kraje, którym KNU przyznano.! W takim przypadku próba nadania jednorazowej preferencji sprowadzała się do obniżenia stawek celnych dla wszystkich krajów GATT. ! Było jedno odstępstwo od zasady wzajemności w roku 1965, gdy do układu GATT dołączono część czwartą, która dotyczyła handlu z krajami rozwijającymi się. Sprowadzało się to do tego, że w stosunku do wymiany z tą grupą krajów nie obowiązywała zasada wzajemności, czyli można przyznać krajom rozwijającym się pewne preferencje w handlu bez konieczności domagania się podobnych ułatwień z ich strony. Później nazywano to tzw. systemem generalnych preferencji (zgeneralizowanych preferencji)! c) Zasada możliwości interwencji w handlu! Zakładano, iż w szczególnych przypadkach możliwe jest stosowanie interwencji w handlu, które nie będą zgodne z poprzednimi zapisami (zasadą KNU i zasadą wzajemności) w pewnych specyficznych sytuacjach. Ogólną zasadą było to, że interwencje te mają się odbywać poprzez zmianę stawek celnych, a dopiero w zupełnie wyjątkowych sytuacjach za pomocą środków pozataryfowych. Te szczególne sytuacje, kiedy interwencja jest możliwa to kwestia chronicznego deficytu w bilansie płatniczym, sytuacje zagrożenia bezpieczeństwa wewnętrznego bądź zewnętrznego danego kraju, zagrożenie dla ważnej branży przemysłu wewnętrznego.! Ten ogólny zapis trzeciej zasady, stwierdzający, że interwencje muszą się odbywać poprzez cła wynika z tego, iż przyjęto, że głównym instrumentem, którym posługiwać się będą kraje członkowskie w zakresie handlu międzynarodowego są cła.! Do lat siedemdziesiątych nie było potrzeby stosowania środków pozataryfowych. Sprawa zaczęła się komplikować w latach ’70 (co związane było z kryzysami energetycznymi, z upadkiem systemu walutowego z Bretton Woods, zniesieniem wymienialności dolara i generalnie kryzysem jaki dotknął gospodarkę światowa w tym okresie). W sytuacji kryzysu wzrastają tendencje protekcjonistyczne jeżeli chodzi o politykę międzynarodową. Dokładnie tak samo było wtedy. Nie chcąc burzyć całego układu GATT-owskiego duża część krajów zaczęła korzystać z „furtek” jakie były w zasadach GATT-owskich i zaczęła coraz powszechniej wprowadzać bariery o charakterze pozataryfowym. W tym także okresie zaczęły się poważniejsze problemy jeżeli chodzi o funkcjonowanie GATT." Struktura GATT :" składa się z preambuły (ogólne określenie celów ogólnych i szczegółowych) i 4 zasadniczych części (konkretne artykuły na temat realizacji zasad działania układu GATT).! I. zawiera art. 1 i 2; ma podstawowe znaczenie dla GATT i była w pełni obowiązująca dla krajów GATT! art. 1 zawiera Klauzulę Najwyższego Uprzywilejowania i listy koncesyjne ze stawkami celnymi, z tym poziomem stawek powiązane są taryfy celne krajów przystępujących do GATT. Kraje, które już przystąpiły do GATT nie mogą jednostronnie zmieniać tych stawek.!! II. zawiera art. 3 – 23; zawarta jest tutaj tzw. Klauzula Dziadka - dopuszcza możliwość utrzymania przez kraje przystępujące do GATT własnych przepisów, jeżeli w momencie 17 ! GATT – dobrowolna umowa pomiędzy członkami, nie posiada osobowości prawnej, mniejsze uprawnienia co do członków.! Struktura WTO :" Najważniejszym organem jest Konferencja Ministerialna, zwoływana co najmniej raz na dwa lata, uczestniczą w niej przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. Na Konferencji odbywa się m.in. przyjmowanie nowych członków i ustalanie rund negocjacyjnych.! Gdy nie obraduje Komisja Ministerialna organem zarządzającym jest Rada Generalna. Rada ta spełnia funkcje:! ❖ organu rozstrzygającego spory i przeglądającego polityki handlowe ! ❖ jest uprawniona do wydawania arbitrażu, ! ❖ rozstrzygania sporów pomiędzy członkami WTO; ! ❖ ma także prawo do kontroli, czy realizowana przez kraje członkowskie polityka handlowa jest zgodna z przepisami WTO co 4 lata! ❖ W kwestii rozstrzygania sporów WTO ma znacznie większe uprawnienia niż układ GATT.! Sekretariatem WTO kieruje Dyrektor Generalny, mianowany przez Komisję Ministerialną.! Radzie Generalnej podporządkowane są trzy inne rady :" – Rada ds. handlu towarami" – Rada ds. usług" – Rada ds. handlowych aspektów praw własności intelektualnych"! Międzynarodowa Izba Handlowa (MIH) w Paryż" Powołana w 1919 r." Jest to instytucja zrzeszająca Izby Handlowe z różnych krajów i przedsiębiorstwa , które uczestniczą w handlu międzynarodowym.! Ma charakter stowarzyszenia (1,5 tys. izb handlowych, 500 tys. firm).! W ramach MIH funkcjonują pewne izby bilateralne (dwustronne) oraz regionalne i kontynentalne.! Rola :" ▪ wypracowanie wzorcowych regu ł w zakresie realizowania transakcji w handlu międzynarodowym! ▪ ma możliwość rozstrzygania sporów handlowych, w jej ramach istnieje Sąd Arbitrażowy, do którego można się odwołać w przypadku powstania sporów.! ▪ w oparciu o tzw. zasady warszawsko-oxfordzkie opracowuje formuły handlowe Incoterms (określające zasady transakcji w handlu międzynarodowym – zakres podziału kosztów, ryzyka i innych praw i obowiązków, określają warunki dostawy towarów). Po raz pierwszy ogłoszono je w 1936 roku.! Incoterms obejmuje 13 formuł. Dwie skrajne to :" EXW – eksporter ponosi odpowiedzialność do momentu wystawienia towaru na rampę swojego magazynu. Od tego momentu ryzyko należy do importera. Jest to 1 skrajna formuła.! DDQ - eksporter ponosi koszty i ryzyko do momentu dowiezienia towaru do magazynu importera.! Najczęściej stosowane : CIF, CIP, FOB (np. FOB Gdynia Incoterms 1990 – oznacza to, że eksporter ma obowiązek dowieść towar do portu w Gdyni. Ryzyko kończy się w momencie przekroczenia nadburcia statku przez towar).! Aktualizacja formuł : 1953 r., 1967 r., 1990 r.. 2000r.! zalety:" ▪ Upraszczają one dokonywanie transakcji (są czasooszczcędne)! ▪ umożliwiają dokonanie transakcji bez bezpośrednich negocjacji.! ▪ Nie ma prawomocnego tłumaczenia tych formuł na język polski. Prawomocne są tłumaczenia na język włoski, niemiecki. Podstawą prawną jest pełnoprawne tłumaczenie Incoterms przez biegłego. ! Zostały opracowane dla transportu morskiego, ale stosowane są w całym handlu na świecie.! Inne organizacje:! ❖ MFW, BŚ! 20 ! ❖ UNCTAD (konferencja NZ do spraw handlu i rozwoju! ❖ OECD!! MIĘDZYNARODOWY TRANSFER CZYNNIKÓW PRODUKCJI! 1) transfer kapitału! 2) transfer technologii " 3) transfer siły roboczej! Ad. 1) Transfer kapitału ! W skali międzynarodowej może się dokonywać w trzech formach :! – kredytów zagranicznych! – inwestycji portfelowych! – inwestycji bezpośrednich! Charakterystyczne jest to, że:! ▪ mają one charakter transakcji transferowych (wywóz kapitału nie wiąże się z bezpośrednim wywozem towarów czy usług).! ▪ Kapitał może przekraczać granicę w formie pieniężnej, ale także aportu rzeczowego.! ▪ Eksport kapitału nie powoduje przeniesienia prawa własności do tego kapitału (jak to było w przypadku eksportu towarów), eksporter otrzymuje prawo do użytkowania kapitału.! Kredyty zagraniczne" Podział wg przedmiotu kredytowania :" ▪ kredyty towarowe (handlowe) – jest to bardzo rozpowszechniona forma kredytowania, polega na odroczeniu terminu płatności za importowane towary; stosowanie ich ma na celu stworzenie bardziej dogodnych warunków zakupu, podnoszą one także konkurencyjność w eksporcie (wykorzystywane jest to w polityce wspierania eksportu poprzez udzielanie przez państwo gwarancji na takie kredyty).! Około 90 % światowego handlu towarami i ok. 99 % handlu towarami inwestycyjnymi odbywa się w oparciu o kredyt kupiecki. W Polsce kredyt stosowany jest tylko w ok. 3 % wartości eksportu! ▪ kredyty finansowe – podstawowym motywem udzielania kredytu w skali międzynarodowej jest chęć uzyskania zysku ze stopy procentowej przez kredytodawcę (od zwykłego kredytu różnią się one tym, że są udzielane podmiotom zagranicznym! Inwestycje portfelowe! - inwestycje, które oznaczają dokonywanie lokat w zagraniczne papiery wartościowe, czyli zakupy zagranicznych akcji, obligacji; motywem działania jest tutaj chęć uzyskania zysków z posiadania tych papierów wartościowych (zyski z dywidendy, z oprocentowania obligacji, różnice z różnic cen akcji)! Inwestycje bezpośrednie! - mogą polegać na budowie całkiem nowego zakładu produkcyjnego w innym kraju, albo na zakupie kontrolnego pakietu akcji firmy już istniejącej; motywem zakupu akcji w tym przypadku jest chęć przejęcia kontroli nad przedsiębiorstwem (kontrola rozumiana jako możliwość zarządzania tym przedsiębiorstwem) " Najprostszym sposobem przejęcia przedsiębiorstwa to przejęcie kontrolnego pakietu akcji i przez uczestniczenie w prywatyzacji danego przeds.! Przejęcie! ZALETY:! - Przeds. Ma już swoją pozycję na rynku! - Istnieje w świadomości nabywców! - Mniejsze nakłady kapitałowe, żeby objąć kontrolę! - Istniejąca lokalizacja, zbudowane normy prawne! " WADY:" - Przejmujemy przedsiębiorstwo takie jakie jest –z przestarzałymi narzędziami itd.! Budowa od podstaw" 21 ! ZALETY:! - Stwarzamy przedsiębiorstwo takie jakie chcemy, z nowoczesnym majątkiem wykwalifikowaną kadrą nowoczesnymi systemami zarządzania i kadrami! Wady:" - Nowa forma na rynku! - Jest to dłuższa inwestycj! TENDENCJE –DOPISAC! Ad. 2) transfer technologii." Jest to ta forma transferu czynników produkcji której rola sukcesywnie wzrasta. Wraz z umiędzynaradawianiem się życia gospodarczego i z globalizacją gospodarki światowej transfery technologii są coraz większe i coraz szybsze. Głównym ogniwem (siecią) dzięki którym odbywają się transfery technologii są korporacje międzynarodowe; sieć filii, oddziałów korporacji rozsianych po całym świecie powoduje, że technologie są dosyć szybko rozprzestrzeniane do wszystkich filii, wszystkich sieci tej korporacji.! Transfer technologii traktuje się jako przenoszenie w skali międzynarodowej dorobku intelektualnego w zakresie metod wytwarzania, metod organizacji pracy, organizacji produkcji, wiedzy techniczno-organizacyjnej, menedżerskiej i marketingowej.! Formy transferu :" ♦ przemieszczanie się ludzi o określonej wiedzy (zarówno technicznej, jak również wiedzy menedżerskiej, marketingowej, itd.) z kraju do kraju; proces ten nazywa się „drenażem mózgów” (wielkie korporacje przenoszą ze swoich filii do centrali macierzystych – Stany Zjednoczone, Europa Zach., Japonia – najlepszych pracowników zwerbowanych na rynku pracy danego kraju). Jest to stosunkowo tani i dosyć skuteczny sposób transferu technologii. ! ♦ import towarów ( na podstawie badań tych towarów dokonuje się analizy od strony technicznej, jakie metody produkcji wykorzystano, przy użyciu jakich maszyn, surowców, itd.) – umożliwia to nie wprost transferowania gotowego rozwiązania technicznego, ale przybliża dany kraj w badaniach nad tym nowym rozwiązaniem! ♦ współpraca produkcyjna – jeżeli istnieje kooperacja pomiędzy przedsiębiorstwami z różnych krajów to w ślad za tą kooperacją idzie również przepływ technologi! ♦ zakup licencji, sprzedaż licencji – najbardziej klasyczna forma transferu technologii – jeżeli chodzi o sprzedaż licencji, to najczęściej jednak ta forma transferu odnosi się do pewnych rozwiązań technicznych nie najnowocześniejszych (nikt nie sprzedaje licencji na rozwiązania techniczne, które są bardzo nowoczesne)! ♦ franchising – forma dosyć często wykorzystywana – sprzedaż kompletnej koncepcji przedsiębiorstwa ( nie tylko technologie wytwarzania, czy organizacji pracy, tylko kompletną koncepcję przedsiębiorstwa – począwszy od technologii produkcji, poprzez technologie organizacji pracy, zasady doboru personelu, wystrój wnętrza, znak firmowy, ubiór pracowników, po kolor wykładziny, oświetlenie, itd.) np. sieć McDonald’s, BurgerKing, w przemyśle hotelarskim, w gastronomii. Odbywa się to tak, że wykorzystuje się kapitał miejscowy (on kieruje tą firmą), ale cała koncepcja pochodzi od firmy, która poprzez franchising sprzedaje tą koncepcję. Ten, który kupuje koncepcję później płaci pewien udział swoich zysków na rzecz firmy, która to udostępniła; ma on jednak ograniczoną swobodę jeżeli chodzi o decyzje co do funkcjonowania firmy! ♦ wymiana dokumentacji nie objętej licencją – często dodatkowo, poza sprzedażą licencji, istnieje potrzeba uzupełnienia dokumentacji o dodatkową dokumentację techniczną! ♦ świadczenie usług technicznych, np. budowa kompletnych obiektów przemysłowych (wiąże się to nie tylko ze świadczeniem usług budowlanych, ale również z przekazaniem technologii wytwarzania! ♦ consulting – zamawiając usługi w tym zakresie w firmie zagranicznej, to pracownicy tej firmy wykorzystują swą wiedzę w zakresie organizacji pracy, wiedzę menedżerską, marketingową i przekazują ją nam (przekazują nam pewne sugestie co do możliwości polepszenia funkcjonowania firmy, zwiększenia płynności, itd.)! 22 ! Zapis notowań kursowych wygląda w ten sposób, że podawane są dwa kursy :! - zapis pełny 1 GBP = 1,4858 – 1,4865 USD (kurs zakupu – kurs sprzedaży)! - zapis uproszczony 1 GBP = 1,4858 – 65 USD! Waluta bazowa - waluta, która jest kupowana lub sprzedawana w transakcji! Waluta notowana (kwotowana) – waluta, za którą się kupuje bądź sprzedaje!! ! ♦ FUNKCJA INTERWENCYJNA (USD, jen japoński)" ♦ FUNKCJA WALUTY LOKACYJNEJ – w ramach funkcjonowania MRW, włącznie z rynkiem kapitałowym. USD – 90% (50)- jako waluta przejścia, jen i marka po 25%" ♦ FUNKCJA WALUTY TRANSAKCYJNEJ – fakturowanie obrotów handlu międzynarodowego. USD – dominująca pozycja, marka, frank francuski, funt brytyjski, jej japoński (rzadziej).! Waluty zastępowane są przez umowne np. ECU (emisje obligacji). Sytuacja zmieniła się ! po wejściu EURO, szacuje się jego udział podobny do $, po 40% .! Dzięki takiemu funkcjonowaniu jak obecnie (transakcje szybkie, spekulacyjne) system ! ten stał się niestabilny. Kryzysy walutowe dotyczyły krajów słabszych, ale kraje lepsze ! miałyby trudności z kursem walutowym. Zaistniała konieczność zmniejszenia ! liberalizacji transferów. Liberalizm obecnie przyczynia się do wzrostu niepewności w ! przepływie kapitału.! MIĘDZYNARODOWY RYNEK FINANSOWY (to, co na ćw)! 1. instrumenty M.R. pieniężnego" 2. instrumenty M.R. kapitałowego - kryteria:! a) cel, na jaki są przeznaczane środki:! • r. pieniężny – na bieżące potrzeby! • r. kapitałowy – na działalność inwestycyjną! b) długość występowania –! • instrumenty krótkoterminowe (do 1 roku) – r. pieniężny! • i. średnio- i długoteminowe – r. kapitałowy.! Rynki te wzajemnie się przenikają. Można mówić o pewnej symbiozie (zamiana inst. krótkoterminowych na długo- może zachodzić ! szybko, w drugą stronę jest to trudniejsze).!! 3. instrumenty miedzynar. rynku kapitałowego i pieniężnego."! MIĘDZYNARODOWY RYNEK PIENIĘŻNY" ▪ weksle handlowe! ▪ weksle skarbowe! ▪ certyfikaty depozytowe! ▪ akcepty bankowe! ▪ lokaty i pożyczki międzybankowe!! Przy notowaniu bezpośrednim ! Przy notowaniu pośrednim ! wzrost kursu waluty krajowej ! 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0000 PLN 1 USD = 3,9990 PLN ! 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0855 PLN 1 USD = 4,0925 PLN spadek kursu waluty krajowej 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,1000 PLN 1 USD = 4,0800 PLN 1 USD = 4,0765 PLN 25 ! EURONOTY" Charakterystyczne dla rynku międzynarodowego – są to zobowiązania dłużne z okresem ważności di 1 roku, emitowane przez rządy i wielkie korporacje międzynarodowe. Są to weksle na okaziciela podlegające obrotowi. Emitentami są rządy, wielkie korporacje (popularność tego instrumentu związana jest z pozycją emitenta, rządy państw gwarantują stabilność, niskie ryzyko, są to podmioty pewne, dlatego też łatwo jest znaleźć nabywców). Z drugiej strony dla emitenta taka forma jest korzystna:! - mniejsze wymagania formalne! - możliwość łatwego przekształcenia zobowiązań krótko- w dlugoterm(np. zamiana na obligacje).!! MIĘDZYNARODOWY RYNEK KAPITAŁOWY" Instrumenty:! ▪ emisja obligacji międzynarodowych, które mogą występować w 2 formach:! • obligacje zagraniczne! • euroobligacji!! 4. przyczyny powstania eurorynków pieniężnych i kapitałowych (najważniejsze wydarzenie w finansach publicznych po II w.ś)! 5. rodzaje rynków międzynarodowych z podziałem na:" - centrum główne! - centrum rejestracji transakcji! - centrum gromadzenia funduszy! - centrum rozdysponowania funduszy! 6. główne instytucje:! - grupa BŚ! - Regionalne Banki Rozwoju! - Bank Rozr. Międz. W Bazylei.! 7. Układ Bilansu Płatniczego" 8. Równowaga BP (klasyfikacja Mida)! - przyczyny nierównowagi! - instrumenty przywracające równowagę! - nierównowaga w krótkim i w długim okresie! 9. zagraniczna polityka ekonomiczna" - instrumenty! - skutki ceł (!!!) -Kawecka, Budnikowski! - tendencje w zagranicznej polityce ekonomicznej + „Polityka handlowa UE wobec państw trzecich” (ogólne zasady, stosunek UE –USA)! ....................................................................................................................................!! Efekt kreacji i przesunięcia:" Strefa wolnego handlu – forma ugrupowań integracyjnych. Kraje ją tworzącą znoszą bariery i ograniczenia handlowe w stosunkach miedzy sobą, ale jednocześnie każdy z krajów pozostaje przy autonomicznej polityce handlowej wobec krajów trzecich. Np. Polska i UE nie ma barier i ograniczeń, ale stosują własną politykę wobec krajów trzecich np. w stosunku do Rosji.!! Unia celna – znoszone są bariery i ograniczenia w handlu, ale prowadzona jest wspólna polityka handlowa wobec krajów trzecich np. EWG – kraje zniosły bariery i wprowadziły wspólną politykę wobec krajów trzecich.! Powołanie UC wywołuje 2 efekty:! 1. kreacji – następuje kreacja nowych strumieni wymiany między krajami tworzącymi unię celną.! 2. Przesunięcia – następuje strumień wymiany z krajów zewn. w stosunku do unii do krajów członkowskich unii.! 26 ! !! Kraj B był najbardziej konkurencyjny – po wprowadzeniu unii celnej produkcja stała się nieopłacalna.! Żaden z krajów nie chce się znaleźć z krajem wchodzącym w skład unii celnej.!! PRZYCZYNY ROZWOJU EURORYNKÓW"! Eurowaluta – waluta jakiegoś kraju jest w obrocie poza tym krajem.! Eurokredyt – kredyty w walutach obcych. Bank Angielski udziela kredytów dolarowych.!! EURORYNEK PIENIĘŻNY:" 1. dynamiczny rozwój handlu światowego (ogromny popyt na waluty do obsługi tego handlu). W 1990 – 14 mld.$, w 1993 – ponad 3 biliony $.! 2. Wprowadzenie w XII zewnętrznej wymienialności walut przez kraje EZ.! 3. Liberalizacja przepływów dewizowych i kapitałowych w skali międzynarodowej.! ▪ regulacje w poszczególnych krajach: RFN, WB, USA. Na przykładzie RFN – uniezależnienie Bundesbanku od rządu Genernalnego lub emisja obligacji na terenie Niemiec w walutach zagranicznych. Na przykładzie WB i USA – znoszenie licencji.! ▪ Przepisy liberalizujące przepływ kapitału (EWG przyjęło bezwarunkowe dyrektywy – swoboda przepływów kapitału, inwestycji bezpośrednich, zakupy zagranicznych papierów wartościowych (muszą być notowane na giełdzie). W 1985 – Biała Księga – wprowadzenie całkowitej liberalizacji w EWG. Od 1 lipca 1988 funkcjonuje całkowita swoboda.! ▪ Wzrost swobody świadczenia usług finansowych:! • I dyrektywa bankowa 1977 – zasada: instytucje finansowe mogą świadczyć usługi nz rzecz innych krajów poprzez filie i oddziały, kontrolę nad filiami i oddziałami sprawują instytucje kontrolne z kraju macierzystego.! • II dyrektywa bankowa 1992 – usługi na rzecz rezydentów innych krajów ponad granicami, bez zakładania filii i oddziałów.! 4. inwestycyjna i lokacyjna działalność korporacji międzynarodowych.! 5. Rozwój instytucji bankowych, stwarzający lepsze warunki przepływu kapitału....! 6. Lokowanie znacznych funduszy dolarowych na terenie EZ przez rządy krajów socjalistycznych (za pośrednictwem banków zach-europejskich).! 7. Wprowadzenie przez WB zakazu stosowania szterlingowych kredytów akceptacyjnych przy finansowaniu handlu niebrytyjskiego.! 8. Wysoka podaż funduszy dolarowych na rynku europejskim – spowod. Amerykańską polityka monetarną, tzw, regulacją Q. Wprowadziła górne limity stóp % od depozytów terminowych na terenie USA i znosiła oprocentowanie wkładów a’vista (1960). Funkcjonowało to przez 13 lat.! 9. Rynek eurodolarowy był od 1974 roku zasilany dużą ilością petrodolarów (wysokie nadwyżki w handlu międzynarodowym).! 10.Atrakcyjność rynków eurowalut w porównaniu do rynków narodowych.!! Eurorynek kapitałowy - książka"! I. Czynniki ekonomiczne:" 1. Strukturalne:" ▪Poziom rozwoju gospodarczego! ▪Struktura systemu gospodarczego kraju! ▪Poziom konkurencyjności (przekłada się na zdolność do eksportu)! ▪Stan bilansu płatniczego! 2. Techniczne:" ▪Sprawność funkcjonowania rynków /zaplecze techniczne rynków/! ▪Wszystko to, co wiąże się ze ......! 27