Pobierz Najważniejsze pojęcia z części ogólnej prawa cywilnego i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
PRAWO CYWILNE
- Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych
Zdolność prawna przysługuje każdemu w takim samym stopniu – jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Zdolność do czynności prawnych jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu i na własny rachunek. Zależy ona od wieku, mał-żeństwa i ubezwłasnowolnienia.
- pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie, nie ubez-własnowolnione całkowicie lub częściowo oraz małoletnia osoba przez fakt zawarcia małżeństwa (dot. kobiet od 16 roku życia),
- ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby pomiędzy 13 a 18 rokiem życia oraz osoby pełnoletnie ubezwłasnowolnione częściowo,
- nie mają zdolności do czynności prawnych małoletni do 13 roku życia oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
- Osoby prawne
Osoba prawna – jednostka organizacyjna mająca osobowość prawną, powołana do określonych celów, uznana przez prawo za OP. Najważniejsze osoby prawne w Polsce to: Skarb Państwa, przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, spół-dzielnie i ich związki, spółki z o.o., spółki akcyjne. Nabycie osobowości prawnej następuje z chwilą wpisu jednostki organizacyjnej do właściwego rejestru.
- Wady oświadczenia woli
- brak świadomości lub swobody – powoduje bezwzględną nieważność czyn- ności prawnej. Brak swobody oznacza przymus fizyczny
- pozorność – powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej,
- błąd (mylne wyobrażenie o stanie faktycznym) – jeżeli jest istotny i nie został zawiniony przez składającego oświadczenie woli, daje możliwość uchylenia się od skutków czynności prawnych w ciągu roku od jego wykrycia,
- groźba – jeżeli groźba jest bezprawna i realna (tzn. jesteśmy przekonani i z okoliczności wynika, że ktoś jest w stanie zrobić to co mówi – grozi), wywołu-je taki sam skutek, że można uchylić się od dokonanej czynności prawnej w ciągu roku od ustania groźby. Groźba nie musi odnosić się bezpośrednio do osoby składającej oświadczenie woli (dot. np. kogoś z rodziny, czegoś ...) Jeżeli oświadczenie woli jest dotknięte jakąkolwiek wadą – oświadczenie woli staje się nieważne, jednakże musi to zostać udowodnione.
- Formy nabycia własności
- Nabycie pierwotne
- Nabycie pochodne
Nabycie pierwotne – to takie nabycie, jakby rzecz wcześniej nie miała właściciela. Polega na tym, że nowy właściciel nabywa prawo własności niezależnie od praw poprzedniego właściciela i czyichkolwiek uprawnień (nie ma ciągłości ... np. znale-zienie, zasiedzenie, zawłaszczenie rzeczy niczyjej)
Nabycie pochodne, czyli z drugiej ręki – polega na przejściu prawa własności z jednej osoby na drugą. Nowy właściciel nabywa tyle praw i obowiązków ile miał poprzednik (tzw. następstwo prawne). To jest kupno. darowizna, zamiana, odzie-dziczenie. Mamy ... prawa i obowiązki. Jest tu zachowana ciągłość.
- Użytkowanie wieczyste
Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty będące własnością SP lub JST – położone w granicach administracyjnych miast lub osiedli. Ustanowienie użytkowania wieczystego następuje w drodze umowy, która określa w przypadku, gdy grunt jest przeznaczony pod budowę:
- termin rozpoczęcia i zakończenia robót,
- rodzaj budynków,
- warunki i termin odbudowy w razie zniszczenia lub rozbiórki,
- wynagrodzenia należne wieczystemu użytnikowi za wzniesione budynki w razie wygaśnięcia użytkowania wieczystego. W przypadku każdej umowy o użytkowanie wieczyste określa się 1) sposób korzy-stania 2) czas trwania i 3) wysokość opłaty rocznej. Użytkowanie ustanawia się na 99 lat, a w przypadkach wyjątkowych na okres krótszy, ale nie mniej niż 40 lat. Ustanowienie użytkowania wieczystego wymaga wpisu w księdze wieczystej.
- Przedawnienie roszczeń
Polega na tym, że po upływie określonego terminu, ten przeciwko komu roszczenie przysługuje może uchylić się od jego zaspokojenia. Roszczenie jest to prawo do-magania się. Przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe (wyjątek – o zwrot nieruchomości). Podstawowy termin przedawnienia wynosi
alimentacyjne dotyczą dostarczania przez osoby określone w ustawie środków utrzymania, a w miarę potrzeby – także środków wychowania. Obowiązki te oraz odpowiadające im rosz-czenia mają charakter alimentacyjny tylko wtedy, gdy ich podstawą jest przewi-dziany przez ustawę stosunek rodzinny oraz w ograniczonym zakresie, także stosu-nek powinowactwa.
- Prawo rzeczowe ograniczone
- użytkowanie
- służebność gruntowa
- służebność osobista
- zastaw
- hipoteka
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
Użytkowanie – jest to prawo korzystania z cudzej rzeczy polegające na prawie do używania i pobierania pożytku. Jest to prawo niezbywalne.
Służebność gruntowa – polega na tym, że jedną nieruchomość tzw. obciążoną można obciążyć prawem na rzecz właściciela innej nieruchomości tzw. władnącej polegającym na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może w określonym zakresie korzystać z nieruchomości obciążonej lub, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w wykonywaniu swoich praw. Służebność grun-towa może mieć na celu wyłącznie zwiększenie użytkowości nieruchomości wład-nącej. Ustanowienie służebności gruntowej wymaga wpisu w księdze wieczystej. Jest to prawo zbywalne. Wszystkie koszty związane z .... ponosi osoba władnąca. Służebność musi być tak ustalona, aby w jak najmniejszym stopniu przeszkadzała obciążonemu.
Służebność osobista – jest to, to samo służebność gruntowa, z tym że ustanawia się ją na rzecz konkretnej osoby fizycznej. Służebność osobista jest służebnością nie-zbywalną.
Zastaw – służy zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności i może być ustanowiony na rzeczach ruchomych lub prawach majątkowych zbywalnych. Powstaje z chwilą zawarcia umowy i wydaniu rzeczy zastawnikowi.
Hipoteka – zabezpiecza wierzytelność, ustala się ją na nieruchomość.
Hipotekę ustanawia się w drodze umowy notarialnej wraz z wpisem do księgi wieczystej (wyjątek stanowi hipoteka przymusowa).
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – ograniczenia polegają na tym, że zbycie prawa do lokalu może nastąpić za zgodą spółdzielni, a nabywca musi być członkiem spółdzielni.
- Co to są przynależności
Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rze-czy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającemu temu celowi. Przynależnością będzie np. maszyna rolna w związku z nieruchomością rolną, inwentarz żywy (bydło, konie). Nie jest przynależnością rzecz należąca do właściciela rzeczy głównej, np. użyczona, meble i urządzenia mieszkania. Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.
- Pełnomocnictwo i rodzaje
Pełnomocnictwo wynika z oświadczenia woli osoby, która chce, aby ją reprezen-towano. Pełnomocnika może ustanowić sobie osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik wykonuje swoje czynności w ramach (grani-cach) umocowania, nie może przekraczać granic upoważnienia. Rodzaje pełnomocnictw:
- pełnomocnictwo ogólne – do wszystkich czynności prawnych, ale w granicach tzw. zarządu. Pełnomocnictwo ogólne musi być udzielone na piśmie,
- pełnomocnictwo rodzajowe – do dokonywania określonego rodzaju czynno- ści,
- pełnomocnictwo szczególne (szczegółowe) – dla dokonania konkretnej czyn-ności prawnej (np. zakup domu przez pełnomocnika, pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie, potwierdzone przez notariusza)
- prokura – jest to szczególny rodzaj pełnomocnictwa udzielonego przez przedsiębiorcę OF do reprezentowania go przy dokonywaniu czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, a wygasa najpóźniej z chwilą śmierci mocodawcy lub pełnomocnika. Odwołanie pełnomocnika musi nastąpić w takiej formie, w jakiej został ustanowiony.
- Umowy ...
- regulujące przeniesienie praw – sprzedaż, zamiana, darowizna
- regulujące używanie rzeczy – najem, dzierżawa, użyczenie, leasing
- odnoszące się do świadczenia usług – zlecenie, o dzieło, przechowanie, składu, komisu, przewozu
- regulujące stosunki kredytowe – pożyczka, kredyty rachunku bankowego
- funkcji alimentacyjnej – renta, dożywocie
Strony umów, m.in.: umowa najmu wynajmujący najemca umowa dzierżawy wydzierżawiający dzierżawca umowa leasingu leasingowadca leasingobiorca umowa użyczenia użyczający biorący umowa o dzieło zamawiający przyjmujący zamówienie umowa zlecenie dający zlecenie przyjmujący zlecenie umowa komisu -//- (komitent) -//- (komisant) umowa o dożywocie zbywca nabywca
- Majątek odrębny i wspólny
Majątek odrębny O przynależności każdego z przedmiotów do majątku odrębnego małżonków decyduje czas i sposób jego nabycia oraz jego przeznaczenie i charakter. Przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej należą do majątku odrębnego. Do majątku odrębnego należą przedmioty i prawa nabyte przez darowiznę, dziedziczenie i zapis, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Przedmioty nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej oraz za przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę stanowią także majątek odrębny. Do majątku odrębnego należą również przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenia ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków. Pobrane wynagrodzenie stanowi już dorobek małżonków. Małżonek ma pełną swobodę w zakresie samodzielnego zarządzania
należącym do niego majątkiem odrębnym. Składniki tego majątku może on skutecznie zbywać lub obciążać lub zbywać bez zgody współmałżonka.
Majątek wspólny Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje miedzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawową). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W szczególności stanowią dorobek małżeński: pobrane wynagrodzenia za pracę oraz za inne usługi osobiście przez któregokolwiek z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków. Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis, darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym. Każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym. Do dokonania czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka wyrażona w formie wymaganej dla danej czynności prawnej. Jeżeli zaś jeden małżonek odmawia zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym albo jeżeli porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyciężenie przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia, jeżeli dokonania czynności wymaga dobro rodziny.
- Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu lub gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Spadkobierców ustawowych podzielić można na cztery grupy:
- małżonek i zstępni spadkodawcy – w równych częściach, z tym że małżonkowi nie może przypadać mniej niż ¼ całości spadku
- małżonek, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa:
- udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami bądź rodzeństwem, bądź rodzicami i rodzeństwem spadkodawcy, wynosi zawsze ½ spadku. Udział małżonka jest udziałem stałym, niezależnym od ilości osób
