Najważniejsze zabytki polskiej sztuki sakralnej, Schematy z Sztuka

Pobierz Najważniejsze zabytki polskiej sztuki sakralnej i więcej Schematy w PDF z Sztuka tylko na Docsity!

Najważniejsze zabytki polskiej sztuki sakralnej

Najważniejsze zabytki polskiej sztuki sakralnej

Ważne daty

966 – chrzest Polski

ok. 1050‐1200 – okres romanizmu

ok. 1150‐1550 – czas sztuki gotyckiej

ok. 1500‐1600 – rozwijała się sztuka okresu renesansu i manieryzmu

ok. 1600‐1720 – sztuka barokowa

ok. 1720‐1770 – sztuka okresu rokoka

ok. 1750‐1850 – sztuka klasycyzmu

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Źródło: online skills.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1. wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

1. zna dziedzictwo kulturowe najbliższego otoczenia, wymienia zabytki i dzieła architektury (historycznej i współczesnej);

2. wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

3. rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce;

Nauczysz się

definiować rzeźbę i malarstwo jako dziedziny sztuk plastycznych;

rozróżniać kierunki architektury i sztuki plastycznej oraz umieszczać je w porządku chronologicznym;

rozpoznawać wybrane dzieła architektury i sztuk plastycznych, należące do polskiego dziedzictwa kultury;

posługiwać się terminologią z dziedziny architektury.

Romanizm i gotyk

Na terenie Polski znajduje się wiele zabytków sztuki sakralnej. Jest to twórczość związana z wierzeniami, wiarą i życiem religijnym. W zależności od okresu, w jakim powstawały obiekty, możemy wskazać w nich cechy charakterystyczne dla określonego stylu architektonicznego.

Źródło: online skills.

Najważniejsze zabytki polskiej sztuki sakralnej

Przykładem polskiej budowli w stylu renesansowym jest Kaplica Zygmuntowska, zwana takżeKrólewską, przy katedrze na Wawelu. Widoczna budowla składa się z korpusu, który stanowi kaplica zamknięta złotą kopułą wspartą na bębnie z latarnią.

W baroku architekturę charakteryzował monumentalizm, zastosowanie kolumn i pilastrów obejmujących kilka kondygnacji, ciężkie proporcje, przepych, bogactwo dekoracji i form ornamentalnych, dynamika, kontrast form, wyraźnie podkreślone obramowania drzwi i okien. Zwracano dużą uwagę na dekoracje rzeźbiarskie. Przykładem budowli w stylu barokowym jest Kościół Bożego Ciała w Nieświeżu – pierwszy barokowy kościół na terenie ówczesnej Polski. Stanowi go trójnawowa bazylika, zbudowana na planie krzyża łacińskiego, zamknięta półokrągłą apsydą. Skrzyżowanie transeptu z nawą główną zwieńczone jest kopułą. Do naw bocznych przylegają dwie pary kaplic.

Klasycyzm i sztuka sakralna

Architektura klasycyzmu czerpała inspiracje z architektury starożytnego Rzymu i Grecji. Kościoły często były budowane na planie koła lub prostokąta i kryte kopułą. Stosowano kolumnady i kolumnowe portyki ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu, przeważnie dekorowane płaskorzeźbą. Dążono do uzyskania efektu harmonii poprzez stosowanie symetrii i zrównoważonej kompozycji. Przykładem budowli klasycystycznej jest Kościół św. Aleksandra w Warszawie. Wzniesiony na rzucie koła w formie rotundy, wzorowanej na rzymskim Panteonie z sześciokolumnowymi portykami w stylu korynckim. Kościół przykryty jest kopułą.

Kaplica Królewska na Wawelu (Kaplica Zygmuntowska), XVI w., Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.

Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, XVI/XVII w., Kraków, Polska, wikimedia.org, CC BY 3.

Kościół św. Aleksandra w Warszawie, 1818-1826, Polska, infointravel.com, CC BY 3.

Ołtarz Wita Stwosza jest jednym z największych gotyckich ołtarzy w Europie. Składa się z pięciu części: centralnej szafy ołtarzowej z figurami w rzeźbie pełnej, jednej pary skrzydeł wewnętrznych i jednej pary skrzydeł zewnętrznych. Obie pary skrzydeł zdobią płaskorzeźby. Ołtarz wyrzeźbiony jest w drewnie lipowym. Część centralna przedstawia scenę pt.Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny i jej Wniebowzięcie.

Zabytki polskiej sztuki sakralnej

Kościół św. Andrzeja, XI w., Kraków, wikimedia.org, domena publiczna

Opactwo Cystersów, ok. 1150, Lubiąż, wikimedia.org, CC BY 3.

Drzwi Gnieźnieńskie, ok 1170, Archikatedra Gnieźnieńska, Gniezno, wikimedia.org, domena publiczna

Autor nieznany, „Matka Bożka Częstochowska”, XII/XIII w., Sanktuarium na Jasnej Górze, wikimedia.org, domena publiczna

Kościół Ewangelicko-Augsburski, 1777-1781, Warszawa, wikimedia.org, CC BY 3.

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie, 1477-1489, Polska, online-skills, CC BY 3.

Ćwiczenie 4

Przyporządkuj charakterystyczne cechy stylu architektonicznego do odpowiedniej jego nazwy.

Inspiracja architekturą starożytnej Grecji i Rzymu, symetria, zrównoważona kompozycja, plan centralny koła lub prostokąta, krycie kopułą, kolumnady i kolumnowe portyki ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu, przeważnie dekorowanego płaskorzeźbą., Masywne ściany z niewielkimi otworami okiennymi, wyraźnie wyodrębnione bryły tworzące budowle, obronny charakter;, monumentalizm, kolumny i pilastry obejmujące kilka kondygnacji, przepych, bogactwo dekoracji, złota polichromia, dynamika, kontrasty form., Masywne ściany z niewielkimi otworami okiennymi, wyraźnie wyodrębnione bryły tworzące budowle, obronny charakter;, Inspiracja antykiem, dążenie do zachowania idealnej proporcji budowli, plan centralny, symetria, łuki półkoliste, okrągłe okna., Inspiracja architekturą starożytnej Grecji i Rzymu, symetria, zrównoważona kompozycja, plan centralny koła lub prostokąta, krycie kopułą, kolumnady i kolumnowe portyki ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu, przeważnie dekorowanego płaskorzeźbą., Sklepienie krzyżowe lub krzyżowo-żebrowe, duże otwory okienne wypełniające ściany, ostrołuk, strzelistość budowli, wyraźna tendencja do pięcia się ku górze., monumentalizm, kolumny i pilastry obejmujące kilka kondygnacji, przepych, bogactwo dekoracji, złota polichromia, dynamika, kontrasty form., Inspiracja antykiem, dążenie do zachowania idealnej proporcji budowli, plan centralny, symetria, łuki półkoliste, okrągłe okna., Sklepienie krzyżowe lub krzyżowo-żebrowe, duże otwory okienne wypełniające ściany, ostrołuk, strzelistość budowli, wyraźna tendencja do pięcia się ku górze.

architektura romańska - ....................................................................................................................................................................................................................................................... architektura gotycka - ....................................................................................................................................................................................................................................................... architektura renesansowa - ....................................................................................................................................................................................................................................................... architektura barokowa - ....................................................................................................................................................................................................................................................... architektura klasycystyczna - .......................................................................................................................................................................................................................................................

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 5

Jak nazywa się najstarszy i najbardziej rozpowszechniony typ ikonograficzny przedstawiania Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku?

ambit tympanon Hodegetria

Źródło: online skills.

Ćwiczenie 6 Źródło: online skills.

Zobacz także

Inna wersja zadania

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 7 Źródło: online skills.

Zobacz także

Inna wersja zadania

Ćwiczenie 8

Przyporządkuj detale sztuki sakralnej do właściwej budowli, w której się znajdują.

(E), (A), (B), (C), (B), (D), (A), (C), (D), (E)

(fot.1) - ............ (fot.2) - ............ (fot.3) - ............ (fot.4) - ............ (fot.5) - ............

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 9

Połącz w pary poniższe określenia z odpowiadającą mu definicją.

Ozdobne architektoniczno-rzeźbiarskie obramowanie otworu wejściowego budowli., Frontowa część budowli przed głównym wejściem., Wąskie przejście powstałe z przedłużenia naw bocznych kościoła i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym (in. obejście)., W architekturze klasycznej wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, a w architekturze romańskiej i gotyckiej półkoliste lub ostrołukowe pole umieszczone w górnej części portalu nad nadprożem.

portyk

portal

ambit

tympanon

Źródło: online skills.

Zobacz także

Inna wersja zadania

Ćwiczenie 10

Połącz w pary poniższe określenia z odpowiadającą mu definicją.

Ozdobne architektoniczno-rzeźbiarskie obramowanie otworu wejściowego budowli., W architekturze klasycznej wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, a w architekturze romańskiej i gotyckiej półkoliste lub ostrołukowe pole umieszczone w górnej części portalu nad nadprożem., Wąskie przejście powstałe z przedłużenia naw bocznych kościoła i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym (in. obejście)., Wąskie przejście powstałe z przedłużenia naw bocznych kościoła i poprowadzenia ich wokół prezbiterium za ołtarzem głównym (in. obejście)., Frontowa część budowli przed głównym wejściem., Ozdobne architektoniczno- rzeźbiarskie obramowanie otworu wejściowego budowli., W architekturze klasycznej wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, a w architekturze romańskiej i gotyckiej półkoliste lub ostrołukowe pole umieszczone w górnej części portalu nad nadprożem., Frontowa część budowli przed głównym wejściem.

portyk - ....................................................................................................................................................................................................................................................... portal - ....................................................................................................................................................................................................................................................... ambit - ....................................................................................................................................................................................................................................................... tympanon - .......................................................................................................................................................................................................................................................

Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Polecenie 1

Wykonaj fotografię jednego wybranego przez siebie zabytku sztuki sakralnej w swojej lub sąsiadującej miejscowości. Zbierz informacje na temat jego historii, okresu powstania i stylu, w jakim został zbudowany.

Słownik pojęć

Apsyda

półkoliste lub wieloboczne pomieszczenie w kościele zamykające prezbiterium, nawę lub ramiona transeptu.

Bazylika

w architekturze chrześcijańskiej budowla wielonawowa o nawie środkowej wyższej i szerszej od pozostałych.

Kaseton

wgłębione pole czworoboczne lub wieloboczne, stanowiące dekorację stropów, sklepień i kopuł.

Kolumnada

rząd lub kilka rzędów kolumn, złączonych belkowaniem albo łukami arkadowymi. Pełni funkcję konstrukcyjną lub dekoracyjną lub obie funkcje jednocześnie.

Kopuła

sklepienie zamknięte w kształcie czaszy wznoszone nad pomieszczeniami na planie centralnym (okrągłym, kwadratowym, wielokąta foremnego).

Pilaster

płaski filar przyścienny pełniący funkcję dekoracyjną i konstrukcyjną.

Płaskorzeźba, relief

kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, drewnianej lub metalowej z pozostawieniem w niej tła. Przeznaczona do oglądania wyłącznie od frontu.

Portal

ozdobne architektoniczno‐rzeźbiarskie obramowanie otworu wejściowego jakiejś budowli.

Portyk

otwarty ganek kolumnowy lub filarowy związany z budowlą, niekiedy dwukondygnacyjny, zwykle poprzedzający wejście.

Prezbiterium

część kościoła, w której znajduje się główny ołtarz.

Rotunda

budowla centralna na rzucie koła, zawierająca wewnątrz zazwyczaj jedno pomieszczenie, na ogół kryte kopułą.

Symetria

podzielność przedmiotu na odpowiadające sobie jednakowe lub analogiczne części, będące swym zwierciadlanym odbiciem albo pokrywające się po obrocie wokół punktu lub prostej.

Sztuka sakralna

twórczość artystyczna związana treściowo z wiarą i życiem religijnym.

Transept

nawa prostopadła do nawy głównej w kościele zbudowanym na planie krzyża łacińskiego.

Tympanon

w architekturze klasycznej i budowlach nowożytnych jest to wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą. W architekturze romańskiej gotyckiej jest to półokrągłe lub ostrołukowe pole w górnej części portalu nad nadprożem, zdobione reliefem.

Zabytek

obiekt ruchomy lub nieruchomy, a także zespół obiektów lub miejsc, które stanowią świadectwo epoki albo zdarzenia i mają wartość historyczną, naukową, kulturalną, artystyczną i z tej racji podlegają ochronie prawnej.

Źródła:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą, 1141-1161, Polska, online-skills, CC BY 3.