Pobierz Największy współczesny problem rynku pracy - Notatki - Marketing - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Marketing tylko na Docsity!
* BEZROBOCIE - Największy współczesny problem rynku pracy
Przegląd niezbędnych definicji do analizy problemu bezrobocia
Zasób siły roboczej – wszyscy ci, którzy pracują lub są zarejestrowani jako chcący i mogący podjąć pracę. Stopień aktywności zawodowej – odsetek ludności w wieku produkcyjnym, która deklaruje się jako wchodząca w skład zasobów siły roboczej. Płaca realna – relacja płacy nominalnej (wyrażonej w pieniądzu) i poziomu cen. Obrazuje ilość dóbr, jakie można nabyć za daną płacę nominalną. Krańcowa wydajność pracy – jest równa przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitału rzeczowego. Równowaga na rynku pracy – rynkowa stawka płacy dla ostatniego zatrudnionego równa jest jego kosztowi alternatywnemu. Dla pozostałych zatrudnionych jest ona wyższa od ich kosztu alternatywnego. Stopa bezrobocia jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, a jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować. Bezrobocie długookresowe – osoby bezrobotne, pozostające bez pracy dłużej niż jeden rok.
Bezrobocie oznacza, że gospodarka nie produkuje tyle, ile mogłaby produkować, gdyby wszyscy mieli pracę.
*Stawka płac i poziom zatrudnienia siły roboczej na doskonale konkurencyjnym
rynku – równowaga
W – stawka płac L 1 – wielkość pracy równoważąca rynek (w roboczogodzinach) S – podaż D – popyt
W
S
D
L
R
NIEDOBÓR
BEZROBOCIE
W 2
W 3
W 1
L 1
Stawka płac równoważąca rynek kształtuje się w punkcie przecięcia krzywej popytu D z krzywą podaży S na poziomie W 1 , wielkość zatrudnienia ustala się na poziomie L 1 , równowaga – punkt R.
Ustalenie minimalnej stawki płac na poziomie W 2 spowoduje powstanie bezrobocia, wprowadzenie maksymalnej stawki płac W 3 wywoła niedobór rynkowy.
Generowany przez pracodawców wzrost popytu na pracę, przy stałej podaży, spowoduje wzrost stawki płac. Wzrost podaży pracy, przy stałym popycie, wywoła obniżenie stawki płac.
*Najważniejsze przyczyny zróżnicowania stawek płac:
niepieniężne korzyści pracy (satysfakcja, bezpieczeństwo socjalne, prestiż → podaż pracy rośnie, spada stawka płacy ) zróżnicowanie rynków pracy
- przy stałej podaży → większy popyt na pracę spowoduje wzrost stawek płac
- przy stałym popycie → większa podaż pracy doprowadzi do obniżenia stawek płac zróżnicowanie kwalifikacji i umiejętności pracowników (wyższe kwalifikacje – wyższe zarobki; inwestowanie w kapitał ludzki) dyskryminacja płacowa (społeczna, rasowa, religijna) niekonkurencyjne grupy zawodowe (lekarze i matematycy – trudne przekwalifikowanie się z pierwszego zawodu na drugi) licencje zawodowe (ograniczana podaż pracy → wpływ na wyższe płace)
- zmniejszenie podaży pracy (np. tylko dla członków związku zawodowego)
- podniesienie płacy w ramach umów zbiorowych (co narusza równowagę, prowadzi do wzrostu bezrobocia)
- zwiększenie popytu na pracę (przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych lub włączenie się w kampanie reklamowe w celu zwiększenia popytu na dane produkty)
- przeciwstawianie się monopsoniście (jedyny pracodawca, który z racji swej pozycji na rynku może ograniczać stawki
płac – im mniejsza elastyczność podaży tym niższe stawki płac mogą być wprowadzane na rynek) – pole negocjacji płacowych leży między stawką płaconą przez monopsonistę, a stawką żądaną przez związek zawodowy.
*Graficzny obraz rynku pracy
RW
LF
LD
N
W 2
W 1
JA
A B C
E F
Bezrobocie przymusowe:
- bezrobocie typu keynesowskiego
- bezrobocie cykliczne.
Ważne cechy bezrobocia:
- w coraz większym stopniu dotyczy młodzieży
- w USA przeważa bezrobocie krótkookresowe, w Europie długookresowe
- w USA obserwuje się następujące zjawisko - bezrobocie długookresowe (ponad 1 rok) wynosi 1%, rynek amerykański jest bardziej elastyczny, społeczeństwo amerykańskie jest bardziej mobilne niż społeczeństwo europejskie
- istnieje naturalna stopa bezrobocia (naturalna nie równa się optymalna z punktu widzenia wykorzystania zasobów dla całej gospodarki) – Milton Friedman twórcą teorii:
· naturalna stopa to najniższy poziom bezrobocia nie powodujący impulsu inflacyjnego (wysokie bezrobocie spowalnia inflację, ale nie powoduje jej całkowitego zamrożenia)
· naturalna stopa wzrasta (od 2 do 6% w ciągu ostatnich 30 lat) – ponieważ rośnie udział młodzieży na rynku pracy (a u niej procent bezrobocia jest zawsze wyższy oraz z powodu świadczeń socjalnych dla bezrobotnych i wzrostu bezrobocia strukturalnego). Wpływanie na obniżenie bezrobocia naturalnego:
- synchronizacja rynku pracy (np. komputerowa baza danych o miejscach pracy)
- szkolenia
- obniżka socjalna (płacy minimalnej, zasiłków)
- roboty publiczne (bardzo dyskusyjne, popierał je Keynes; bezpośrednie ingerencje w gospodarkę, zmniejszenie podatków, wzrost wydatków budżetowych, zmniejszenie stóp procentowych).
Przyczyny bezrobocia w Polsce:
- wysokie koszty zatrudnienia
- zmniejszenie przerostów zatrudnienia w przedsiębiorstwach państwowych
- przekształcenia własnościowe
- wzrost wydajności pracy
- zbyt wolny wzrost sektora usług
- boom demograficzny (bezrobocie wśród młodzieży).
Narzędzia polityki zatrudnienia:
- polityka zwiększania popytu na siłę roboczą – subwencjonowanie płac, zwiększanie zatrudnienia w sektorze państwowym, popieranie przedsiębiorczości
- polityka zmniejszania podaży siły roboczej – wcześniejsze emerytury, dłuższa nauka, służba wojskowa, skracanie dnia pracy, wydłużanie urlopów, zmniejszanie liczby godzin nadliczbowych, zatrudnianie na pół etatu
- porozumienia międzynarodowe – transfery siły roboczej.
Pośrednie:
- stymulowanie popytu globalnego przez stopę procentową (ale wpływ wzrostu PKB na obniżenie bezrobocia jest stosunkowo niewielki)
- ustawodawstwo pracy
- kształcenie
- pobudzanie inwestycji prywatnych.
Bezpośrednie:
- państwo zatrudnia bezpośrednio lub inwestuje (np. drogi)
- subsydiowanie masowej konsumpcji (zasiłki rodzinne, dotacje do cen podstawowych środków utrzymania).
*Mechanizmy korzystnie pobudzające rynek pracy:
- Zmniejszenie podatków - stosują m.in. Amerykanie i Niemcy. W warunkach polskich jest to bardzo trudne, bo budżet jest bardzo napięty.
- Poprawa obsługi rynku pracy - poszukiwanie pracy wiąże się z pewnymi kosztami transakcyjnymi (np. koszt zakupu gazet, dojazdu na rozmowę kwalifikacyjną, itp.)
- Poprawianie kwalifikacji potencjalnych pracowników - zastępowanie zasiłku dla bezrobotnych pewnego rodzaju formą świadczenia edukacyjnego.
- Obniżanie wskaźnika relacji pomiędzy zasiłkiem dla bezrobotnych a płacą RR (replacement rate) – zastępstwo zasiłku w stosunku do płacy. Im RR mniejszy tym pobudzenie rynku pracy jest silniejsze.
*INFLACJA
PRZEGLĄD PODSTAWOWYCH POJĘĆ
Inflacja: Proces ogólnego wzrostu cen i kosztów w pewnym okresie. Inflacja , proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane i nie akceptowane społecznie zmiany proporcji podziału dochodu narodowego. We współczesnej gospodarce światowej występuje ona powszechnie, choć z różnym nasileniem w poszczególnych krajach. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji, wyrażająca w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do okresu ubiegłego. Deflacja: Proces ogólnego spadku cen i kosztów w pewnym okresie. Deprecjacja: Spadek siły nabywczej pieniądza. Aprecjacja: Wzrost siły nabywczej pieniądza. Dewaluacja: Obniżenie wartości jednostki walutowej danego państwa w stosunku do walut zagranicznych. Rewaluacja: Podwyższenie wartości jednostki walutowej danego państwa w stosunku do walut zagranicznych. Denominacja: Formalne zwiększenie siły nabywczej pieniądza. Nulifikacja: Radykalne zmniejszenie obiegu pieniądza. Stagflacja: Okres współwystępowania wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia. Slumpflacja: Wzrost ogólnego poziomu cen i spadek PKB. Indeksacja: Automatyczne dostosowanie wielkości nominalnych do skutków inflacji. Polityka dochodowa: Próba bezpośredniego wpływu na wysokość płac i innych dochodów. Realna podaż pieniądza: Iloraz nominalnej podaży pieniądza M i poziomu cen P. Ilościowa teoria pieniądza: Zmiany nominalnej podaży pieniądza powodują odpowiadające im zmiany poziomu cen, lecz nie wpływają na produkcję i zatrudnienie. Hipoteza Fishera: Wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej o 1%.
*PRZYCZYNY INFLACJI
Na inflację mają wpływ następujące czynniki:
- niezrównoważony budżet państwa (deficyt budżetowy); państwo wydaje za dużo pieniędzy i musi część z nich pożyczyć, np. poprzez emisję obligacji,
- nadmierna emisja pieniądza; w przeszłości często zdarzały się sytuacje, gdy państwo dodrukowywało pieniądze, które pozwalały pokryć wydatki budżetowe, ale miały zgubny wpływ na poziom inflacji (pieniądz ten był bez pokrycia w towarach),
- znaczny wzrost cen surowców energetycznych, np. cen ropy naftowej powoduje wzrost kosztów w wielu gałęziach gospodarki, a przez to wzrost inflacji,
- Krocząca (z reguły do kilkunastu procent rocznie):
- oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces,
- stopniowo zaczyna się wymykać spod kontroli.
- Galopująca (ceny zaczynają rosnąć powyżej 20%, a nawet 100 lub 200% rocznie):
- pieniądz znacząco traci wartość,
- ludzie niechętnie trzymają pieniądze w gotówce,
- narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych,
- zanikają rynki finansowe
- osłabienie systemów motywacyjnych,
- w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego.
- Hiperinflacja (ceny rosną 1000, a nawet 1000000000% rocznie)
- znacząco wzrasta szybkość obiegu pieniądza,
- drastycznie zanika stabilność cen,
- niemożność prowadzenia rachunku ekonomicznego, racjonalnego funkcjonowania podmiotów gospodarczych,
- anarchizacja życia społecznego.
- Przykładem Niemcy w latach 1920-1923, gdzie wskaźnik cen wzrósł z 1 do 10 000 000 000. 2. Rodzaje inflacji (ze względu na przyczynę):
Inercyjna: Ma tendencje do utrzymywania się na poziomie swojej stopy. Zostaje ona wbudowana w umowy, bo wszyscy spodziewają się, iż w następnym roku inflacja będzie na tym samym poziomie. Przykład: Jeśli wiadomo, że w przyszłym roku inflacja będzie na poziomie, np. 6%, to krzywa AS przesunie się w górę o 6%, bo koszty rosną o 6%. Rząd prowadzi politykę tak, by produkcja była na tym samym poziomie, więc AD też wzrośnie o 6%. Czyli z roku na rok krzywe AS i AD przesuwają się w górę w równym tempie.
Popytowa ( demand pull inflation - inflacja ciągniona przez popyt): Występuje przy wzroście wydatków i ograniczonej podaży dóbr, wytwarzanych przy pełnym zatrudnieniu. Przykład: Jeśli występuje inflacja, to ludzie chętniej wydają pieniądze (popyt rośnie), więc krzywa AD przesuwa się w prawo i w górę, ale podaż jest ograniczona, więc AS pozostaje na tym samym poziomie. Przesunięcie wywołuje wzrost ceny z P do P’, czyli wystąpi inflacja ciągniona przez popyt.
AD
AD’
P
Q
AS
P
P’
AD” AS”
AD
AD’
P
Q
AS’
AS
Inflacja popytowa jest wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się ją także inflacją pieniężną. Jej źródłem mogą być nadmierne wydatki państwa, nie znajdujące pokrycia w dochodach ( inflacja budżetowa ), nadmierna kreacja pieniądza kredytowego ( inflacja kredytowa ) lub nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac ( inflacja płacowa ).
- Podażowa, kosztowa ( cost push inflation - inflacja pchana przez podaż): Występuje, gdy koszty pchają ceny w górę, nawet w okresach, kiedy zasoby nie są w pełni zatrudnione. Przykład: Jeśli gospodarka jest w recesji i występuje np. wzrost płac, to przesunie to krzywą AS do AS’, a cenę z P do P’, czyli inflacja pchana przez podaż.
Zazwyczaj obydwa ostatnie rodzaje inflacji występują równocześnie.
Mechanizm inflacji przejawia się w występowaniu tzw. spirali inflacyjnej , polegającej na wzajemnym wspomaganiu się ruchów cen, dochodów i kosztów, z których jedne są raz przyczyną, a innym razem skutkiem zmian pozostałych. Wśród wielu płaszczyzn spirali inflacyjnej wymienia się konkurencyjne ceny - płace, płace - płace (wzrost płac w jednych dziedzinach gospodarki staje się przyczyną nacisków na wzrost płac w innych dziedzinach), płace - świadczenia społeczne (żądania waloryzacji świadczeń społecznych w ślad za wzrostem płac), ceny - ceny (wzrost jednych towarów skłania producentów innych towarów do podwyżek cen w celu zachowania ukształtowanych wcześniej proporcji cenowych), ceny - stopa procentowa
itp.
3. Rodzaje inflacji (ze względu na koszt, ryzyko):
- Zrównoważona: Relacje cen pozostają w dużej mierze nie zmienione.
- Niezrównoważona: Relacje cen są zmienne.
- Antycypowana: Nastąpiło przyzwyczajenie się ludzi do inflacji.
- Nieantycypowana: Gdy inflacja zaskoczy ludzi.
*Kombinacje
Przypadek 1 (inflacja zrównoważona i antycypowana): Nie ma żadnego wpływu na produkt realny, efektywność czy podział dochodu, bo co roku wszystko drożeje, np. o 10% i wszyscy przywykli do tego. Nie ma kosztów inflacji.
Przypadek 2 (inflacja niezrównoważona i antycypowana): Ludzie pozbywają się gotówki, bo miara pieniędzy się zmienia. Koszt inflacji jest znaczny. Inflacja szybko zmienia ceny w sklepach i ludzie tracą orientację gdzie, co ile kosztuje, gdzie jest taniej i przez pomyłkę kupują drożej. Występują straty efektywności.
AD
P
Q
AS’
AS
P
P’
*SKUTKI I PRZECIWDZIAŁANIE INFLACJI
Skutki inflacji:
- Redystrybucja dochodu i bogactwa pomiędzy różne klasy społeczne. Jeśli ktoś zaciągnął długoterminowy kredyt, a ceny i dochody rosną dwukrotnie, to zwrot kwoty pożyczki wyniesie ½ zaciągniętego kredytu, bo dochód pieniężny będzie 2 x większy, ale dochód relatywny będzie bez zmian, a właśnie w relatywnych pieniądzach spłaca się kredyt. W długim okresie, kiedy inflacja jest zjawiskiem normalnym (antycypowana) rynek dostosowuje się. Jeśli stopa procentowa początkowo wynosi 3%, a przewiduje się inflację 9%, to oprocentowanie obligacji i długów hipotecznych wzrosnie do 12%.
- Zniekształcenie relatywnych cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr. W krótkim okresie inflacja może podwyższyć produkcję, wtedy ze względu na popyt wzrosną ceny, ale podaż obniży produkcję, lecz nie obniży ceny.
- Spadek PNB.
- Wzrost spekulacji.
- Wzrost bezrobocia.
- Rachunek ekonomiczny traci sens. Występuje konieczność indeksacji (koszty podwyższa się o wskaźnik inflacji).
- Spadek możliwości rozwoju produkcji.
- Deprecjacja.
Inflacja oddziałuje na gospodarkę na dwa sposoby:
- Przez redystrybucję dochodu i bogactwa między różne klasy. Wynika to z różnic w rodzaju aktywów i zobowiązań różnych ludzi. Komuś obciążonemu zadłużeniem długoterminowym przy stałej stopie procentowej wzrost cen przyniesie nadzwyczajną korzyść, gdyż płace i ceny wzrosną, a bankowi oddaje się realnie mniej.
Jeżeli jest się pożyczkodawcą, rzecz ma się odwrotnie. Kiedy inflacja utrzymuje się długofalowo, rynki zaczynają się do niej dostosowywać. W rynkową stopę procentową stopniowo wbudowuje się składnik uwzględniający inflację. Gdy nastąpi to dostosowanie, zaniknie proces poważniejszej redystrybucji dochodu i bogactwa.
- Przez zniekształcenia relatywnych cen oraz wielkości produkcji różnych dóbr, a niekiedy produkcji i zatrudnienia w gospodarce jako całości. Okresy rosnącej inflacji są zazwyczaj okresami wysokiego zatrudnienia i wysokiej produkcji. Okresy spadków inflacji były okresami wysokiego bezrobocia.
*Sposoby przeciwdziałania inflacji:
Koszty zwalczania inflacji (dezinflacji) są bardzo wysokie, dlatego rządy krajów podejmują różne kroki w celu szybkiego i względnie bezbolesnego obniżenia inflacji. Są to:
- Naprzemienne hamowanie i pobudzanie gospodarki; skutek działań - obniżenie wydajności i poziomu życia (gospodarka brytyjska – lata 60-70).
- Regulacja płac i cen – w krótkim okresie wynik poczynań - skuteczny; w długim okresie nie można było utrzymać takiej regulacji (Skandynawia, Holandia lata 60-70).
- Dobrowolne wytyczne płac i cen.
- Strategia konkurencyjno-rynkowa. Podejście to opiera ograniczenie wzrostu cen i płac na naturalnej dyscyplinie rynków. W tym celu usuwa się ograniczenia wstrzymujące konkurencję, przyspiesza się deregulację takich gałęzi gospodarki, jak: gazu naturalnego, telekomunikacji, użyteczności publicznej, transportu i finansów.
- Polityka dochodowa operująca podatkiem, tzw. POP-iwek lub TIP. Polega to na następującym działaniu, aby obniżyć stopę inflacji ustala się normę wzrostu płac. Jeżeli średnia płaca w firmie wzrośnie więcej
- niż ten wskaźnik – firma nie może odliczyć tej nadwyżki ze swych zysków jako podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
- Wytwarzanie większej ilości dóbr i usług.
- Zwiększenie konsumpcji.
- Ujawnienie szarej strefy.
- Kontrola podaży pieniądza przez NBP.
- INFLACJA W POLSCE Inflacja jest zjawiskiem normalnie występującym w gospodarce, które bardzo trudno jest zlikwidować. W zasadzie zjawisko jest do zaakceptowania, gdy inflacja kształtuje się na poziomie 1%-3%. Wyższy poziom inflacji utrudnia rozwój gospodarczy m. in. poprzez wysokie oprocentowanie kredytu.
W Polsce na przestrzeni kilkunastu ostatnich lat mieliśmy do czynienia z różnym poziomem inflacji. W latach osiemdziesiątych występowała kilkunastoprocentowa inflacja, a na początku lat dziewięćdziesiątych, po rezygnacji z niewydolnego systemy socjalistycznego i "regulacji" gospodarki, mieliśmy do czynienia z hiperinflacją. Hiperinflacja bardzo często występuje przy przemianie ustrojowej, ponieważ konieczne jest urealnienie sztucznie zaniżonych, nie odpowiadających rzeczywistości (także jakościowej) cen towarów. Możemy jednak powiedzieć, że plan Balcerowicza i w zasadzie poprawna polityka gospodarcza kolejnych rządów pozwoliła na systematyczne zmniejszanie inflacji, przy stosunkowo wysokim poziomie wzrostu PKB.
GUS dokonuje co kwartał przeszacowania koszyka dóbr – bo zmienia się nieustannie struktura konsumpcji: · w miarę wzrostu zamożności – spadek udziału dóbr żywnościowych · w miarę rozwoju technologii – nowe dobra w koszyku.
*Wzrost gospodarczy i cykl koniunkturalny
Koniunktura gospodarcza to inaczej stan gospodarki w danym okresie.
Przykładowa typologia wskaźników koniunktury gospodarczej
- wskaźniki pilotujące :
- indeksy giełdowe, liczby i wartości akcji sprzedanych,
- liczba zwolnień,
- wskaźnik firm (nowo otwarte/upadające),
- liczba wydanych pozwoleń na budowę,
- wartość zamówień na budowę fabryk,
- liczba wybudowanych domów prywatnych,
- wskaźniki współbieżne :
- GDP,
- dochody osobiste,
- inwestycje,
- zatrudnienie,
- wskaźnik bezrobocia,
- zyski netto,
- wskaźniki działające z opóźnieniem :
- dochody osobiste,
- kredyty konsumpcyjne,
- bankowe stopy procentowe,
- średni czas pozostawania bez pracy.
Wzrost gospodarczy – powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości ekonomicznych, takich jak np. PNB, dochód narodowy, konsumpcja.
Rozwój gospodarczy – zmiany ilościowe i jakościowe w strukturze wytwarzanych dóbr i usług oraz w strukturze konsumpcji.
Podstawowy miernik – stopa wzrostu gospodarczego
zmiana GNP
r = x 100%
GNP
r – stopa wzrostu gospodarczego
