Pobierz Nauczyciel doskonały (ND) – jakość podstawą sukcesu i więcej Egzaminy w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
MATERIAŁY SZKOLENIOWE
opracowane na potrzeby projektu
„Nauczyciel doskonały (ND) – jakość podstawą sukcesu”
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet III „Wysoka jakość systemu oświaty”, Działanie: 3.3 „Poprawa jakości kształcenia”, Poddziałanie: 3.3.2 „Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli”
Tytuł szkolenia:
TRENING UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH
Opracowanie:
Agnieszka Kolek
Warszawa 2012
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 1
Spis treści
1. STYLE WYCHOWAWCZE (RODZICÓW, NAUCZYCIELI, OPIEKUNÓW). ...................... 2
2. PRACA Z GRUPĄ W SZKOLE. ................................................................................................. 7
3. PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA ............................................................................................. 10
4. NAJCZĘSTSZE BŁĘDY WYCHOWAWCZE W KONCEPCJI K.STEEDE'A ...................... 12
5. KIEDY NAGRADZAĆ A KIEDY KARAĆ? ........................................................................... 20
6. PSYCHOLOGIA EMOCJI DZIECKA ...................................................................................... 23
7. KOMUNIKACJA CZYLI „JAK MÓWIĆ ŻEBY DZIECI NAS SŁUCHAŁY I JAK
SŁUCHAĆ ŻEBY DZIECI DO NAS MÓWIŁY” – METODA ADELE FABER I ELAINE
MAZLISH .................................................................................................................................. 28
8. RADZENIE SOBIE Z KONFLIKTAMI ................................................................................... 30
9. MEDIACJE, INTERWENCJE JAKO NARZĘDZIE PRACY NAUCZYCIELA .................... 32
Literatura ........................................................................................................................................... 43
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 3
Styl liberalny natomiast przypomina pod pewnymi względami wychowanie niekonsekwentne. Różni się
jednak tym, że postępowanie z dzieckiem jest w pełni świadome i zamierzone, rodzice przyjmują słuszne w ich mniemaniu założenie, że dziecku należy pozostawić całkowitą swobodę, nie trzeba hamować jego aktywności i spontanicznego rozwoju, wystarczy stworzyć mu odpowiednie warunki do zabawy, a potem do nauki.
Interwencja w zachowanie się dziecka przy przyjęciu przez rodziców liberalnego stylu wychowania następuje tylko w wyjątkowych przypadkach, w sytuacji drastycznego naruszania norm społecznych. Nawet wtedy restrykcje są słabe i łagodne, a rodzice usprawiedliwiają przed otoczeniem postępowanie dziecka tym, że nie dorosło ono jeszcze do zrozumienia istoty swego czynu i jego konsekwencji.
Typologia postaw rodzicielskich wg Marii Ziemskiej
W procesie wychowania rodzice przyjmują różne postawy. Czasami bywają one nieuświadamiane, ale zawsze mają odzwierciedlenie w zachowaniu dziecka. Maria Ziemska uważa, że postawę rodzicielską można określić jako tendencję do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka. Postawy rodzicielskie ulegają zmianom w miarę jak zmienia się dziecko wkraczające w różne fazy rozwoju. Zmianie podlegają głównie: stopień i jakość dawanej dziecku swobody, oraz formy dozoru nad dzieckiem. W miarę dorastania maleje konieczność bliskiego kontaktu fizycznego, a wzrasta rola więzi psychicznej z rodzicami. Jeśli rodzice wraz z rozwojem dziecka nie przyjmują postaw właściwych dla danego okresu rozwojowego, prowadzi to do konfliktów, zaburzeń w zachowaniu dziecka, a w konsekwencji do problemów w rozwoju jego osobowości. Zależność osobowości dziecka od postawy jego rodziców przejawia się u niego w rozwoju: poznawczym, emocjonalnym, społecznym.
Autorka wyróżnia cztery postawy właściwe i cztery postawy niewłaściwe.
POSTAWY POZYTYWNE:
Postawa akceptacji to najogólniej mówiąc przyjmowanie dziecka takim jakie jest, ze wszystkimi wadami i zaletami. Nie oznacza bezkrytyczności ale zrozumienie jego potrzeb i trudności. Akceptacja dziecka stanowi podstawowy warunek prawidłowych stosunków w rodzinie. Postawa współdziałania przejawia się w gotowości rodziców do uczestnictwa w życiu dziecka, dawaniu mu do zrozumienia, że zawsze może na rodziców liczyć. To np. gotowość rodziców do udzielania odpowiedzi na liczne pytania, wyjaśnianie wątpliwości, wspólne dyskusje, okazywanie zainteresowania dzieckiem. Postawa rozumnej swobody polega na pozostawieniu dziecku pola do własnej inicjatywy i aktywności. Z wiekiem zakres swobody staje się coraz szerszy. Przy postawie rozumnej swobody nie ogranicza się działań dziecka i jego kontaktów, stwarzając warunki do rozwoju samodzielności i odpowiedzialności za własne postępowanie. Uznanie praw dziecka to traktowanie dziecka jako pełnoprawnego członka rodziny. Przejawia się to w dopuszczaniu go do spraw rodzinnych i wspólnego podejmowania decyzji. Szanuje się jego indywidualność, nie zmusza do czynności szczególnie dla niego przykrych.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 4
POSTAWY NEGATYWNE:
Postawa odrzucenia: odtrącanie i unikanie. Często powstaje w stosunku do dzieci niechcianych, które urodziły się w momencie niedogodnym dla rodziców. Jej wykształceniu sprzyjają też cechy indywidualne rodziców jak niedojrzałość emocjonalna i narcyzm.
Odtrącenie i unikanie to dwa warianty odrzucenia.
Postawa odtrącająca – odrzucanie aktywne. Przejawia się stosowaniem nieadekwatnych surowych kar, dokuczaniem, krytykowaniem i wyśmiewaniem dziecka, lekceważeniem jego osiągnięć. Postawa unikająca – postawę tę charakteryzuje chłód uczuciowy. W skrajnych przypadkach rodzice w ogóle nie dbają o dziecko, o jego podstawowe potrzeby, zdrowie, wyżywienie czy ubranie. W bardziej wyrafinowanej formie potrzeby materialne dziecka są zaspokajane, często nawet bardzo dobrze. Rodzice troszczą się o zdrowie dziecka, jego postępy w nauce, zapewniają zabawki, ubrania, kieszonkowe. Równocześnie rzadko znajdują czas dla dziecka, unikają kontaktów z nim. Rodzice nie okazują dziecku uczuć, lub ogranicza się to do wymuszonych deklaracji.
Postawy oparte na zbyt silnej koncentracji na dziecku: nadopiekuńczość i nadmierne wymagania
- Postawa nadmiernie chroniąca – charakteryzuje ją tendencja do ciągłego bliskiego kontaktu z dzieckiem i ograniczania jego stosunków społecznych z innymi. Może być wywołana przez poczucie winy rodzica względem dziecka. Rodzic taki z jednej strony rozpieszcza dziecko, ulega jego zachciankom, z drugiej hamuje jego aktywność i samodzielności w przekonaniu, że robi to dla jego dobra.
- Postawa nadmiernie wymagająca - cechuje rodziców o nadmiernie wysokich aspiracjach w stosunku do dziecka. Stawiają mu wygórowanie wymagania, ograniczają jego swobodę i krytykują gdy nie jest w stanie sprostać oczekiwaniom. Postawa taka sprzyja powstawaniu zaburzeń nerwicowych i lękowych u dzieci.
SYSTEMOWE UJĘCIE RODZINY. RELACJE WEWNĄTRZRODZINNE.
Systemowa teoria rodzin powstała w początkach drugiej połowy XX-wieku w wyniku dążenia do naukowego uporządkowania i wyjaśnienia obserwacji czynionych w trakcie terapii rodzin.
Najważniejsze charakteryzujące system pojęcia to :
całościowość – System rodzinny ujawnia właściwości, których nie mają jego pojedynczy członkowie, nawiązują się nowe relacje i interakcje, wzajemne układy, tworząc nowa jakość relacji. cyrkularność – W zamkniętych systemach rodzinnych (systemy mogą być otwarte, elastyczne jak i zamknięte) istnieje negatywny silny system sprzężenia zwrotnego utrzymujący rodzinę w stanie zamrożonym i niezmiennym, mimo występowania w niej tendencji odśrodkowych.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 6
4. Afektywne nawiązywanie relacji Istotnym elementem procesu komunikacji jest wyrażanie i okazywanie uczuć, które może przeszkadzać lub ułatwiać wypełnianie zadań i wspomagać pełnienie ról. Trudności w ekspresji emocjonalnej mogą się zawierać w intensywności i w wyborze momentów ich wyrażania. 5. Emocjonalność Emocjonalność rozumiana jest tutaj jako jakość kontaktów interpersonalnych podejmowanych w rodzinie między jej członkami. Rodzaj tych emocjonalnych relacji może także pomagać lub przeszkadzać w realizacji zadań. Emocjonalność opisuje poziom i rodzaj wzajemnego interesowania się sobą członków rodziny. Wyróżnia się pięciu typów relacji emocjonalnych: 1. rodzina „niepowiązana”, w której istnieją nadmiernie sztywne granice pomiędzy członkami rodziny; 2. rodzina w której zainteresowanie innymi pozbawione jest uczuć; 3. rodzina narcystyczna, w której kontrola impulsów oraz osiąganie wysokich wyników w realizowanych zadaniach stanowią ważne rodzinne reguły 4. rodzina empatyczna, w której uczucia okazuje się adekwatnie i szanuje się uczucia innych członków rodziny; 5. rodzina „splątana”, w której granice miedzy członkami rodziny są rozmyte. Innymi ważnymi elementami relacji emocjonalnych w rodzinie są możliwości dzielenia się uczuciami, zaspokajanie potrzeb członków i elastyczność we wspieraniu autonomii myślenia i działania. 6. Kontrola Kontrola jest procesem, poprzez który członkowie rodziny wpływają na siebie nawzajem. Aspektami kontroli wskazującymi na pojawianie się lub brak trudności są: przewidywanie lub niekonsekwencja, konstruktywność lub destrukcja oraz odpowiedzialność albo jej brak w stylu kierowania. Ze względu na te aspekty można wyróżnić cztery prototypy stylów funkcjonowania rodziny: sztywny, elastyczny, liberalny, chaotyczny. 7. Wartości i normy To w jaki sposób zadania są określane i w jaki sposób rodzina je realizuje zawiera się w normach i wartościach wynikających z kultury, w której żyje rodzina, oraz z przekazów międzypokoleniowych. Wartości i normy dostarczają tła, na którym można rozpatrywać wszystkie zachodzące w rodzinie procesy.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 7
2. PRACA Z GRUPĄ W SZKOLE.
GRUPA W psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór, co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.
Grupa składa się z minimum trzech osób. W niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społecznej wystarcza dwie osoby (grupa ekskluzywna Znanieckiego), jednakże dopiero przy trzech osobach występować może struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych (m.in. tworzenie koalicji, opozycji, mediacji), kontroli społecznej. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu.
Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje
określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych. Grupę ująć można, więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.
Członkowie należący do grup mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przede wszystkim w socjologii humanistycznej, m.in. przez Floriana Znanieckiego.
Grupa przede wszystkim jest rozumiana jako zbiór ludzi realizujących określony cel (np. grupy spotkaniowe, klasy itd.) Grupy różnią się pod względem celów, stosowanych metod i technik pracy, roli prowadzącego i uczestniczących w nich osób. Grupy, podobnie jak każda indywidualna jednostka bądź cała organizacja, podlegają ciągłemu procesowi zmian Można, więc mówić o dynamice grupy. Rozwój grupy następuje stopniowo. W procesie rozwoju daje się wyodrębnić pewne etapy.
DYNAMIKA PRZEBIEGU SPOTKANIA
- Faza zapoznawcza Uczestnicy przełamują pierwsze bariery, poznają się nawzajem (zewnętrznie), przywykają (bądź nie) do „nowej“ sytuacji, wypracowują pierwsze kody komunikacji, itd.
- Faza poszukiwania własnego miejsca (badania granic) Uczestnicy „badają“ nową sytuację, testują granice interakcji między uczestnikami i organizatorami, tworzą się pierwsze grupy, ujawniają się „programy ukryte“, określają swój styl uczestnictwa (współpraca, konsumpcja), odbywa się „walka o władzę”, itd.
- Faza konstruktywnego działania Kulminacja działań, identyfikacja z grupą i nową sytuacją, twórcza aktywność uczestników.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 9
Według Davida Kolba uczenie się jest „procesem wytwarzania wiedzy na drodze transformacji doświadczenia”. W koncepcji Kolba centralne miejsce zajmuje doświadczenie, które jest przekształcanie w procesie uczenia się. W cyklu uczenia się przez doświadczenie wyróżnić można cztery kroki (tab. poniżej).
Osoby preferujące poszczególne etapy uczenia się lepiej przyswajają informacje wykorzystując różne strategie.
SUGEROWANE STRATEGIE UCZENIA SIĘ^2 :
Stadia według Kolba Przykładowe strategie uczenia się/nauczania Konkretne doświadczenie Symulacje, metoda przypadków, wyprawy terenowe, doświadczenie prawdziwych sytuacji, pokazy. Obserwacja i refleksja Dyskusje, prace w małych grupach, narady grupowe, pokazy audiowizualne itp..
Abstrakcyjna konceptualizacja Dzielenie się treściami kształcenia, wykład.
Aktywne eksperymentowanie Doświadczenie laboratoryjne, doświadczanie w miejscu pracy, staże praktyki.
(^2) Literatura: M.S.Knowles, E.F.Holton III, R.A.Swanson: Edukacja dorosłych. Podręcznik akademicki, Warszawa 2010.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 10
3. PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA
Psychologia rozwoju człowieka zajmuje się badaniem zmian dokonujących się w psychice tj. procesach, strukturach i funkcjach psychicznych oraz zmian dokonujących się w zachowaniu człowieka w różnych fazach jego życia. Podstawowym obszarem zmian rozwojowych, które bada psychologia rozwojowa jest cykl życia jednostki ludzkiej.
Główne dziedziny psychologii rozwojowej: Główne działy psychologii rozwojowej można wyróżnić na podstawie kryterium wieku (okresu rozwojowego) jakim się ona zajmuje albo na podstawie procesów lub aspektów rozwoju, które bada.
Za względu na okres rozwojowy stanowiący przedmiot zainteresowań badawczych wyróżniamy: psychologię prenatalną psychologię rozwojową niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa psychologię rozwoju dziecka psychologię młodzieży psychologię rozwoju człowieka dorosłego psychologię starzenia się i starości
Zmiany rozwojowe obejmują różne sfery psychiki i różne jej funkcje. W zależności od charakteru danej grupy czynności psychicznych i sfery funkcjonowania psychicznego wyróżniamy: psychologię rozwoju mowy psychologię rozwoju poznawczego psychologię rozwoju społeczno-moralnego psychologię rozwoju osobowości
Jednym z czołowych przedstawicieli psychologii rozwojowej jest J. Piaget, twórca teorii rozwoju poznawczego dziecka.
STADIA ROZWOJU POZNAWCZEGO WG J. PIAGETA
Rozwój intelektualny jest rozumiany przez Piageta jako adaptacja struktur poznawczych do wymagań środowiska. Adaptacja zachodzi poprzez procesy asymilacji i akomodacji. Asymilacja to proces w którym nowy przedmiot, idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności (schematy) które dziecko już zna. Umożliwia jednostce działanie w nowych sytuacjach i wobec nowych problemów za pomocą już istniejących schematów. Akomodacja jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak, by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów i informacji. Pozwala zmieniać istniejące schematy lub wytwarzać nowe. Zanim dziecko nabędzie nową wiedzę, znajduje się w stanie równowagi - harmonii poznawczej. Kiedy ten stan równowagi zostanie zakłócony kiedy jednostka napotyka coś nowego lub wymagającego innego podejścia – procesy asymilacji i akomodacji działają w celu przywrócenia tej równowagi.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 12
Studia nad charakterem więzi pogłębiła Mary Ainsworth, wyróżniając trzy style przywiązania. Powiązane są one ściśle z emocjonalnością matki, jej zachowaniem wobec dziecka oraz stylem wychowania:
- Typ bezpiecznego przywiązania: klasyfikuje wszystkie te dzieci, które dobrze czują się w obecności matki, stają się zaś zaniepokojone, gdy matki nie ma w zasięgu ich wzroku. Po jej powrocie szybko wracają do równowagi emocjonalnej. Empatia, troska i adekwatne reagowanie matki na potrzeby dziecka umożliwiają u niego rozwój pewności siebie, co przekłada się na wzrost zachowań eksploracyjnych(ciekawość poznawcza), refleksyjność oraz ufność wobec osób obcych.
- Typ przywiązania lękowo - unikający: dzieci o tym typie przywiązania, reagują lękiem na sytuację chwilowego opuszczenia, a przy ponownym spotkaniu z rodzicem początkowo do niego przywierają, a następnie agresją odpychają. Te dzieci zaprzeczają potrzebie więzi.
- Typ przywiązania lękowo – ambiwalentnego , dzieci o tym typie przywiązania cechuje ciągły niepokój oraz napięcie emocjonalne w sytuacji nieobecności matki oraz bardzo długie uspokajanie się dziecka po jej powrocie.
W życiu dorosłym osoby z bezpiecznym typem przywiązania posiadają zdolność do tworzenia emocjonalnych więzi z innymi, funkcjonując jednocześnie dobrze w warunkach rozdzielenia z osobą znaczącą. Tworzą dojrzałe relacje z innymi. Ich obraz siebie jest pozytywny, cechuje ich adekwatne poczucie własnej wartości. Natomiast brak właściwej więzi z osobą znaczącą może być przyczyną zaburzeń w sferze emocjonalnej dziecka. Według Bowlby`ego trzy pierwsze lata życia dziecka są okresem decydującym, po upływie którego wytworzenie się prawidłowej więzi jest praktycznie niemożliwe.
4. NAJCZĘSTSZE BŁĘDY WYCHOWAWCZE W KONCEPCJI K.STEEDE'A
Wg K. Steede‟a zdecydowana większość rodziców popełnia błędy wychowawcze w sposób nieświadomy. Nie zdają sobie sprawy z faktu co należy zaliczyć do błędów a czego nie.
Błąd pierwszy Wpajanie błędnych przekonań Opiekunowie mogą zupełnie nieświadomie wpajać dzieciom inne, mało pozytywne przekonania. Są to swoiste pułapki myślowe, które w przyszłości mogą wywołać bardzo poważne skutki.
Błędne przekonanie 1. „WE WSZYSTKIM MUSZĘ BYĆ DOBRY” Większość rodziców zachęca dzieci do tego, by wszystkie zadania, których podejmują się w życiu, wykonywały jak najlepiej. Subtelna jest granica pomiędzy motywowaniem dzieci do tego, by starały się robić jak najlepiej to, czego się podejmują, zaszczepieniem błędnego przekonania, że muszą być we wszystkim najlepsze. Kiedy pułapka myślowa zostanie już wbudowana w system przekonań dziecka, zaczyna spadać jego samoocena. Dziecko po prostu nie może być we wszystkim najlepsze.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 13
Aby uniknąć skutków zaszczepiania omawianego błędnego przekonania, należy dzieciom umożliwić podejmowanie rozmaitych działań i zachęcać je do angażowania się w te, które je interesują. Dzieci powinno się zachęcać do pielęgnowania własnych zainteresowań i zalet. Poparcie dla wysiłków dziecka, a nie dla stopnia jego osiągnięć, zwiększy samoocenę i motywację do podejmowania wysiłków w przyszłości
Błędne przekonanie 2. „ZNACZĘ TYLE, CO MOJE OSIĄGNIĘCIA” Jest ono rezultatem pragnienia rodziców, by dzieci zawsze były dobre we wszystkim. Dzieciom trudno jest odróżnić aprobatę i dezaprobatę wobec tego, co robią, od oceny tego, kim są jako jednostki. Pochwała rodzica za jakieś osiągnięcia może być zinterpretowana przez dziecko jako oznaka miłości. Dezaprobata może zostać odczytana jako odrzucenie lub odmówienie miłości przez rodzica. Występuje to szczególnie u młodszych dzieci. Dzieci chcą czuć, że rodzice je kochają i aprobują niezależnie od sukcesu lub porażki doświadczanej w danej chwili. Zjawisko to nazywamy miłością bezwarunkową. Stąd warto dokonywać oceny zachowań a nie ludzi. Zapewnienie dziecka o swojej miłości nawet wtedy, gdy nie zrobiło niczego szczególnie godnego uwagi, przesyła informację, że twoja miłość do niego nie opiera się tylko i wyłącznie na jego dokonaniach. Dzieci, które są otaczane przez rodziców bezwarunkową miłością, czują się bezpieczniej i ich samoocena jest wyższa. Stają się bardziej pewne własnej wartości i częściej zaczynają polegać na swoich wewnętrznych możliwościach. Natomiast dzieci, które czują, że miłość rodziców jest warunkowana konkretnym zachowaniem, są niepewne i uzależnione od aprobaty społecznej. Wielu dorosłych, którzy doświadczyli miłości warunkowej w dzieciństwie, obsesyjnie poszukuje aprobaty poprzez rozwój kariery zawodowej lub częste zmiany w relacjach z innymi. Dorośli, którzy jako dzieci otrzymali ze strony rodziców miłość bezwarunkową, są zwykle spokojniejsi i wewnętrznie poukładani. Lepiej znoszą krytykę, a dzięki silnemu poczuciu własnej wartości wolą polegać na sobie niż na innych.
Błędne przekonanie 3. „NEGATYWNE UCZUCIA SĄ ZŁE” Dzieciom mówi się, że odczuwanie emocji negatywnych, takich jak złość, rozczarowanie, frustracja czy żal, jest niestosowne, złe. Rodzice często przekazują nieumiejętność wyrażania silnych emocji i odpowiedniego reagowania na nie. Mówiąc takie wyrażenia: „Chłopcy nie płaczą” lub „Nie powinieneś się tak złościć”, tłumią naturalne uczucia. Wypowiedzi te mogą komunikować, że dzieci nie mają prawa odczuwać danej emocji lub że to, co czują, jest nieważne. Celem rodziców powinno być uzmysłowienie dzieciom, że mają prawo do swoich uczuć a silne emocje są zupełnie normalne. Może być wiele odpowiednich lub nieodpowiednich sposobów wyrażania tych emocji, ale samo doświadczanie ich jest naturalne i zdrowe.
Błędne przekonanie 4. „WSZYSCY MUSZĄ MNIE LUBIĆ” Jest to błąd, którego konsekwencje mają bezpośrednie przełożenie na samoocenę dziecka oraz może być jednym z czynników kształtujących fobie społeczne. Dzieci, które dorastają w przeświadczeniu, że muszą zadowalać wszystkich, będą w przyszłości pełne lęków i wątpliwości co do swojej osoby. Ich poczucie własnej wartości pozostanie pod kontrolą innych.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 15
Błąd trzeci
Brak konsekwencji Konsekwencja oznacza kierowanie się przyjętymi zasadami i logiką. Ustalanie zasady to liczenie się też z wyciągnięciem konsekwencji. Dzieci z reguły weryfikują granice, szczególnie gdy rodzice składają oświadczenia i się z nich nie wywiązują. Brak konsekwencji to jedna z najczęstszych pułapek pedagogów, nauczycieli, rodziców. Należy równie konsekwentnie karać jak i nagradzać. Gdy rodzice są konsekwentni i postępują zgodnie z tym, co powiedzieli, budują strukturę, do której dzieci dążą i której bardzo potrzebują. Konsekwentna struktura daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli. Dzieci nie są zmuszane do sprawdzania swoim zachowaniem granic tolerancji i wytrzymałości rodziców. . Zawsze postępuj zgodnie z zasadami Daj jedno ostrzeżenie, a potem dopiero zastosuj odpowiednią karę Konsekwentne zasady są dla dzieci źródłem struktury, która zaspokaja potrzebę bezpieczeństwa, przewidywalności i kontroli Dbaj o konsekwentne wykonywanie porannych i wieczornych czynności Stosuj krótkie i łatwe do zastosowania kary Nie zaprowadzaj dyscypliny kiedy jesteś zły Rodzice powinni tworzyć jeden front
Błąd czwarty
Pułapki porozumiewania się Umiejętność porozumiewania się ze swoim dzieckiem to bardzo ważna umiejętność rodziców. Kiedy dzieci wiedzą, że mogą porozmawiać z rodzicami o swoich sprawach, czują, że są ważne i kontrolują sytuację. Dobra komunikacja jest podstawą uczenia dzieci samooceny, rozwiązywania problemów i współpracy z innymi. W okresie dorastania, kiedy rodzice tracą zdolność bezpośredniego kontrolowania najbliższego otoczenia dzieci, otwarty i uczciwy dialog staje się najefektywniejszą i często jedyną metodą wychowawczą. Porozumiewania się z dziećmi może mieć charakter otwarty lub zamknięty. Aby komunikacja z dziećmi była otwarta i skuteczna, muszą one czuć, że rodzice naprawdę wysłuchują ich z pełną i szczerą uwagą.. Do komunikacji zamkniętej doprowadzają następujące role wychowawcze:
Rodzic autorytarny- w tym stylu komunikacji rodzic jest bardzo zajęty utrzymaniem kontroli. Stosując rozkazy, żądania lub groźby, autorytarny rodzic komunikuje, żeby dziecko po prostu pozbyło się uczuć, które postrzega jako niepotrzebne lub niechciane. Rodzic pouczający- taki rodzic zwykle zamyka proces komunikacji, przechodząc od razu do wygłaszania tzw. „kazania”. Jego ulubione słowo to powinieneś. Rodzic obwiniający- ma on za podstawowy cel skłonienie dziecka, by zrozumiało, że rodzic jest starszy, mądrzejszy i zawsze ma rację. Czasami rodzić obwiniający, by postawić na swoim, wybiera sarkazm, obelgi i poniżanie. Rodzic bagatelizujący- takiemu rodzicowi wydaje się, że szybkie udzielenie wsparcia rozwiąże każdy problem. Rodzic bagatelizujący obawia się zaangażowania uczuciowego lub bywa zajęty innymi sprawami.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 16
Warunkiem komunikacji jest aktywne słuchanie. Rodzice muszą wyjaśnić dzieciom, że są po to, by ich słuchać. Uważne słuchanie opiera się na uznaniu, że każdy porozumiewa się na dwóch poziomach: treściowym i emocjonalnym. Poziom treściowy każdej komunikacji to faktyczny temat omawianej sprawy. Poziom emocjonalny stanowią ukryte uczucia związane z treścią. Kiedy rodzice uznają emocjonalną treść informacji przekazywanych przez dzieci, pozwalają im uświadomić sobie, że są aktywnie słuchane. Uważne słuchanie zachęca do otwartej komunikacji i podtrzymuje ją.
W skutecznym porozumiewaniu się z dziećmi ważna jest komunikacja niewerbalna. Uwrażliwienie na niewerbalne sygnały wysyłane przez dzieci może rodzicom wiele powiedzieć o ich nastroju, uczuciach i aktualnym stanie umysłu. Również dzieci są wyjątkowo wrażliwe na sygnały niewerbalne wysyłane przez rodziców.
przerwij na chwilę swoje zajęcie i skup na dziecku całą uwagę utrzymuj stały kontakt wzrokowy pochyl się ku dziecku, zwłaszcza wtedy, gdy mówi ono coś, co jest dla niego bardzo ważne unikaj przerywania od czasu do czasu potakuj uśmiechaj się w odpowiednich momentach, aby pokazać dziecku, że rozmowa z nim nie jest dla ciebie obciążeniem
Błąd piąty
„Zrobię to za ciebie” Dzieci w okresie dorastania będą napotykały na trudności i przeszkody oraz będą stawały przed różnymi dylematami. Rodzice chcą wykorzystywać swoje doświadczenie życiowe, by ustrzec dzieci przed bólem i rozczarowaniem, którego sami doznali. W naturalny sposób chcą chronić dzieci przed popełnianiem błędów i podejmowaniem „mniej- niż- doskonałych” decyzji. Dążąc do bycia przewodnikiem i obrońcą dzieci, wielu rodziców wpada jednak w pułapkę „zrobię to za ciebie”. Jest to błąd, który mimowolnie zachęca do zależności od opiekuna zamiast uczyć je niezależności i samodzielności. Nie pozwalając dzieciom doświadczać konsekwencji swojego postępowania, powodujemy ich frustrację i zniechęcenie, ponieważ zostaje ograniczone ich naturalne pragnienie rozwoju i dorastania.
Kiedy to tylko możliwe, pozwalaj dzieciom uczyć się na logicznych konsekwencjach swojego postępowania. Rozwiązywanie problemów za dzieci wywołuje ich złość i pogłębia zależność. Uczenie się na własnych błędach jest niewłaściwe tylko wtedy, kiedy zagraża to bezpieczeństwu dziecka lub naruszone zostają prawa innych. Pomagaj w rozwiązywaniu problemów tylko wtedy, kiedy konieczna jest twoja ingerencja.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 18
Próba karcenia dziecka pod wpływem złości ma też inne potencjalne wady. Nie tylko rodzic uniemożliwia komunikację i zaostrza konflikt, ale czasem również mówi rzeczy, których tak naprawdę nie myśli. Naprawienie szkody wyrządzonej bolesnymi słowami wypowiedzianymi w złości może zabrać rodzicowi wiele czasu.
Stosuj takie kary, które możesz wykonać. Kiedy rodzice są zdenerwowani, często stosują wobec dzieci kary zbyt surowe i trudne do wyegzekwowania. Spotykamy wiele dzieci, które śmieją się z kar wyznaczanych im przez rodziców, ponieważ wiedzą, że rodzice i tak nie wykonają ich do końca.
Wprowadzaj dyscyplinę, by uczyć. Na ogół rodzice nie lubią karać dzieci. Kiedy jednak dyscyplina wprowadzana jest w odpowiedni sposób, może nauczyć dzieci wiele o ich zachowaniu, powinna być tak pomyślana, aby dawać dziecku lekcję na temat jego zachowania. Pamiętaj, że najważniejszym celem rodziców nie jest spełnianie swoich życzeń, ale nauczenie dzieci jak być samodzielnym, odpowiedzialnym i szczęśliwym dorosłym człowiekiem. Trzeba pamiętać, że w sytuacjach kiedy pożądana jest dyscyplina, jej celem jest zmiana pewnych zachowań a nie udowadnianie, kto ma rację, a kto jej nie ma. Stosowania takiego konstruktywnego podejścia sprzyja zmianie zachowania, ogranicza zbędne konflikty i daje dzieciom ważną lekcję życia.
Warto zapamiętać:
Nie próbuj wprowadzać dyscypliny, kiedy jesteś zły. Stosuj dyscyplinę w odpowiednim momencie. wyciągaj odpowiednie konsekwencje. Wprowadzaj dyscyplinę, by uczyć. Celem stosowania dyscypliny nie jest udowodnienie, kto ma rację, a kto jej nie ma. Takie podejście sprzyja bowiem konfliktom i budzi w dziecku poczucie wstydu. Celem dyscypliny jest zmiana zachowania, które stwarza problemy.
Błąd ósmy
„Rób to co mówię, a nie to, co robię” Rodzic w procesie wychowawczym stanowi wzór postępowania dla swojego dziecka. Dlatego też powinni być wzorem dobrego zachowania. Nasze podstawowe przekonania i wartości- czyli to, co czyni nas takimi, jacy jesteśmy- za sprawa naszych działań są wyraźnie komunikowane dzieciom. To, co robimy, ma na nie o wiele większy wpływ niż to, co mówimy. Jeśli rodzic mija się z prawdą, rozmawiając z kolegą przez telefon, bo chce się wykręcić od niechcianego spotkania, nie powinien się dziwić, że dziecko kłamie, gdy jest pytane np. kto zbił wazon. Należy być świadomym tego, że rodzice ciągle uczą dzieci – zarówno rzeczy dobrych jak i złych. Jeśli rodzice współpracują z dzieckiem, będzie ono potrafiło współdziałać z innymi. Jeśli dziecko widzi, że rodzice szanują uczucia i potrzeby drugiego człowieka, też będzie tak postępowało. Jeśli poglądy nastolatka zostały wysłuchane i uznane, on również chętnie posłucha, co mają do powiedzenia rodzice.
Kiedy dzieci dorastają, zaczynają poszukiwać swojej tożsamości i systemu wartości, liczą więc na informacje z zewnątrz, w tym także od rówieśników i np. z mediów. Niestety, takie poszukiwania mogą doprowadzić do przyswojenia negatywnych wartości i zachowań. O ile w grę nie wchodzą jakieś poważne problemy życiowe, większość nastolatków zapoznaje się z różnymi systemami wartości, przekonaniami i zachowaniami, ale w końcu wraca do wartości, wśród których dorastała. Jeśli rodzice słowem i czynem przekazują dzieciom trwałe wartości, w większości będą one im towarzyszyły w dorosłym życiu.
Projekt: „Nauczyciel doskonały (ND) - jakośd podstawą sukcesu” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej 19
Jako rodzice nie powinniśmy starać się chronić nasze dzieci przed wszystkimi złymi wpływami, ale raczej pomóc im rozwijać system wartości i umiejętności, które pozwolą poradzić sobie z życiowymi wyzwaniami. Uczenie dzieci oceniania i radzenia sobie w różnych sytuacjach jest również ważne, ponieważ rodzice nie zawsze są w pobliżu, by uchronić dziecko przed złym wpływem otoczenia.
Ucz dzieci odpowiedniego zachowania dając im dobry przykład. To, co rodzice robią, ma na dzieci większy wpływ niż to, co mówią. Rodzice mogą wpływać zarówno na pozytywne jak i negatywne zachowanie swoich dzieci. Dzieci i nastolatki mogą ulegać wpływom rówieśników i mediów, ale najczęściej przyjmują wartości i postawy przekazywane przez rodziców.
Błąd dziewiąty
Ignorowanie potrzeb i trudności dziecka Czasami zachowanie dzieci wskazuje na ukryty poważny problem. Rodzicom często trudno jest odróżnić mniejszy problem lub jakąś fazę przejściową od problemu, który może wymagać intensywnej opieki czy pomocy specjalistycznej. Rodzic powinien zaniepokoić się zachowaniem sprawiającym problemy, jeśli trwa ono przez długi czas lub jest niezwykle gwałtowne i wyraźne. Na poważny problem mogą wskazywać trudności dziecka w codziennym funkcjonowaniu, spowodowane danym zachowaniem.
Do takich dziecięcych problemów wymagających pomocy specjalistycznej należą:
- Nadpobudliwość psychoruchowa i zburzenia koncentracji uwagi.
- Trudności w nauce.
- Depresja dziecięca.
- Strach i stany lękowe u dzieci.
Wiele dzieci przejawia zachowania i nastroje, które mogą się wydawać dziwne, ale w rzeczywistości są normalne i mijają. U niektórych dzieci występują objawy zaburzeń, wymagających interwencji specjalistów z dziedziny zdrowia psychicznego, lekarzy i/lub nauczycieli. Rodzic powinien zaniepokoić się zachowaniem sprawiającym problemy, jeśli utrzymuje się ono przez dłuższy czas, jest bardzo nasilone lub przeszkadza dziecku w codziennym funkcjonowaniu.
Błąd dziesiąty
Hamowanie naturalnej radości życia i ciekawości świata Ucząc dzieci samodzielności i odpowiedzialności, rodzice powinni również pielęgnować ich naturalna ciekawość świata i radość, jaką wnoszą w nasze życie. Nauczenie dzieci czerpania radości z każdego dnia pomaga uodpornić je na niezliczoną liczbę potencjalnych problemów w przyszłości. Badania wykazały, że dorośli, którzy wykazują poczucie humoru w życiu codziennym, są zdrowsi. Ich układ immunologiczny jest silniejszy i dlatego rzadziej chorują i szybciej wracają do zdrowia. Pomagając dzieciom nauczyć się śmiać z samych siebie, sprawiamy, że mniej poważnie podchodzą do niepowodzeń życiowych, których nie da się uniknąć. Są mniej podatne na depresję, lęki czy działania pod presją. Stają się bardziej skoncentrowane i szczęśliwe. ( Za: Steede Kevin „10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”)
