Pobierz Nauka o przedsiębiorstwie - pytania egzaminacyjne z odpowiedziami i więcej Egzaminy w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
- Nauka o przedsiębiorstwie w systemie nauk ekonomicznych
- zajmuje się jednostkami gospodarczymi funkcjonującymi w gospodarce. Są to gospodarstwa wytwarzające dobra i usługi, zaspokajające cudze potrzeby.
- nie obejmuje gospodarstw domowych (mają charakter głównie konsumpcyjny, nie wytwórczy)
- obejmuje natomiast gospodarstwa chłopskie (rolne, które współcześnie zajmują się produkcją w celu sprzedaży)
- Typy gospodarki rynkowej 1. Kapitalizm rynkowy - innowacje są pobudzane przez zawłaszczanie płynących z nich korzyści - ścisłe przestrzeganie prawa do intelektualnej własności - ustawodawstwo ma na celu podtrzymanie konkurencyjności - nacisk na ograniczenie roli państwa, co pociąga za sobą słabą ochronę socjalną i ograniczoną redystrybucję fiskalną. (USA, Kanada, Nowa Zelandia, Australia) 2. Kapitalizm mezokorporacyjny - innowacja jest wynikiem wspólnego korzystania z know-how, - stabilizacja wykwalifikowanej siły roboczej w firmie, dyrektorzy i pracownicy najemni współpracują. (Japonia) 3. Kapitalizm socjaldemokratyczny - narzędzie do zapewnienia konkurencyjności i stałego wzrostu dochodów - rokowania między pracodawcami, związkami zawodowymi i przedstawicielami państwa
- jak największym przestrzeganiu równości. (Szwecja) 4. Kapitalizm elastyczny - partnerom społecznym niełatwo przychodzi negocjować; ponieważ pracodawcy nie są dostatecznie potężni, by narzucić swoją strategię, a logika rynku jest hamowana,
- zadaniem państwa w tych krajach jest spowodowanie w sposób bezpośredni lub pośredni procesów dostosowawczych w dziedzinie gospodarczej i finansowej (dominuje w krajach romańskich np. Francji)
- Cechy przedsiębiorstwa
Przedsiębiorczość
- podejmowanie inicjatyw we wszystkich sferach przedsiębiorstwa, łącznie z uwzględnieniem ryzyka.
- cecha prywatnych przedsiębiorców - gdy zarządzanie zostaje oddzielone od własności, zasada przedsiębiorczości ulega osłabieniu ze względu na możliwą kolizję interesów właścicieli i kadry zarządzającej.
Innowacyjność
- obejmuje produkty, technologię, organizację, metody zarządzania itp.
- bez niej nie ma rozwoju przedsiębiorstw ani nie rozwija się cała gospodarka
Wyodrębnienie ekonomiczne
- przedsiębiorstwo dysponuje własnym majątkiem , którym zarządza w celu osiągnięcia zysku,
- prowadzi działalność na zasadzie samofinansowania
- ponosi odpowiedzialność za efekty swojej pracy.
Wyodrębnienie prawne
- przedsiębiorstwo to osoba prawna, która posiada zdolność do czynności prawnych,
- może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, np. zawierać umowy,
- posiada swobodę wyboru formy prawnej swojej działalności.
Wyodrębnienie techniczno-organizacyjne
- przedsiębiorstwo ma własną strukturę organizacyjną, która jest odpowiednia do prowadzonej przez niego działalności oraz warunków jego funkcjonowania.
- Podejścia badawcze w nauce o przedsiębiorstwie
Podejście czynnikowe
- obejmuje tylko strefę produkcyjną przedsiębiorstwa ,
- dzieli czynniki produktywne na elementarne (czynniki produkcji) i dyspozycyjne (kierownictwo, planowanie i organizacja) których stopień wykorzystania wpływa na produktywność i koszty.
Podejście decyzyjne
- na pierwszym miejscu stawia człowieka z jego rolami i potrzebami
- pokazuje jak należy podchodzić do rozwiązywania konkretnych problemów ekonomicznych , pobudza do rozpoznania i metod postępowania oraz szacowania skutków ich zastosowania,
podjęcia decyzji , jej wprowadzenia w życie oraz kontroli realizacji celu.
- menedżerowie w podejmowaniu decyzji są skłonni dążyć do własnych celów, niekoniecznie zgodnych z celami tych pierwszych
- zasada maksymalizacji własnych korzyści menedżerów w ramach istniejących ograniczeń stwarzanych przez właścicieli.
- Podejście behawiorystyczne
- obserwuje się w nim i wyjaśnia, jak przedsiębiorstwa podejmują decyzje w warunkach złożoności i niepewności, cechujących środowisko ich działania.
- przedstawiciel Herbert Simon - ludzie mają ograniczoną zdolność poznawania rzeczywistości i dlatego mogą kierować się jedynie ograniczoną racjonalnością.
- w praktyce poszukuje się więc nie alternatywy optymalnej, lecz jedynie zadowalającej.
- spośród możliwości tę, która spełnia minimalne warunki alternatywy zadowalającej lub je przewyższa.
- wprowadza się pojęcie poziomu aspiracji i poziomu osiągnięć.
Poziom aspiracji
wyraża ono to, co uważa się za możliwe do osiągnięcia i zarazem to, co chce się osiągnąć w danych warunkach.
Poziom osiągnięć
to rzeczywiste dokonania jednostki lub organizacji.
Rozpiętość między poziomami aspiracji i osiągnięć określa sie mianem nacisku.
W późniejszych pracach Simon wprowadził pojęcie
racjonalność proceduralna
- rozwinięcie racjonalności ograniczonej
- zwraca uwagę na wybór i analizę procesów poznawczych w poszukiwaniu rozwiązań różnych problemów decyzyjnych.
- Przedsiębiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów
Alokacja zasobów
- wykaz lub wyczerpujący opis tego, kto produkuje określone zasoby, a kto je otrzymuje.
- zakres możliwości alokacyjnych jest zależny od dostępnych technologii i wielkości zasobów przedsiębiorstwa.
- na wartość alokacji mają wpływ gusta konsumentów, które decydują, jak ludzie oceniają to, co otrzymują.
W gospodarce rynkowej mamy co najmniej dwa mechanizmy alokacji - funkcjonujące równolegle, lecz według innych zasad.
Mechanizm rynkowy
proces wzajemnego oddziaływania na siebie elementów rynku (popytu i podaży) w dążeniu
do równowagi rynkowej.
- działa bezosobowo , kierowany siłami popytu i podaży
- w przedsiębiorstwie polega na funkcjonowaniu jego hierarchicznej struktury zarządzania ,
w której podejmowane są decyzje alokacyjne i uruchamiane środki ich wykonania.
- Decyzje mają charakter osobowy (znana jest osoba decydenta - alokacją zasobów w
przedsiębiorstwie kieruje ręka widzialna).
- Teoria agencji - określa cechy charakterystyczne ról, stosunków i zachowań osób występujących w relacji PRYNCYPAŁ-AGENT,
Może mieć szerokie zastosowanie i obejmować stosunki między różnymi partnerami, np. wierzyciele – dłużnicy, ubezpieczyciel – ubezpieczony, itp. W spółce akcyjnej lub sp. z.o.o wyróżniamy co najmniej dwa układy stosunków typu pryncypał – agent:
· relacje między właścicielami a menedżerami
· relacje między menedżerami a pracownikami
W dużym przedsiębiorstwie o rozwiniętej strukturze można wyodrębnić więcej, ale te 2 są najbardziej charakterystyczne. Centralną postacią w tym łańcuchu powiązań jest menedżer (na niego wpływają właściciele, ale on też oddziałuje na podwładnych mu pracowników) Działalność wszystkich grup podmiotów odbywa się w warunkach niepewności , czyli nakłady nie są deterministycznie powiązane z efektami. Ponadto relacje pryncypał-agent cechuje asymetria informacji – dwie osoby/grupy osób w modelu nie dysponują takimi samymi danymi.
Ważne jest też to, że pryncypał i agent są motywowani interesem własnym ;
- agent - dąży do zmaksymalizowania własnej korzyści
- pryncypał - szuka takich bodźców motywowania agenta, aby ten maksymalnie przysporzył korzyści jemu.
Pryncypał narażony jest na ,,moralny hazard’’ przez:
- niepewność,
- asymetrię informacji,
- działanie agenta na korzyść własnego interesu.
Powyższe rzeczy zadecydowały, że można zawierać kontrakt oparty:
→ zakłada, że: firma stanowi zbiór zasobów i umiejętności, przy czym nie ma dwóch
przedsiębiorstw o takich samych zbiorach zasobów , ze względu na ich różnorodność oraz
niepowtarzalność procesu ich kształtowania
→ zasoby i umiejętności determinują skuteczność i efektywność przedsiębiorstwa w
zakresie realizacji swoich celów, przedsiębiorstwo działa tym efektywniej, im ma bardziej
odpowiednie do swojej strategii zasoby i umiejętności
ZASOBY
zbiór czynników wytwórczych posiadanych lub kontrolowanych przez firmę; mogą być
zamienione na produkty finalne lub usługi. Zasoby dzielimy na:
· materialne (składniki majątkowe odzwierciedlone w bilansie firmy i stosunkowo łatwo
podlegające wycenie)
· niematerialne (marka handlowa, reputacja, kontakty z klientami, i inne trudne do wyceny
za pomocą cen rynkowych)
INNY PODZIAŁ ZASOBÓW
● fizyczne (budynki, maszyny, urządzenia) ● ludzkie (wykształcenie, doświadczenie, inteligencja pracowników, sieć stosunków międzyludzkich) ● organizacyjne (system planowania, sprawozdawczości, system kontroli i wynagradzania, sposoby koordynacji działań) ● finansowe
UMIEJĘTNOŚCI
zdolności do wykorzystania zasobów , obejmujące działania polegające na ich rozmieszczeniu i zastosowaniu do osiągnięcia celów firmy. Inaczej można określić je jako pewne dobra pośrednie wytwarzane przez firmę w celu efektywniejszego użytkowania swoich zasobów. Są to procesy :
· organizowania · koordynowania · kształtowania kultury · gromadzenia i przekształcania informacji
Umiejętnościom można przypisać dwie istotne cechy:
➤ niedostrzegalność dla otoczenia – utrudnia to innym firmom ich naśladowanie ➤ zwiększanie się w miarę ich stosowania - w przeciwieństwie do ulegających zużyciu zasobów materialnych.
UMIEJĘTNOŚCI można podzielić też na :
· kompetencje (umiejętności o charakterze szczegółowym, wynikające ze specyfiki działalności przedsiębiorstwa – przynależności branżowej lub stosowanej technologii) · kluczowe kompetencje (te, które mają decydujące znaczenie dla konkurencyjności firmy,
tzn. zapewniają jej względną przewagę strategiczną nad rywalami)
ZASOBY I UMIEJĘTNOŚCI
(w tym kompetencje), aby stanowiły o przewadze strategicznej firm, powinny posiadać następujące cechy:
· rzadkość - im rzadsze, tym większa przewaga strategiczna przedsiębiorstwa · komplementarność - im bardziej komplementarny jest dany zasób, tym większe prawdopodobieństwo rzadkości występowania · możliwość imitacji - im trudniejszy zasób do naśladowania, tym lepiej dla pierwszego właściciela zasobu · substytucyjność - jeśli trudno zastąpić dany zasób innym to dłużej zachowuje on cechę rzadkości · zdolność do zmian - jeśli zasób lub umiejętność wykazuje zdolność do zmian, firma może je doskonalić i zwiększać dystans od ewentualnych naśladowców · trwałość - jak długo dany zasób może wspomagać osiąganie przychodów przez firmę · ograniczoność w nabywaniu · pokrywanie się zasobów i umiejętności z czynnikami sukcesu w branży
Firma może starać się uzyskiwać przewagę strategiczną dwojako poprzez:
● budowanie zasobów (tworzenie/nabywanie nowych zasobów i umiejętności); w krótkim okresie zaleca się budowanie strategii na posiadanych, kluczowych umiejętnościach, w długim – konieczne jest doskonalenie zasobów i umiejętności ● lewarowanie zasobów (umiejętne ich wykorzystywanie do zaistnienia na innych, nowych rynkach)
- Teoria kosztów transakcyjnych Williamsona
Teoria ta jest podstawą nowej ekonomii instytucjonalnej. Jest podejściem do badań nad organizacją gospodarczą, w którym podstawową jednostką jest transakcja. Poszukuje odpowiedzi na pytanie “Czy dane rodzaje transakcji powinny być dokonywane wewnątrz przedsiębiorstwa czy poza nim tj. na rynku?”
Cechy:
● mikroanalityczna jednostka jako podmiot analizy
- Teoria ewolucyjna
Zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem wewnętrznie i zewnętrznie pojawiających się
nieokreślonych i nieodwracalnych zmian ekonomicznych, organizacyjnych i technicznych.
Pośrednio zmiany te przypadkowo lub celowo kreują różnorodność oraz selekcję na rynku.
Najważniejsze założenia
- nowości społeczno-ekonomiczne nie pojawiają się tylko przypadkowo, często są
zamierzone i tworzone w celu zmiany otoczenia
- wybór różnorodności ekonomicznej w ramach zbiorowości jednostek jest konsekwencją
działań ludzi
- podmioty zmian oraz otoczenie pozostają ze sobą w interakcji
- ewolucja techniczna i ekonomiczna przebiega szybciej i bardziej progresywnie niż
biologiczna
- doświadczenie + wiedza + reguły zachowań, będą przenoszone do następnej generacji
Organizacyjna rutyna
- organizacyjna analogia umiejętności jednej osoby. W organizacji przejawia się w postaci
reguł, procedur standardowych operacji oraz wzorców zachowań
- Przedsiębiorczość – ujęcie klasyczne Schumpetera
Schumpetera uważa się za tego, który wykazał ponad wszelką wątpliwość, że to
przedsiębiorczość i przedsiębiorcy stanowią główne przyspieszenie wzrostu i rozwoju
gospodarczego, podstawowe źródło pozytywnych zmian zachodzących w gospodarce.
Według J. Schumpetera przedsiębiorczość umożliwia:
- wprowadzenie nowego wyrobu lub technologii,
- otwarcie nowego rynku zbytu,
- pozyskanie nowych źródeł zasobów
- wprowadzenie nowej organizacji produkcji.
J. Schumpeter powiązał przedsiębiorczość z innowacyjnością. Poddał krytyce teorie
ekonomiczne oparte na cenie jako głównym wyznaczniku walki konkurencyjnej, wskazując
na innowacje jako podstawowe źródło konkurencyjności
6 przypadków przedsiębiorczości:
- Wprowadzenie na rynek całkowicie nowego towaru
- Wprowadzenie nowego gatunku towaru.
- Wprowadzenie nowej metody produkcji.
- Otwarcie nowego rynku zbytu.
- Zdobycie nowego źródła surowców lub półfabrykatów.
- Przeprowadzenie nowej organizacji przemysłu.
Realizowanie nowych kombinacji nazwał on przedsięwzięciami , natomiast osoby których funkcją było realizowanie tych kombinacji - przedsiębiorcami.
- Przedsiębiorczość jako postrzeganie i wykorzystywanie szans
Przedsiębiorca w pierwszej kolejności musi rozpoznać na rynku szansę. Szansa stanowi
podstawę całego procesu. Jej występowanie skłania do podjęcia działań, dzięki którym
będzie możliwe jej wykorzystanie.
Jednakże szansa nie może być utożsamiana z pomysłem, gdyż pomysł to nic innego, jak
uzupełnienie luki rynkowej. Zastosowanie odpowiedniego produktu czy usługi
zaspokajającej oczekiwania i potrzeby klientów stanowi niezbędny element do wykorzystania
zaistniałej szansy.
*szansa przedsiębiorcza- wprowadzenie na rynek nowego produktui sprzedawanie go po
cenie wyższej niż jego koszty produkcji
Elementy przedsiębiorczości
● istnienie szans rynkowych ● ponoszenie ryzyka ● występowanie różnic między osobami, powodujące odmienne możliwości widzenia szans rynkowych; ● tworzenie nowych kombinacji zasobów ● wprowadzenie innowacji.
15.Zintegrowany model przedsiębiorczości
Zintegrowany model przedsiębiorczości przedstawili M. Morris, P. Lewis i D. Sexton. Model ten jest oparty na powiązaniach między wejściami a wyjściami przedsiębiorczości, jest uzupełniony o proces i intensywność przedsiębiorczości.
To rozróżnienie ma istotne znaczenie np. dla wspomagania rozwoju przedsiębiorczości w fazie szkolenia i zakładania nowych firm.
Typy zjawisk
(mogą być ze sobą powiązane):
● utworzenie nowych jednostek gospodarczych przez istniejącą korporacje - związane z tworzeniem nowych jednostek działających w pewnej zależności przede wszystkim ekonomicznej ale odrębnych z prawnego punktu widzenia od przedsiębiorstwa macierzystego nazywa się zewnętrznymi przedsięwzięciami korporacyjnymi , (tworzenie lub rozbudowa grup kapitałowych przez powołanie nowych spółek, spółki-córki, tworzenie wspólnych spółek) a wewnętrzne przedsięwzięcia korporacyjne, c zyli te których wynikiem jest tworzenie jednostek działających w ramach przedsiębiorstwa macierzystego (wydziały, oddziały) ● transformacja organizacji poprzez odbudowę lub przekształcenie kluczowych idei (odnowa strategiczna, zmiana strategiczna, re-definiowanie)- przedsiębiorstwo w sposób istotny zmienia profil działania, najczęściej jest to wywołane przez zmiany zachodzące w otoczeniu przedsiębiorstwa. ● innowacje
- Przedsiębiorczość korporacyjna
-tworzenie nowej jednostki organizacyjnej w powiązaniu z już istniejącą organizacją -przeprowadzenie odnowy strategicznej lub wprowadzenie nowej innowacji w tej organizacji
- Przedsiębiorca – istota i cechy
Podmiot gospodarczy wyodrębniony prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie, który wytwarza
dobra i usługi, wykorzystując czynniki produkcji (praca, ziemia, kapitał, technologia) w celu
maksymalizacji zysku (pomnożenia kapitału).
CECHY PRZEDSIĘBIORCY
● wiara we własne siły ● orientacja na wyniki ● podejmowanie ryzyka ● przywództwo ● oryginalność ● orientowanie się na przyszłość
Kategorie opisu przedsiębiorstwa
● funkcje zarządzania, ● cele i misja organizacji, ● główne wartości, ● struktura organizacyjna, ● szczeble i poziomy kierowania, ● stopień decentralizacji.
MODEL PRAWNY
- przedsiębiorstwo jako szczególny podmiot praw i obowiązków. Jego forma i ustrój określone są w danym systemie prawnym.
Podstawowe zmienne
● przedsiębiorca, ● kapitał zakładowy, ● kapitał zapasowy, ● konkretne formy prawne przedsiębiorstw.
MODEL SOCJOPSYCHOLOGICZNY (BEHAWIORALNY)
- przedsiębiorstwo jako system społeczny. Głównym zagadnieniem jest problem jak nakłonić
pracowników, aby postępowali zgodnie z celami kierownictwa.
Podstawowe zmienne
● władza i przywództwo, ● autorytet, ● motywacja, ● bodźce, ● system kar i nagród, ● lojalność, ● styl zarządzania itp.
MODEL ETYCZNY
- analizowanie zachowania ludzi w przedsiębiorstwie, a zwłaszcza zarządzających i
właścicieli.
Podstawowe pojęcia
misja firmy, wzorce kariery, zwyczaje handlowe, dobre obyczaje.
- Prawne ujęcie przedsiębiorstwa
Zgodnie z art. 55 “Kodeksu Cywilnego” przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem
składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonym do prowadzenia
działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
- Nazwa przedsiębiorstwa
- Własność nieruchomości lub ruchomości i inne prawa rzeczowe
- Prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy
- Wierzytelności, prawa z papierów wartościowych
- Licencje i zezwolenia
- Patenty i inne prawa własności przemysłowej
- Majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne
- Tajemnice przedsiębiorstwa
- Księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
- Cele przedsiębiorstwa
Problematyka celów przedsiębiorstwa
● stopień zainteresowania takimi kwestiami jak: kto, na podstawie czego formułuje cele
● poglądy na istotę i charakter procesu “generowania” celów (po prostu są/są w wyniku procesu myślowego/powstają spontanicznie)
● czyje interesy odzwierciedlają “cele przedsiębiorstwa” (właściciela/także interesariuszy)
● liczba i rodzaj celów
● postrzeganie sposobu określania celu (zarobkowego):
- maksymalizacja zysku
- maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa
- Modele stosunków przemysłowych
MODEL ZDECENTRALIZOWANY
Partycypacja pracownicza koncentruje się głównie na przedsiębiorstwie. Odzwierciedla ona
wszystkie przejawy wpływu pracowników na działalność firmy.
1. PARTYCYPACJA POŚREDNIA
Realizowana jest za pomocą organów przedstawicielskich wybieranych przez pracowników.
Należą do nich rady pracownicze oraz związkowe rady zakładowe.
Działalność tych organów przejawia się w
● prowadzeniu negocjacji ● podpisywaniu zakładowych układów zbiorowych.
Przedstawiciele partycypacji pośredniej mogą również zasiadać w radach nadzorczych.
2. PARTYCYPACJA FINANSOWA
polega na udziale pracowników w majątku przedsiębiorstwa poprzez
- posiadanie akcji
- uczestnictwie w podziale zysków
3. PARTYCYPACJA BEZPOŚREDNIA
zwana demokracją oznacza prawo pracowników do bezpośredniego wpływu na decyzje
podejmowane przez pracodawców.
Odbywać się to może poprzez stosowanie określonych form organizacji pracy np. kół jakości,
konsultacyjny styl zarządzania lub wprowadzenie koncepcji zarządzania zasobami ludzkimi.
Zarządzanie zasobami ludzkimi
● umożliwia osiągnięcie celów poprzez zaangażowanie pracowników, ● wykorzystuje umiejętności i możliwości pracowników, ● pozwala na kontrolowanie jakości pracy, ● tworzy odpowiednie warunki pracy.
SCENTRALIZOWANY MODEL
charakteryzuje się dominacją rozwiązań zbiorowych w związku z koniecznością
zagwarantowania realizacji interesu ogólnokrajowego.
Rola pojedynczego przedsiębiorstwa jest ograniczona, ponieważ musi ono w swoich
procesach decyzyjnych uwzględnić interesy państwa.
W ramach modeli scentralizowanego wyróżnia się
● model administracyjny , w którym dominującą stroną jest państwo ● model negocjacyjny , gdzie problemy rozwiązywane są przy udziale państwa
Model konfliktowy
● podkreśla się różnice interesów pracowników i pracodawców ● odrzucanie uczestnictwa przedstawicieli pracowników w podejmowaniu decyzji
Model partnerski
● przeciwność konfliktowej odmiany ● eksponowanie wspólnoty interesów uczestników życia gospodarczego ● centralizacja ruchu zakładowego ● udział przedstawicieli pracowników w radach nadzorczych
Model reformistyczny
● akceptacja przez pracowników obranego przez państwo i pracowników kierunku rozwoju przemysłowego i postępu techniczno-ekonomicznego pod warunkiem, że wzrost jakości życia pracowników będzie proporcjonalny do wzrostu zysków.
Polskie stosunki przemysłowe charakteryzują się
● silną pozycją organizacji związkowych ● słabymi związkami pracodawców ● słabą wolą porozumienia poszczególnych stron
