Niepełnosprawność jako wyraz obniżonej wydolności jednostki - Notatki - Psychologia | Notatki Psychologia

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO WYRAZ

OBNIŻONEJ WYDOLNOŚCI JEDNOSTKI.

1. POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

2. BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH

Ad.1

Właściwa regulacja stosunku między jednostką a otaczającym ją światem zapewnia

jej przystosowanie do środowiska. Często jednak człowiek nie jest w stanie dokonać

właściwej oceny sytuacji, ani reagować adekwatnie do niej. Z takimi zjawiskami spotykamy

się wówczas, gdy dziecko wskutek choroby czy też wrodzonego lub nabytego defektu

organicznego nie jest w stanie samodzielnie przystosować się do środowiska. Zdrowie i

choroba są nieodłącznymi elementami biografii każdego człowieka. Choroba jest

przeciwieństwem zdrowia, a więc przeciwieństwem równowagi między organizmem a

środowiskiem zewnętrznym.

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie jako „stan dobrego samopoczucia

fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak schorzenia czy dolegliwości”

(R.Ossowski, 1999, s. 41 za: N. Goodman,1997, s.265). Choroba przejawia się zmianą w

samopoczuciu, w zmianach biologicznych oraz w zmianie statusu społecznego. Osoba zdrowa

jest sprawna życiowo, samodzielna, gotowa podejmować różne role społeczne wybrane przez

samą siebie i przypisane przez społeczeństwo.

Gdy mówimy o chorobie, mamy na myśli proces. Następstwem choroby może być

niepełnosprawność, ale nie musi. Mówiąc o niepełnosprawności mamy na myśli pewien stan

wynikający z choroby. Niepełnosprawność może być następstwem urazu lub uwarunkowana

endogennie.

WHO przy określaniu definicji niepełnosprawności przyjęła za punkt wyjścia

uszkodzenie (ang. impairment), rozumiejąc przez nie utratę lub wadę psychiczną,

fizjologiczną lub anatomiczną struktury organizmu. Strata może być całkowita lub częściowa.

Uszkodzenie może mieć różny zakres i głębokość; może być trwałe lub okresowe, wrodzone

lub nabyte; ustabilizowane (bez pogłębiania się) albo progresywne (pogłębiające się).

Następstwem uszkodzenia jest niepełnosprawność , przez którą rozumie się obniżony poziom

czynności danego narządu czy układu. Niepełnosprawność dotyczy odchylenia in minus pod

określonym względem. Ponieważ czynności organizmu są zintegrowane, więc obniżony

poziom sprawności jednego narządu może rzutować na sprawność innych narządów.

Kolejnym aspektem utraty zdrowia jest upośledzenie (ang. handicap). Jest ono

następstwem uszkodzenia i niepełnosprawności, manifestuje się mniej korzystną sytuacją

społeczną, gdyż umożliwia lub ogranicza wypełnianie ról oraz realizację własnych zadań.

R. Ossowski ( 1999,s.45) podając definicję osoby niepełnosprawnej (za: T.

Gałkowski 1997, str. 162) pisze: „osoba niepełnosprawna jest jednostką w pełni swych praw,

znajdującą się w sytuacji upośledzającej ją, stworzonej przez bariery środowiskowe,

ekonomiczne i społeczne, których nie można tak jak inni ludzie przezwyciężyć wskutek

występujących w niej uszkodzeń.”

Nieco inną definicję niepełnosprawności, którą upowszechnia się w Polsce podaje

W. Dykcik (1998 r., str.15 za: A. Kurzynowskim, w: J. Mikulskim, J.

Auleytner (red), 1996, str. 19) : „Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i

psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemożliwia wypełnianie zadań

życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.”

A.Maciarz (1992) ze względu na rodzaj naruszonej sprawności, stopień utraty

zdrowia do niepełnosprawnych zalicza osoby:

docsity.com

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Niepełnosprawność jako wyraz obniżonej wydolności jednostki - Notatki - Psychologia i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO WYRAZ

OBNIŻONEJ WYDOLNOŚCI JEDNOSTKI.

1. POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

2. BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH

Ad. Właściwa regulacja stosunku między jednostką a otaczającym ją światem zapewnia jej przystosowanie do środowiska. Często jednak człowiek nie jest w stanie dokonać właściwej oceny sytuacji, ani reagować adekwatnie do niej. Z takimi zjawiskami spotykamy się wówczas, gdy dziecko wskutek choroby czy też wrodzonego lub nabytego defektu organicznego nie jest w stanie samodzielnie przystosować się do środowiska. Zdrowie i choroba są nieodłącznymi elementami biografii każdego człowieka. Choroba jest przeciwieństwem zdrowia, a więc przeciwieństwem równowagi między organizmem a środowiskiem zewnętrznym. Światowa Organizacja Zdrowia definiuje zdrowie jako „stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak schorzenia czy dolegliwości” (R.Ossowski, 1999, s. 41 za: N. Goodman,1997, s.265). Choroba przejawia się zmianą w samopoczuciu, w zmianach biologicznych oraz w zmianie statusu społecznego. Osoba zdrowa jest sprawna życiowo, samodzielna, gotowa podejmować różne role społeczne wybrane przez samą siebie i przypisane przez społeczeństwo. Gdy mówimy o chorobie, mamy na myśli proces. Następstwem choroby może być niepełnosprawność, ale nie musi. Mówiąc o niepełnosprawności mamy na myśli pewien stan wynikający z choroby. Niepełnosprawność może być następstwem urazu lub uwarunkowana endogennie. WHO przy określaniu definicji niepełnosprawności przyjęła za punkt wyjścia uszkodzenie (ang. impairment) , rozumiejąc przez nie utratę lub wadę psychiczną, fizjologiczną lub anatomiczną struktury organizmu. Strata może być całkowita lub częściowa. Uszkodzenie może mieć różny zakres i głębokość; może być trwałe lub okresowe, wrodzone lub nabyte; ustabilizowane (bez pogłębiania się) albo progresywne (pogłębiające się). Następstwem uszkodzenia jest niepełnosprawność , przez którą rozumie się obniżony poziom czynności danego narządu czy układu. Niepełnosprawność dotyczy odchylenia in minus pod określonym względem. Ponieważ czynności organizmu są zintegrowane, więc obniżony poziom sprawności jednego narządu może rzutować na sprawność innych narządów. Kolejnym aspektem utraty zdrowia jest upośledzenie (ang. handicap). Jest ono następstwem uszkodzenia i niepełnosprawności, manifestuje się mniej korzystną sytuacją społeczną, gdyż umożliwia lub ogranicza wypełnianie ról oraz realizację własnych zadań. R. Ossowski ( 1999,s.45) podając definicję osoby niepełnosprawnej (za: T. Gałkowski 1997, str. 162) pisze: „osoba niepełnosprawna jest jednostką w pełni swych praw, znajdującą się w sytuacji upośledzającej ją, stworzonej przez bariery środowiskowe, ekonomiczne i społeczne, których nie można tak jak inni ludzie przezwyciężyć wskutek występujących w niej uszkodzeń.” Nieco inną definicję niepełnosprawności, którą upowszechnia się w Polsce podaje W. Dykcik (1998 r., str.15 za: A. Kurzynowskim, w: J. Mikulskim, J. Auleytner (red), 1996, str. 19) : „Niepełnosprawną jest osoba, której stan fizyczny lub/i psychiczny trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza albo uniemożliwia wypełnianie zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z normami prawnymi i społecznymi.” A.Maciarz (1992) ze względu na rodzaj naruszonej sprawności, stopień utraty zdrowia do niepełnosprawnych zalicza osoby:

Z obniżoną sprawnością sensoryczną spowodowaną brakiem, uszkodzeniem lub zaburzeniem funkcji analizatorów zmysłowych (osoby niewidome, niedowidzące, głuche, niedosłyszące, głuchociemne oraz osoby z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej);
Z obniżoną sprawnością intelektualną (osoby upośledzone umysłowo oraz inteligencją niższą od przeciętnej);
Z obniżoną sprawnością komunikowania się (różnego rodzaju zaburzenia mowy, autyzm);
Z obniżoną sprawnością funkcjonowania społecznego (osoby niedostosowane społecznie, z zaburzeniami równowagi nerwowej i emocjonalnej, z zaburzeniami zdrowia psychicznego);
Z obniżoną sprawnością ruchową (osoby z dysfunkcją narządu ruchu oraz zaburzeniami kinestetycznymi);
Z obniżoną ogólną sprawnością psychofizyczną z powodu chorób somatycznych;
Z obniżoną ogólną sprawnością psychofizyczną z powodu zaniedbań środowiskowych (deprywacji potrzeb). Klasyfikacja taka jest podziałem sztucznym i umownym, ponieważ najczęściej osoba niepełnosprawna ma naruszoną sprawność różnego rodzaju. W literaturze często spotykamy się z określeniami „opóźnienia parcjalne”, „fragmentaryczny deficyt rozwojowy”, „mikrozaburzenia” lub „mikrodefekty”. Globalne zaburzenia rozpoznamy wówczas, gdy „poziom wszystkich mierzonych sprawności intelektualnych tworzących inteligencję, jak też poziom zachowania przystosowawczego jest istotnie niższy, tj. niższy o dwa odchylenia standardowe lub więcej” (Kirejczyk, 1981 r., str.66). Natomiast parcjalne odchylenia od normy bądź fragmentaryczne deficyty rozwojowe rozpoznaje się wówczas „gdy od normy odbiega jedna funkcja , dwie lub kilka (np. tylko percepcja wzrokowa bądź tylko słuchowa albo oba rodzaje percepcji) przy prawidłowym ogólnym poziomie funkcjonowania” (Kirejczyk,1981,s.66). H.Spionek (1981) podkreśla, że niezależnie od używanego terminu, dzieci, u których stwierdzono fragmentaryczne lub globalne deficyty rozwojowe różnią się od dzieci upośledzonych umysłowo oraz od tzw. umysłowo ociężałych. Różnice polegają na tym, że mikrozaburzenia rozwoju można całkowicie usunąć lub znacznie złagodzić dzięki odpowiednio wcześnie podjętej i właściwie zorganizowanej pracy korekcyjnej. Ad2. BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH W psychologii przyjmuje się czteroczynnikową koncepcję rozwoju. Czynnikami, które wpływają na rozwój struktury i funkcji układu nerwowego i tym samym warunkują rozwój psychomotoryczny dziecka, są: a) odziedziczone i wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne, b) własna aktywność i działalność dziecka, c) środowisko, d) wychowanie. Każdy z tych czynników może też być przyczyną nieprawidłowego rozwoju dziecka. Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka uwarunkowane są polietiologicznie, co oznacza, że mogą być skutkiem oddziaływania różnego rodzaju czynników patogennych. Jeżeli czynniki te powodują uszkodzenie struktury i zaburzenie funkcji centralnego układu nerwowego, wówczas mówimy o biologicznych przyczynach zaburzeń rozwoju psychoruchowego. Społeczne przyczyny wiążą się natomiast z niekorzystnym oddziaływaniem środowiska społeczno-wychowawczego i nie prowadzą do uszkodzenia układu nerwowego. Można wśród nich wyróżnić przyczyny psychologiczne, np.: sytuacje

przystosowania, jak przestępczość. W różnych formach nieprawidłowego przystosowania społecznego dzieci można zauważyć dominujący wpływ bardzo podobnych, a czasem nawet takich samych czynników środowiska społecznego, w którym dziecko wychowuje się. Nartowska (1980, str.182) pisze, iż „podobne niekorzystne układy rodzinne i oddziaływanie wychowawcze u jednych dzieci wywołują zahamowanie, u innych agresję, ponieważ dziecko jest nie tylko obiektem manipulacji dorosłych, lecz stanowi pewną indywidualność, która w sobie tylko właściwy sposób reaguje i przeżywa to, co wokół niej się dzieje”. Pierwszym i zarazem najważniejszym środowiskiem społecznym dziecka jest jego rodzina. Tutaj uczy się zachowań, nawyków, postaw, które przenosi później na szersze układy społeczne. W rodzinie też powinny być zaspokojone podstawowe potrzeby dziecka, a więc:

potrzeba pewności i poczucia bezpieczeństwa,
potrzeba solidarności i łączności z bliskimi osobami,
potrzeba miłości,
potrzeba uznania. Deprywacja, czyli niezaspokojenie potrzeb emocjonalnych i kontaktu społecznego powoduje, iż rozwój dziecka nie może przebiegać prawidłowo. Bardzo istotnym warunkiem zaspokojenia całokształtu potrzeb rozwojowych dziecka w środowisku rodzinnym jest prawidłowa struktura rodziny i odpowiednia jej wewnętrzna atmosfera. Funkcjonowanie rodziny może z różnych powodów ulec zmianie lub zakłóceniu. Czasem jest to widoczne na zewnątrz (rodzina rozbita, w ciągłym konflikcie), czasem jest ukryta pod maską „modelowej” rodziny. Można wyróżnić pięć grup czynników decydujących o stylu i atmosferze rodziny. Są to: uczucia i postawy rodziców; metody nadzoru i kontroli zachowania; styl komunikowania się w rodzinie; treść uczenia; struktura rodziny. Spośród uczuć i postaw rodzicielskich szczególnie niekorzystny wpływ przypisuje się postawie odrzucenie. Dziecko odrzucone ma zachwiane poczucie bezpieczeństwa. Dla złagodzenia tego stanu może wykształcić w sobie strategię unikania, apatię, obojętność, postawę izolacji lub też naśladując rodziców przenosić wrogość i agresję na innych. W metodach nadzoru i kontroli zachowania dziecka można wyróżnić takie, które szczególnie często powodują powstanie psychopatologii. Metody karzące mogą wykształcić takie cechy jak: pełne podporządkowanie, bierność, zahamowanie, lęk, unikanie kontaktów społecznych. H. Spionek (1981) wymienia następujące typy matek odgrywających rolę w rozwoju dziecka:
matka agresywna,
matka nadmiernie skrupulatna i lękowa,
matka, dla której dziecko jest środkiem kompensacji niespełnionych pragnień i zawiedzionych nadziei życiowych. Patogenną rolę ojca w powstaniu zaburzeń o charakterze lękowym u dzieci wykazał na podstawie swoich badań Gerstman. Spionek (1981, str.55) opisując jego badania stwierdza za autorem, iż „jeżeli chodzi o hierarchię intensywności bodźców decydujących o pojawieniu się ostrych przeżyć lękowych to na pierwszym miejscu znajduje się surowe oddziaływanie ojca na badanego. Na drugim zaś trzeba umieścić ogólne wybuchowe zachowanie się ojca, zaś na trzecim surowe ustosunkowanie się matki do badanego”. Styl komunikowania się w rodzinie, słuchanie, zwracanie się do innych osób są podstawą późniejszego komunikowania się w życiu społecznym. W rodzinach, w których krzyk i wrzask zastępują spokojną rozmowę, używanie wulgaryzmów przez obydwoje rodziców, nie ma prawidłowych wzorców do naśladowania. Jest to dobry grunt do rozwijania agresji słownej wobec innych. Zaburzenie struktury rodziny, jej wewnętrzny rozkład stwarza sytuację, w której dziecko traci poczucie bezpieczeństwa. Wiele jest dzieci, które już dawno Janusz Korczak nazwał „sierotami we własnym domu”. Są to dzieci, które mają rodziców, ci jednak nie zapewniają dzieciom podstawowych potrzeb bytowych i psychicznych. Sieroctwo

społeczne wiąże się często z demoralizacją rodziny: alkoholizmem, przestępczością, prostytucją. W wielu przypadkach dzieci z takich rodzin trafiają do różnych instytucji opiekuńczych. Wielu badaczy zwraca uwagę na fakt braku zaspokojenia potrzeby miłości i związanej z nią potrzeby bezpieczeństwa u dzieci wychowujących się w instytucjach społecznych, jako przyczynę opóźnień w rozwoju. Brak indywidualnego, ciepłego kontaktu między dzieckiem a dorosłym, zmieniające się opiekunki powodują zakłócenie w sferze rozwoju emocjonalno-uczuciowego i społecznego. Dzieci wykazują zaburzenia równowagi emocjonalnej, skłonność do separowania się, samotnictwa lub wykazują agresywność, wybuchowość, zahamowanie w kontaktach społecznych.

Niepełnosprawność jako wyraz obniżonej wydolności jednostki - Notatki - Psychologia, Notatki z Psychologia

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Niepełnosprawność jako wyraz obniżonej wydolności jednostki - Notatki - Psychologia i więcej Notatki w PDF z Psychologia tylko na Docsity!

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ JAKO WYRAZ

OBNIŻONEJ WYDOLNOŚCI JEDNOSTKI.

1. POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI.

2. BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE PRZYCZYNY ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH