Pobierz Notatki do egzaminu z filozoficznych koncepcji człowieka i więcej Notatki w PDF z Filozofia, poglądy filozofów tylko na Docsity!
POJĘCIA:
o antropologia filozoficzna – dział filozofii zajmujący się kwestiami natury człowieka i jego bytem, wyjaśnianiem jego miejsca w wszechświecie i społeczeństwie o moralność – zbiór zasad określających, co jest dobre, a co złe o etyka – dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne o filozofia polityczna – dział filozofii praktycznej stanowiący krytyczną refleksję nad życiem politycznym i państwem, istotą i naturą polityki, pochodzeniem i prawością władzy, zmiennością i wartością moralną ustrojów państwowych o epistemologia – teoria poznania, nauka o procesie poznania, czym jest i jakie są jego efekty o ontologia – nauka o bycie, czym jest, skąd jest, czemu istnieje, jaka jest jego natura o metafizyka – dyscyplina filozoficzna badająca najogólniejsze własności bytu o filozofia religii – dziedzina filozofii poddająca badaniom religie, Boga oraz poruszająca zagadnienia związane z zakładanymi przez religie faktami, bytami, przewidzianymi wydarzeniami.
WYBRANE ZAGADNIENIA FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ
o krytyka metafizyki – metafizyka brała jako przedmiot badań nie tylko rzeczy materialne, również duchowe, będące poza obrębem doświadczenia. Według Rudola Carnapa: „wielu było przeciwników metafizyki (...). Jedni uważali ją za fałszywą, bo sprzeczną z doświadczeniem, inni sądzili, że jest ona tylko niepewna, bo pytania, które sobie zadaje, przekraczają granice ludzkiego poznania". Twierdzenia metafizyki mają być według niego bezsensowne (to jest, nie mają żadnego znaczenia) o problem wolnej woli i determinizmu a) wolna wola – zdolność podmiotów do dokonywania wyborów bez ograniczeń różnych czynników b) determinizm – koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia w ramach przyjętych paradygmatów są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym (każde zdarzenie jest zdeterminowane przez wcześniejsze zdarzenie) Determinizm ma wykluczać wolną wolę, bo skoro dotyczy on również zjawisk psychicznych i zachowań człowieka, ten postępuje w związku przyczynowo skutkowym i nie ma własnego udziału w tym, co robi. Rygorystyczny determinizm całkowicie odrzuca pojęcie wolniej woli, natomiast umiarkowani determiniści (kompatybiliści) przyznają człowiekowi wolną wolę, która jest jednocześnie zależna od poprzednich wydarzeń i stanów, bo człowiek mający określoną przeszłość nie może chcieć czegoś innego.
o religie naturalne – przez wyznawców uważane za istniejące od zawsze (od początku grupy wyznającej ją), oparte na wielopokoleniowej tradycji, grupy te nie mają tendencji do nawracania osób spoza danej grupy religijnej, „święte księgi”, są jedynie zapisami tradycji, nie uważa się ich za objawione czy podarowane przez Boga, jak np. w chrześcijanizmie o religie objawione – za początki religii uznawane są działania jej założyciela/proroka, według wyznawców istoty boskie przekazują prorokom naukę i prawdy, te później spisywane są w świętych księgach. Wydarzenia biograficzne z życia nauczyciela często są przyjmowane jako początek kalendarza religijnego, np. narodziny Jezusa o nowoczesność – według Anthony'ego Giddensa „nowoczesność” to nazwa skrótowa nowoczesnego społeczeństwa lub cywilizacji przemysłowej, gdzie świat postrzegany jest jako transformowalny przez ludzkie działania, gdzie funkcjonują skomplikowane instytucje gospodarcze, w tym produkcja przemysłowa i gospodarka rynkowa oraz gdzie istnieją instytucje polityczne, w tym państwo narodowościowe oraz demokracja masowa o późna nowoczesność – początek negowania nowoczesności, zaufanie do regulacji życia zbiorowego (transport, finanse, organizacja międzynarodowa), nowe formy ryzyka (terroryzm, giełdy, katastrofa klimatyczna), relatywizm, niepewność sytuacji społecznej, globalizacja o kultura popularna – kultura powszechnie dostępna, lubiana i praktykowana przez dużą i szeroką zbiorowość ludzi, szczególnie ta związana z działalnością intelektualną, sztuką, rozrywką o konsumpcjonizm – postawa polegająca na nieuzasadnionym pozyskiwaniu dóbr materialnych i usług lub pogląd polegający na uznawaniu konsumpcjonizmu za wyznacznik jakości życia, krytykowane zarówno przez filozofów jak i działaczy społecznych o konsumeryzm – działalność mająca na celu obronę praw konsumenta, jako ruch społeczny pojawiła się z rozwojem masowej konsumpcji o demokracja liberalna - rodzaj demokracji przedstawicielskiej charakteryzujący się wolnymi i uczciwymi wyborami oraz pluralizmem politycznym, utożsamiany z demokracją parlamentarną, brakiem naruszania praw mniejszości, mająca na celu wprowadzanie wielu praw i wolności przysługujących obywatelom i innym osobom przebywającym na terytorium państwa o postkolonializm - zbiorczy termin szeregu teorii filozoficznych i literaturoznawczych obejmujących zagadnienia związane z dziedzictwem europejskich potęg kolonialnych i dekolonizacją w drugiej połowie XX wieku. Poddaje analizie aspekty polityczne, ekonomiczne, kulturowe, tożsamościowe o feminizm - ideologia, kierunek polityczny i ruch społeczny związany z równouprawnieniem kobiet, dążeniem do ich emancypacji. Zajmuje się też problemem kobiecości oraz zwiększeniem udziału kobiet w różnych obszarach życia
Koncepcje człowieka Kongzi (Konfucjusza):
Główną tezą było założenie, że z budowanie idealnego społeczeństwa i osiągnięcie pokoju na świecie jest możliwe pod warunkiem przestrzegania obowiązków wynikających z hierarchii społecznej oraz zachowywania tradycji, czystości, ładu i porządku. Istniało pięć powinności, regulujących zależności w hierarchii społecznej: o syna wobec ojca o poddanego wobec władcy o żony wobec męża o młodszego brata wobec starszego o przyjaciół wobec siebie samych
Koncepcje człowieka wobec Laozi (Lao-tsy):
Stworzone przez niego tao (czy też dao), to droga postępowania, to chińska filozofia i religia zarazem, która stała w sprzeczności z naukami Konfucjusza. Gdy Konfucjusz wierzył w idee centralistycznego państwa, władzy, kierowania ludźmi i dawania im przykładów idących z góry, Laozi postulował powrót do natury, prostego, wiejskiego życia, kładąc nacisk na samodyscyplinę.
Koncepcje człowieka Siddharthy Gautamy (Buddy):
Buddyzm oparty jest na Czterech Szlachetnych Prawdach oraz na Ośmiorakiej Ścieżce, która prowadzić ma do ustania cierpienia. Jest oparty na rytuałach, np. golenia głowy przy wstąpieniu do klasztoru, comiesięczne recytowanie Zbioru Reguł Zakonnych. Centralne znaczenie w buddyzmie ma samodoskonalenie się i dążenie do oświecenia; aspektem emocjonalnym może być tutaj rozwój współczucia. Narzędziem ku temu celowi jest medytacja. Buddyzm traktuje również o reinkarnacji i karmie, wyznaje zasadę niekrzywdzenia i szanowania każdego życia.
Koncepcje człowieka Sokratesa:
o nauki polegały na dialogu, bez podziału uczeń-nauczyciel – w ten sposób wyciągał, według niego wrodzoną, wiedzę ze swojego ucznia, nie prowadził monologów o pojęcie sumienia – głos mówiący, czego nie robić, ale również czujność etyczna, dzięki której w porę spostrzeżemy zło o skupiał się na sprawami etycznymi o dobro i cnota naturalnymi cechami człowieka, nikt celowo nie czyni zła
Koncepcja człowieka Platona
Według Platona człowiek jest istotą dwoistą, złożoną z duszy i ciała; ciało należy do rzeczywistości materialnej, dusza, doskonała i boska, w niektórych dialogach zostaje uznana za pokrewną ideom, choć samą ideą nie jest. Po śmierci, dusza oddziela się od ciała i idzie do Hadesu, po jakimś określonym, nie przypadkowym, czasie, powraca z Hadesu i wchodzi w inne ciało, ożywiając je. Podobny krąg zataczany jest w świecie roślin i zwierząt. Ciało nie tylko jest więzieniem, ale również najbardziej przeszkadza w zdobywaniu mądrości. Doświadczenie empiryczne rozumieniu Platona, jest zwodnicze, nieprawdziwe,
najmniej wiarygodne i jednocześnie nie dając prawdziwego poznania, zasłania prawdę. Tego typu poznanie dostarczają zmysły, takie jak: wzrok, słuch, a nawet ból, czy rozkosz. Posługiwać się ciałem, to dla Platona, oznacza używanie wzroku, słuchu, albo innych zmysłów, po to, aby coś zbadać. Ciało wprowadza duszę w błąd, jeżeli ona przy jego pomocy chce coś zrozumieć, czy też poznać.
Koncepcja człowieka Arystotelesa
Dla Arystotelesa dusza to rzeczywiste – niematerialne, lecz związane z materią – źródło życia każdego bytu, to energia sprawiająca, że byt realnie istnieje. Arystoteles zauważył i potrafił wskazać to, że w bytach żyjących życie występuje w wyraźnej hierarchii: najniżej znajduje się życie wegetatywne, wyżej sytuuje się życie zmysłowe, a na szczycie hierarchii bytów jest życie rozumne.
Koncepcja człowieka Epikura
Założeniem epikurejskiej etyki było to, że największym dobrem jest szczęście. Szczęście zaś zdaniem Epikura polegało na doznawaniu przyjemności. Twierdził, że do szczęścia wystarczy nam brak cierpienia, które z kolei uważał za największe nieszczęście. Epikurejczycy zgodnie z zasadą carpe diem (z łac. dosłownie chwytaj dzień), uważali, że należy korzystać z każdego dnia, nie marnować mijających chwil.
Koncepcja człowieka stoików
Dla stoików ogromną wartością było wyzbycie się emocji, które w nadmiarze utrudniają poznanie rzeczywistości. Takie podejście było dla nich jedyną możliwą drogą do osiągnięcia cnoty. Wszelkie emocje postrzegane są przez nich jako zgubne w swej istocie. Wielką wagę stoicy przywiązywali do siły i możliwości rozumu, ważnym elementem filozofii stoickiej było poznanie rozumowe.
Koncepcja człowieka Śankary
Esencją nauczania Adi Śankary była jedność atmana (duszy, indywidualna jaźń w istocie żywej) i bezpostaciowego Brahmana (bezos. Absolut posiadający cechę wieczności). Śankarę uważano w smartyzmie (jeden z odłamów hinduizmu) za częściowego awatara Śiwy (inkarnacja, wcielenie bóstwa). Słowo śankara w oznacza pokój czyniący Adwajta (dosł.: "nie-dualizm") jest systemem monistycznym. Termin "adwajta" odnosi się do jedności duszy jednostkowej (Atmana) i Boga, Absolutu (Brahmana). Filozofia Śankary jest filozofią doświadczenia, którą charakteryzuje aforyzm "Ty jesteś tym", oznaczający, że nie ma różnicy między doświadczającym, doświadczanym (światem) a Brahmanem.
Koncepcja człowieka Majmonidesa
Nauczał o rozwoju charakteru moralnego. Mówił, że ludzie mają wolną wolę i mogą wybrać sposób, w jaki będą postępować. Radził, by człowiek identyfikował swoje złe cechy i starać się dokonać wysiłku, by postępować w zupełnie inny sposób.
możliwych światów. Doskonały Bóg stworzył dzieło najdoskonalsze możliwych. Gdyby dało się je poprawić, wiedziałby o tym w swej mądrości, Jego dobroć kazałaby mu to zrobić, wszechmoc umożliwiłaby ostatecznie dokonanie zmian.
Koncepcja człowieka Woltera
Wolter podkreślał indywidualizm jednostki i jej aktywną rolę w kształtowaniu własnego losu. Człowiek jako istota rozumna jest odpowiedzialny za swoje życie – powinien kształtować je zgodnie ze swoją wolą, korzystając z osiągnięć wiedzy i techniki. Każdy ma prawo do swoich wyznań i poglądów, wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Wolter uważał, że cnota rozumiana jako skłonność ku dobru wynika z potrzeb człowieka i interesu społecznego.
Koncepcja człowieka Rousseau
Zdaniem Rousseau literatura, nauka, sztuka nie prowadzą człowieka ku dobru –Rousseau odrzucał teorię postępu – gdyż rozwój umysłowy prowadzi do degradacji moralnej przez stłumienie naturalnych instynktów, które czyniły człowieka dobrym. Człowiek pierwotny ma proste potrzeby: sen, jedzenie, seks. Codzienna walka z przyrodą hartowała go, toteż był większy i silniejszy niż człowiek współczesny, którego cechy fizyczne zanikły z postępem cywilizacji. Człowiek pierwotny nie znał występku, egoizmu, kierował się miłością do świata; nie znał nawet miłości, w której Rousseau także dostrzegał racjonalizację instynktu w postaci chęci podporządkowania sobie drugiej osoby. Nie znał niewoli, własności, hierarchii – nie miał więc czego zazdrościć drugiemu, a więc nie znał uczucia zawiści.
Koncepcja człowieka Schopenhauera
filozofia Schopenhauera jest pesymistyczna, odrzuca wiarę w szczęście czy ludzkie dobro. W ujęciu niemieckiego filozofa ludzka egzystencja pozbawiona jest sensu. Jedyną jej treścią jest cierpienie, od którego nie ma ucieczki. Człowiek sam wymyślił pojęcie szczęścia, które jednak nie ma prawa bytu w realnym świecie. Stanowi ono jedynie wyraz ludzkich tęsknot i pragnień nieosiągalnego. Ucieczką przed bólem istnienia są tzw. „sztuczne raje”, czyli różnego rodzaju używki zmieniające stan umysłu (alkohol, tytoń, narkotyki) i skrajne doświadczenia erotyczne poglądach Schopenhauera pobrzmiewa też ton apokaliptyczny. Skrajny pesymizm kazał mu przypuszczać, że świat znajduje się u kresu swego istnienia, cywilizacja chyli się ku upadkowi, a ludzkość dąży do zagłady.
Koncepcja człowieka Nietzschego
Nietzsche jest twórcą koncepcji nadczłowieka – osoby, która byłaby w stanie sprostać zobowiązaniom społecznym, zasadom moralnym. Koncepcję tę przedstawił on jedynie w zarysie. Nadczłowiek miałby być istotą obdarzoną wielką wolą mocy, jednostką twórczą, która jest doskonała. Istota taka żyłaby poza zasadami obowiązującymi resztę ludzkości, poza rządzącymi nią obecnie prawami. Zdaniem Nietzschego, w historii ludzkości nadczłowiek pojawiał się kilkakrotnie, zawsze był on dziełem przypadku i stanowił dla współczesnych uosobienie zła jak choćby Aleksander Wielki czy Napoleon Bonaparte. W ujęciu Nietzschego nadczłowiek to również ktoś, kto stale przezwycięża siebie, tak więc nie można określić ściśle jego istoty. Jest to nieustanne przezwyciężanie własnych
słabości. Sam nadczłowiek ma łączyć w sobie siłę charakteru i woli, niezależność, namiętność, afirmację życia i wysoką kulturę.
Koncepcja człowieka Heideggera
Klucz jego filozofii stanowi problem bycia. Bycie dla Heideggera to egzystencja (to wyróżnia człowieka od pozostałych bytów). Swoim życiem człowiek daje już jakąś odpowiedź, ale nie zdaje sobie z tego sprawy. Stąd kierowanie uwagi na to, co jest wokół (ludzie, rzeczy). Bycie bytu jest wolą. Każdy byt jest bytem woli. Podstawą bytu z kolei jest bycie. Bycie wyzwala byt w ryzyko (bycie to ryzykowanie), które opiera się na woli. Od nas samych zależy, jak postąpimy w danej sytuacji (ryzyku). Trzeba też pamiętać, iż byt jako zaryzykowany, położony jest na „wadze”. Całość wiąże się z problematyką bycia lub niebycia otwartym”. „Otwarte”, jako pojęcie, w którym człowiek nie funkcjonuje. Termin ten jest dla zwierząt i roślin, bo nie zdają sobie z tego sprawy. Zatem „otwarte” jest tym, co nie zastanawia (bo nie grozi)
Koncepcja człowieka Freuda
Freud analizował działanie popędów w życiu dzieci oraz wpływ wychowania na modelowanie ich działania. Ukazał on proces, w którym środowisko rodzinne wykształca w dziecku myślenie o jego popędach jako o czymś złym i o wpajanej przez rodziców konieczności kontrolowania a wręcz tłumienia popędów. Według Freuda konflikt ten między naturą a kulturą wywołuje napięcie i rodzi niepokój towarzyszący jednostce również w życiu dorosłym. Zgodnie z teorią Freuda, tłumione przez ludzi instynkty mogą zostać zagłuszone w świadomości danej jednostki, ale wciąż mają wpływ na jej podświadomość. Ze względu na to, zachowania patologiczne i irracjonalne są według Freuda w rzeczywistości uzasadnione, tyle że ich źródło nie jest uświadomione. Psychoanaliza ma na celu odkrycie owego źródła zaburzeń w procesach nieświadomych i uświadomienie jednostce przebiegu tych procesów, co umożliwi jej kontrolę nad motywami jej własnych zachowań. Według Freuda wpływ procesów nieświadomych na zachowanie człowieka jest ogromny, może nawet większy niż wpływ procesów świadomych. Zdaniem badacza procesy nieświadome przejawiają się na zewnątrz występowaniem przejęzyczeń, pozornie nieuzasadnionych skojarzeń, przestawień czy pominięć jak również objawów choroby psychicznej. W swojej teorii Freud wyróżnił trzy następujące warstwy psychiki: o nieświadomość o przedświadomość o świadomość
Koncepcja człowieka Bubera
Filozofia Bubera ma wymiar optymistyczny – przez prostotę, pokorę, radość, zaangażowanie jesteśmy w stanie „zbliżyć” Boga do naszego świata. Buber krytykuje zarówno kolektywizm, jak i skrajny indywidualizm, należy bowiem być zarówno dla siebie, jak i dla drugiego człowieka.
ETYKA
Koncepcje Sokratesa
Potraktował on człowieka z jego życiem wewnętrznym jako odrębny od natury kosmos – jedyny, który warto badać. Sokratejskie hasło, by „poznać samego siebie”, wskazywało, że należy odejść od problematyki jońskiej filozofii przyrody i zwrócić się ku problematyce antropologicznej i etycznej. Według Sokratesa to dusza jest właściwym człowiekiem, jego „ja”. To ona odróżnia go bowiem od świata zwierząt. Każdy człowiek jest wyposażony w indywidualną duszę, która jest siedzibą cnót. Dla Sokratesa cnota była dobrem bezwzględnym, czym przeciwstawiał się relatywizmowi sofistów. Jest też dobrem najwyższym, o które człowiek powinien zabiegać, nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią. Drogą do cnotliwego życia jest natomiast poznanie, tego co jest dobre (intelektualizm etyczny).Wiedzieć o tym, co jest dobre, oznacza więc automatycznie postępować dobrze.
Koncepcje Platona
W swych rozważaniach etycznych Platon – podobnie jak inni greccy myśliciele starożytności
- skupiał się przede wszystkim na zagadnieniu cnót oraz szczęścia. Tego rodzaju refleksję określa się mianem etyki eudajmonistycznej. Eudaimonia to dosłownie „posiadanie dobrego ducha” Eudaimonia polega bowiem na określonym funkcjonowaniu człowieka. Poszukując odpowiedzi na te pytania, Platon – podobnie jak jego nauczyciel Sokrates – kierował swą refleksję na zagadnienie duszy[m]. Uważał bowiem, że jej właściwe funkcjonowanie stanowi drogę, na której człowiek może dojść do najwyższego szczęścia. Dusza stanowi zatem w pismach Platona przedmiot dokładniejszej refleksji. Uznaje on – za swym nauczycielem Sokratesem – że jest ona ośrodkiem tego, co najbardziej ludzkie i co właściwe człowiekowi. To dusza bowiem odpowiada za takie działania, jak rozumowanie, pożądanie, czy gniew. Na tej podstawie Platon dokonuje wewnętrznego podziału duszy i wyróżnia poszczególne jej części odpowiedzialne za określone funkcje.
Koncepcje Arystotelesa
Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę (Areté) jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. Gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę (eudajmonia). Dusze ludzkie są niepowtarzalne, dlatego to, co jest dobre dla jednego człowieka, niekoniecznie musi być dobre dla drugiego. Dobro zatem jest pojęciem subiektywnym i zależy od mnóstwa różnych czynników. Próba uszczęśliwiania wszystkich poprzez tworzenie idealnego państwa jest więc mrzonką, która w istocie może tylko wszystkich unieszczęśliwić (było to sprzeczne z poglądami Platona).
Koncepcje Stoików
Oparte były na etyce surowej cnoty, człowiek miał zachować równowagę życiową niezakłóconą ani uczuciami dobrymi, ani złymi. Życie w zgodzie z naturą i rozumem, obojętność na przyjemności i ból, spokój, niewrażliwość.
Koncepcje Epikura
Założeniem etyki było to, że największym dobrem jest szczęście, które polegało na doznawaniu przyjemności, czyli według Epikura brak cierpienia, które było dla niego największym nieszczęściem. Stan, w którym człowieka nie spotyka ani nic dobrego, ani złego, miał być najbardziej optymalny.
Koncepcje Kanta
O wartości moralnej czynu decydują nie skutki ale motywy będące przyczyną postępowania, o etyczności lub nieetyczności decyduje dobra wola, która dotyczy woli spełnienia obowiązku.. Aby postępowanie było moralnie wartościowe, nie wystarczy, że będzie zgodne z prawem czy powszechnie przyjętymi zasadami, lecz musi wynikać z woli postępowania w imię prawa i tych zasad. Filozof przytacza przykład kupca, który jest uczciwy nie z poczucia obowiązku, tylko dla własnej korzyści. Takie postępowanie według Kanta będzie pozbawione moralnej kwalifikacji.
Koncepcje Benthama
Jedną z najsłynniejszych jego myśli było przekonanie, że ludzie pragną w swoim życiu jedynie przyjemności cielesnych, które są dla nich ważniejsze niż dobro świata. Bentham twierdził, że należy dążyć do szczęścia, a jego maksymalizacja jest celem państwa i prawa. Człowiek w ujęciu Benthama jest istotą racjonalną, zdolną do dążenia do szczęścia w oparciu o rozumny namysł nad zyskami i stratami (przyjemnościami i przykrościami) płynącymi z określonego działania i jego skutków.
Koncepcje Hume’a
Według niego etyka powinna ograniczać się do faktów moralnych (zachowań, przekonań). Miary słuszności czynów nie dało się ustalić, ponieważ nie decydował o tym rozum, a serce (sentymentalizm). W moralności rozum i uczucia odgrywają pewną rolę, lecz rzeczą podstawową są uczucia moralne. Działania oceniane są jako pozytywne, jeśli są użyteczne albo przyjemne dla samej jednostki lub dla innych, np. dla wspólnoty. Hume upatruje motywów postępowania etycznego w poczuciu sympatii i współczucia. Ponieważ natura obdarzyła nas tą zdolnością współprzeżywania losu bliźnich.
Koncepcje Ibn Chalduna
Ibn Chaldun, kierując się racjonalnymi przesłankami, szukał w dziejach ludzkości mechanizmów rządzących procesami historycznymi; zalecał krytyczne podejście do źródeł historycznych, dociekanie przyczyn i skutków ustalonych faktów; doceniał wpływ czynników ekonomicznych na życie społeczeństwa i trwałość państwa, podkreślając jednocześnie rolę „solidarności grupowej” (asabijja) wzmacnianej lub wręcz tworzonej przez wspólnie wyznawaną religię.
Koncepcje Tomasza z Akwinu
Preferowanym przez niego ustrojem była monarchia. W związku z faktem, że człowiek jest z natury społeczny, powinien się organizować, a każda organizacja potrzebuje przewodnika. Formą organizacji społeczeństwa jest państwo, a przewodnikiem rządzący. Społeczeństwo za swój główny cel stawia sobie dobro zewnętrzne, czyli życie w cnocie, osiągnąć to powinien pomóc rządzący. Jego rolą bowiem jest zapewnienie odpowiedniej ilości dóbr cielesnych, aby każdy członek społeczeństwa nie musiał martwić się o sprawy doczesne, a także podnosić standard życia poddanych. Św. Tomasz z Akwinu stwierdza, że rządzenie jest dobre wtedy, gdy poddani widzą korzyści dla siebie, a nie tylko nieuzasadnione bogacenie się rządzącego. Dostaje on od Boga namaszczenie do sprawowania władzy, jest bowiem przedstawicielem, jakby odbiciem Boga na ziemi. To, czego Bóg dokonuje dla całej ludzkości w życiu wiecznym, rządzący dokonuje dla swojej społeczności w życiu doczesnym.
Koncepcje Hobbesa
Hobbes nie tylko tłumaczył mechanistycznie powstanie państwa, ale również mechanicznie chciał je normować. Ideałem jego był dobrze funkcjonujący mechanizm; warunek zaś dobrego funkcjonowania widział w działaniu najwyższej siły, sprzęgającej poszczególne części mechanizmu. W zastosowaniu do państwa znaczy to: monarcha jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania państwa. Dlatego lud ustępuje monarsze swych praw. Odtąd należy się, aby każdy czynił, co władca rozkazuje ; przeto normy życia zależą od jego woli i rozkazu. W tym naturalistycznym systemie monarcha zajął miejsce Boga.
Koncepcje Locke’a
Stworzył teorię rządów republikańskich, jego poglądy stały się podstawą dla współczesnej demokracji. Trójpodział władzy według Locke'a to władza: ustawodawcza, wykonawcza i federacyjna, czyli odpowiedzialna za politykę zagraniczną. By taka forma rządów mogła sprawnie funkcjonować, musi zostać spełnione kilka podstawowych warunków. Locke wymienia tu m.in.: wysoki stopień świadomości członków danej wspólnoty; istnienie nadrzędnej konstytucji, zawierającej obowiązujące w danej społeczności reguły; powszechne wybory władzy wykonawczej; wolność wypowiedzi i działalności gospodarczej.
Koncepcje Rousseau
W swojej koncepcji społeczno-politycznej Jean-Jacques Rousseau wzywał do ogólnoświatowej rewolucji przeciwko wszystkim ówczesnym rządom, nawet demokratycznym, i stworzenia demokracji idealnej opartej na umowie społecznej. Nie miał jasno sprecyzowanej wizji, jak miałoby wyglądać społeczeństwo po zmianach, dla niego rewolucja była celem samym w sobie.
Koncepcje Hegla
W państwie podkreślał większe znaczenie ogółu, niż jednostki. Państwo jest najwyższym szczytem społeczeństwa. Jest to wytwór jednostek, który jest naturalny w ich rozwoju. Państwo, zdaniem Hegla, stoi wyżej od społeczeństwa. Należał mu się największy szacunek i autorytet. Uważał państwo za bardziej pierwotne i bardziej ważne, niż jednostka. Jednostka nabiera wartości moralnej dopiero w odniesieniu do państwa.
Koncepcje Marksa
Koncepcje Milla
Jego najważniejszym dokonaniem było dostrzeżenie zagrożeń dla demokracji ( i ogólnie wolności obywatelskiej) ze strony jej samej, dostrzegł, że systemy demokratyczne mają często tendencję do przekształcania się w “dyktaturę większości”. Dyktatura ta powoduje blokowanie zmian oraz krystalizowania się i wyrażania odmiennych od większościowych poglądów. Widząc te zagrożenia Mill postulował, aby do konstytucji pisanej w duchu Locke’a wprowadzić dodatkowe zapisy gwarantujące podstawowe wolności obywatelskie oraz uniemożliwiające monopolizację władzy.
Wybrane postaci XX wieku
EPISTEMOLOGIA
Sceptycyzm
Podejście do świata, w którym człowiek z natury wątpi w niektóre zjawiska, jest dociekliwy i zadaje coraz więcej pytań.
Racjonalizm
Termin ten wywodzi się od Kartezjusza. W dochodzeniu do prawdy i wiedzy najważniejsze jest kierowanie się rozumem. Główną siła i cechą człowieka według koncepcji Kartezjusza jest rozum. Wedle tej zasady należy odrzucić wszelkie przesądy, uprzedzenia, zabobony i pozaziemskie ingerencje. Do dnia dzisiejszego racjonalistą nazywamy człowieka , który w swoim życiu kieruje się rozumem. Odrzuca intuicje i metafizyczne odczucia.
Teorie poznania Hume’a
zagadnieniem, od którego wyszedł Hume było założenie, że istotnie cała dostępna człowiekowi informacja pochodzi z doświadczenia. Jednak cechą specyficzną tej informacji jest jej chaotyczność i zmienność. Dlatego świadoma wiedza powstaje w wyniku złożonych procesów przetwarzania informacji zmysłowej (impresji) w obrazy mentalne (idee). Hume podkreślał, że tworzenie świadomego obrazu świata zachodzi często pod wpływem nawyków oraz emocji, stąd jego koncepcja daje początek psychologii zachowań irracjonalnych.
Teorie poznania Kanta
Istotę jego poglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy nazywany też transcendentalizmem, wg którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia. Charakterystyczną cechą teorii Kanta był również nacisk na czynniki formalne (formalizm), objawiający się nie tylko w teorii poznania, ale także etyce i estetyce. Według Immanuela Kanta człowiek jest wolny, kiedy impulsem do jego działania jest obiektywny rozum - motywy osobiste nie powinny wpływać na działanie umysłu.
Teorie poznania Comte’a
Według Comte'a ludzkość w swym rozwoju przeszła przez trzy fazy: o teologiczną - fenomeny były przypisywane bezpośredniemu i ciągłemu działaniu licznych sił ponadnaturalnych o metafizyczną - wszystkie zjawiska były tłumaczone w oparciu o istnienie substancji, idei lub sił abstrakcyjnych. o pozytywną - ludzki umysł uznał niezdolność człowieka do zdobycia wiedzy absolutnej. Odtąd skupił się na poznawaniu - za pomocą myślenia i obserwacji
Teorie poznania Husserla
Metoda fenomenologiczna, czyli wiedza o świecie, codzienności na podstawie fragmentów, które tworzą jeden obraz.
Teorie poznania Diltheya
Według Diltheya należy na powrót zwrócić się ku przedrefleksyjnemu życiu, ono jest bowiem punktem wyjścia każdego filozofowania, ale i każdej aktywności ludzkiej, niezależnie czy należy ona do dziedzin humanistyki, techniki, przyrodoznawstwa czy rzemiosła. Parafrazując jedno z najsłynniejszych sformułowań jego autorstwa myśl nie może istnieć w oderwaniu od życia. Według Diltheya „Życie jest faktem podstawowym, który musi stanowić punkt wyjścia filozofii”
Teorie poznania Jamesa
Prawdziwość naszych przekonań i teorii zależy od skuteczności działania, podjętego na ich podstawie. Idee są jedynie instrumentami, które służą do porządkowania świata naszego doświadczenia, a każdy system idei należy uznać za właściwy, jeśli pozwala nam uzyskać orientację oraz daje poczucie harmonii i przystosowania do świata. Przeciwstawiał się poszukiwaniu prawdy absolutnej na rzecz koncepcji „względności prawdy”, czyli jej uzależnienia od użyteczności w zaspokajaniu ludzkich potrzeb
