Pobierz Notatki, j. polski, szkoła średnia - antyk i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!
idealizm platoński (obraz dobra)
1.Periodyzacja kultury antycznej
period(łac.) - odcinek czasu
1.1.Okres przedfilozoficzny (przedklasyczny).
- IX/VIII-VI w. p.n.e.
- przejście od mitu do logosu (słowa, poznania)
- pytanie o arche- (prapoczątek, praprzyczynę)
- obserwacja świata, pragnienie poznania
- czas tzw. 7 mędrców m.in: Tales z Miletu „na początku była woda ”, koncepcja Heraklita z Efezu – pantarei(gr.) - wszystko płynie oraz Pitagoras, pojęcie philos sophia – umiłowanie mądrości
- rozwój epiki(eposu) – Homer ( Iliada, Odyseja )
1.2.Okres filozoficzny/klasyczny/helleński.
- V/IV w. p.n.e.
- rozwój polis w Helladzie
- sofiści – (wędrowni nauczyciele) nauczali postawy relatywizmu moralnego , „Prawda każdego człowieka jest inna. Człowiek jest miarą wszechrzeczy.” ==> sofizmaty – rozumowanie jedynie pozornie poprawne wynikające z fałszywych założeń/przesłanek
- sprzeczność relatywizmu i absolutyzmu moralnego SOKRATES największy autorytet moralny „Wiem, że nic nie wiem” głosił absolutyzm moralny, dobro jest jedno, jest wartością obiektywną, rozwojem, drogą do prawdy, a prawda jest obrazem rzeczywistości uderzał w sofizmaty żeby poznać dobro trzeba zbić fałszywą wiedzę i rodzić prawdziwą wiedzę – metoda sokratejska pomagał ludziom „rodzić” wiedzę o dobru za pomocą pytań wierny sobie do końca, skazany na śmierć ojciec logiki (poprawnego rozumowania) i etyki (nauki o moralności) jego uczeń Platon prawdopodobnie spisywał jego naukę PLATON tworzy Akademię (miejsce, w którym naucza) w Gaju Akademosa „Kto nie zna geometrii, nie ma tutaj wstępu” autor rozpraw filozoficznych – dialogów (m.in. „Państwo” - obraz jaskini), których bohaterem uczynił Sokratesa przedstawiał zamysł dobra jako wartości bezwzględnej triada wartości klasycznych/platońskich: prawda, dobro, piękno rzeczywistość ma charakter dualistyczny (dwupoziomowy) – materialny i duchowy (rozdział duszy od ciała) koncepcja człowieka (duszy) uwięzionej w ciele skierowanie w stronę ideału (nie perfekcji) „Nieliczni mają piękną odwagę i odwracają się od świata naturalnego i dążą do poznania ” żyjemy w świecie cieni i pozorów koncepcja artysty jako tego, który widzi więcej i lepiej, jest natchniony ( dajmonium – duch) „boskim szałem”, ktoś szczególny – podstawy koncepcji romantycznej
ARYSTOTELES (Stagiryta) IV w. p.n.e. uczeń Platona założył własną szkołę Likejon (liceum) pisał rozprawy filozoficzne wzór systematycznego myślenia dla pokoleń na Arystotelesie została zbudowana koncepcja chrześcijaństwa i basenu morza śródziemnego koncepcja człowieka jako jedności psychofizycznej (odmiennie do Platona) autor mimetycznej (gr. mimesis ) koncepcji sztuki jako naśladownictwa rzeczywistości, mającego na celu katharsis – oczyszczenie poprzez przeżycie silnych emocji kontr-koncepcje, szkoły cyników i hedonistów:
- cynizm – postawa drwienia z nauki i sztuki > nihilizm – pogląd filozoficzny całkowicie lub częściowo negujący istnienie pewnych bytów.
- hedonizm – w życiu najważniejsze jest szczęście rozumiane jako przyjemność zmysłowa
- rozwija się dramat – komedia (Arystofanes) i tragedia (Sofokles, Aischylos, Eurypoides)
1.3. Trzeci okres antyczny.
III-I w. p.n.e. okres hellenistyczny (nie helleński, ze względu na władzę Aleksandra Wielkiego w Grecji) 3 szkoły filozoficzne:
- stoicyzm – równowaga i umiar w życiu, dystans wobec wszystkich wydarzeń, spokój
- epikureizm – poszukiwanie szczęścia (prawdziwego, duchowego) rozumianego jako unikanie cierpienia
- sceptycyzm – powątpiewanie w możliwość pełnego poznania prawdy o rzeczywistości jednak jest ono prawdopodobne
1.4. Czwarty okres antyczny.
- I w. p.n.e. - IV w. n.e.
- okres rzymski (synkretyczny)
- rozwój j. łacińskiego
- rzymscy myśliciele: Cyceron i Seneka
- rozwija się poezja łacińska (liryka)
- poeci: Wergiliusz, Owidiusz, Horacy
zajmował się nimi Apollo Muzy:
- Erato – m.poezji miłosnej
- Eutrepe – m.poezji lirycznej
- Kaliope – m.poezji epickiej, filozofii, retoryki
- Klio – m. historii
- Melpomene – m.tragedii
- Polihymnia – m.potęgi chóralnej
- Talia – m.komedii
- Terpsychora – m.tańca
- Urania – m.astronomii i geometrii
2.6. Zagadnienie V: Herosi.
Herosi byli dziećmi bogów i ludzi. m.in. Herakles, Tezeusz i Achilles posiadali oni nadludzkie cechy (szlachetność, waleczność, ogromna siła, odwaga, honor, pewność siebie, dobro dla innych) a. Herakles Herakles był synem Zeusa i królowej Alkmeny. Zeus, chcąc, aby syn był nieśmiertelny, wykradł w nocy dziecko do nieba i położył przy śpiącej Herze. Chłopiec ssał mleko bogini, a z kropel, które spadły w niebo powstała Droga Mleczna, zaś z kropel spadłych na ziemię – kwiaty lilii. Hera nienawidziła Heraklesa. Gdy matka Alkmena położyła w kołysce Heraklesa i Ifiklesa – Hera zesłała węże na dzieci. Lecz maleńki heros zdusił łby gadom i ocalił siebie oraz brata. Herakles wybrał się na wojnę w obronie Teb i zwyciężył dzięki męstwu i sile. Król Teb dał mu córkę za żonę, lecz któregoś dnia heros, ogarnięty szałem, zabił żonę i dzieci. Wyrocznia delficka poradziła mu, że odkupi winy, jeśli zatrudni się u króla Myken. Tu dostał Herakles zadanie wykonania dwunastu prac. Herakles wywiązał się ze wszystkich zleconych zadań. Gdy wrócił do króla Eurysteusa chciał ponownie się ożenić. Bracia kandydatki oponowali jednak, przez co spotkała ich śmierć. Herakles znów udał się do wyroczni, lecz ta milczała. Rozgniewany heros splądrował świątynię Pytii, więc Zeus zesłał herosa na trzy lata służby u królowej Omfali. Omfala kazała sługom mężczyznom przebierać się za kobiety, sama wzięła od Heraklesa jego zbroję i poniżała go na oczach dworu. Była to większa kara dla Heraklesa niż dwanaście prac. Wkrótce jednak bohater dopełnił obowiązków i zakochał się z wzajemnością w księżniczce Dejanirze. Jednak zazdrosna o męża Dejanira zdobyła krew Nessosa, fałszywego centaura, który umierając z rąk Heraklesa, kazał Dejanirze napełnić flakon krwią i zastosować jako lek na miłość do Heraklesa. Dejanira zabarwiła koszulę męża krwią Nessosa, co okazało się zabójcze dla Heraklesa. Bohater zmarł w strasznych cierpieniach. Kiedy kobieta odkryła fatalną pomyłkę i oszustwo Nessosa, popełniła samobójstwo. Herakles został wzięty do nieba i oddano mu za żonę boginię młodości Hebe. grecki ideał mężczyzny symbole: suknia Dejaniry (symbol niewierności, zdrady), stajnia Augiasza (brud, nieporządek, który należy posprzątać) i dwanaście prac b. Tezeusz W wieku pięciu lat poznał Heraklesa, który stał się wzorem dla małego Tezeusza. Kiedy chłopiec dorósł, matka pokazała mu miecz i sandały, zostawione przez Ajgeusa pod kamieniem. Tezeusz udał się do Aten w poszukiwaniu ojca. W drodze bohater pokonał zbójów: Skirona, Sinnisa i Prokrustesa, którzy zabijali podróżnych.Gdy przybył do ojca, Ateny upadały. Król Minos upominał się o haracz w postaci siedmiu młodych mężczyzn i siedmiu dziewcząt dla potwora Minotaura. Tezeusz, chcąc wybawić ateńczyków od ofiary, postanowił zabić Minotaura. Ajgeus kazał synowi postawić czerwony żagiel w razie wygranej lub czarny, gdyby Tezeusz przegrał. Na wyprawę bohater nie zabrał siedmiu dziewcząt, ale dwóch młodzieńców przebrał za kobiety, nauczył dziewczęcych ruchów, głosów, dbałości o cerę. Na Krecie wszyscy traktowali Tezeusza z wrogością. Zakochała się w nim Ariadna, córka króla. I kiedy Tezeusz wchodził do labiryntu Minotaura, zawiązał u wejścia koniec nici, podarowanej mu przez Ariadnę. Potem rozwijał kłębek aż dotarł do potwora. Bohater zgładził Minotaura i dzięki nici wyszedł szczęśliwie z labiryntu. Na wyspie Naksos Tezeusz porzucił kochankę i odpłynął ukradkiem. Ariadnę poślubił Dionizos. Natomiast Tezeusz przypłynął do Aten. Zapomniał jednak zmienić żagla na czerwony; jego ojciec, domyślając się porażki syna, rzucił się ze skały. Tego samego dnia Ateny przeżywały wielką żałobę po śmierci Ajgeusa i świętowali jednocześnie radość z powodu zwycięstwa Tezeusza. Wiedziony przykładem Heraklesa, król Tezeusz zapragnął podbić ród Amazonek. Uprowadził królową Antiopę, z którą miał syn Hipolita. Ponownie ożenił się z Fedrą. Lecz ta zdradziła Tezeusza z Hipolitem i
zrzuciła później winę na syna króla. Tezeusz kazał więc ukarać Hipolita śmiercią. Po czym Fedra powiesiła się. Tezeusz, mając już pięćdziesiąt lat, porwał ze Sparty Helenę, wówczas siedmioletnią dziewczynkę. Odebrano Helenę Tezeuszowi i za karę nie pozwolono mu wrócić do Aten. Starzec żył na wyspie Skyros, aż pewnego dnia poślizgnął się i spadł w przepaść. pokazywał Grekom, że siła nie znajduje się w wyglądzie symbole: nić Ariadny (wyjście z sytuacji)
2.7. Zagadnienie VI: Syzyf.
symbol: syzyfowa praca (praca nie przynosząca efektów, bezcelowa)
2.8. Zagadnienie VII: Ikar i Dedal.
obraz „Upadek Ikara” Breugla jako niezauważony nieunikniony upadek idealistów
2.9. Zagadnienie VIII: Wyprawa Argonautów.
Jazon – Syn Ajzona, króla Jolkos. Był dziedzicem tronu królewskiego. Ajzon miał niegodziwego przyrodniego brata, Peliasa, który opanował zamek i strącił go z tronu. Pelias zamierzał zabić prawowitego dziedzica, który dopiero co się urodził. Rodzice rozgłosili, że dziecko zachorowało i umarło, a matka potajemnie wywiozła je z miasta i dała pod opieke centaurowi Chejronowi. Gdy Jazon dorósł postanowił wrócić do swego rodzimego miasta. W drodze do Jolkos miasta Jazon dotarł do brodu na rzece. Zjawiła się tam bezradna staruszka i poprosiła, by ją przeniósł na drugą stronę. Jazon wziął ją na plecy i po kamieniach przebiegł na przeciwległy brzeg. W czasie tej przeprawy bohater zgubił jeden sandał. Staruszka podziękowała mu, życzyła szczęścia i znikła. Jazon nie wiedział, że to była bogini Hera, która chciała w ten sposób wypróbować jego dobre serce. Król Pelias, któremu wyrocznia kazała się strzec człowieka bez jednego sandała, wystraszył się na widok przybysza. Niezwłocznie kazał Jazonowi wyruszyć na poszukiwanie złotego runa. Jazon szykował się do wyprawy. Budowniczy Argos zbudował, pod kierunkiem Ateny, bardzo wielki statek. Nazwano go Argo. Jazon zebrał ekspedycję, w której skład weszli najwaleczniejsi herosi Grecji. Ajetes – król wyspy Kolchidy Postawił twarde warunki oddania im runa. Jeden z Argonautów miał zaorać pole zaprzęgiem dwóch byków o spiżowych nozdrzach, z których buchał ogień. Pole miał obsiać magicznymi zębami smoka. Z nasion tych wyrosnąć mieli uzbrojeni wojownicy, których należało pokonać. Na końcu Jazon musiał walczyć ze smokiem, który pilnował złotego runa.Pomogła mu w spełnieniu tych warunków Medea córka Ajtesa, w której się zakochał.Gdy Jazon dotarł do grecji Ajzon, leżał w domu nieprzytomny i umierający. Heros znał moc czarodziejki Medei i poprosił ją o pomoc ojcu. Medea uzdrowiła Ajzona i stała się znana w Jolkos. Pelias zginął dzięki czarom Medei. Przebrana za starą kobietę wmówiła córkom Peliasa, że może zwrócić mu młodość. Wystarczyło tylko poćwiartować ojca i wrzucić do kotła. Oczywiście się udało i Jazon objął należny mu tron.Jazon poślubił Medeę i potajemnie udali się razem do koryntu. Później porzucił Medeę dla Glauke. Wściekła Medea zamordowała Glauke oraz trzech synów, których miała z Jazonem. Następnie uciekła do Aten, gdzie została kochanką króla Ajgeusa. Jazon wciągnął Argo na ląd Przesmyku Korynckiego i poświęcił statek Posejdonowi. Pewnego dnia, kiedy ułożył się do snu pod rufą statku, jego część odpadła, zabijając herosa. symbol: złote runo (marzenie, sprawdzian ludzkiej odwagi, coś nieosiągalnego) Z. Herbert „Przesłanie Pana Cogito”
2.10. Zagadnienie IX: Odys i wędrówka do Itaki.
Po poślubieniu Penelopy Odyseusz doczekał się syna Telemacha. Nie mógł jednak długo nacieszyć się ojcostwem, ponieważ musiał wyruszyć na wojnę trojańską. Po zakończeniu wojny, gdy Odyseusz wracał ze swymi ludźmi do rodzinnej Itaki – rozpętała się burza. Grecy przypłynęli po jakimś czasie do ziemi należącej do cyklopów. Spragniony Odyseusz wziął wino i z dwunastoma towarzyszami poszedł poznać mieszkańców. Weszli do pieczary Polifema – syna Posejdona, nikogo nie zastając. Gdy w końcu wrócił, bohaterowie wystraszyli się jego postury. Cyklop rozpalił ognisko. Płomień spowodował, że olbrzym ujrzał nieproszonych. Gdy Odyseusz przedstawił się jako „Nikt”, zdenerwowany Polifem rozszarpał i zjadł kilku jego ludzi. Odyseuszowi udało się upić go winem i uśpić, co umożliwiło sprytnemu żołnierzowi oślepienie cyklopa. Zdezorientowany z bólu cyklop zaczął szukać Odyseusza i jego towarzyszy. Odyseusz wymyślił plan – poprzywiązywał się z żołnierzami do baranów i tym sposobem wydostał ich z pieczary gdy cyklop odsunął głaz, chcąc wypuścić trzodę. Polifem zaczął zwoływać sąsiadów cyklopów z pomocą. Gdy pytali, kto mu wypalił oko, krzyczał: „Nikt! Nikt!”, co spowodowało, iż wzięli go za szalonego. Oddalając się Odys krzyknął: „Słuchaj, cyklopie, jeśli ktokolwiek zapyta, kto cię oślepił, powiedz ten, co zburzył Troję, syn Laertesa!”.Polifem poprosił swego ojca o utrudnienie powrotu oprawcy do Itaki. Posejdon rzucił klątwę na Odysa. Wiatr zaniósł okręt do wyspy Syren. Te morskie stwory, do pół ciała piękne panny, resztę miały upierzoną, zakrzywione szpony, trzepoczące skrzydła i cudny głos, którym wabiły podróżników. Ginął każdy, kto je usłyszał, porażony dźwiękiem ich głosu nie mógł uchronić swojej łodzi przez rozbiciem. Sprytny Odyseusz zalepił towarzyszom i sobie woskiem uszy. Udało im się przepłynąć obok Syren. Kolejnym przystankiem podróżników był przesmyk między dwoma skałami. W pierwszej pieczarze mieszkała Scylla, a w drugiej – Charybda.Gdy bohaterowie podpłynęli do przesmyku, Charybda akurat wciągała morze w paszczę. Żeglarze uciekli szybko pod drugą skałę, gdzie właśnie sześć paszcz z pieczary Skylly wysunęło się i porwało sześciu z nich. Reszcie udało się szczęśliwie odpłynąć. Wiatry niosły bohatera płynnie
3.Epos antyczny.
epos (epopeja) – jeden z pierwszych gatunków epickich,
- 3 elementy: fabuła, narracja, narrator
- narrator jest 3-osobowy, wszechwiedzący i obiektywny (tzw. klasyczny, homerowy)
- narracja prowadzona jest paralelnie (równolegle w świecie bóstw i ludzi)
- rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą, która ma charakter liryczny)
- źródłem każdego eposu są mity, legendy i wydarzenia historyczne
- jest pisany wierszem
- ma podniosły/ patetyczny styl
- przestawia wydarzenia bohaterskie
- występuje bohater zbiorowy Jedne z najważniejszych eposów, czyli epopeje to: Iliada (40 ostatnich dni wojny trojańskiej), Odyseja (tułaczka Odysa i powrót do Itaki) Homera i polski Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. W antyku eposy wykonywali w miastach i na ulicach aojdowie (od oda – pieśń), którzy śpiewali opowieści. HOMER Najbardziej znanym twórcą eposów jest HOMER (zwany także Poetą) , autor m.in. Iliady i Odysei , który według legendy był ślepcem. Iliada Homera:
- Kłótnia Achillesa z Agamemnonem.
- Pojedynek Patroklesa (przyjaciela Achillesa) z Hektorem.
- Śmierć Patroklesa.
- Pojedynek Hektora z Achillesem.
- Pohańbienie zwłok Hektora.
- Oddanie jego ciała Priamowi (ojcu).
- Proroctwo Kasandry (przepowiedziała upadek Troi). składa się z 24 pieśni (każda pieśń zaczyna się od kolejnej z 24 liter greckiego alfabetu). Pieśń I – inwokacja Pieśń XXII (pojedynek Hektora i Achillesa) przedstawia w postaciach dwóch wojowników ethos (etos, paradygmat, wzorzec) antycznego rycerza: opanowany, honorowy, oddany sprawie, ma swoje wartości, bogobojny, umie pokonywać i stawiać się swoim lękom, zna rzemiosło rycerskie, nie cofa się, walczy do końca, mocny wewnętrznie, chce dobrej i godnej śmierci oraz pochówku cechy języka poetyckiego/artystycznego/homeryckiego: podniosły/patetyczny styl, liczne epitety (złożone, proste, stałe – przypisane do osoby), metafory, przerzutnie, ironie, apostrofy, rytmiczny ( heksametr – 6 jednostek rytmicznych w każdym wersie) PORÓWNANIA HOMERYCKIE – bardzo rozbudowany środek stylistyczny, który porównuje zjawiska przyrody do zachowań ludzkich, pełnią funkcję retardacyjną ( retardacja – opóźnienie) służy opóźnieniu gwałtownego biegu wydarzeń
4.Dramat antyczny.
4.1. Geneza.
Źródłem powstania dramatu były uroczystości na cześć Dionizosa – dionizje. Wielkie i małe – 2 razy w roku. Podczas nich śpiewano dytyramby – pieśni chóru ku czci Dionizosa. Z chóru wyłonił się z czasem koryfeusz (przewodnik chóru), który śpiewał naprzemienne z chórem i tak narodził się między nimi dialog. Podczas wielkich dionizji składano w ofierze kozła tzw. tragos i stąd wzięła nazwę TRAGEDIA. Natomiast podczas małych dionizji świętowano i bawiono się od komos (wesoły, zabawa, wiejski, prosty, ludowy) powstała KOMEDIA. Co jakiś czas odbywały się 3-dniowe konkursy dramatu tzw. agony. Pierwszego aktora na scenę wprowadził dramaturg Tespis , drugiego – Ajschylos , a trzeciego i ostatniego – Sofokles. Rola chóru: informuje o wydarzeniach niewidocznych, dziejących się poza sceną ocenia wydarzenia na scenie, komentuje je
4.2. Budowa dramatu.
- Prolog – wprowadzenie
- Parados – I pieśń chóru, wchodzącego na orchestrę (scenę)
- Epejsodiony – dialogi aktorów
- Stasimony – kolejne pieśni chóru
- *Komos – pieśń kulminacyjna
- Exodos – pieśń chóru schodzącego z orchestry
- *Epilog – zakończenie Dramat respektował zasadę trzech jedności :
- czasu – czas nie dłuższy niż 24h
- miejsca – jedno miejsce wydarzeń
- akcji – jeden wątek (nierozbudowana akcja)
- zasada DECORUM – odpowiedni styl do treści, zasada stosowności Jeden z dramaturgów – Eurypides – złamał zasadę decorum, jednocześnie tworząc nowy typ zakończenia. Kiedy sytuacja bohatera dramatu była na tyle nierozwiązywalna, żeby nie było widać szansy na poprawę, przychodził jeden z bogów jako figura wprowadzana na scenę i całkowicie zmieniała akcję. Zakończenie to otrzymało nazwę DEUS EX MACHINA. Arystoteles opisał sztukę i zasady dramatu w jednej ze swoich rozpraw pt.„Poetyka”. Mówił głównie o tym, że celem sztuki jest katharsis , czyli przeżycie oczyszczenia poprzez silne emocje (terapeutyczna funkcja sztuki).
Konflikt Kreon/Antygona: konflikt rozum/serce Co stoi po ich stronach? Jakimi racjami się kierowali? Kreon Antygona odwrót Polineikesa od państwa (zdrajca) rozum, rozsądek prawo jest równe dla wszystkich (dlatego skazał Antygonę), gdyby popełnił ustępstwo byłby to nepotyzm (inne traktowanie swojej rodziny) był nieugiętym tyranem, rygorystyczny, despota BŁĄD KREONA: przeciwstawienie się prawu bogów (należność pochówku), przekraczanie swoich kompetencji (ingerencja w sprawy religijne), nie miał prawa zarządzać czyimś życiem pośmiertnym prawo moralne, prawo boskie, prawo serca więzi rodzinne bezwzględnie wierna prawu moralnemu i świadomie oddaje w jego imię życie Próbna matura 2018/19: Bunt – siła destrukcyjna czy twórcza?
6.Liryka starożytna.
rozwój liryki w Grecji – VII w. p.n.e. POEZJA:
- melika (walory muzyczne)
- liryka (wykonywane przy akompaniamencie liry) Twórcy greccy:
- Tyrtajos (Tyrteusz) – twórca poezji tyrtejskiej – poezji patriotycznej, w obronie kraju; np.”[Rzecz to piękna...]”
- Safona (VII/VI w. p.n.e.) - „ Poetka” , autorka pieśni miłosnych/weselnych, miała swoją szkołę dla dziewcząt na wyspie Lesbos; np. „[Gdy spoczniesz kiedyś w grobie...]
- Anakreont – autor anakreontyków – krótkich lekkich żartobliwych wierszy o miłości i zabawie (wino i kobiety)
- Symonides – autor pieśni chóralnych, pobożnych epigramaty – krótki złośliwy żartobliwy napis nagrobny (potem były to już wiersze) Twórcy rzymscy:
- Teokryp – autor sielanek – pieśni pochwalnych o życiu na wsi, o pięknie przyrody (od sioło – wieś, staropolski)
- Owidiusz - „Metamorfozy” (poetycka wersja mitologii)
- Wergiliusz – poemat, epos „Eneida” (o powstaniu Rzymu)
- HORACY
sercem
- obrazowe śr. stylistyczne
- odpowiednia gestykulacja i mimika rozumem
- precyzja
- logika
- jasność
8.Klasyczny ideał piękna i filozofia złotego środka.
8.1. Kanon/ideał piękna
proporcje mimesis umiar ład harmonia klasyka:
- ma źródło w antyku
- coś, co jest uniwersalne
8.2. Retoryka
retoryka – sztuka pięknego przemawiania Funkcje retoryki: f.estetyczna f.dydaktyczna f.perswazyjna (ma na celu przekonanie do dobra obiektywnego ) posługuje się: Przeciwieństwem retoryki jest erystyka , która posługując się tymi samymi środkami co retoryka, dąży do przekonania do działań/interesów własnych. Jej główna funkcją jest f. manipulacyjna.
