Pobierz Notatki prawo cywilne. i więcej Egzaminy w PDF z Prawo cywilne materialne tylko na Docsity!
1. Charakterystyka prawa cywilnego jako gałęzi prawa. (Metoda regulacji, przedmiot regulacji): Metoda regulacji prawa cywilnego: a. Równorzędność podmiotów – polega na autonomicznej pozycji względem siebie podmiotów stosunku prawnego. Żadnej ze stron nie przysługuje kompetencja władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony. Przy kwalifikacji tego stosunku nie ma znaczenia faktyczna relacja podmiotów np. przewaga ekonomiczna jednej strony nad drugą. a b. Odpowiedzialność odszkodowawcza – typowy sposób ochrony interesów stron w zakresie majątkowych stosunków cywilnoprawnych. Służy zachowaniu integralności ekonomicznej podmiotów stosunku, spełnia funkcję kompensacyjną. c. a d. Rodzaj aktu normatywnego – w którym znajdują się odpowiednie przepisy prawne. Przedmiot regulacji prawa cywilnego: Przedmiotem regulacji są stosunki prawne o charakterze majątkowym oraz niemajątkowym. 2. Działy prawa cywilnego: a. Część ogólna – regulujące zagadnienia wspólne dla całego prawa cywilnego. b. Prawo rzeczowe – odnoszące się przede wszystkim do rzeczy. c. Prawo zobowiązań – zawierające normy prawa majątkowego o charakterze względnym. d. Prawo spadkowe – zawierające normy prawa dotyczące przejścia praw majątkowych po zmarłym. e. Prawo rodzinne – normujące stosunki prawnorodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny. 3. Źródła prawa cywilnego: a. Konstytucja. b. Ustawa. c. Ratyfikowane umowy międzynarodowe. d. Rozporządzenia. e. Akty prawa miejscowego. f. Zwyczaj – uzyskują doniosłość prawną pośrednio, ponieważ często przepisy prawne do nich odsyłają. 4. Unifikacja prawa cywilnego: Całokształt działań legislacyjnych przeprowadzonych w Polsce w latach 1918–1946, polegających na zastąpieniu prawa państw zaborczych jednolitym dla całego kraju prawem polskim. Unifikacja powiodła się w Kodeksie zobowiązań z 1933 r. i Kodeksie handlowym 1934 r. a. Prawo niemieckie (pruskie) w województwach zachodnich, b. Prawo austriackie (galicyjskie) w województwach południowych i na śląsku cieszyńskim, c. Prawo rosyjskie w województwach wschodnich, d. Prawo byłego królestwa polskiego w województwach centralnych, e. Prawo węgierskie w częściach spiszu i orawy przyłączonych do polski, 5. Kodyfikacja prawa cywilnego: Kodyfikacja – praca nad ujęciem prawa cywilnego w jednym akcie normatywnym w sposób usystematyzowany podstawowego zespołu norm tej gałęzi prawa. Najpierw uchwalono kodeks rodzinny zawierający prawo małżeńskie osobowe, prawo małżeńskie majątkowe, przepisy o stosunkach między rodzicami a dziećmi i prawo opiekuńcze. Następnie uchwalono przepisy ogólne prawa cywilnegok 1960 r. projekt skodyfikowanego kodeksu cywilnego. 1965 r. wejście w życie kodeksu cywilnego.
6. Rodzaje norm prawa cywilnego. Normy Bezwzględnie wiążące – ius cogens, ich zastosowanie nie może zostać wyłączone ani ograniczone wolą stron. Art. 119 k.c Normy Względnie wiążące – ius despositivum. Znajdują zastosowanie, gdy strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji. Ich funkcja polega na uzupełnieniu treści stosunku prawnego w zakresie nieuregulowanym przez strony. Art. 394 §1 k.c Normy Semiimperatywne – wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony, ich zastosowanie może być uchylone lub ograniczone tylko wtedy, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną. Art. 7 Prawa konsumenta. Kompetencyjne – norma prawna, która udziela upoważnienia (kompetencji) do ważnego dokonania określonej czynności konwencjonalnej Metanormy –odnoszą się do norm pierwszego stopnia, bezpośrednio regulujące zachowanie człowieka. Dzielą się na a) reguły interpretacyjne – formułowane w przepisach prawnych lub doktrynę prawniczą, określają w jaki sposób przepisy prawne mają być przekładane na odpowiadające im co do znaczenia normy prawne. b) reguły inferencyjne – reguły wnioskowania z faktu obowiązywania w danym systemie jakiejś normy. c) Reguły kolizyjne – określają sposób rozstrzygnięcia kolizji między normami wzajemnie niezgodnymi. 7. Normy bezwzględne i względne wiążące, semiimperatywny: a. Bezwzględnie wiążące (charakterystyczne dla prawa publicznego) – ich zastosowanie nie może zostać wyłączone ani ograniczone wolą stron. Art. 119 k.c b. c. Względnie wiążące (charakterystyczne dla prawa prywatnego) – znajdują zastosowanie, gdy strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji. Ich funkcja polega na uzupełnieniu treści stosunku prawnego w zakresie nieuregulowanym przez strony. Art. 394 §1 k.c n d. Semiimperatywne – wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony, ich zastosowanie może być uchylone lub ograniczone tylko wtedy, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną. Art. 7 Prawa konsumenta. 8. Obowiązywanie norm prawa cywilnego w czasie (prawo intertemporalne): Zespół reguł określających zakres i czas obowiązywania przepisów prawnych uchylonych przez nowy akt normatywny. Rozstrzyga kwestię, która norma (nowa czy stara) znajdzie zastosowanie do stosunków prawnych powstałych przed uchyleniem wcześniejszej normy, a trwających nadal pod rządem nowej. 9. Zasada nieretroakcji: Zasada nieretroakcji jest wyrażona w art. 3 k.c normy prawne nie mają mocy wstecznej. Nie należy zmieniać sytuacji prawnej podmiotu ustalonej pod rządem dawnej ustawy. s Według zasady lex retro non agit – skutki zdarzeń prawnych jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy, określa się na podstawie dawnej ustawy do czasu wejścia w życie nowej ustawy. Zasady nieretroakcji nie stosuje się, gdy – wskazuje na to brzmienie ustawy lub jej cel, gdy na jej wsteczne działanie nie wskazuje brzmienie a rezultat wykładni funkcjonalnej. v Kolizja norm nieobjętych zasadą nieretroakcji n a. Ochrona praw nabytych – sam fakt uchylenia normy wyznaczającej określony typ stosunku prawnego nie powoduje zgaśnięcia konkretnych stosunków prawnych. b. Gdy późniejsza norma reguluje treść stosunku prawnego inaczej niż norma wcześniejsza, wtedy o zasięgu czasowym obowiązywania tych norm decyduje rodzaj regulowanego stosunku prawnego.
Kryterium, według którego dokonuje się podziału na dobrą i złą wiarę, jest stan psychiczny (nastawienie) osoby odnoszący się do jej wiedzy o istnieniu jakiegoś stosunku prawnego lub wynikającego z niego prawa podmiotowego. Domniemanie dobrej wiary Wynika z art. 7 kodeksu cywilnego zgodnie z którym – jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
14. Prawo podmiotowe – pojęcie i rodzaje: Zespół uprawnień przyznanych podmiotowi prawa przez obowiązujące prawo, służących zabezpieczeniu jego interesów i dających mu pewną swobodę kształtowania stosunków prawnych. Rodzaje praw podmiotowych: przykładowe prawa podmiotowe to prawo własności, prawo najmu, prawo do spadku. h a. Prawa bezwzględne – skuteczne wobec wszystkich, na wszystkich spoczywa obowiązek nieingerowania w sferę spraw określonych prawem podmiotowym np. prawo własności, prawo podmiotowe chroniące dobra osobiste. Muszą być wyrażone w ustawie. Wskutek naruszenia uprawnionemu przysługuje roszczenie mające na celu ochronę jego praw. n b. Prawo względne – skuteczne wobec określonych podmiotów np. stosunki zobowiązaniowe, w których wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, polegającego na różnego rodzaju zachowaniach. k c. W zobowiązaniach realnych – podmioty takiego stosunku prawnego ustalane są pośrednio, przez wskazanie określonej sytuacji prawnej w odniesieniu do rzeczy. Zobowiązanym staje się każdoczesny podmiot określonej sytuacji prawnorzeczowej. Dominujące uprawnienie względne jest sprężone z uprawnieniem bezwzględnym. np. dożywocie art. 910, najem mieszkania art. 690 k.c., d. e. Prawo akcesoryjne (niesamoistne ) – zostały skonstruowane dla umocnienia innych praw podmiotowych, ich istnienie i treść zależy od innych praw podmiotowych, z którymi są funkcjonalnie związane np. prawem bezwzględnym jest zastaw, hipoteka a względnym poręczenie. j f. Prawa związane – podmiotem prawa związanego może być tylko podmiot określonego prawa wolnego. Prawa związane nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego. Można je przenosić na inne podmioty tylko łącznie z prawem, z którym są związane, np. służebność gruntowa. n g. Prawa majątkowe – wyróżnia je interes, które realizują. Do praw majątkowych zalicza się prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowo-małżeńskie, własność intelektualna. Aby uznać prawo podmiotowe za majątkowe trzeba mieć na względzie jego typową doniosłość majątkową. Prawo własności zawsze będzie traktowane jako prawo majątkowe. n h. Prawa niemajątkowe – należą do nich prawa osobiste i prawa rodzinne niemajątkowe. Niezbywalne i niedziedziczone. j i. Prawa przenoszalne – prawa majątkowe, które można przenieść na inne podmioty. j. k. Zbywalność – podmiot uprawniony ma kompetencję do przeniesienia przysługującego mu prawa podmiotowego w drodze czynności prawnej na inne podmioty. Podmioty nie mogą przekształcać prawa podmiotowego skonstruowanego jako zbywalne lub niezbywalne na niezbywalne lub zbywalne. Natomiast dopuszczalne jest zobowiązanie się uprawnionego wobec jakiejś osoby, że nie dokona on oznaczonych rozporządzeń prawem zbywalnych – naruszenie tego zobowiązania spowoduje odpowiedzialność odszkodowawczą. n l. Dziedziczność – po śmierci uprawnionego prawa przechodzą na osoby wskazane w ustawie lub testamencie. Żadne czynności prawne uprawnionego nie mogą pozbawić cechy dziedziczenia prawa podmiotowego. W granicach wskazanych prawem spadkowym spadkodawca może zdecydować o losie przysługujących mu praw podmiotowych po swojej śmierci. j m. Prawa nieprzenoszalne – prawa niemajątkowe, których nie można przenieść na inne podmioty. n. o. Prawa tymczasowe – ich funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa przyszłego prowadzącego dopiero do ostatecznego zaspokojenia określonych potrzeb podmiotu uprawnionego. Chroni interes podmiotów związany z oczekiwaniem na prawa przyszłe tzw. prawa ostateczne. 15. Sposoby nabycia praw podmiotowych:
a. Nabycie pochodne – nabywca uzyskuje prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego to prawo przenosi. Skuteczność nabycia zależy od tego czy przenoszącemu przysługiwało przenoszone prawo. h b. Nabycie pierwotne – nabywca uzyskuje prawo, które wcześniej nie istniało lub uzyskuje je samodzielnie, czyli bez woli poprzednika z mocy zdarzeń wskazanych ustawą np. zasiedzenie. h c. Pod tytułem szczególnym (sukcesja singularna) – (pochodne) dochodzi do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych. Skuteczność takiego nabycia rozważa się odrębnie do każdego z przenoszonych praw. h d. Pod tytułem ogólnym (sukcesja uniwersalna) – (pochodne) nabycie całego lub części jakiegoś majątku na podstawie jednego zdarzenia prawnego. Jest przewidziana tylko w przypadkach wyrażonych w ustawie. Prowadzi do nabycia praw i obowiązków związanych z nabyciem majątku, nabywca wchodzi w całą sytuację prawną swojego poprzednika np. dziedziczenie. h e. Nabycie translatywne – nabywca uzyskuje prawo o treści niezmienionej. Również, gdy do przesłanek pierwotnych nabycia prawa ustawa włącza jego uprzednie istnienie. h f. Nabycie konstytutywne – jednocześnie z nabyciem powstaje prawo podmiotowe. Może być uzależnione od uprzedniego istnienia prawa, gdy nabywca uzyskuje z mocy ustawy prawo podmiotowe o węższym zakresie, więc inne niż przysługiwało poprzednikowi. Utrata praw podmiotowych: a. Wygaśnięcie – wskutek zdarzeń wskazanych w ustawie. b. Przeniesienie – utrata praw po stronie przenoszącego. a c. Połączenie praw i obowiązków – confusio , jeżeli nastąpi połączenie w rękach tej samej osoby prawa i sprężonego z nim obowiązku to prawo podmiotowe traci swój społeczny sens. Stosunek cywilnoprawny Aby mówić o stosunku cywilnoprawnym potrzeba po jednej stronie prawo podmiotowe a po drugiej stronie odpowiadający mu obowiązek. a Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego; nie są więc nimi stosunki między podmiotami a przedmiotami tego prawa (np. stosunkiem cywilnoprawnym jest stosunek kupujący – sprzedający, a nie jest nim stosunek właściciel – rzecz). Stosunki cywilnoprawne charakteryzują się równorzędnością stron (brak prawnej podległości między stronami), ich autonomią (wolność wstąpienia w stosunek prawny i jego kształtowania), a ochrona interesów stron jest gwarantowana przez prawo do sądu. Stosunek cywilnoprawny powstaje, zmienia się i ustaje wskutek zdarzeń cywilnoprawnych. Stosunek cywilnoprawny dzieli się na: k Prosty – tylko jednej stronie przysługują prawa podmiotowe, z którym korelatywne sprężony jest obowiązek lub obowiązki drugiej strony np. współwłaściciele rzeczy skradzionej żądają jej zwrotu od złodzieja. Złożony – każdej stronie przysługuje prawo podmiotowe skuteczne wobec drugiej strony. Podmioty tych stosunków występują w podwójnej roli: osób uprawnionych i związanych. Ich prawa i obowiązki są ze sobą sprężone. Złożony stosunek prawny jest kumulatywną i funkcjonalną związaną całością np. umowy wzajemne takie jak umowa sprzedaży art. 535 k.c.
16. Normatywne postacie praw podmiotowych: a. Uprawnienia bezpośrednie - możność korzystania z danego dobra na rozmaite sposoby; wolność prawnie chroniona; powszechność obowiązku zaniechania jakiegoś postępowania wobec uprawnionego, k b. Roszczenia - konkretyzacja uprawnienia co do treści i podmiotu; wymagalność zaskarżalność, j c. Uprawnienia kształtujące - kompetencja do zmiany lub zakończenia stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną, bez udziału drugiej strony tego stosunku prawnego np. prawo odstąpienia od umowy, wypowiedzenia stosunku prawnego, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli itp. k
Przynależność – należy odróżnić od części składowej. Jest odrębną rzeczą ruchomą, która pozostaje w związku z inną rzeczą ruchomą lub nieruchomą, nazywaną rzeczą główną. Przynależność zachodzi wtedy, gdy: n a) Właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba. b) Przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem. c) Jest z rzeczą główną w faktycznym i stałym związku zgodnie z jej przeznaczeniem. Przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną nie powoduje utraty charakteru przynależności. Czynności prawne dotyczące rzeczy głównej odnoszą skutek także względem przynależności, jeżeli czynności te nie zawierają w tej mierze innych postanowień, ponieważ przynależność jest samoistna, dlatego nie musi dzielić losów prawnych rzeczy głównej, np. koło zapasowe, kluczyki do samochodu są przynależnościami, które w braku odmiennej umowy zostanę sprzedane razem z samochodem, chyba, że dojdzie do zastrzeżenia nie zbywania tych rzeczy. j Nie dotyczy to np. Egzekucja skierowana na nieruchomość dotyczy również jej przynależności. Hipoteka na nieruchomość dotyczy również jej przynależności.
19. Rzeczy oznaczone co tożsamości oraz co gatunku: Rzeczy oznaczone co do gatunku – określone według cech rodzajowych np. wyścigowy zegar ścienny, samochód osobowy. k Rzeczy oznaczone co do tożsamości – odnoszą się do indywidualnie wskazanego przedmiotu. Są przedmiotem stosunków prawnorzeczowych, np. Stadion Narodowy w Warszawie, samochód z określonymi numerami, nieruchomości. 20. Przedsiębiorstwo (pojęcie, skład, zbycie, odpowiedzialność za długi): Przedsiębiorstwo – trzy różne znaczenia: a. Oznaczenie jakichś podmiotów prawa cywilnego. b. Oznaczenie jakiejś działalności. c. Oznaczenie jakiegoś przedmiotu czynności lub stosunku prawnego. W myśl art. 55^1 k.c., przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. m Pojęcie przedsiębiorstwa obejmuje min: skład przedsiębiorstwa a. Nazwę indywidualizującą całe przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części b. Własność nieruchomości lub rzeczy ruchomej w tym urządzeń, materiałów, towarów, wyrobów c. Prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości. d. Wierzytelności innego rodzaju, wszelkie prawa wynikające z papierów wartościowych jak akcje, obligacje, e. Koncesje, licencje, zezwolenia. f. Tajemnice przedsiębiorstwa, czyli nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne. g. Patenty i inne prawa własności przemysłowej. h. Majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne. i. Księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności. Zbycie przedsiębiorstwa Dokonuje się jedną czynnością prawną obejmującą jeden przedmiot jakim jest przedsiębiorstwo. Powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, zastrzeżonej pod sankcją nieważności.
Możliwe jest zbycie przedsiębiorstwa w formie aktu notarialnego, który spełnia wszystkie przesłanki formy pisemnej poświadczonej notarialnie. Jeżeli zbywca jest ujawniony w odpowiednim rejestrze – zbycie, wydzierżawienie lub ustanowienie na nim użytkownika powinno być do takiego rejestru wpisane. Odpowiedzialność za długi związane z przedsiębiorstwem Odpowiedzialność zbywcy przedsiębiorstwa a. Umowa o zbycie przedsiębiorstwa nie powoduje przejęcia długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ponieważ nie są one składnikami przedsiębiorstwa. b. a c. Przejęcie długów wymaga zgody wierzyciela (art. 519 k.c) która ma chronić wierzyciela, którego łatwo byłoby pozbawić możliwości zaspokojenia jego wierzytelności przenosząc dług na osobę niewypłacalną. d. a e. Często umowa zbycia zawierana jest bez zgody wierzyciela na przejęcie długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a więc zbywca nie zostaje z nich zwolniony. f. a g. Nabywca jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem działalności lub gospodarstwa rolnego. h. a i. Kumulatywne przystąpienie do długu – bez zgody wierzyciela odpowiedzialność solidarna nabywcy nie może być umową zbywcy z nabywcą ani uchylona, ani ograniczona. Nabywca a. Nie odpowiada za zobowiązania, o których w chwili nabycia nie wiedział pomimo zachowania należytej staranności. m b. Odpowiedzialność solidarna jest ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa.
21. Zdolność prawna osób fizycznych (nasciturus, uznanie za zmarłego, sądowe stwierdzenie zgonu): Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. j Nasciturus Płód ludzki, „mający się urodzić”. Posiada warunkową zdolność prawną pod warunkiem zawieszającym, że nasciturus urodzi się żywy. Warunkowa zdolność prawna – prawa podmiotowe mogą być jedynie zabezpieczone w oczekiwaniu czy dziecko urodzi się żywe i w następstwie tego nabędzie je definitywnie. Dziecko nienarodzone należy potraktować jako już urodzone, ilekroć chodzi o jego korzyści. Sądowe stwierdzenie zgonu Postanowienie orzekające stwierdzenie zgonu wydaje sąd, gdy nie sporządzono aktu zgonu, gdy dojdzie do przekonania, że śmierć danej osoby jest niewątpliwa w wyniku postępowania dowodowego. W postanowieniu sąd ściśle oznacza chwilę śmierci zmarłego przyjmując najbardziej prawdopodobną chwilę. Wystarczy, aby zespół towarzyszących okoliczności wskazywał na niewątpliwą śmierć człowieka. Uznanie za zmarłego Postanowienie orzekające uznanie za zmarłego wydaje sąd, gdy człowiek zaginął. Gdy mimo upływu określonego w ustawie terminu i przeprowadzonego odpowiedniego postepowania wyjaśniającego nie da się ustalić czy dana osoba żyje czy nie. Ma charakter konstytutywny – dopiero decyzja sądu wywołuje skutki prawne, nie od momentu wydania orzeczenia o uznaniu za zmarłego, ale od momentu ziszczenia się zdarzeń w orzeczeniach tych ustalonych. k Zaginiony może być uznany za zmarłego 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących informacji jeszcze żył. Termin może ulec zmianie w zależności od wieku zaginionego. Gdy zaginiony kończy 70 lat termin skraca się do lat
- Natomiast nie można uznać za zmarłego kogoś kto przed końcem roku kalendarzowego ukończyłby on 23 lata. Sąd oznacza chwilę przypuszczalnej śmierci, którą stosowanie do okoliczności uznał za najbardziej prawdopodobną a w braku takich danych pierwszy dzień, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeżeli w orzeczeniu ustalono tylko dzień śmierci przyjmuje się, że zaginiony zmarł o godz. 24.
W razie naruszenia lub zagrożenia prawa osobistego uprawnionemu służą środki ochronne w postaci powództwo: a a. Ustalenie – orzeczenie ustalające, że określone prawo osobiste zostało naruszone czasami wystarczy, aby zapobiec dalszym jego naruszaniu. b. a c. Zaniechanie – gdy doszło do naruszenia lub istnieje zagrożenie ich naruszenia, dopuszczalne tylko wtedy, gdy istnieje uzasadniona obawa dalszych naruszeń. d. a e. Usunięcie skutków naruszenia – gdy nastąpiło już naruszenie dobra osobistego, ewentualnie obok roszczenia o zaniechanie. Usunięcie skutków może polegać na złożeniu oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, można żądać zaniechania dalszych naruszeń jego dóbr osobistych oraz usunięcia skutków naruszenia dotychczasowych. f. a g. Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę na cel społeczny – kompensacyjny charakter zadośćuczynienia pieniężnego. Należy przez to rozumieć odpowiednią sumę pieniężną przyznawaną przez sąd z tytułu doznanej krzywdy temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone z tytułu doznanej krzywdy. Czasami pokrzywdzony może nie chcieć uzyskać korzyści majątkowej z tytułu naruszenia jego dobra osobistego, dlatego może żądać zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez siebie cel społeczny. Istnieje dopuszczalność kumulatywnego stosowania tych roszczeń. h. a i. Odszkodowanie – ochrona interesów majątkowych, naruszonych w związku z dobrami osobistymi. Regulowane przez właściwe przepisy prawa zobowiązań.
24. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych. Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków tzn. do posiadania praw i do bycia zobowiązanym do wypełnienia określonych obowiązków. Nie można się jej zrzec, pozbawić ani ograniczyć. Ma się ją od chwili urodzenia i trwa aż do śmierci. Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciąganiania zobowiązań. Osoba mająca zdolność prawną może dokonywać we własnym imieniu czynności prawnych mających na celu powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego. 25. Rodzaje zdolności do czynności prawnych osób fizycznych Pełna zdolność do czynności prawnych: Przysługuje osobie która ukończyła 18-sty rok życia i nie są w żaden sposób ubezwłasnowolnione. Taka osoba może w sposób prawnie wiążący i ważny samodzielnie podejmować różne działania które przez prawo rozumie się jako czynność prawną. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych: przysługuje osobie od 13-18 roku życia oraz osoby powyżej 18-stego roku życia częściowo ubezwłasnowolnione. Taka osoba może zaciągać zobowiązania i rozporządzać majątkiem np. zawierać różne umowy, ale tylko za zgodą swojego pełnoprawnego opiekuna. Brak zdolności do czynności prawnej: osoby poniżej 13 roku życia i osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, nie mogą zaciągać żadnych zobowiązań nawet za zgodą rodziców**.
- Osoby prawne ( pojęcie, reprezentacja): Pojęcie osoby prawnej:** Każda osoba prawna na wzór osób fizycznych wyposażona jest w zdolność prawną tzn. może mieć własne prawa i obowiązali, nabywać je albo zbywać we własnym imieniu, ma odrębny majątek i odpowiada swoim majątkiem za niewykonanie zobowiązań. Osobą prawną jest również Skarb Pastwa. Osobę prawną charakteryzuje nazwa i siedziba. Osoby prawne nie mają wielu praw i obowiązków o charakterze cywilnym. Nie mogą na przykład sporządzać testamentów czy być spadkodawcą. Osoba prawna zawsze ma pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych, czyli nie może zostać ich pozbawiona i nie można jej tych zdolności ograniczyć. Reprezentacja osoby prawnej: O reprezentacji osoby prawnej mówi art. 38 kc tzn. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na jej statucie. Reprezentacja cywilna dotyczy występowania za lub w imieniu osób prawnych
w sprawach prawa cywilnego. Np. Jeśli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów albo z braku w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania sąd ustanawia dla niej kuratora.
27. Rodzaje osób prawnych: Skarb Państwa- odpowiada sam za swoje zobowiązania. Mogą nimi być między innymi przedsiębiorstwa bankowe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, Fundacje, uczelnie, Narodowy Bank Polski. Skarb Państwa działa przez jednostki organizacyjne, kierownicy tych jednostek nie tylko zarządzają powierzonym im mieniem państwowym ale również reprezentują Skarb Państwa Samorządowe osoby prawne: a. Gminy - jako osoba prawna ma swój własny majątek, którym nie odpowiada za zobowiązania innych komunalnych osób prawnych. b. Związki międzygminne - są wyposażone w osobowość prawną (art.65 ust. 2) nabywają ją po zarejestrowaniu w specjalnym rejestrze. c. Powiat - powiatowe osoby prawne mają własne mienie i odpowiadają nim za swoje zobowiązania d. Województwo - ma własną osobowość prawną i ma własne mienie, którym dysponuje samodzielnie. Inne osoby prawne: a. Korporacyjne - funkcjonują członkowie którzy poprzez wniesione udziały lub płacone składki tworzą majątek osoby prawnej. b. Fundacyjne - pojawia się instytucja założyciela, który wyposaża osobę prawną w jej pierwotny majątek 28. Skarb Państwa i jednostki Skarbu Państwa, reprezentacja Skarb Państwa : Podmiot cywilnoprawnych praw państwa, z reguły osoba prawna reprezentująca państwo jako właściciela majątku, z wyłączeniem części pozostających we władaniu innych państwowych osób prawnych (m.in. przedsiębiorstw i banków państwowych itp.). Jako osoba prawna w obrocie prawnym jest równoprawna z innymi osobami prawnymi i fizycznymi Skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych jednostek gospodarczych będących osobami prawnymi samodzielnie gospodarującymi częścią mienia ogólnonarodowego np. przedsiębiorstwa państwowe i spółki skarbu państwa, podobnie jak one nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania skarbu państwa. Skarb państwa odpowiada głównie za jednostki budżetowe. Jednostki Skarbu Państwa: Skarb Państw działa przez jednostki organizacyjne, kierownicy tych jednostek nie tylko zarządzają powierzonym im mieniem państwowym ale również reprezentują Skarb Państwa w stosunkach cywilnoprawnych wobec innych podmiotów tzn. osób prawnych lub fizycznych z wyłączeniem zastępstwa procesowego w sprawach w których Skarb Państwa reprezentuje Prokuratoria Generalna. Również Urzędy państwowe których kierownicy reprezentują Skarb Państwa, udzielają pełnomocnictw kierownikom podporządkowanych im jednostek organizacyjnych do reprezentowania Skarbu Państwa. Organy te reprezentują Skarb Państwa w odniesieniu do powierzonego im mienia państwowego oraz w zakresie zadań ich urzędników określonych w odpowiednich przepisach. 29. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi str. W prawie polskim jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej są: a. spółka jawna, b. spółka partnerska, c. spółka komandytowa,
Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych: a. oświadczenia woli. b. orzeczenia sądu. c. decyzje administracyjne. Skutki zdarzeń cywilnoprawnych mogą przejawiać się w: a. w powstaniu stosunku cywilnoprawnego. b. w zmianie jego podmiotu. c. w zmianie treści. d. w zgaśnięciu.
33. Czynność prawna (pojęcie, oświadczenie woli, rodzaje czynności prawnych): Czynność prawna to stan faktyczny, które zawiera co najmniej jedno oświadczenie woli. Umowa jest najczęstszym przykładem czynności prawnej. Oświadczenie woli jest jedynym koniecznym element każdej czynności prawnej. Oświadczenie woli musi być przedłożone drugiej stronie. Jedynym wyjątkiem jest testament, to jedyne jednostronne oświadczenie woli. Każda forma oświadczenia woli jest ważna o ile będzie przedłożona drugiej stronie. Dowolność występuje jednak tylko wtedy gdy przepis przewidziany do tej umowy nie stanowi inaczej. Rodzaje czynności prawnych: a. jednostronne czynności - złożenie oświadczenia woli tylko jednej strony np. testament. b. umowy - zgodne oświadczenie dwóch lub więcej stron. c. uchwały - obejmują oświadczenia woli więcej niż jednego podmiotu. Nie wszystkie głosy jednak muszą być jednoznaczne. Wystarczy większość głosów. d. za zgodą osoby trzeciej - ustawa niekiedy wymaga zgody osoby trzeciej, która nie jest uczestnikiem czynności. e. niewymagające zaadresowania ich nikomu - np. testament. f. wymagające publicznego oświadczenia - np. przyrzeczenie. g. wymagają zakomunikowania organom państwa. h. realne - poza oświadczeniem woli zmian władztwa nad rzeczą. i. konsensualne - poprzez samo oświadczenie woli. j. między żyjącymi na wypadek śmierci. k. zobowiązujące - zobowiązanie dłużnika do świadczenia. l. rozporządzające - tzw. Rozporządzenie. m. podwójnym skutku - zobowiązująco-rozporządzające np. umowa sprzedaży, bo płatność i wydanie rzeczy. **n. Przysparzające. o. Upoważniające.
- Swoboda umów, czynności nazwane i nienazwane:** Artykuł 353 kodeksu cywilnego stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. k Zgodnie z art. 353 KC zasada swobody umów wiąże się z czterema cechami: a. swoboda decydowania o zawarciu lub nie zawarciu kontraktu, b. dowolność w wyborze kontrahenta, c. treść umowy może być formułowana dowolnie przez strony d. swobodnego wyboru formy umowy. W ramach swobody umów strony mogą: a. zawrzeć umowę na zasadach określonych w kodeksie; b. zawrzeć umowę wprowadzając do niej pewne zmiany (np. klauzule, dodatkowe zastrzeżenia umowne itp.) c. zawrzeć umowę modyfikując jej treść z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 353 KC. Ograniczenie swobody umów występuje gdy istnieją generalne zakazy dokonywania danej czynności prawnej lub gdy ustawa wymaga indywidualnej decyzji administracyjnej. m Czynności nazwane – są to czynności, które posiadają regulację ustawową.
m Czynności nienazwane – są to czynności, nie uregulowane w ustawie. Charakteryzują się zasadniczą swobodą umów.
35. Forma czynności prawnych (rodzaje, źródło wymogu formy szczególnej): Z zastrzeżeniem dla wyjątków w ustawie przewidzianych, wola może być wyrażona przez każde zachowanie osoby składającej oświadczenie woli. Może być to: a. forma językowa- ustna. b. forma pozajęzykowa- wymaga uwzględnienia kontekstu np. kiwnięcie głową. c. forma dokumentowa- np. nagranie, rejestracja fotograficzna, płyta CD, pendrive. d. forma pisemna- podpis. e. forma pisemna z poświadczeniem daty. f. forma pisemna z poświadczeniem podpisu- urzędowe poświadczenie podpisu, musi być stwierdzona własnoręczność. g. akt notarialny. h. forma elektroniczna- jest formą polegającą na wymianie oświadczeń woli w formie elektronicznej, zazwyczaj jest to e-mail. 36. Skutki niezachowania formy czynności Forma zastrzeżona pod rygorem nieważności - niezachowanie powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej np. ustne poręczenie. Forma zastrzeżona dla wywołania określonych skutków - niezachowanie nie powoduje nieważności czynności a jedynie niewystąpienie niektórych wskazanych konsekwencji prawnych, które wystąpiłyby, gdyby była ona zachowana np. ustna umowa przedwstępna, druga strona może żądać naprawienia szkody powstałej, a w umowie notarialnej przedwstępnej druga strona może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej. Forma zastrzeżona dla celów dowodowych - konsekwencje wyłącznie na płaszczyźnie procesowej. Jeśli jest forma pisemna nie potrzeba zeznań, gdyż dokument jest ważniejszy. 37. Forma czynności prawnej zastrzeżona dla celów dowodowych: Polega na zakazie korzystania przez strony w razie sporu z dowodu z przesłuchania stron i z zeznań świadków dla wykazania, że czynność prawna o określonej treści została dokonana (art.74 § 1 kc ). Środki dowodowe są dopuszczalne w następujących przypadkach wskazanych w art. 74§2 kc : -jeśli obie strony wyrażają na to zgodę - wobec istniejącego między nimi konfliktu interesów to się nie zdarza. -jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą dokumentu -jeżeli żąda tego konsument w sporze przedsiębiorcą Jeżeli forma pisemna, dokumentowa lub elektroniczna jest zastrzeżona dla oświadczenia jednej ze stron , w razie jej niezachowania dowód z zezna świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności jest dopuszczalny również na żądanie drugiej strony o czym mówi art. 74 §3 kc 38.Elementy (składniki) czynności prawnych: Essentialia negotii : elementy przedmiotowo istotne. Ustawowo wyróżnione cechy według których dokonuje się kwalifikacji konkretnej czynności prawnej do ustawowo wyróżnionych typów czynności prawnych, np. do cech umowy sprzedaży należy zobowiązanie się jednej strony do przeniesienia własności i wydania rzeczy w zamian za zobowiązanie się drugiej strony do zapłaty ceny. Naturalia negotii : elementy przedmiotowo nieistotne. Określają skutki prawne dokonania czynności prawnej określonego typu. np. przepisy o odpowiedzialności za wady rzeczy sprzedanej. Accidentalia negotii: elementy dodatkowe. Charakteryzuje się tym, że w odróżnieniu od naturalia negotii zastrzeżenie ich w treści czynności prawnej stanowi konieczną przesłankę wystąpienia wskazanych w nich skutków prawnych a w przeciwieństwie do essentialia negotii nie określają cech swoistych dla danego typu czynności prawnej. Ich rola w procesie kwalifikacji czynności prawnych jest bierna.
Jak długo wiąże oferta? Jeśli oferta została złożona w obecności drugiej strony, to przestaje obowiązywać jeśli odpowiedź nie została przyjęta niezwłocznie. Jeśli oferta została złożona niebezpośrednio np. za pomocą listu, oferta przestaje obowiązywać z upływem czasu, w którym oferent mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez uzasadnionego opóźnienia. k Aukcja i przetarg mają na celu zebranie kandydatów do zawarcia umowy i wybranie tego, który organizatorowi najbardziej odpowiada.m Aukcja polega na jednoczesnej obecności wszystkich kandydatów i licytowaniu się ich. Najczęściej dotyczy sprzedaży jakiegoś przedmiotu. n Przetarg polega na niejawnym składaniu propozycji organizatorowi, który ostatecznie wybierze kontrahenta. Przed rozpoczęciem procedury musi zostać wpłacone wadium za uczestnictwo. Jeżeli uczestnik wygrany nie chce zawrzeć umowy to wadium zostaje dla organizatora. Jeśli organizator odmawia zawarcia umowy to musi oddać wadium 2x. j Wadium – ma charakter dodatkowego zastrzeżenia wypłacenia określonej sumy pieniędzy przez uczestników aukcji lub przetargu. 42. Wady oświadczeń woli- brak świadomości lub swobody, pozorność, błąd, podstęp, groźba: Brak świadomości lub swobody Art. 82 Brak świadomości i swobody przy wyrażaniu woli – powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej. a Pozorność Oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Bezwzględnie nieważne. To zawarcie umowy bez chęci wywołania określonej czynności prawnej. Może dotyczyć tylko umów lub oświadczeń woli jednostronnych składanych innej osobie. Strony czynności pozornej mogą dokonać czynności ukrytej, która zgodnie z ich zamiarem ma wywołać określone w niej skutki prawne. a Błąd Oznacza mylne wyobrażenie strony o treści czynności prawnej. Nie powoduje nieważności czynności prawnej, a stanowi postawę uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia. Błąd musi być istotny. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby osoba nie działała pod wypływem błędu, nie złożyłaby oświadczenia tej treści. k Podstęp Polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd w celu skłonienia jej do złożenia jakiegoś oświadczenia woli. Jest to również świadome przemilczenie pewnych informacji, gdy istniał obowiązek ich udzielenia. Stanowi postawę uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia. Istnieje możliwość powołania się na podstęp osoby trzeciej. aa Groźba Zapowiedź wyrządzenia komuś jakiegoś zła, w przypadku gdyby nie złożył oświadczenia woli. Osoba znajduje się w sytuacji przymusowej. Różni się od podstępu tym, że osoba wie o narzuconej decyzji. Groźba musi być bezprawna, aby osoba składająca oświadczenie woli mogła upominać się o uchylenie skutków prawnych. Skutki oświadczenia woli z wadami: bezwzględną nieważność - oznacza, że czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości jej przywrócenia ważności; polskie prawo cywilne przewiduje nieważność oświadczenia woli złożonego w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji albo wyrażenie woli, jak również oświadczenia woli złożone za zgodą drugiej strony dla pozoru, wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną), co oznacza, że czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona przez osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. Jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie, następuje jej konwalidacja, czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny.
43. Następstwa wadliwych oświadczeń woli:
Jeśli ktoś złożył oświadczenie woli pod wpływem błędu, podstępu lub groźby to przysługuje mu prawo do uchylenia się od skutków prawnych tego oświadczenia. Prawo to wykonuje uprawniony, przez złożenie kolejnego oświadczenia, które wyraża decyzję uchylenia się od skutków prawnych tego oświadczenia. l Oświadczenie woli o uchyleniu wymaga formy pisemnej, która jest zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych. Oświadczenie to musi być złożone drugiej stronie pierwotnej czynności prawnej. Zazwyczaj może to nastąpić bez organu orzekającego, chyba że przepisy stanowią inaczej. Sąd rozstrzyga spory czy zaszły przesłanki ważnego uchylenia. W pozytywnym przypadku wszystkie skutki, które zaszły, nawet wstecz, są nieważne. Skutki oświadczenia woli z wadami: bezwzględną nieważność - oznacza, że czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości jej przywrócenia ważności; polskie prawo cywilne przewiduje nieważność oświadczenia woli złożonego w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji albo wyrażenie woli, jak również oświadczenia woli złożone za zgodą drugiej strony dla pozoru, wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną), oznacza, że czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona przez osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. Jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie, następuje jej konwalidacja, czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny.
44. Przedstawicielstwo: Dokonanie czynności prawnej z osobą trzecią wywołując skutki w sferze reprezentowanego. Przedstawiciel działa w cudzym imieniu, ale z bezpośrednim skutkiem. Przedstawiciel musi mieć odpowiednie umocowanie. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe)) np. rodzice są z mocy ustawy przedstawicielami małoletniego dziecka, lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Źródłem umocowania przedstawicielstwa ustawowego są inne zdarzenia prawne niż czynność prawna reprezentowanego. 45. Pełnomocnictwo : Czynność prawna, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające osobę do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawa. Pełnomocnictwo może być udzielane w dowolnej formie, z wyjątkiem dwóch sytuacji: m Jeżeli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnej dla której pod sankcją nieważności przewidziana została forma szczególna. W takim przypadku pełnomocnictwo musi być udzielone w tej samej formie. l Jeżeli dla określonych rodzajów pełnomocnictw szczególny przepis wymaga szczególnej formy. Pełnomocnik musi mieć zdolność do czynności prawnych, jednak wystarczy ograniczona zdolność. Mocodawca może udzielić pełnomocnictwa do dokania tylko takich czynności prawnych jakich sam mógłby dokonać w imieniu własnym i nie ma charakteru osobistego. Dopuszczalne są następujące typy pełnomocnictw: j ogólne : obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu rodzajowe : wskazuje określoną kategorię czynności prawnych do których umocowany jest pełnomocnik szczegółowe : dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej np. sprzedaż nieruchomości. , Czynność “z samym sobą” Mówi się o tym w sytuacji gdy osoba A występuje we własnym imieniu i jest reprezentantem osoby B która jest drugą stroną czynności prawnej lub gdy A nie jest stroną umowy ale jest reprezentantem osoby B i C, wtedy pojawia się obawa że pełnomocnik nie będzie dbał dobrze o interesy mocodawcy, z tego względu art. 108 kc wyłącza dopuszczalność występowania takiej osoby w roli pełnomocnika. m
Przerwa biegu przedawnienia : Bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed właściwym organem powołanym do rozstrzygnięcia sporów lub egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia bądź zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczeń (chodzi tu o czynności dokonywane przed sądem). Czynności te mogą polegać np. na wniesieniu pozwu do sądu, przez uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której roszczenie przysługuje, przez wszczęcie mediacji. Zawieszenie biegu przedawnienia jest wynikiem okoliczności utrudniających lub uniemożliwiających dochodzenie roszczeń. Mogą wynikać ze stosunków między określonymi osobami np. więziami rodzinnymi. Wyróżniamy 3 rodzaje roszczeń: a. roszczenia przysługują dzieciom przeciwko rodzicom tzn. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez cały czas trwania władzy rodzicielskiej. n b. roszczenia które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko tym którzy sprawują opiekę lub kuratelę tzn. Zawieszenie na czas sprawowania opieki bądź kurateli m c. roszczenia przysługującemu jednemu małżonkowi przeciwko drugiemu tzn. Zawieszenie na czas trwania małżeństwa. m d. Zawieszenie biegu przedawnienia ma na celu niedoprowadzenie do wrogości między członkami rodziny.
49. Terminy zawite : Szczególny rodzaj terminu stanowczego, charakteryzujący się dużym rygorem prawnym, przejawiającym się w tym, że niepodjęcie określonej czynności przez uprawniony podmiot w okresie zakreślonym tym terminem, powoduje definitywne wygaśnięcie przysługującego podmiotowi prawa do tej czynności. a Rodzaje : a. terminy do dochodzenia spraw przed organem np. Do dochodzenia roszczeń b. terminy do dokonania czynności pozasądowych np. Terminy do dokonywania zawiadomień c. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np. Wygaśnięcie służebności gruntowej Skutki: Upływ terminy zawitego powoduje wygaśnięcie uprawnienia. Sąd bierze prekluzje pod uwagę z urzędu a nie na zarzut podniesiony przez tego przeciwko komu kieruje się uprawnienie poddane prekluzji. W pewnych sytuacjach dopuszcza się podniesienie zarzutu mimo upływu terminu zawitego np. Zarzut przeciwko rękojmi może być podniesiony także po upływie oznaczonego w ustawie terminu, jeżeli przed jego upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie.
