Notatki przygotowujące do Matury z języka Polskiego., Notatki z Język polski

Pobierz Notatki przygotowujące do Matury z języka Polskiego. i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! 4 | MT OSYZYFIE zasiał w „Mitologii" Jana Parandowskiego umieszczony pośród legend tu , wiódł bardzo szczęśliwe życie, ponieważ jego ziemie były piękne i zasobne. s qona ć Ę Ę ś JGARESKE go na swojego ulubieńca, dlatego był zapraszany na wszystkie uczty odbywające się na Olimpie, na których spożywał razem z bogami ambrozje i nektar. Po powrotach RM z biesiad na Olimpie lubił opowiadać o sprawach, o których dyskutowali Pewnego razu władca | | bardzo poufną informację, JE aiepe a nawe przez co sam Zeus miał piwnic ZONY wysłał do Syzyfa bożka śmierci Tanatosa, jednak Syzyf uwięził Tanatosa w Rozgniewany Zeus wysłał walecznego Aresa na pomoc Tanatosowi. Pierwszą ofiarą Tanatosa był Syzyf, jednak umierając powiedział żonie, aby nie pochowała jego ciała, wiedział bowiem, że dusza należąca do ciała, które nie jest pogrzebane, nie może | dostać się do państwa umarłych. Błąkał się nad brzegami tak długo, że Hades pozwolił mu powrócić na ziemię i | dopilnować swego oi” s Syzyf poszedł, jednak nie miał zamiaru dotrzymać umowy i powrócić do podziemi. Kiedy bogowie przypomnieli sobie o nim postanowiono go surowo ukarać. 4 „od wie każdym razem gdy był już u szczytu ic ŻE głaz się zsuwał i Syzyf musiał wtaczać go od nowa. Dlatego gdy chłopiec przyszedł na świat przekuo mu pięt i orzucono w górach.  3) MIT O PERSEUSZU znalazł się w „Mitologii" Parandowskiego pośród legend argolidzkich. Władca Argos, Akrizjos dowiedział się od wyroczni , że jest mu pisane zginąć z ręki własnego wnuka. Kiedy jego córka Danae urodziła syna Perseusza, umieścił matkę z niemowięciem w skrzyni i wrzucił do morza. Dzięki boskiej opatrzności nie zginęli, ale dotarli na wyspę „ na której rządził król Polidektes, który pokochał piękną Danae. Było to wtedy , gdy Perseusz był już dorosły i sprzeciwiał się związkowi matki z Polidektesem. Król wpadł na pomysł, aby podczas jednej z biesiad oznajmić , że zamierza poślubić Hipodamię , córkę króla Elidy. Perseusz powiedział , że w prezencie ślubnym ofiaruje mu głowę Meduzy. Ucieszyło to Polidektesa, który spodziewał się, że Perseusz zginie i nikt już nie będzie mu stał na drodze do ręki Danae. Perseusz był biedny , ale bohaterski dlatego z pomocą przyszła mu Atena i Hermes. Perseusz wiedział, że nie może spojrzeć na Meduzę, gdyż wtedy zamieniłby się w kamień. ; Użył podstępu , stanął do potwora tyłem, gle obeerycwai wszysto OJ A wtedy z szyi potwora wyskoczył R Gooyiowaiy aron ydy." M | pocenia Tyndareosa. | kreteńskim labiryncie. Tezeusz powiedział, że zabije potwora. Nie udałby mu się ten czyn bez pomocy córki Minosa , Ariadny, która pokochała Tezeusza . Każdy kto wszedł do labiryntu, nie potrafił znaleźć z niego drogi powrotnej. Jednak Ariadna wpadła na pomysł, aby dać Tezeuszowi kłębek nici, którą miał rozplątywać idąc w stronę Minotaura. bić potwora. Wrócił bez problemu, gdyż poruszał się śladem nici. Historia o Prometeuszu została umieszczona przez Jana Parandowskiego w rozdziale mówiącym o narodzinach świata. Niektórzy przypisywali Prometeuszowi, to że stworzył on człowieka z gliny zmieszanejze łzami. ; ZARYS FABUŁY „HAMLETA” WILLIAMA SZEKSPIRA: 1 W tajemniczych okolicznościach umiera ojciec Hamleta, król Hamlet II. Książę Hamlet podejrzewa, że jego ojciec został zamordowany, a winą obarcza stryja Klaudiusza i matkę Gertrudę | III. Hamlet rozmawia z duchem swojego ojca, który opowiada młodzieńcowi, jak został | zamordowany oraz żąda od syna pomsty > IV. - Hamlet postanawia zdobyć dowody zbrodni stryja, przestaje wierzyć komukolwiek | poza jedynym przyjacielem — Horacjem; postanawia udawać szaleńca Ę V. Hamlet zrywa narzeczeństwo ż Ofelią, którą podejrzewa o spisek; jest przekonany, że | ukochana przekazuje informacje o nim stryjowi Klaudiuszowi VI. Hamlet zaprasza do zamku trupę teatralną, którą namawia na odegranie przedstawienia; tematem tej sztuki ma być morderstwo dokonane na jego ojcu, a jej <elem — zdemaskowanie mordercy vn. Hamlet ma możliwość zabicia stryja, ale rezygnuje, ponieważ w tym właśnie momencie Klaudiusz się modli Vim. Podczas rozmowy z matką, Hamlet, będąc przekonanym, że to jego stryj Klaudiusz, zabija podsłuchującego ich marszałka dworu, ojca Ofelii, Poloniusza IX. Stryj Klaudiusz zauważa zmianę w zachowaniu Hamleta; boi się go i postanawia pozbyć się bratanka, wysyłając go do Anglii; Hamletowi towarzyszą dwaj przyjaciele ze studiów, którzy posiadają list z rozkazem zabicia Hamleta, gdy tylko stanie na angielskiej ziemi; książę duński przewiduje tę intrygę, przejmuje list, zmienia jego treść, zamiast swojego imienia wpisując imiona przyjaciół, czyniąc z nich ofiary w, swojej rozgrywki z Klaudiuszem ie x. Podczas nieobecności Hamleta obłąkana Ofelia, która mocno przeżyła rozstanie ze swoim ukochanym, popełnia samobójstwo, które tak naprawdę nie _ jest samobójstwem; Hamlet powraca do Danii akurat w dzień pogrzebu Ofelii; scenę Pogrzebu poprzedza słynna rozmowa Hamleta z grabarzami oraz monolog bohatera 005368, A, ANALIZA WYBRANYCH SATYR ia 0 go, że krytyce: „Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka: wielbi urząd, człowieka.” Króla spotyka zarzut, że nie pochodzi z królewskiej rodziny — wcześniej je. , źle rządzi, ponieważ chce przypochlebić się poddanym, aby go od razu zauważy, że przytoczone w satyrze zarzuty świadczą źle nie o Kosmopolitka, zapatrzona w cudzoziemskie wzorce, płytka, bezmyślnie naśladująca modę, = lubiąca przepych i wystawne życie (nawet ponad stan.) ę Filozofia epoki 1 uważał, że naturalne j oświecenia jest Francja i grono tzw. wielkich encykłopedystów z Wolterem na czele. Z ich filozofii społecznej wyrosła Wielka Rewolucja Francuska, która kończy epokę oświecenia. | EPISTEMOLOGIA: Tyl Kordianowi wykonanie zadania; zost: je aresztowany, a następnie zamknięty w szpitału dla obłąkanych. Wizyta Doktora - szatana. Kordian przed carem i księciem Konstantym - skok ponad bagnetami; spowiedź Kordiana i przygotowanie na śmierć. Spór cara i księcia Konstantego: car chce śmierci Kordiana, Konstanty jego ułaskawienia. Plac Marsowy - Kordian przed plutonem egzekucyjnym. Dramat Jullusza Słowackiego Kordian powstał w roku 1833, w czasie pobytu poety w Genewie, natomiast drukiem ukazał się w roku 1834. Utwór jest uważany za próbę rozrachunku Słowackiego z moralnymi i politycznymi postawami pokolenia, któremu dane było przeżyć powstanie listopadowe, a także za próbę podjęcia na gruncie Ideowo-artystycznym polemiki z optymizmem, jaki emanowat według Słowackiego z dzieł Adama Mickiewicza.Akcja utworu rozpoczyna się w noc sylwestrową 1799 roku (Przygotowanie), kiedy to z kotła, w którym mieszają czarownice I diabły, wychodzą późniejsi przywódcy powstania styczniowego. Scena ta jest jednocześnie politycznym komentarzem całego utworu, zawarta jest w niej również bezpośrednia ocena współczesności. Tworzonym przez szatanów = generałom: Chłopickiernu i Skrzyneckiemu autor zarzuca brak zdolności i umiejętności strategicznych, odwagi, energii i zdecydowania, księciu Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu przesadną ostrożność, zaś Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi odmawia w ogóle prawa do nazywania się poetą ("poeta - rycerz starzec - nic”). Generał Krukowiecki, który podpisał w roku 1831 akt kapitulacji Warszawy, zostaje nazwany przez Słowackiego zdrajcą.Kordian, oprócz bezwzględnej krytyki przywódców powstania listopadowego i oceny samego powstania, jest również polemiką z romantycznymi mitami narodowymi, głównie 2 koncepcją poety-Tyrtajosa i poety-przywódcy narodu. Kordian to również utwór, w którym przedstawił Słowacki historię dojrzewania oraz wizerunek psychologiczny młodego człowieka, postaci tytułowej.Kordian jest przykładem bohatera romantycznego. Dynamiczny - ukazany po raz pierwszy jako piętnastoletni chłopiec, dojrzewa i dorasta w trakcie rozwoju akcji dramatu.Początkowo wrażliwy, uczuciowy, często rozmarzony, nie potrafi odnaleźć się w otaczającym go świecie. Uczucie zawiedzionej miłości oraz brak umiejętności znalezienia celu w życiu powodują prawdziwe zagubienie młodziutkiego Kordiana, nie potrafiącego opanować swych rozbieganych myśli i marzeń, cierpiącego na "chorobę wieku” charakteryzującą się poczuciem bezsensu życia, bezcelowości wszelkich aktywnych działań, uczuciem nudy I pustki egzystencjalnej. Stary sługa, Grzegorz, usiłuje myśl Kordiana skierować na "zdrowe” tory, opowiada mu więc trzy historie: pierwszą o Janku, co szył psom buty, drugą o walkach napoleońskich w Egipcie, których był uczestnikiem, trzecią o Kazimierzu, który będąc w rosyjskiej niewoli, w samobójczym porywie zabił tatarskiego pułkownika. Grzegorzowi udaje się nawet chwilowo zainteresować chłopca opowiadanymi historiami, jednak zapał opuszcza go bardzo szybko i znowu popada w melancholijne otępienie. Dopełnieniem tragicznej biografii chłopca jest nieszczęśliwa miłość do Laury, która kończy się próbą popełnienia przez Kordiana samobójstwa.Podróże Kordiana po Europie to czas dojrzewania duchowego bohatera, konfrontacji młodzieńczych ideałów z rzeczywistością. Dojrzewanie to pasmo rozczarowań: w Anglii przekonuje się o wszechwładzy pieniądza, dzięki któremu można sobie kupić stawę, szlachectwo i uznanie, lecz nie szacunek ludzi, we Włoszech o tym, że prawdziwa miłość nie istnieje. Wioletta gotowa jest sprzedać swe uczucia za złoto, Kordian demaskuje ją opowiadając zmyśloną historyjkę o swoim bankructwie i złotych podkowach konia... W Rzymie, w czasie audiencji u papieża, dowiaduje się, że los Polaków jest Ojcu Świętemu całkowicie obojętny, a nawet, że chrześcijański papież stanie po stronie silniejszego, potępi powstanie listopadowe i każe katolickim Polakom czcić prawosławnego cara.W czasie 2  27-000 20 PC UPD me Izabela zaczyna traktować Wokulskiego jako kandydata na rnęża, Krzeszowscy godzą się. W Algierze zostaje odnaleziony mąż pani Stawskiej. Wokulski wraz z Łęcką i Starskim jadą do Krakowa. Umizgi Starskiego i swobodne zachowanie Łęckiej sprawiają, że Stanisław opuszcza ich i zamierza popełnić samobójstwo. Wysocki ratuje Wokulskiernu życie. Bohater wraca do Warszawy. Wycofuje się z interesów, popada w apatię. W końcu wyjeżdża do Moskwy. Pamiętnik starego subiekta: Rzecki choruje. Wśród mieszkańców Warszawy narasta niechęć do Żydów.Umiera Łęcki, ojciec Izabeli. Wraca Wokulski, który wysadza ruiny zamku w Zasławku, a następnie znika: nie wiadomo, czy popełnił samobójstwo, czy też żyje. Umiera Rzecki. lzabela postanawia zostać zakonnicą. Lalka ukazywała się najpierw w odcinkach w „Kurierze Codziennym” (w latach 1887-1889), pierwsze wydanie osobne ukazało się w 1890 r. w Warszawie. Akcja właściwa utworu rozgrywa się w latach 1878-1879, ale retrospekcje (czyli powracanie pamięcią do minionych wydarzeń), na które natrafić można w Pamiętniku starego subiekta, obejmują okres od roku 1837 1 dotyczą wydarzeń związanych z Wiosną Ludów, a konkretnie z kampanią węgierską (1848), a także powstaniem styczniowym (1863). Miejscem akcji jest Warszawa, ale poszczególne epizody rozgrywają się w Zasławku (u pani prezesowej) oraz w Paryżu. W Pamiętniku starego subiekta (czyli Ignacego Rzeckiego) zostały także opisane wydarzenia, jakie rozegrały się na Węgrzech.Tytuł książki został zaczerpnięty z jednego z epizodów powieści, procesu, jaki baronowa Krzeszowska wytoczyła Helenie Stawskiej o rzekomą kradzież lalki, Lalka to powieść wielowątkowa, można tu wskazać następujące wątki: aw  WETTWE H = = TETRTMYW modernizmu. Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach. Confiteor- autorstwa Stanisława Przybyszewskiego jest uznawany za manifest sztuki, stanowi postulat walki o autonomię działań artystycznych. Jego hasłem jest SZTUKA DLA SZTUKI. Według autora artysta powinien zajmować stanowisko wyjątkowe, nadrzędne w stosunku do innych. „Artysta musi stać ponad życiem, ponad światem”, „Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie", „Jest odbiciem absolutu duszy”. Uważał sztukę za najwyższą absolutną wartość. kawiarnie literackie- miejsce spotkań artystów, pisarzy i miłośników sztuki. Dyskutowano tam na aktualne tematy. Powstaly w XVIII wieku we Francji. Kraków(Paon, Jama Michalikowa Esplanada), Warszawa(Ziemiańska) Chłopomania(ludomania)- zjawisko artystyczne które pojawiło się wśród inteligencji młodopolskiej i ukraińskiej w drugiej połowie XIX wieku. Ludomania charakteryzowała się fascynacją folklorem i codziennym życiem chłopów. POstulowano powrót do natury na wieś aby zaczerpnąć natchnienia życiowego. Jednak wiązało się to z dużą nieświadmością życia chłopów i codziennych ich obowiązków. 4. FILOZOFIA MODERNIZMU a) Fryderyk Nietzche(1844-1900)- przedstawił swoje poglądy w formie literackiej. Najgłośniejsze jego dzieła ukazały się w latach 80 XIX wieku. Dla pokolenia modernistycznego szczególne znaczenie w jego myśli miała bezwzględna krytyka moralności i kultury współczesnej. Filozof kwestionował bowiem wartości takich pojęć jak: aftruizm, równość, wolność, sprawiedliwość, litość, będących fundamentem chrześcijańskiej i XIXw. demokracji Europejskiej. Kierowanie się w życiu nakazem realizacji tych wartości uważał za objaw etyki niewolników, w niej natomiast widział słabości kultury Europy. Dlatego domagał się wolności absolutnej(uwolnienia od ograniczeń moralnych) dla jednostek wyjątkowych, odznaczających się siłą wewnetrzną i biologiczną, aktywnością i ponadprzeciętnym popędem życiowym. Jednostki takie nazywał nadludźmi i rządał na nich prawa działania poza dobrem i złem. Jego teoria 'rasy panów! była wysoce niedemokratyczna, zawierała bowiem zgodę a wszelkie formy nierówności między ludźmi, przyciągnęła jednak uwagę wszystkich, którzy wyznawali kult indywidualności. Za jedną z form doskonałego i aktywnego życia uważał twórczość artystyczną, wyrażającą siłę i wolnego ducha jednostki. b) Artur Shopenhauer(1788-1860)- swoje dzieła ogłosił w romantyzmie, ale czas jego popularności nastąpił pod koniec wieku. Według niego człowiekowi stale towarzyszy cierpienie. Jest on przez popęd życiowy zmuszony do stałej aktywności dla zaskopojenia licznych pragnień. parza mu jedynie klęsk i upokorzeń. Nękany jest uczuciem niedosytu i braku Ta aktywność przy5| AA zaspokojenia, niezadowolenia z siebie i świata. Strachu przed życiowymi przeciwnościami i dostrzega stuprocentowo. Wiersz utrwala zwiewne, delikotośkiciejinzagieł (na 9. SYMBOLIZM MŁODEJ POLSKI + a Drugi, najbardziej wyodrębniający literaturze. Nazwa „symbolizm” francuskich ogłoszonego w 1886, podstaw symbolizmu leżało. ł skrywającą prawdziwy, realny świat. Je jedność. nie dają sięwyrazić w ludzkim niewyrażalne. Symbol to z w płaszczyźnie bezpośredniej lecz ukr poezji symbolicznej eela ozyikiceć 0 lot doceniania ich piękna. a się fad: wlasne oczy zobaczyć  zaistniałych s —- przywódcza, umie się p  - Kazimierz Wierzyński - Antoni Słonimski - Jarosław Iwaszkiewicz _ Do grupy również fa grupą Maria Pawliko program skamandra: „Herostrates" Julian Tuwim iski, utwór stanowi manifest nowej literatury, refleksja nad przyszłym losem Pols która po latach odzyskała niepodległość 3. Maria Pawlikowska Jasnorzewska Nie należała ona do żadnego z ugrupowań 20lecia, ale związana była ze skamandrytami, od których przejęła cechy poetyki: witalizm, żywiołowość, zainteresowanie codziennością. Często nazywano ja pierwszą damą skamandra. Najbardziej typową dla niej formą poetycką byla miniatura. Niezwykle PROSCIE w słowach, precyzyjne utwory z zaskakującą, nioczekiwaną, zabawną puentą. Jej utwory to NAJCZĘŚCIEJ OBRAZKI, A NIE REFLEKSJE. I w takich sytuacjach ciężar poznawczy spoczywa na zabawnej puencie np. „La preciuse"(„Damulka”). „Miłość" Jasnorzewskiej gatunek epigramatyczny( zwięzły, mało treści, puenta, duży przekaz), podkreśla, że Pomimo rozstania i towarzyszącym nam wtedy negatywnym emocjom da się żyć; cierpienie po jakimś czasie przeminie, a my nauczymy się na nowo funkcjonować. Miniaturka literacka napędza do wprowadzenia czegoś nowego być może w swoje życie, wyzbycia się starych nawyków i rutyny. „Nike" Jasnorzewskiej Miniaturka porównuje miłość do rzeźby greckiej, przedstawiającej boginię zwycięstwa, pozbawioną rąk i głowy, mimo to jest symbolem walki, wygranej; tak jak miłość- pomimo wszystko jest uczuciem napędzającym 4. AWANGARDA KRAKOWSKA „Gmachy" Świat przedstawiony jest silnie zurbanizowany; miejskiej przestrzeni; ulica, pistra, dachy, mury, obraz miasta nowoczesnego i spostretowanego wyznaczają go elementy typowo cegły. Poeta buduje w wierszu nijako tuż po jego powstaniu „Dachy' Świat obserwowany jest tu z perspektywy dachów bu: miasta. Wszystko napawa tu dumą i zachwytem: fab) cywilizacyjne, technika, wielkość, kształt, ujarzmion: Idynków nowo powstającego ryki, domy, ulice, osiągnięcia la natura. „(Cieśle” Utwór jest apoteozą, czyli pochwałą pracy cieśli, próbują oni uwięzić duchą materii e 4 <nóte 2 i, ale w odpowiednim kształcie; natura nie jest już jedynie źródłem a Ą źródłem rozmaitych dóbr. Obecna personifikacja, ka przypisuje a ek zdolność do samodzielnego podjęcia decyzji. hiperbolizacja- opisanie tematu, sakralizacja cieśli „XX wiek" Pochodzi z Tomiku z 1921 roku. Opisuje cechy współczesności XX i Poeta nie stouje się do reguł stylistycznych, znaczeniowych. Wiersz przypomina paplaninę, uświadamia nam rozwój cywilizacji. Poeta przedstawia postawę buntu wobec tradycyjnych reguł. Głównym zabiegiem w utworze jest EO Poeta odwołuje się do kina, muzyki, radia, rozwoju języka. Poeta krytykuje ortografię, bawi się słowem, szokuje. „But w butonierce"' Utwór dynamiczny, opowiada o samym autorze, widoczna jest fascynacja nowoczesnością, autor pokazuje siebie jako młodego, genialnego człowieka, facynacja samym sobą, narcyzm, Jasieński pozwala sobie na pogrzebanie żyjących 5. PRZEDWIOŚNIE Żeromskiego Geneza „Przedwiośnia" Żeromskiego ściśle związana jest z sytuacą społeczno- polityczną pierwszych lat niepodległości Polski po ponad 100 latach niewoli. Żeromski zawsze interesował się sprawami swojej ojczyzny. Po 1918 roku twórczość Żeromskiego zwróciła się w stronę kwestii odradzania państwa polskiego. Powieściopisarz napisał wtedy wiele dzieł publicystycznych rozpatrujących najważniejsze problemy bieżące. „Przedwiośnie" powstawało przez kilka lat(1921-1924) i przechodziło metamorfozy. Prawdopodobnie pomysł na utwór pojawił się w czasie rozmów z osobami, które przeżyły rewolucje w Bakku. Sam Żeromski nigdy tam nię był. (w Bakku, Moskwie, Harkowie) Obrazy tych miast to kreacja literacka oparta na rzetelnych studiach orz wspomnieniach świadków, artykułach prasowych. „Przedwiośnie" powstało z troski i lęku autora o przyszłość Polski, która dopiero co odzyskała niep. wewnętrznym kraju, w którym miały miejsce niepokojące zjawiska np. rozbicie polityczne, walka o władzę, : hiperinflacja, bezrobocie, strajki robotników, nieustalone granice, brak potrzebnych uchwał. W powieści autor przedstawił mechanizm życia w określonym miejscu i czasie; trzy koncepcje rozwoju Polski: - utopijna Polska szklanych domów - pozytywistyczna koncepcja Gajowca - komunizm 6.SKLEPY CYNAMONOWE a) „Ptaki” Akcja tej powieści rozgrywa się zimą, w czasie dni pełnych nudy. Ojciec zaczął interesować się ptakami. Sprowadzał z Niemiec i Holandii ptasie jaja i dawał je do wylęgania kurom. Zainteresowanie przemieniło się szybko w obsesję. Pan Jakub założył ptasią hodowlę. Urządzał ptasie wesela, krzyżował gatunki, zaczął sam zachowywać się jak ptak. Adela, wykorzystując okres generalnych porządków- uprzątnęła wszystkie ptaki ze strychu. b) „Ulica krokodyli" Ulica krokodyli stała się dla Drohobycza symbolem nowego świata, postępu cywilizacyjnego i technicznego. Ulica krokodyli kontrastowała ze starym miastem. Na każdym kroku można było dostrzec pretensje do wielkiego świata, obcojęzyczne napisy i tanią elegancję. Po ulicy kręcą się prostytutki, w powietrzu unosi się "odór zepsucia", nic tu nie dochodzi do skutku- jest to największa wada ulicy krokodyli. żadne zamierzenie nie jest w pełni realizowane, nie ma osiągniętych celów. 7. „Proces'” Kafki Pracę nad powieścią Kafka rozpoczął w sierpniu 1914, a pierwsze wydanie ukazało się po śmierci pisarza w 1925, w Polsce w 1935. Kompozycja utworu skupia się w okół jedego wątku- procesu. Opiera się ona na chronologicznej fabule, a układ zdarzeń jest przejrzysty. Akcja utworu zmierza ku katastrofie, śmierci głównego bohatera. Gatunek jakim określa się dzieło Kafki jest parabola, gatunek biblijny. Utwór, w którym bohaterowie, zdarzenia obrazują uniwersalne prawdy. Cechą charakterystyczną przypowieści jest fakt, że zawiera ona dwa plany- dosłowny i ukryty, symboliczny. Czas i miejsce akcji nie są jednoznaczne w powieści, nie mają tutaj większego znaczenia tak samo jak informacje o głównym bohaterze. Dzięki tym nieścisłością łatwiej można wczuć się w rolę bohatera i można go podpasować pod pojęcie "każdy". Akcja najczęściej toczy się w pokojach pensjonatu, pomieszczeniach sądowych w wąskich uliczkach oraz katedrze. Wszystkie pomieszczenia są ciasne, ogarnięte brudem. Słowo „korytarz" pojawia się w utworze 2 razy, co ma na celu ukazania, że bohater znajduje się w labiryncie. Kafka upodobnił swoją powieść do snu, koszmaru. W kontekście dosłownym powieść porusza przede wszystkim problem bezradności człowieka. Niektórzy z bada. twierdzą, że Kafka chciał skrytykować w ten sposób cesarstw austro- i: węgierskie. „„Proces" porusza także problem poszukiwania prawdy. K. zamierzał 6 WSPÓŁCZESNOŚĆ Pokolenie kolumbów to generacja pisarzy urodzonych 1920. Nazwę przyjęto od tytułu powieści Romana Bratnego „Kolumbowie rocznik 20", w której autor opisał przeżycia decydujące o losach jego pokolenia. Przeżyciem tym były wojna, okupacja, walka w oddziałach partyzanckich AK. w powstaniach. Twórcy tego pokolenia urodzeni i wychowani w niepodległej Polsce, dojrzewali w czasie wojny, wtedy też wielu z nich debiutowało. Wojnę uznali za ostateczną katastrofę- spełnioną Apokalipsę. Ich twórczość to przede wszystkim pokazywanie poczucia zagrożenia, świadomości klęski. Do tego pokolenia należą: K.K Baczyński, Tadeusz Gajcyk, Tadeusz Borowski, Roman Bratny, Tadeusz Różewicz, Andrzej Stoiński, Andrzej Trzebiński, Wacław Trobiański. ostała uznana jako poezja apokalipsy. spełnionej. Bardzo silnie wyraża tragiczne doznania czasu wojny, jest głosem pokolenia kolumbów. Cała Poezja Baczyńskiego przepełniona jest tragizmem, katastrofizmem, który był cechą całego pokolenia. Utwór przynosi próbę opisania okresu, w jakim poetom apokalipsy spełnionej przyszło żyć. „Mroczny czas, ciemna noc|...) bez gwiazd". Ludziom współcześnie żyjącym, noc kojarzy się z odpoczynkiem i ukojeniem, oderwaniem od problemów, regeneracją, spokojem, natomiast za czasów Il wojny noc wyglądała znacznie inaczej. Należało być w stanie gotowości. Dzień, pomimo zmieniających się pór roku, klimatu, przyrody, był tylko przejściowym, niezauważalnym okresem pośród metaforycznego, ciągłego mroku. W wierszu pojawiają się motywy zaczerpnięte z wyobrażeń apokalipsy; atmosfera staje się duszna, nie ma mowy o żadnej nadziei; wiersz pesymistycznie kończą słowa: „Nie stanie naszych serc". Utwór jest rozpoczęty apostrofą do ukochanej, której być może podmiot liryczny pragnie wytłumaczyć zaistniałe zdarzenia, czasy. niezrozumieniem gdyż był człowiekiem myślenie innych ludzi. Podobnie jest również ma przyczynę w braku tolerancji. „Medaliony" Zofii Nałkowskiej „ Później przyszedł czas gdy na cmentarz spadały pociski. medaliony potłuczone leżały wzdłóż alei. l. Groby z otw: ukazały się w pękniętych trumnach swoich umarłych wska prostymi słowami ocala je. Bohaterzy są jednak przedstawieni jako uodobienie losu i tragedii Autorka buduje pomnik tym, którzy poni: Śmii faszystowskiej oraz tym, którzy przeżyli wojnę, prawdzie.  przełamaniu tej formy Józio opuszcza dwór i razem z Zosią, swoją kuzynką, udaje się do Warszawy. Szybko się okazuje, że popadł w nową formę - zakochanego, obrońcy kobiety oddanej mu w opiekę. Plan wydarzeń Józef przeżywa wewnętrzne rozdarcie, nie czuje się w pełni ani dorosłym, ani dzieckiem, nie potrafi określić swojej roli. Jego kolejna książka została potraktowana jako wyraz pisarskiej niedojrzałości. Nagle nieoczekiwanie pojawia się jego dawny profesor gimnazjalny, Pimko, i zabiera Józefa do szkoły. Rzeczywistość szkoły, w której młodzież poddawana jest „zdrabnianiu”, uczniowie przyjmują narzuconą im formę, choć usiłują się temu sprzeciwić. Historia Filidora. Po lekcjach Pimko prowadzi Józia na stancję, która znajduje się w mieszkaniu nowoczesnej rodziny Młodziaków. Tu chłopcu zostaje narzucona „pupa” staroświeckiego młodzieńca, którego rodzina zamierza „wciągnąć w młodość”. Józio podstępem przełamuje formę nowoczesności Młodziaków - wprowadzeniem do sypialni Zuty Kopyrdy I profesora wzbudza gniew I oburzenie rodziców pensjonarki. Historia Filiberta. Józio i jego szkolny kolega Miętus wędrują do Bolimowa, majątku państwa Hurleckich. Miętus „brata się” z parobkiem. Józio pragnie uwolnić się od wszelkiej formy. Nie udaje mu się to. Opuszcza majątek jako zakochany porywacz. Tu rozpoczął pracę w biurze Szymona Gajowca, ki d człowieka odpowiedzialnego za reformy w (ri  ZEMSTA- FREDRO Podczas śniadania Cześnik radzi się starego służącego, Dyndalskiego, co do swego ożenku z młodziutką Klarą, potem decyduje się jednak na starszą Podstolinę. Po chwili przybywa wezwany przez Cześnika Papkin, ubrany na modę francuską. Wprasza się na śniadanie i przechwala swoimi (zmyślonymi) podbojami sercowymi oraz bohaterskimi czynami. Cześnik wysyła go z poselstwem do Rejenta Milczka, który jest właścicielem połowy zamku kupionego niegdyś przez ojca Klary. Cześnik nie może sam dojść z sąsiadem do porozumienia. Papkin, bez powodzenia, próbuje się wykręcić od tego zadania. Chętnie natomiast zgadza się na przedstawienie Podstolinie w imieniu Cześnika jego matrymonialnych zamiarów. Kiedy okazuje się, że Rejent naprawia mur graniczny, wzburzony Cześnik wysyła wystraszonego Papkina, aby przepędził murarzy. Tymczasem Obok na wpół rozwalonego muru, w altanie, potajemnie spotykają się Klara i Wacław. Zapewniają się o wzajemnym uczuciu. Wacław ma dość ukrywania swej miłości i chce pojąć ukochaną za żonę. Spór Rejenta i Cześnika stanowi poważną przeszkodę w realizacji tego zamierzenia. Papkin aresztuje Wacława, kiedy ten zmierza do swojej części zamku po spotkaniu z Klarą. Dzięki temu Rejentowicz przebywa w domu Cześnika jako jeniec. Papkin przyprowadza do Cześnika Wacława i przechwala się swoim męstwem. Cześnik każe jednak więźniowi odejść i nie słucha jego namów do zawarcia pokoju z Rejentem. Papkin wspaniałomyślnie daruje Wacławowi wolność, ale ten upiera się, że zostanie w niewoli. W końcu ujawnia kim jest, wyznaje, że kocha Klarę i obiecuje Papkinowi sakiewkę złota za zachowanie milczenia przed Cześnikiem. Kiedy Klara dowiaduje się, że Wacław jest w domu Cześnika, wpada w panikę. Potem jednak namawia ukochanego, by zyskał przychylność Podstoliny, a wtedy może uda im się pobrać. Niestety Podstolina okazuje się być dawną miłością Wacława i jest szczerze rada ze spotkania z dawnym adoratorem. Na koniec Cześnik Ź wysyła Papkina do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek. Zrozpaczony i przerażony szlachcic wyrusza ztą misją Rejent Milczek oświadcza synowi, że ożeni go z Podstoliną. Papkin odbywa trudną rozmowę z Rejentem, który wyraźnie go lekceważy I z| aj Mimo to Papkin informuje Milczka o wyzwaniu go na pojedynek przez opuszcza niebezpieczną cześć zamku. Wcześniej jednak ( inaczej niż w tradycyjnej, normalnej rodzinie. W dramacie Mrożka postaci dwóch głównych bohaterów zostały skonstruowane na zasadzie charakterystycznego dla tego twórcy (ŻŻENSGUIKA inteligent (Artur) i cham (Edek); Artur jest 21-letnim studentem, i słabym fizycz ir . Edek to typowy osiłek, prosty itępy cham, prymitywne inc indywiduum zkarnie w domu Stomila, wygłaszające swoje głupawe, ioetyranck AR i dowcipy. Oprócz nich na scenie pojawia się także Stomil - ojciec Artura, awangardowy artysta - bezustannie i bezskutecznie eksperymentujący w poszukiwaniu nowych 0 wyrazu e, Jego żoną a maż) AE BE swej ni |: „ła sypiam z Edkiem od czasu do czasu”. Najstarszymi osobami w / rodzinie Artura są: babcia Eugenia oraz wuj Eugeniusz - bezwolna marionetka, znajdująca się pod wpływem pozostałych członków familii, Narzeczoną Artura jest jego kuzynka, Ala. Świat, w którym żyją bohaterowie, jest przewrócony do góry nogami, najstarsze pokolenie zachowuje się dziecinnie, zaś rodzice są zbuntowani i „wyzwoleni”. Pierwszy próbę lejmie Artur, który wypowiada wojnę chamstwu Edka, kasie na co anie UC przedziwnych i komicznie roteskowych kar: utalny i tępy Edek zabija go i, niejako dokonując krwawego zamachu stanu, przejmuje władzę w domu. Zostaje teraz nowym panem, o wiele prymitywniejszym od swego poprzednika. Jego mowa do poddanych jest krótka i pozbawia słuchających wszelkich złudzeń: „Nie bójcie się, byle cicho siedzieć, nie podskakiwać, uważać co mówię (...). Ja jestem swój chłop. I pożartować mogę, I zabawić się lubię. Tylko posłuch miej ae Pod koniec trzeciego aktu Edek zmusza Wuja Eugeniusza do odtańczenia z nin Cumparsita. Zakończenie sztuki oznacza, że do domu a PSE totalitarną siłę, a cała rodzina Stomila jawi się jako zniewolone i jeekofi © społeczeństwo. Tango Sławomira Mrożka można równocześnie odczytać jako  Bezpiecznie wierzcie nie rad ja omylę. grą przewrotności ludzkich (dworskich) charakterów. Na lipę to jeden z najpopularniejszych utworów Jana Kochanowskiego, który na stałe wszedł do kanonu lektur obowiązkowych każdego Polaka. Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobiel Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie. Mamy tu do czynienia z liryką inwokacyjną, uosobiona lipa (będąca podmiotem lirycznym) zaprasza, by spocząć w swoim cieniu. Poeta wykorzystał tu zabieg antropomorfizacji. ANTROPOMORFIZACJA — odmiana metafory, polegająca na nadaniu przedmiotowi, zwierzęciu, zjawisku przyrody, idei lub abstrakcyjnej postaci cech ludzkich. Rare antycznej była wykorzystywana do tworzenia obrazu świata bogów, m. występuje w odniesieniu do przyrody, np. w fraszkach Kochanows JAN KOCHANOWSKI- PSALMY Psalm 91 Psalm 91 należy do utworów dydaktycznych i wyraża bezgraniczną Psalmista - nauczyciel, pobożny człowiek - poucza, że ten „Kto się w opiekę odda Panu swemu / A całem prawie sercem ufa Jemu”, znajdzie w Bogu obrońcę. On stanowi „tarczę i puklerz”, który osłoni od nieszczęść i klęsk. Jego opieka sprawi, że człowiek bezpiecznie będzie mógł stąpać „po żmijach gniewliwych”, „Na lwa srogiego bez obrazy wsiędziesz”. Poleci także swym aniołom, by chronili go przed upadkiem: „Gdziekolwiek stąpisz, którzy cię piastować / Na ręku będą, abyś idąc drogą / Na ostry krzemień nie ugodził nogą”. Na koniec zapewnia, że Bóg okazuje wdzięczność i miłuje tych, którzy oddali się w jego opiekę. Ich prośby zostaną wysłuchane, dożyją sędziwego wieku otoczeni jego życzliwością i pomocą. Psalm ten jest więc pochwałą Boga, który wierność i oddanie człowieka nagradza już w życiu doczesnym, zapewniając mu bezpieczny, wolny od trosk i niebezpieczeństw żywot. Psalm 115 W tym psalmie postać mówiąca wypowiada się w imieniu zbiorowości wiernych, adresatem zaś lirycznej modlitwy jest Bóg. Utwór rozpoczyna błagalny zwrot do Pana, by uczynił „sławę imieniowi swemu”, powszechnie objawiając swą prawdę I miłosierdzie. „Nasz Bóg na niebie” przeciwstawiony zostaje pogańskim „bałwanom ze śrebra, ze złota”. Nic one nie znaczą, ponieważ są jedynie dziełem rąk ludzkich i nie mają żadnej mocy. Bóg Izraela, „który niebo i ziemię postawił”, jest jedynym prawdziwym bóstwem. Kolejny fragment tekstu ma charakter prorockiego stwierdzenia, że „Izrael w Panu niech nadzieję stawi”, za co Bóg otoczy go opieką I troską. Podobnie jak w Psalmie 91, pojawia się motyw ufności w Bogu, za «co Pan odwza jemnia się łaską, życzliwością i błogosławieństwem, Tekst kończy się zapewnieniem, że my, „którzy na świecie żywiemy”, „Wiecznymi czasy sławić Cię będziemy”. Psalm ten nie ma jednolitej struktury literackiej, początek ma charakter błagalny (lamentacja), kolejny fragment jest hymnem pochwalnym na cześć bóstwa, a kończy się prorockim apelem skierowanym do narodu wybranego. Psalm 150 Psalmista - pobożny człowiek - wzywa, by wszelkie stworzenie głosiło chwałę Pana za jego moc, „dziwną wielkość i świątobliwość”. Niech daje wyraz swemu uwielbieniu śpiewem, tańcem, grą na wszelakich instrumentach. Utwór ma charakter hymnu pochwalnego, głoszącego wielkość i potęgę najwyższego bóstwa.Bóg przedstawiony w psalmach 91, 115, 150 to przede wszystkim Stwórca świata | człowieka, który w zamian za pokładaną w nim ufność i oddanie odpłaca człowiekowi opieką, troską o jego doczesne potrzeby. Zapewnia mu bezpieczeństwo, pomoc w każdej życiowej sytuacji, a wreszcie gwarantuje wieczne zbawienie, jak dobrotliwy i pełen miłości Ojciec. Podobną kreację Boga znaleźć możemy np. w hymnie Jana Kochanowskiego Czego chcesz od nas, Panie... Księga psalmów, która powstawała na przestrzeni kilkuset lat od XI do II wieku przed naszą erą, pełniła rolę w tradycji judalstycznej, będąc wyrazem uczuć ludu Starego Przymierza do Jahwe. 5 tradycji chrześcijańskiej nie zatraciła swego charakteru, ale, jak ujmuje to Biblia Tysiąclecia, psalmy „Obejmują |...) całokształt zbawczego planu Bożego od stworzenia świata poprzez wzloty i upadki człowieka w jego dążeniu ku Bogu (...)”. Dlatego też psalmy śpiewa się jako pieśni religijne w świątyniach katolickich i protestanckich do dziś dnia. Parafraza - przekształcenie, przeróbka utworu literackiego, zachowująca jednak zasadnicze znaczenie pierwowzoru, choć oddająca je za pomocą odmiennych środków językowych. Parafrazą nazwiemy też „tłumaczenie” np. tekstu staropolskiego na współczesny, z zachowaniem jego podstawowego znaczenia. BAJKI KRASICKIEGO Jagnię i wilcy" - jest to scenka składająca się z 4 wersów; jagnięcie pyta atakujące je wilki dlaczego chcą go zjeść, a te odpowiadają: "smacznyś, słaby i w lesie”. "Dewota" - opowiada o nieszczerej pobożności kobiety, która modli się a potem mimo, że słowa modlitwy mówią "i odpuść nam nasze winy..." bije swoją podwładną za jakieś błahą pomyłkę. "Kruk i lis" - nawiązanie do bajek ezopowych, opowiada o ptaku, który trzymał ser w swoim dziobie i o sprytnym lisie, który podstępnie namówił kruka do śpiewu i ten zrobiwszy to zgubił ser. "Przyjaciele" - opowieść o zajączku, będącym tak mądrym i dobrym, że dzięki temu kochały go wszystkie zwierzaki w lesie. Niestety, kledy w lesie rozpoczęło się polowanie i nagonka, wszyscy odsunęi się od zajączka i wówczas nie było nikogo, kto chciałby mu pomóc. Bajka rozwija znane przysłowie, że "prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie"."Ptaszki w klatce" - utwór zaliczany jest do bajek politycznych; opowiada o dwóch czyżykach - jeden z nich jest smutny i płacze nad swoim losem życia w klatce, drugi jest zadowolony i szczęśliwy. Poeta nawiązuje do niewoli państwa i mówi, że nikt nie może być szczęśliwy w niewoli. "Kulawy i ślepy" - główne, tytułowe postacie są w podróży, na początku wszystko było wspaniale, gdyż niewidzący nosił kulawego, niestety kiedy rola się odwróciła "zginęli