Notatki szkolne do matury z języka polskiego rozszerzonego, Notatki z Język polski

Pobierz Notatki szkolne do matury z języka polskiego rozszerzonego i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Analiza wybranych utworów literackich Lalka Motyw bezdomności Wokulski ogląda Powiśle - dzielnicę nędzarzy, niedołężnych, ludzi pozbawionych domu Bezdomność w 'Lalce' staje się symbolem nędzy, samotności Motyw cierpienia Wokulski przeżywa romantyczną miłość do Izabeli Łęckiej Idealizuje ją, dlatego bolesne staje się rozczarowanie bohatera, kiedy poznaje prawdziwe oblicze arystokratki Motyw dzieciństwa Rzecki wychowany został w duchu patriotyzmu i religii Dzieciństwo Helenki Stawskiej przepełnione jest matczyną miłością Motyw samotności Wokulski jest samotny, społeczeństwo go nie rozumie Samotność tę pogłębia nieodwzajemniona miłość do Izabeli Ignacy Rzecki jest również człowiekiem samotnym, jego życie koncentruje się wyłącznie na sklepie i życiu Stanisława Motyw retrospekcji, powrotu do przeszłości 'Pamiętnik starego subiekta' zawiera liczne wspomnienia Rzeckiego Z ów pamiętnika dowiadujemy się również o wcześniejszych losach Wokulskiego Powieść-panorama 'Lalka' to powieść o trzech pokoleniach idealistów Prus ukazuje wizerunek poszczególnych warstw społecznych: arystokracji, mieszczaństwa, biedoty miejskiej Czas i miejsce akcji Akcja 'Lalki' w wielu fragmentach zawiera liczne retrospekcje Czas fabularny 'Lalki' obejmuje okres prawie 50 lat Miejscem akcji jest też Zasławek, Skierniewice oraz Paryż • • • • • • • • • • • • • • • • Główny bohater Stanisław Wokulski jest czterdziestopięcioletnim bogatym kupcem Pochodził z zdeklasowanej szlachty, brał udział w powstaniu styczniowym, został zesłany na Syberię Miłość do Izabeli Łęckiej zakłóca kupiecką karierę Wokulskiego, była to miłość destrukcyjna Pan Tadeusz Motyw ojczyzny Kraj dziecięcy przedstawiony został w sposób arkadyjski Soplicowo – miejsce, w którym życie płynie spokojnym rytmem, rządzą dobro i harmonia Soplicowo można postrzegać jako metaforę ojczyzny, jej wspomnienie Motyw miłości Romantyczna miłość Jacka Soplicy i Ewy Horeszkówny Spełniona miłość Zosi i Tadeusza Komiczne zaloty Telimeny Motyw przyrody Przyroda buduje niepowtarzalny nastrój, tworzy przestrzeń uświęconą Człowiek z naturą łączy szczególna więź, ich harmonijne współżycie jest źródłem szczęścia Motyw patriotyzmu Patriotyzm silnie zaznacza swą obecność, wiąże się z postawami określonych bohaterów Ksiądz Robak prowadzi agitację, pragnąc doprowadzić do wybuchu powstania Pielęgnacja rodzimych tradycji i wartości w dworku Sędziego Interpretacja inwokacji Inwokacja skierowana jest do Litwy, narrator zwraca się do Matki Boskiej Litwę można odbierać jako przestrzeń uświęconą, opozycyjną do miejsc, w jakich dane było narratorowi przebywać Gatunek literacki 'Pan Tadeusz' to epopeja inaczej zwana poematem epickim Utwór nosi dumne miano epopei narodowej • • • • • • • • • • • • • • • • • • Akcja rozgrywa się podczas Zaduszek Część II zawiera pełny obraz obrzędu Dziadów w kaplicy cmentarnej W części IV Gustaw prosi o przywrócenie legalności obrzędu Dziadów oraz wygłasza prawdę moralną na wzór chóru wieśniaków z części II Scena IX części III zatytułowana "Noc Dziadów" dzieje się na cmentarzu i opisuje m.in. pojawianie się duchów Postać głównego bohatera, która przechodzi metamorfozy od werterycznego samobójcy przez bayronicznego buntownika po piewcę narodowego mesjanizmu Treść poszczególnych części "Dziadów" Dziady część II Jednoaktowy dramat społeczno-obyczajowy, przedstawiający stary pogański obrzęd Dziadów kultywowany przez lud. Utwór zbudowany jest w formie tryptyku, a każda scena z duchem kwitowana jest morałem wygłaszanym przez Chór wieśniaków. Upiór Wiersz, którego podmiotem lirycznym jest duch samobójcy, który co roku na godzinę pojawia się na obrzęd Dziadów, żeby zobaczyć dawną kochankę. Dziady część IV Dialog Gustawa (ducha) z jego dawnym nauczycielem, Księdzem. Wyraźnie widoczny wątek autobiograficzny dotyczący młodzieńczego romansu Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny. Dziady część III Jednoaktowy (9 scen) dramat polityczno-historyczno-metafizyczny. W warstwie realnej opisuje wydarzenia dotyczące wileńskiego procesu filomatów (1823) i martyrologię narodu polskiego, zaś w warstwie metafizycznej wyjaśnia założenia mesjanizmu polskiego. Dziady część III Ustęp Cykl 7 wierszy o charakterze epickim opisujących podróż Pielgrzyma - zesłańca w głąb Rosji. Utwór przedstawia oblicze carskiej Rosji i tyrańskie rządy jej władców, a także uciemiężony i zezwierzęcony lud rosyjski. Pan Wołodyjowski Postać Wołodyjowskiego - wzoru cnót rycerskich Jerzy Michał Wołodyjowski był pułkownikiem w służbie marszałka wielkiego koronnego Jana Sobieskiego, przyszłego króla. W czasie trwania akcji tej • • • • • części Trylogii ma czterdzieści dwa lata, o czym informuje Zagłobę w czasie pobytu w klasztorze kamedułów. Można z tego wnioskować, że „mały rycerz" urodził się w 1626 roku. Rozpoczął służbę wojskową w 1643 roku, a więc miał wówczas siedemnaście lat. Jest to niski mężczyzna z krótkim wąsikiem, a ponieważ woli mieć za patrona świętego Michała, który zwyciężył smoka, więc przedstawia się jako Michał Wołodyjowski. Niski wzrost powoduje jego niepowodzenia u kobiet oraz jest bodźcem, by kształcić umiejętności żołnierskie. Pan Michał jest niepokonanym szermierzem. Żołnierze nazywają go „małym rycerzem", „Małym Sokołem". W powieści zyskuje także miano „Hektora kamienieckiego", ponieważ oddał życie w obronie tego miasta. Wołodyjowski - odważny i honorowy żołnierz Wołodyjowski jest odważny, bohatersko stawia czoła nawet nieprzyjacielowi, którego przewagę dobrze zna. Umie zachować zimną krew, spokojnie i konsekwentnie realizuje plany kolejnych starć. Żołnierze go uwielbiają, cenią i szanują, ponieważ jest doskonałym dowódcą - sprawiedliwym, wymagającym przede wszystkim od siebie, potem od innych. Cieszy się autorytetem, bo ma olbrzymie doświadczenie w sprawach wojskowych: walczył z Kozakami, ze Szwedami, pojedynkował się z Bohunem, zwyciężył także Kmicica. Umie docenić szlachetność innych, dba, aby jego żołnierze, a więc żołnierze Rzeczypospolitej byli szanowani, dlatego nie pozwala drwić z Azji. Zanim da wiarę podejrzeniom wobec młodego Tatara, najpierw rozmawia z nim samym i prosi o wyjaśnienia. Zawsze broni słusznej sprawy. Poświęcenie Wołodyjowskiego dla ojczyzny Świadomie wypełnia rozkaz Sobieskiego, w którym przyszły król posyła go na śmierć. Wołodyjowski wie, że to jego żołnierski obowiązek, a twierdzy kamienieckiej, stanowiącej blokadę dla obcych wojsk, ktoś musi bronić. Swoje zadanie wykonuje do końca - wysadza zamek i prochownię, by nie dostała się we wrogie ręce. To prawdziwy patriota, który dobro ojczyzny i honor polskiego żołnierza stawia ponad własne życie. Honor rycerski jest dla niego najwyższą wartością, dlatego Wołodyjowski umie docenić żołnierskie zalety nawet u wrogów. Szanuje ich, nie żywi do nich pogardy. Wołodyjowski - kochający mąż i przyjaciel Ceni przyjaźń i umie się zdobyć na wielkie wyrzeczenia - oddaje Krzysię Ketlingowi, bo wie, że się kochają, sam usuwa się w cień. Jest wspaniałym, czułym, kochającym mężem. Basia wie, że może na nim całkowicie polegać. Cechuje go łagodność i dobroć, choć w razie potrzeby potrafi być stanowczy. W Kamieńcu, widząc, że nie obroni twierdzy, żegna się z żoną, przekonując ukochaną kobietę, że muszą się rozstać. Wołodyjowski - postać budzącą sympatię i podziw Wołodyjowski to postać, która bawi, wzbudza sympatię i którą w końcu czytelnik zaczyna podziwiać. Śmieszą jego miłosne perypetie, poruszanie wąsikiem w kłopotliwych sytuacjach, ujmuje swoim zachowaniem wobec kochających się Krzysi i Ketlinga, imponują natomiast odwaga i żelazna konsekwencja w walce z wrogami Rzeczpospolitej oraz bezprzykładne bohaterstwo podczas obrony Kamieńca. Scena pogrzebu Wołodyjowskiego jest jedną z najbardziej wzruszających w całej Trylogii. Problematyka Wątek miłosny w powieści Wątek miłosny, który stanowi dominantę fabularną powieści Henryka Sienkiewicza, został, przynajmniej w pierwszej części utworu, przedstawiony w sposób zbliżony do znanego z komedii. Chociaż w tle pozostaje tragedia głównego bohatera, mnożące się nieporozumienia i zawiązywane intrygi (Zagłoba i jego usilne staranie połączenia Michała i Basi) mogą budzić uśmiech czytelnika. Jednakże dla bohaterów stają się źródłem cierpień, szczególnie dotkliwie znosi je Jerzy Michał Wołodyjowski. Poświęcenie Wołodyjowskiego dla ojczyzny Mężczyzna, który spędził wiele lat w służbie Rzeczpospolitej, poświęcił dla niej niemalże wszystko. W przeciwieństwie do innych oficerów nie założył rodziny (śmierć Anusi Borzobohatej) ani też nie posiadał prywatnego majątku. Stabilizacja u boku Basi Jeziorkowskiej stała się więc dla niego sensem życia, co narrator wielokrotnie podkreśla, opisując miłość pary. Kiedy ojczyzna wzywa po raz kolejny, Wołodyjowski nie waha się. Hetman Sobieski nazywa go człowiekiem doświadczonym i zaufanym, co samo w sobie zobowiązuje do udzielenia pomocy będącemu w potrzebie krajowi. Wartości w życiu Wołodyjowskiego Sienkiewicz - na przykładzie głównego bohatera - jeszcze raz ukazuje, jak ważnymi wartościami w ludzkim życiu są honor, odwaga, ojczyzna oraz Bóg. Poświęcenie wszystkiego w imię tych ideałów przynosi Wołodyjowskiemu długo oczekiwane szczęście (u boku Basi doświadcza prawdziwej radości) oraz ratuje go przed goryczą kapitulacji. Motyw wesela w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Autentyczne wydarzenia jako inspiracja Dramat Stanisława Wyspiańskiego "Wesele" nawiązuje do autentycznych wydarzeń - ślubu Lucjana Rydla (Pana Młodego) z Jadwigą Mikołajczykówną (Panną Młodą) pochodzącą z podkrakowskiej wsi Bronowice. Wesele odbyło się w domu Gospodarza. Chłopi Motyw domu Dom Boryny jest symbolem bogactwa i dostatku, osiągniętych dzięki pracowitości gospodarza. Dla Macieja najważniejszą wartością była ziemia, nie chciał oddać jej żadnemu z dzieci, ponieważ wiedział, że nie dbaliby o nią równie dobrze jak on. Motyw konfliktu pokoleń Antek i Maciej kłócą się o ziemię. Syn domaga się, by ojciec oddał mu gospodarstwo, lecz Maciej nie chce się na to zgodzić, bo wie, że ich gospodarstwo straciłoby miano najlepszego we wsi. Konflikt zaognia ślub Macieja z kochanką Antka, Jagną. Na łożu śmierci Maciej prosi swoją synową Hankę, aby przekazała jego ukryte oszczędności Antkowi i zadbała wspólnie z nim o gospodarstwo. Motyw ojca Maciej Boryna to przykład ojca, dla którego ważniejsze od rodziny jest gospodarstwo. Dba o to, by nikogo w rodzinie nie dotknęła niesprawiedliwość ani bieda. Przede wszystkim jednak troszczy się o ziemię. Motyw rodziny Rodzina ma dla bohaterów powieści ogromną wartość. W rodzinie tkwi siła, rodzina zapewnia bezpieczeństwo i wsparcie. Młodzi bohaterowie powieści (tacy jak np. Szymek i Nastka) z determinacją dążą do tego, by założyć własną rodzinę, mieć swój dom i gospodarstwo. Z drugiej strony – w wieloosobowych, zamożnych rodzinach częstym problemem jest walka o pierwszeństwo, zapis ziemi czy oszczędności. Motyw społeczeństwa Społeczność wsi Lipce żyje odizolowane od świata, zajęte tylko swoimi sprawami. Czas odmierzają mieszkańcom uroczystości religijne, zmiany w przyrodzie i prace polowe. Społeczność wsi jest zhierarchizowana, na jej czele stoi najbogatszy gospodarz, Maciej Boryna. Mieszkańcy Lipiec dokonują własnych sądów, potępiają niemoralnych mieszkańców, piętnują ich zachowania. Wątki powieści Najważniejszy w powieści wydaje się ród Borynów, wokół którego otwiera się kilka istotnych wątków: 1. Konflikt między synem (Antkiem) a ojcem o przepisanie gruntu, a potem również o kobietę, piękną Jagnę; 2. Walka Hanki o uratowanie małżeństwa i rodziny; 3. W pierwszym tomie ważną rolę odgrywa wzruszająca historia życia Borynowego parobka – Kuby; 4. Historia burzliwej i namiętnej historii romansu Antka i Jagny. Ponadto w powieści pojawia się kilka wątków dotyczących całej zbiorowości Lipeckiej: 1. Walka z dworem o las, a potem o Polesie; 2. Kwestia edukacji: próba wymuszenia na chłopach podatku na wybudowanie rosyjskiej szkoły oraz patriotyczne nauczania Rocha; 3. Wątek obyczajowo-obrzędowo- liturgiczny, na który składa się ciąg opisów powtarzanych każdego roku elementów życia chłopskiego, takich jak zwyczaje i obrzędy wielkanocne czy odpustowe. Należy również wspomnieć o następujących wątkach dotyczących poszczególnych bohaterów: 1. Historia upadku Jagny; 2. Miłość Szymona i Nastusi oraz wytrwała walka mężczyzny o ziemię; 3. Historia Tereski „żołnierskiej"; 4. Wójtowe oszustwa; 5. Dziwne losy Pana Jacka. Przedwiośnie Przemiana Cezarego Baryki Cezary jest bohaterem dynamicznym, który ulega przemianom. Poznajemy go jako posłusznego, dobrze ułożonego czternastolatka. Z biegiem czasu, gdy jego ojciec wyjeżdża na wojnę, chłopak odczuwa swobodę i staje się ulicznym rozrabiakiem. Zadaje się z rówieśnikami, z którymi nie mógł do tej pory nawet rozmawiać. Pociąga go życie chuligana. Duch rewolucji inspiruje go nawet do pobicia dyrektora szkoły, który nakrył go na wagarowaniu. Po paru latach dostrzega trud matki, by jemu niczego nie brakowało, i staje się kochającym synem. Jego poglądy na rewolucję zmieniają się, gdy zapoznaje się z jej skutkami, podczas pracy przy usuwaniu zwłok Ormian z ulic Baku. W skutek historii o szklanych domach opowiedzianej przez ojca bohatera, w Cezarym rodzi się duch patriotyzmu. Wcześniej uważał Polskę jedynie za mit, nieistniejącą krainę. Wyobrażenie o dobrobycie i nowej cywilizacji starło się z brutalną rzeczywistością. Jednak duch patriotyzmu nie zgasł całkowicie i Baryka wstąpił do polskiej armii i walczył przeciwko bolszewikom, których do niedawna był gorliwym zwolennikiem. W Nawłoci bohater staje się namiętnym kochankiem, kierującym się namiętnością, a nie zdrowym rozsądkiem. Miłosne zaślepienie sprawia, że zapomina o swoich dotychczasowych poglądach i przekonaniach, pławiąc się w dobrodziejstwach życia w szlacheckim dworku. Z rzadka dostrzega, że bogactwo i dostatek Wilosławskich płynie z nędzy okolicznych chłopów. Po zawodzie miłosnym wraca do Warszawy i staje się aktywistą politycznym. Początkowo skłócony z komunistami, dołącza ostatecznie do wielkiej manifestacji robotniczej. Polska i Polacy w oczach Cezarego Baryki Cezary Baryka jest „człowiekiem z zewnątrz", który obiektywnie przygląda się procesom, jakie mają miejsce w odradzającej się Polsce. Największym problemem ojczyzny jest wybór drogi odbudowy państwowości. Jeżeli nie nastąpi to jak najszybciej, pogarszająca się sytuacja społeczna doprowadzi do tego, że Polska podzieli los bolszewickiej Rosji i stanie się areną krwawych zajść rewolucji. Gdy Cezary poczuł się już pełnoprawnym obywatelem, po tym jak walczył w wojnie z sowietami, tak wypowiadał się o ojczyźnie: „Mamy tu, Polacy, ziemię polską i lud polski. Mamy wolność". Jego stosunek do Polski i samych Polaków zmieniał się z czasem. W rozmowie z Gajowcem, bohater zarzucił: „Znana jest anegdota o temacie «Słoń». Polak, mający po innych nacjach napisać rozprawę o słoniu, napisał bez wahania: «Słoń a Polska»". Podobała mu się waleczność i zamiłowanie Polaków do ojczyzny, ale raziło zaślepienie niepodległością. Uważał, że krajanie są zbyt opieszali we wprowadzaniu zmian i boją się wielkich decyzji. Idealizm w powieści Wizja szklanych domów, jaką Seweryn nakreślił przed Cezarym, miała być wielką ideą, która natchnie go do wzięcia udziału w wielkim przedsięwzięciu, czyli odbudowie polskiej państwowości. Kolejnym idealistą, którego bohater spotkał na swojej drodze był Antoni Lulek. Zagorzały komunista nie miał żadnych krytycznych uwag do wyznawanej przez siebie ideologii. Przez to postać ta jest niezwykle niebezpieczna, ponieważ fanatyzm kieruje ją do odrzucenia wszystkiego, co wiąże się z niepodległością Polski. Przeciwstawne poglądy do Lulka wyrażał Szymon Gajowiec. Jego prorządowy program ewolucyjnych reform był wsparty wielką wiarą w opatrzność boską. Akcja powieści Akcja powieści rozgrywa się na przestrzeni lat. Rozciąga się od rewolucji w Rosji w 1917 roku do lat powojennych. Przedstawione zdarzenia odbywają się w wielu miejscach. W Baku czytelnik widzi dom Baryków, okopy, cmentarz. Cezary Baryka wraz z ojcem podróżują przez terytorium Rosji. Na ziemiach polskich akcja rozgrywa się w majątkach ziemiańskich i we wsiach – Nawłoci (u Wielosławskich, niedaleko Częstochowy), Chłodku, Leńcu, Odolanach. Następnie opisana jest Warszawa, jej ulice, a także znajdujące się w niej mieszkania (na przykład Buławnika, to w którym odbywały się spotkania komunistów). Biografia Cezarego Baryki Głównego bohatera Przedwiośnia można uznać za reprezentanta całego młodego pokolenia powojennego. Biografia Baryki została w takim stopniu nasycona przeróżnymi zdarzeniami, że wydaje się mało prawdopodobne, aby wszystko to przeżył jeden człowiek. Między innymi: doświadcza on rewolucji (w Baku), walczy podczas wojny (w 1920 roku), mieszka w majątku ziemskim (w Nawłoci), jako dziecko przebywa w Rosji, studiuje w Warszawie… Pokazanie tak barwnego życiorysu bohatera ma na celu dotarcie do jak najszerszego kręgu czytelników, tak aby każdy z nich miał możliwość, niezależnie od tego kim jest, odnalezienia elementów swojej biografii w którymś z fragmentów powieści, a przez to mógł zidentyfikować się z głównym bohaterem. Taka biografia ma także na celu zsumowanie losów różnych ludzi, którzy żyli w jednym czasie, ale w zupełnie odmiennych warunkach. Poza tym, jest to także próba zasygnalizowania, że każdy człowiek przeżywa w swoim życiu (jak Baryka) wielkie przygody. Musi tylko potrafić je dostrzegać. 'Ferdydurke' - Formowanie człowieka Tematyka powieści 'Ferdydurke' Witolda Gombrowicza to powieść, która podejmuje temat kształtowania człowieka i formowania go jako całości. Na przykładzie dziwacznych i nieprawdopodobnych przygód głównego bohatera, Józia Kowalskiego, autor próbuje odpowiedzieć na pytanie, co to znaczy 'być sobą' i czy taki stan jest w ogóle możliwy, skoro podlegamy wielu czynnikom zewnętrznym. Kluczową kategorią, której Gombrowicz poświęca swoje rozważania, jest FORMA - pojmowana jako środek zniewolenia człowieka przez innych ludzi. Forma ta realizuje się poprzez różne oczekiwania stawiane jednostce przez społeczeństwo, takie jak 'upupianie' czy przyprawianie 'gęby'. Struktura powieści Powieść składa się z trzech części: Część I - 'Upupianie' Rozdziały I-III opowiadają o pobycie Józia w gimnazjum, gdzie poddaje się on wszechobecnemu 'upupianiu'. Gombrowicz bezlitośnie wykpił w tej części system dydaktyczny polskiej szkoły oraz skostnienie kadry pedagogicznej. Część II - 'Rodzina nowoczesna' Rozdziały VI-X opowiadają o pobycie Józia na stancji u Młodziaków, gdzie stara się on dostosować do nowoczesnych poglądów córki gospodarzy - Zuty, w której się zadurzył. Jednocześnie bohater walczy z tym stanem poprzez próbę zburzenia narzuconej przez Młodziaków formy nowoczesności. Część III - 'Rodzina tradycyjna' Rozdziały XIII i XIV mówią o pobycie Józia i Miętusa w Bolimowie - szlacheckim dworku rodziny Hurleckich. Gombrowicz wyśmiewa tu środowisko ziemiańsko-konserwatywne oraz chłopskie. Narracja W powieści można wyróżnić trzech narratorów, choć każdy z nich jest... samym Gombrowiczem: 30-letni pisarz Józef Kowalski (przed porwaniem przez Pimkę) 17-letni gimnazjalista Józio Kowalski będący jednocześnie 30-letnim Józefem Kowalskim Trzecioosobowy narrator opowiadań o Filidorze i Filibercie - doktor Antoni Świstak 1. 2. 3. Kluczowe pojęcia 'Pupy', 'gęby', 'łydki' czy 'kłębowiska/kupy' to pojęcia, które Gombrowicz wykorzystuje, by pokazać, jak różne role i oczekiwania społeczne zniekształcają tożsamość jednostki. Na przykład Młodziakowie przybierają pozę nowoczesnych rodziców, choć romansu córki z nauczycielem nie są w stanie zaakceptować, a Miętus rozpaczliwie poszukuje prawdziwego parobka, który nigdy nikogo nie udawał. Satyra i parodia Powieść zawiera liczne elementy satyry i parodii. Gombrowicz kpi m.in. z tzw. świętości narodowych, takich jak Słowacki, Mickiewicz, Norwid czy Żeromski. Najśmieszniejszy fragment to lekcja języka polskiego - doskonała parodia takiejże lekcji z 'Syzyfowych prac' Żeromskiego. Język powieści Język 'Ferdydurke' jest bardzo ważny, ponieważ nie służy wyłącznie przedstawieniu treści, ale zwraca uwagę sam na siebie. Gombrowicz został nazwany przez Juliana Przybosia 'poetą prozy'.