Pobierz Notatki z antyku liceum i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! 1.Z czym wiąże się początek i koniec epoki nazywanej starożytnością? Początek epoki starożytnej wiąże się z bardzo ważnym wydarzeniem dla ludzkości - z wynalezieniem pisma. W tym czasie zaczęły się również tworzyć pierwsze cywilizacje. Koniec tej epoki jest związany z upadkiem cesarstwa rzymskiego (476r. n.e.). 2.Uzasadnij, że osiągnięcia starożytnych Greków i Rzymian stanowią fundament kultury europejskiej. Osiągnięcia starożytnych Greków i Rzymian możemy oglądać, a jednocześnie z nich korzystać, każdego dnia. Ich przykładowe osiągnięcia, które stanowią fundament dla naszej kultury: -język łaciński, na podstawie którego powstało wiele języków romańskich, np. francuski, włoski, hiszpański, rumuński, -imiona i słowa z rodowodem greckim (np. Agata, Delta), -"Iliada" i "Odyseja" Homera, która jest inspiracją wielu współczesnych utworów, -teatr, który wywodzi się ze Starożytnej Grecji; w zasadzie wszystkie sztuki, które oglądamy, opierają się na założeniach greckich, -architektura, czyli nawiązywanie do stylu klasycznego, amfiteatry, rzeźby, płaskorzeźby, -maksymy prawne, np "Dura lex, sed lex" ("Twarde prawo, lecz prawo") 3. Sokrates: -prawdziwą mądrość człowiek może odnaleźć tylko w samym sobie -to, co powszechnie uchodzi za wiedzę, często jest pozbawione wartości -człowiek mądry zawsze wybiera to, co sprawiedliwe i mądre Platon: -rzeczywistość ziemska jest jedynie cieniem wiecznego świata idei -poznawanie jest w istocie przypomnieniem tego, co dusza widziała kiedyś w świecie idei -człowiek postępuje źle jedynie z powodu niewiedzy -człowiek powinien słuchać rozumu, którego zadaniem jest kierowanie myśli ku absolutnemu dobru i pięknu Arystoteles: -podstawą sądów są obserwacje i dociekania umysłowe -należy obserwować rzeczywistość i na tej podstawie wyciągać wnioski -człowiek powinien kierować się zasadą złotego środka, tzn. odrzucać skrajności i wybierać to, co pośrednie 4. Stoicy: -życie umiarkowane, zgodne z natura i rozumem -człowiek w każdej sytuacji powinien nad sobą panować -oceniać świat rozumowo i bez zbędnych emocji (stoicki spokój) Epikurejczycy: -celem każdego człowieka powinno być rozważne dążenie do przyjemności i szczęścia -ważniejsze przyjemności duchowe niż cielesne -trzeba żyć rozumnie, cnotliwie i sprawiedliwie -warunkiem szczęśliwego życia był już sam brak cierpień 5. Zasada mimesis MIMESIS to naśladowanie rzeczywistości po to, by przedstawić to, co typowe i w ten sposób pokazać prawdę o świecie i ludziach 6.Uzasadnij,że rzeźba Myrona pt. "Dyskobol" respektuje zasady klasycznego kanonu piękna. W tym okresie, w jakim została ona wykonana, jako piękne uważało się wszystko, co proporcjonalne, a wysportowane i umięśnione ciało było ideałem tej epoki 7.Przedstaw genezę i najważniejsze cechy teatru greckiego. Teatr grecki wywodzi się z obrzędów religijnych, zwłaszcza związanych z obchodami ku czci Dionizosa. Najważniejsze cechy: -W przedstawieniach mogli występować tylko mężczyźni -maksymalnie 3 aktorów na scenie -celem było osiągnięcie przez widzów katharsis, czyli oczyszczenia duchowego. -Noszono maski, peruki (onkos) i buty na tzw. koturnach. -Występował chór. -Jedność czasu (akcja trwa dobę), miejsca (akcja toczy się w tym samym miejscu) i akcji (fabuła dotyczy jednego wątku). 8.Jakie funkcje w życiu starożytnych greków pełniły mity? Mity były tematem utworów literackich i przedstawień teatralnych, zapewniały rozrywkę, objaśniały świat bogów i ludzi, tłumaczyły początki obrzędów oraz wyjaśniały niezrozumiałe dla Greków zjawiska. Mity mają charakter symboliczny i niosą uniwersalne treści. Mity zawsze stanowiły wspaniałą inspirację dla poetów i artystów. Ta ich cecha nie wygasła na przestrzeni lat. We współczesnej literaturze można zauważyć wiele motywów, nawiązujących do mitów. Stanowią inspirację dla rzeźbiarzy, malarzy i muzyków. Do czasów współczesnych przetrwały różne związki frazeologiczne, które występowały w mitologii np.: Herkules(siłacz), syzyfowa praca(praca bezsensowna), pięta Achillesa(słaby punkt), koń trojański(podstęp), strzała Amora(symbol miłości), chaos(bałagan). Te zwroty zawsze były niezwykle popularne ze względu na swą zarazem prostotę oraz głębię. Dzisiaj jeszcze często, choć już coraz rzadziej się ich używa. 9.Wymień i omów dwa starożytne toposy, które do dzisiaj są obecne w kulturze. Topos-Stały, powtarzający się motyw literacki lub obraz, funkcjonujący w obrębie danej kultury Topos wędrówki – pojawia się w mitologiach całego świata. W mitach greckich dola wędrowca jest najczęściej kojarzona z historią Odyseusza. Król Itaki nadaremno stara się powrócić do domu, klątwa Posejdona przedłuża wędrówkę bohatera o pełne dziesięć lat. Powrót Odyseusza do ojczyzny jest często odczytywany jako metafora ludzkiego życia. Topos arkadyjski – Arkadia to inaczej kraina szczęścia, miejsce będące symbolem raju, w którym panuje szczęście, spokój oraz ład i harmonia. Arkadia pojawia się u Wergiliusza ( ,, Bukoliki '' ) – niezwykłe miejsce, gdzie mieszkają w szczęściu i radości pasterze. Poszukiwanie Arkadii jest od wieków obecne w naszej kulturze. 10.Opisz dwie postawy, których archetypami są bohaterowie mitów. Podaj przykłady funkcjonowania tych wzorców we współczesnych utworach literackich i dziełach plastycznych. Prometeusz – tytan Prometeusz był symbolem samotnego buntownika. Po tym jak ulepił człowieka z gliny i łez opiekował się bezbronną ludzkością, ucząc ją m.in. uprawy roli, liczenia, czytania i pisania, żeglowania, wytwarzania metali czy budowy domostw. Bezinteresownie pomagał ludziom, do których bogowie byli nieprzychylnie nastawieni. Ze swej miłości do rodzaju ludzkiego zdobył - tragizm -to sytuacja polegająca na tym, że niezależnie od swoich działań bohater i tak jest skazany na taki sam los, który zsyła mu przeznaczenie. Tak było w przypadku Antygony, która ostatecznie i tak zginęła oraz Kreona, który nie osiągnął swoich celów i nie postawił na swoim. - hamartia – błąd, przewinienie, wina tragiczna, którą popełnia bohater, powodując tym samym katastrofę. Antygona pragnie uszanować prawa boskie, ale łamie królewski zakaz. - hybris - to ukazanie pychy władcy w utworze, co miało miejsce także w "Antygonie", gdzie przedstawiono Kreona jako osobę zbyt dumną, by ustąpić i ułaskawić tytułową bohaterkę. - katharsis -to oczyszczenie, jakie ma spotkać widza antycznej sztuki po jej zakończeniu. W przypadku "Antygony" katharsis następuje dzięki temu, że napiętnowana zostaje pycha władcy, a tragedia kończy się w przewidywalny (ze względu na gatunek) sposób. 17. Antygona jako przykład tragedii antycznej "Antygona" to tragedia antyczna przede wszystkim dlatego, gdyż autor zachował tu zasadę trzech jedności klasycznych: czasu, miejsca i akcji. Akcja dramatu trwa od rana do wieczora, wszystkie wydarzenia mają miejsce przed pałacem królewskim w Tebach. Jedność akcji zaś polega na tym, że dotyczy ona jednego problemu: rozkazu wydanego przez Kreona, króla Teb, by nie grzebać ciała zdrajcy Polinejkesa, i wykroczenia przeciw temu rozkazowi Antygony. "Antygonę" cechuje również wzorcowa dla tragedii greckiej budowa. Całość rozpoczyna się prologiem, w którym mamy informacje o temacie utworu oraz o tym, kto będzie brał udział w wydarzeniach, słowem: kogo zobaczymy na scenie. Potem następuje pieśń chóru na wejście - tzw. parodos. W dalszej kolejności przeplatają się epejsodiony (dziś powiedzielibyśmy akty) oraz stasimony - pieśni chóru, w którym ten komentuje wydarzenia, lub śpiewa pieśń na cześć bogów, zjawisk przyrody, lub ocenia i komentuje postawy bohaterów sztuki. Kolejna cecha charakterystyczna dla tragedii to jej oczyszczająca rola. Widz greckiego teatru miał podczas przedstawienia doznać "katharsis" - oczyszczenia, to znaczy oglądając dramat miał odczuć litość dla postaci tragicznych i trwogę, że i jego może dotknąć złowrogie fatum. Osią tragedii antycznej jest konflikt tragiczny. W "Antygonie" jest to konflikt racji Antygony i Kreona, konflikt jednostka - państwo; uczucie - rozum. Oboje bohaterowie trwają przy swoich racjach, nie ulegają przemianie, co również jest jedną z cech tragedii antycznej. Podobnie jak tytuł, który jest po prostu imieniem głównej bohaterki. Warto też powiedzieć o braku scen zbiorowych i wydarzeń krwawych. W "Antygonie" zarówno o samobójstwie bohaterki, jak i śmierci Hajmona oraz Eurydyki informuje posłaniec. Jak wszystkie tragedie greckie, również "Antygona" kończy się śmiercią większości postaci. Na scenie pozostaje Kreon złamany cierpieniem - stracił najbliższych - syna Hajmona, żonę Eurydykę, wreszcie Antygonę, która była ukochaną jego syna. Co najbardziej jednak przerażające - rozgniewał bogów, którzy mogą rzucić i na niego swoją klątwę. Wówczas żaden z jego rodu nie ujdzie wyrokom straszliwego Losu. 21. Przedstaw najważniejsze elementy postawy życiowej i artystycznej Horacego Pieśni Horacego odwołują się do filozofii epikurejskiej oraz stoicyzmu. - żyjmy zgodnie z zasadą złotego środka – z jednej strony korzystajmy z życia i cieszmy się jego urokami, gdyż zmierzamy ku śmierci. Postępujmy z godnie z zasadą carpe diem-chwytaj dzień. Z drugiej strony – dążmy do wewnętrznej równowagi i panujmy nad emocjami. - zaakceptujmy, że nasze życie jest usiane kaprysami fortuny – los bawi się ludźmi, wykorzystując ich żądze i i pychę oraz skłonność do ulegania podstawowym przyjemnościom. - podlegamy prawom natury, dlatego ją obserwujmy, ponieważ dzięki temu dotrzemy do prawdy io nas samych - poeta ma porządkować świat, wprowadzać ład i harmonię w żucie człowieka - twórczość artysty daje mu nieśmiertelność (exegi monumentum-wybodowałem pomnik; non omnis moriar-nie wszystek umrę) - dążenie do prostoty i jasności stylu, oszczędne wyrażanie emocji, dokładne i wierne opisywanie rzeczywistości Horacy jest bezapelacyjnie najznakomitszym poetą starożytnego Rzymu, żyjącym w I wieku p.n.e. 22. Horacjański motyw nieśmiertelnej sławy poetyckiej Utwór "Exegi monumentum" porusza przede wszystkim problematykę ponadczasowości i uniwersalności sztuki. Podmiot mówiący, świadomy wartości swych dzieł, informuje czytelnika już na wstępie, że: "Wzniosłem sobie pomnik, trwalszy niż ze spiżu" - to oczywiście hiperbola. Następnie porównuje swoje dzieło do egipskich piramid a nawet sił natury, sił bogów. Jednocześnie pozostaje absolutnie pewny siebie i swojej poezji. Widzi siebie jako innowatora i reformatora poezji swojej ojczyzny ("ja wniosłem pierwszy do italskich stopy eolskie"). W końcu uznaje się za częściowo nieśmiertelnego, mówi "non omnis moriar" - "nie wszystek umrę". Jednocześnie uznaje zwierzchnictwo Muzy nad sobą, prosi Melpomenę, aby ta wreszcie opasała mu czoło "delfickim liściem lauru", czyli jednoznacznym symbolem triumfu i sławy. To właśnie tworzenie daje nieśmiertelność - wiersze Horacego będą trwały tak długo jak sama ludzkość, więc część poety, jego myśli i przekonań, a więc i istoty, faktycznie stała się nieśmiertelna. Nieśmiertelność doskonałej sztuki pociąga za sobą nieśmiertelność jej twórcy. Poeta dał wyraz swojemu przekonaniu, że w oczach potomnych zasłuży na wieczną pamięć: "Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu zostanie. Poza grobem - po to mną słowa zawsze młody". Jan Kochanowski również poruszał w swych utworach tematykę osobistą, patriotyczną, społeczną i religijną. Powszechnie znana była skromność Kochanowskiego i jego niechęć do wzbudzania powszechnych zachwytów. Był jednak jednocześnie wyjątkowo pewny siebie i to właśnie takim uczyniło go poczucie wartości swych dzieł. Wiary we własny talent dodawała artyście także epoka, w której przyszło mu żyć. Kochanowski oczywiście wzorował się w pewien sposób na Horacym, ale dzięki swoim osiągnięciom sam stał się w pewnym sensie symbolem tak swej epoki, jak i kultury antyku. Kochanowski mógł poświęcić się zawodowemu pisarstwu podobnie, jak Horacy. Jednak Polak traktował twórczość także jako swego rodzaju posłannictwo.