Pobierz Notatki z wykładów z prawa i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity! PRAWO 12-10-2019 1. JĘZYK PRAWNY - język tekstów prawnych, dyrektyw, rozporządzeń, dekretów (aktów normatywnych), Konstytucja, ustawy, kodeks cywilny; nie opisuje rzeczywistości. Używany jest przez ustawodawców, organy wydające rozporządzenia, dyrektywy, jednostki samorządowe. Nie jest językiem potocznym, ale jest językiem staroświeckim, formalnym. Charakteryzują go zdania wielokrotnie złożone. Nie da się określić prawdy lub fałszu, ukazuje prawidłowe zachowanie człowieka. 1. JĘZYK PRAWNICZY- specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie. Język prawniczy bywa określany także jako „ żargon prawniczy”, jest on “sztywny”. Części składowe języka potocznego. Przykład 1 (a) język prawny: „Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie posiada zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.” (art. 14 § 1 Kodeksu cywilnego) (b) język prawniczy: „Kodeks cywilny nie zezwala na dokonywanie czynności prawnych przez osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych. Zgodnie z kodeksem taka czynność będzie nieważna i nie wywoła zamierzonych skutków prawnych.” (c) parafraza w języku naturalnym (matka do 12-letniego synka): „Synku, nawet gdybyś miał tyle pieniędzy, to jesteś za mały i nie możesz kupić samochodu.” Tekst prawny – treść aktu normatywnego lub innego aktu prawnego wyrażona w języku prawnym, w odróżnieniu od tekstów prawniczych wyrażonych językiem prawniczym (komentarze, glosy, publikacje naukowe, pomoce dydaktyczne, artykuły prasowe). Tekst prawny budowany jest za pomocą jednostek systematyzacyjnych (np. część, dział, tytuł) oraz jednostek redakcyjnych (tzw. przepisy) Przepisy prawne- jednostki redakcyjne tekstów prawnych ( artykuł, podpunkty, punkty ) Norma postępowania Normę postępowania można rozumieć jako wypowiedź językową, która spełnia funkcję sugestywną i jest adresowana do osoby lub grupy osób w formie zakazu lub nakazu, mającego określić przyszłe zachowanie się Norma prawna jest wypowiedzią w określonym języku, mającą charakter dyrektyw, tzn. wyznaczającą adresatowi normy, określony sposób zachowania w określonych okolicznościach STRUKTURY NORMY PRAWNEJ DWUELEMENTOWA: HIPOTEZA: NORMA PRAWNA, SYTUACJA W KTÓREJ ADRESAT SIĘ ZNAJDUJE, ABY NORMA SIĘ AKTYWOWAŁA DYSPOZYCJA: JAK ADRESAT W SYTUACJI OKREŚLONEJ HIPOTEZĄ MA SIĘ ZACHOWAĆ; NAKAZ, ZAKAZ, UPRAWNIENIA W zakres zastosowania normy mogą wchodzić: • sytuacje niezależne od adresata normy lub w ogóle niezależne od człowieka – zdarzenia prawne, • sytuacje zależne od człowieka: 2. na które człowiek ma lub może mieć przyczynowo wpływ poprzez swoje uświadamiane zachowanie – czyn prawny, 3. zorientowane celowo na wywołanie oznaczonych skutków prawnych – czynność prawna. • działania własne adresata lub dzieło tych działań, • działania innych osób. TRÓJELEMENTOWA: HIPOTEZA: NORMA PRAWNA, SYTUACJA W KTÓREJ ADRESAT SIĘ ZNAJDUJE, ABY NORMA SIĘ AKTYWOWAŁA DYSPOZYCJA: JAK ADRESAT W SYTUACJI OKREŚLONEJ HIPOTEZĄ MA SIĘ ZACHOWAĆ; NAKAZ, ZAKAZ, UPRAWNIENIA w niej wymienionymi, to konsekwencje te nie wiążą się z innymi faktami. ■ argumentum a maiori ad minus, wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma prawna dozwala czynić więcej, to dozwala także i mniej (np. jeżeli ktoś ma prawo sprzedać rzecz, to może ją również zastawić); 2) argumentum a minori ad maius, wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma prawna zakazuje czynić mniej, to zakazuje także więcej (np. jeżeli jest zakazany wstęp na teren rezerwatu, to tym bardziej jest zakazane polowanie w nim). • ANOALOGIE ■ Analogia legis - analogia z przepisu prawa, w której określa się skutki prawne stanu faktycznego przez prawo nieuregulowanego lub uregulowanego w sposób nienależyty poprzez odwołanie się do przepisu prawa, jaki normuje podobny do niego stan faktyczny ■ Analogia iuris podstawą nie jest konkretny przepis lub nawet kilka takich przepisów, ale duch prawa, natura prawa lub istota prawa albo jakaś ogólna zasada (norma), wartość, myśl przewodnia itp. Ta zasada (norma), wartość, myśl przewodnia nie jest wtedy jednak wyrażona wprost w przepisach obowiązującego prawa, ale co najwyżej da się z nich wywnioskować tudzież jest uzasadniona w danym systemie (porządku) prawa Mówi się wtedy, że tkwi ona w lub jest wrodzona dla danej gałęzi lub całego systemu prawa lub porządku prawnego. Analogia iuris wraz z analogią legis służy do wypełniania luk w prawie, do analogii iuris wolno jednak sięgać dopiero wtedy, gdy niewystarczające jest sięgnięcie do analogii legis . ▲ W prawie publicznym- brak występowania analogii ▲ W prawie prywatnym – zastosowanie analogii jest możliwe, np.. dotyczy relacji Spółka-spółka; Spółka Akcyjna mówi, że nie może posiadać Komisji Rewizyjnej, jedynie Radę Nadzorczą, natomiast Spółka z ograniczona odpowiedzialnością może posiadać Komisje Rewizyjną ale także Radę Nadzorczą. • INTERWENCJA USTAWODAWCY- gdy żadna z powyższych możliwości nie pomogła KRYTERIUM PODZIAŁU PRAWA PUBLICZNEGO I PRYWATNEGO 1. KRYTERIUM METODY REGULACJI STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH NP.. Stosunek małżeństwa, jest to stosunek prawny, nie dotyczy uczuć, tylko kwestii związanych z zawarciem i rozwiązaniem małżeństwa PUBLICZNO PRAWNA A---------------> B (treść nie jest efektem negocjacji), np.. Prawo administracyjne (decyzje wydane przez organy administracyjne )<---------- zasada legalizmu. Cechy charakterystyczne: • Władczość - organ sam narzuca i przymusowo wyegzekwuje, np.. Wysłanie do obywateli decyzji o podatku od nieruchomości = brak negocjacji stron. Jeżeli nastąpi brak zastosowania się obywatela do decyzji, wtedy organ zmienia się w organ egzekucyjny, np.. Zajmuje konto bankowe PRYWATNO PRAWNA A----->B A <------B Cechy charakterystyczne: • Formalność stron • Treść powstaje po kompromisie • autonomia woli - samodzielność kształtowania treści stosunków prawnych • Równorzędność • Podmioty prawa prywatnego sami decydują czy wchodzą w dany stosunek czy nie 2. KRYTERIUM INTERESU PRAWNEGO Czyich interesów one chronią. Jeśli chronią charakter prawny(publiczny) to jest to norma o charakterze publicznoprawnym. Istnieją przypadki łączenia się (mieszania) 3. KRTERIUM ADRESATA Rozstrzyga na jaki podmiot w szczególności jest ustanowiona norma. Jeśli ma służyć tylko osobom prywatnym to jest to norma prywatna. Przez kogo to znaczy przez jaki podmiot została stworzona PODZIAŁ PARWA PUBLICZNEGO: ♦ KONSTYTUCYJNE- określa ustrój polityczny i gospodarczy kraju, podziału władz, systemu wzajemnego równoważenia się i kontrolowania, dotyczą ochrony człowieka, jego praw i obowiązków, określa walutę, stolice, godło, flagę, jakie akty prawne kto wydaje ♦ AMINISTRACYJNE obejmująca zespół norm generalnie- abstrakcyjnych o charakterze materialnym, mocy powszechnie obowiązującej w znaczeniu podmiotowym, regulujących sytuację prawną podmiotów niepodporządkowanych organom administracji publicznej. Adresat postanowień podmiotów publicznych nie może uchylić się od skutków decyzji podmiotu publicznego, ♦ KARNE – reguluje odpowiedzialność człowieka lub podmiotu zbiorowego za czyn zagrożony karą (społecznie szkodliwy) stopień wyższy niż znikomy. Podział prawa karnego ZABRONIONE- zbrodnie występki reguluje je kodeks karny oraz wykroczenia reguluje je kodeks wykroczeń ♦ MIEDZYNARODOWE PUBLICZNE- reguluje stosunki pomiędzy państwami, prawo działań wojennych, prawo morza, wspólne dziedzictwo ludzkości (przestrzeń kosmiczna, biegun południowy). Nie istnieje ogólna władza, do której można się zwrócić w określonych sytuacjach. Opiera się na zasadzie PACTA SUNT SERVANTA - UMÓW NALEŻY DOTRZYMYWAĆ. Zasada wyrażająca się w tym, że osoba, która zawarła w sposób ważny umowę, musi się z niej wywiązać. PODZIAŁ PRAWA PRYWATNEGO ♦ CYWILNE najważniejszy dział z prawa rzymskiego z republiki rzymskiej, udoskonalone podczas cesarstwa rzymskiego. Określa: PRAWO RZECZOWE- własność rzeczy i inne prawa do rzeczy ZOBOWIAZAŃ stosunki na skutek zawierania umów SPADKOWE, czyli to co dzieje się z majątkiem po śmierci RODZINNE małżeństwo, stosunek rodziców do dzieci, dotyczy opieki oraz kurateli ♦ HANDLOWE Charakter profesjonalny, cywilnoprawny, podmioty trudnią się w jakiejś działalności, reguluje spółki, podmioty mów prawa handlowego- czynności handlowe ♦ PRACY wywodzi się z prawa cywilnego, dotyczy umów o pracę, urlopów ♦ PRAWO MIĘDZYNARODOWE PRYWATNE używane w określonych sytuacjach z elementami zagranicznymi. Normy prawa prywatnego Prawo nie powinno działać wstecz LEX RETRO NON AGIT W wyjątkowych sytuacjach może zdarzyć się, że w sposób wyraźny zostanie wskazane, iż dany kat prawny ma moc od jakiegoś wcześniejszego zdarzenia. Musi być ono uzasadnione i zgodne z zasadami konstytucji. Ogóle prawo nie może po ogłoszeniu działać na sytuacje, które miały miejsce przed ogłoszeniem ustawy. W wyjątkowych/skrajnych sytuacjach prawo może wejść w życie od dnia ogłoszenia, np. Podczas kataklizmu, wojny. Przedłużenie okresu, w którym prawo zostało uchwalone i ogłoszone a jeszcze nie obowiązuje pozwala tym, którzy są adresatami tego prawa przygotować się na jego działanie. VACATIO LEGIS Okres od momentu obowiązywania aktu prawnego do momentu wejścia w życie. Im więcej adresaci powinni się przygotować tym dłuższe powinno być VACATIO LEGIS. Gdy akt ma jakieś niedoskonałości, więc VACATIO LEGIS powinno być dłuższe VACATIO LEGIS zawarte jest w samej ustawie i stanowi element przepisów przejściowych i końcowych. Określają one co dzieje się z dotychczasowymi aktami prawnymi, które regulowały daną problematykę. Nowy akt prawny może wchodzić wżycie etapami. W okresie VACATIO LEGIS ustawa jest naruszalna. Parlament może nowelizować ustawy, nawet jeśli one nie weszły jeszcze w życie, np. Ustawa o KRS. UMOWY MIĘDZYNARODOWE Umowy międzynarodowe są podstawowym źródłem prawa i podstawowym instrumentem prawa międzynarodowego. Źródła prawa międzynarodowego: • Umowy międzynarodowe • Zwyczaje- reguły zwyczajowe są zastępowane przez reguły traktatowe Gdy państwa nie chcą żyć w niepewności w stosunku pomiędzy sobą, zastępują zwyczaje, do których może być wątpliwość czy obowiązują czy nie- traktatami wielostronnymi. Gdy państwa ratyfikowały umowy międzynarodowe to obowiązuje prawo traktatowe, te które nie ratyfikowały muszą stosować się do prawa zwyczajowego Aby zwyczaje były źródłem prawa muszą posiadać dwie cechy: • Dana praktyka opisana zwyczajem jest dalej powszechnie stosowana • Musi być przeświadczenie, że trzeba tak robić. Musi być uznawana za powszechnie obowiązującą normę. Gdy państwo nie zaratyfikuje danej konwencji, to nie znaczy, że nie wejdzie ona w życie. Muszą stosować się do danych postanowień tej umowy, ponieważ po kilku latach te ustawy stają się zwyczajami. Umowa międzynarodowa stanowi efekt wytworzenia się prawa międzynarodowego. Prawo międzynarodowe narodziło się wraz z upadkiem zachodniej części państwa rzymskiego. Umowa międzynarodowa może posiadać charakter dwustronny lub wielostronny. Regulowane są konwencją o prawie traktatów. Jest to konwencja wiedeńska, która wskazuje jak traktaty się zawiera, kto może je zawrzeć i jakie elementy traktaty międzynarodowe powinny zawierać. Podpisanie umowy = Ratyfikacja Umowę międzynarodową podpisuje upełnomocniony reprezentant państwa, który brał udział w negocjacjach nad treścią tej umowy. Jeśli głowa państwa podpisze umowę to jednocześnie, automatycznie ja ratyfikuję. Fakt podpisania umowy nie zawsze jest wiążący. Aby traktat wszedł w życie wymagana jest ratyfikacja. Czyli musi być potwierdzony przez głowę państwa. PROCES RATYFIKACJI Zgoda parlamentu + zgoda głowy państwa Podział umów międzynarodowych: • Umowy międzynarodowe- wymagające tzw. Małej ratyfikacji Prezes Rady Ministrów przedkłada podpisaną umowę Prezydentowi i prezydent podpisując ją dokonuje ratyfikacji • Umowy międzynarodowe- wymagające tzw. Dużej ratyfikacji Prezes Rady Ministrów przedkłada podpisaną przez przedstawiciela umowę do akceptacji przez Parlament, gdy oni zaakceptują następnie ratyfikuje ja Prezydent. Parlament wyraża zgodę na ratyfikację w formie ustawy: następują 3 czytania itd., ale bez poprawek! Duża ratyfikacja bardziej wyjątkowa a contrario to co nie wymaga dużej ratyfikacji wymaga małej art..89 HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH 1. Konstytucja 2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe 3. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje UE 4. Ustawy 5. Umowa międzynarodowa tzw. Wymagana małej ratyfikacji