Pobierz Notatki z wykładu Język prawa i język prawników i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
Język prawa i język prawników Wykład 5
Rozróżnienie Specyfika syntaktyczna Jednostką redakcyjną jest przepis (zdanie). Przepisy mają swoje nazwy indywidualizujące (art., ust., pkt.). Przepisy są grupowane w większych całościach. Przepis nie da się utożsamić z normą (kondensacja i rozczłonkowanie). Reguły syntaktyczne języka powszechnego nie przesądzają o znaczeniu, np.: „wierzyciel może wnieść powództwo” (kompetencja) „Prezydent podpisuje ustawę” (nakaz) „Kto zabija człowieka, podlega karze” (zakaz) Specyfika semantyczna Słownictwo nie występujące w języku powszechnym „Powódka z konkubentem wnieśli pozew przeciwko komisantowi i cieszą się, że ich sprawa jest na wokandzie”
Język prawniczy
Język
prawny
język
tekstów
prawnyc
h
język
norm
prawnyc
h
JĘZYK
ETNICZNY
Metajęzyk:
wypowiedzi o
normach i
przepisach
Język tekstów prawnych
specyficzny
syntaktycznie
zwięzły
komunikatywny
specyficzny
semantycznie
adekwatny
precyzyj
ny
elastyczny
Definicje regulujące służą większej w porównaniu z językiem powszechnym precyzji - definicje legalne - ustawodawca określa znaczenie słowa na użytek danego aktu normatywnego Art. 115 § 15 k.k. W rozumieniu tego kodeksu za statek wodny uważa się także stałą platformę umieszczoną na szelfie kontynentalnym. Art. 3 pkt 1 prawa budowlanego. Ilekroć w ustawie jest mowa o obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć:
- budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
- budowę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
- obiekt małej architektury. Dzięki zwrotom nieostrym i klauzulom generalnym tekst prawny staje się elastyczny Zwroty nieostre dają podmiotowi stosującemu prawo swobodę decydowania: „należyta staranność”, „znaczna szkoda”, „uzasadniona obawa”. Klauzule generalne odsyłają do systemu ocen lub norm innych niż prawne: „zasady współżycia społecznego”, „dobre obyczaje uniwersyteckie” Klauzule generalne - przykłady przepisów Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. (art. 56 kc) Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. (art. 5 zd. 1 kc) Sąd wymierza karę według swego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. (Art. 53 § 1 kk) Zwięzłość Tekst prawny jest zwięzły, gdy zawiera te i tylko te wypowiedzi, które są niezbędne do odtworzenie z niego jednoznacznych norm postępowania. Zwięzłości służą odesłania i posługiwanie się spójnikami:
- i, oraz, a - koniunkcja - wszystkie zdania składowe prawdziwe Wspólnik może żądać podziału i wypłaty całości zysku na koniec roku
- lub - alternatywa nierozłączna - zdania składowe mogą być obydwa prawdziwe Sprawca podlega karze ograniczenia wolności lub grzywny
- albo - alternatywa rozłączna - zdania składowe nie mogą być obydwa prawdziwe Wspólnik może reprezentować spółkę samodzielnie albo łącznie z prokurentem
Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa. (art. 88 ust. 3 Konstytucji) Przepisy typu ius cogens bezwzględnie wiążące, tzn. ich stosowanie nie może zostać wyłączone ani ograniczone decyzją stron Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne. (art. 869 § 2 kc) Nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim. (art. 13 § 1 kro) Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. (art. 83 § 1 zd. 1 kc) Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. (art. 119 kc) Nie można wyłączyć ani ograniczyć z góry odpowiedzialności określonej w dwóch artykułach poprzedzających. (art. 437 kc) Przepisy typu ius dispositivum znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy strony nie uregulowały sprawy inaczej niż w takim przepisie W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. (art. 394 § 1 kc) W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. (art. 642 § 1 kc) Bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym na potrzeby gospodarki narodowej z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. (art. 726 kc) Jeżeli nie umówiono się inaczej, suma ubezpieczenia ustalona w umowie stanowi górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. (art. 824 § 1 kc) Przepisy semiimperatywne wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej ze stron; można je wyłączyć lub ograniczyć tylko jeśli strony regulują korzystniej sytuację strony chronionej Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty może być przez umowę wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy
szczególne. (§ 1) Umowa nie może utrudnić kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi. (§ 2 art. 584 kc) Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jednakże w umowach z udziałem konsumentów ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w wypadkach szczególnych. (art. 558 § 1 kc) Trudności z tekstem prawnym Tekst prawny może być czytany na kilku poziomach:
- deskryptywny
- normatywny
- presupozycji Poziom deskryptywny art. 208 k.k. „Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” tekst opisuje jakąś rzeczywistość, w której istnieją małoletni i nie- małoletni, napoje alkoholowe, grzywna itd. Z tekstu można zrekonstruować pewne sądy o rzeczywistości, np. „są tacy małoletni, którzy spożywają napoje alkoholowe”, można rekonstruować relacje logiczne pomiędzy jego elementami (np.: alternatywa nierozłączna pomiędzy „dostarczaniem napoju”, „ułatwianiem spożycia” i „nakłanianiem do spożycia” oraz alternatywa rozłączna pomiędzy grzywną, karą ograniczenia wolności i karą pozbawienia wolności) Poziom normatywny art. 208 k.k. „Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” Tekst wyraża normy postępowania (jednoznaczne i kategoryczne). typowy dla naszego (tj. w prawoznawstwie) czytania tekstów prawnych Poziom presupozycji art. 208 k.k. „Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2” presupozycje (tzn. ukryte a konieczne założenia): tekst zakłada pewną strukturę społeczeństwa, w której jedni nakazują coś wiążąco innym, zakłada istnienie struktury instytucjonalnej, która egzekwuje sankcje, zakłada wykwalifikowanego czytelnika (na razie nas nie interesuje).
