Pobierz Nowe ruchy religijne w świecie - Notatki - Teologia i więcej Notatki w PDF z Teologia prawosławna tylko na Docsity!
Nowe ruchy religijne w świecie
Na przestrzeni wieków, rozwiały się wśród różnych grup etnicznych ruchy religijne i religijno-społeczne mające na celu odnowienie życia religijnego oraz wyrażające nie zadowolenie z warunków bytowych poszczególnych społeczności i konieczność zmiany tego stanu. Podobne ruchy powstają w czasach najnowszych, głównie pod wpływem różnego rodzaju presji o charakterze religijnym, psychicznym, kulturowym, społecznym. Aktywność państw europejskich wraz z intensywną działalnością misyjną kościołów chrześcijańskich uruchomiła wśród środowisk lokalnych skomplikowany proces społeczno-religijny, przystosowujący tradycyjne systemy religijne do aktualnych potrzeb ludności lokalnej. W wyniku tych przekształceń nastąpiło rozbicie religijne i społeczne, co pociągało za sobą utratę bądź zdeprecjowanie własnych wzorów kulturowych. Problem stawał się poważniejszy w przypadku gdy społeczeństwa plemienne nie potrafiły zastąpić starych wartości nowymi, sprowadzonymi z zachodu, zbyt obcymi i niezrozumiałymi dla ludności rdzennej. Jedynym sposobem na przywrócenie wewnętrznej równowagi i wyjście z kryzysu był synkretyzm tzn. proces wzajemnego ścierania się i interferencji dwóch przeważnie obcych sobie, systemów religijnych, powodujący poganizację religii chrześcijańskiej, jak i chrystianizację religii pogańskiej. Na takim bardzo zróżnicowanym podłożu zaczęło powstawać wiele autonomicznych nowych (para)religii o charakterze synkretycznym, które następnie z upływem czasu zaczęły się przekształcać w niezależne kościoły rodzime. Synkretyzm religii trzeba rozpatrywać na szerokim tle przemian religijnych, społecznych, kulturowych, psychicznych, których istotą jest ciągła modyfikacja rodzimych systemów kulturowych pod wpływem inkulturacji i czynników ekonomiczno-politycznych. Nowe religie synkretyczne, będące przyczyną tworzenia się nowego systemu religijnego i społeczno- kulturowego, przejawiają się w przestrzeni trójwymiarowej : pierwszy wymiar stanowi określony system wzorów, norm i wartości tworzący podstawę nowego układu; drugi wymiar określają stosunki społeczne oraz program zmian społecznych i interetnicznych, trzeci wymiar to sfera mitologiczna oraz religijno-magiczna. Połączenie tych trzech wymiarów tworzy szczególną strukturę, w której można szukać genezy, istoty, formy funkcji nowych (para)religii. Podłoże kulturowe religii synkretycznych wynika z kilku cech, charakteryzujących styk kulturowy społeczeństw zachodnich z rodzimą kulturą ludów pierwotnych jak obcość kultury inwazyjnej i jej dominacja. Charakterystyczną cechą społeczeństw pierwotnych jest bardzo wysoki stopień integracji społecznej grupy, w której każdy zna swoje prawa i obowiązki, a wszystkie cechy plemiennej struktury społecznej są tak ściśle ze sobą splatane , że nie może dokonać
się jakieś przeobrażenie i zmiana w jednej dziedzinie bez zakłócenia porządku rzeczy w innych dziedzinach. Polityka, prawo, język, religie, cała kultura i społeczeństwa są ściśle ze sobą powiązane, tworząc samoregulujący się strukturalny system. W momencie przechodzenia społeczeństwa ze stadium kultury pierwotnej do współczesnej kultury zmechanizowanej, traci ono równowagę duchową na skutek ogólnego załamania się dawnych obyczajów i rozbicia tradycyjnych struktur społecznych. W takich warunkach rodzą się nowe ruchy religijne. Nowa sytuacja doprowadza do szoku kulturowego i gwałtownych niepokojów społecznych, jednak religie synkretyczne na płaszczyźnie społeczno- kulturowej wykazują tendencje integracyjne i akulturacyjne przez integrację nowych struktur społecznych opartych na nowych formach organizacyjnych. Na płaszczyźnie psychicznej nowe ruchy religijne przejawiają się silną i głęboką w wielu przypadkach niechęcią względem Białych, wypływające z rozczarowania ich cywilizacją, niezręcznie prowadzonej inkulturacji przez kolonizatorów oraz demonstracyjnego okazywa nia przez nich swej wyższości nad ludnością lokalną. Nie udolne przekazywanie wartości i treści kultury zachodu oraz jej destrukcyjna działalność przyczyniły się do powstania różnego rodzaju uprzedzeń.
Psychicznym wpływem takiego stanu jest orientacja religii synkretycznych: anty europejska lub skierowana w ogóle przeciwko białym. Na płaszczyźnie religijnej nowe ruchy religijne charakteryzują się połączeniem komponentów chrześcijańskich i wierzeń tradycyjnych, świętych katolickich duchów przodków, sakramentów świętych magii, proroków i wodzów plemiennych. Procesy wzajemnego ścierania się i nakładania dwóch (i więcej) przeważnie obcych sobie, systemów religijnych, powodowały zacieranie cech właściwych danej religii. Przetłumaczenie Pisma świętego na języki plemienne miało olbrzymie znaczenie dla kształtowania się religijnego synkretyzmu nowych religii, ponieważ ludy pierwotne doszukiwały się w nim analogii z własnymi losami w szczególności analogię między sytuacją ludu wybranego w niewoli egipskiej , a ich sytuacją kolonialną. Tego typu religie pojawiają się na wszystkich kontynentach i w różnych okresach euro-amerykańskiej ekspansji. Okres największego ich rozkwitu przypada na ostanie dziesięciolecie XIX w. oraz na pierwszą połowę XX w. czyli okres szczytowego rozwoju światowego systemu kolonialnego oraz działalności misyjnej kościołów chrześcijańskich. Termin Nowe ruchy religijne ma w literaturze przedmiotu kilkadziesiąt odpowiedników, których właściwy sens i zakres nie zawsze jest zrozumiały. Najczęściej wymieniane to: ruchy (religie, kulty) nowe, separatystyczne, schizmatyckie, sekciarskie, secesyjne, heretyckie, dysydenckie, odszczepieńcze, zbawcze, rodzime, niezależne, wyzwoleńcze,
Religia jest kluczem do zrozumienia kultur afrykańskich, bez religii tradycyjny Afrykanin nie ma osobowości, jest pozbawiony etnicznej identyfikacji, jest nikim i niczym. Konsekwencją olbrzymiego znaczenia religii dla społeczeństw afrykańskich jest rozmach nie spotykany na jakimkolwiek innym kontynencie w jakim ruch na rzecz utworzenia lokalnych wspólnot religijnych , niezależnych od kościołów zachodnich się rozwinął. Na południe od Sahary istnieje ok. 10 tyś najróżniejszych niezależnych , uformowanych wspólnot religijnych, liczących ok. 20 ml. wyznawców, przy czym największy ich rozwój spotykamy na południowym wschodzie Afryki, czyli tam gdzie działalność misjonarzy europejskich była największa. Nie występują natomiast w krajach muzułmańskich, gdyż islam nie sprzyja powstawaniu takich wspólnot. Wśród tak licznych afrykańskich nowych religii można wyróżnić dwie zasadnicze grupy: religie chrześcijańskie (tylko z imienia) i religie niechrześcijańskie. Do drugiej grupy zalicza się wszystkie kościoły o charakterze rewiwalistycznym, natywistycznym i witalistycznym oraz te które oderwały się od religii tradycyjnych przez odrzucenie idolatrii i praktyk magicznych, jednak nie osiągnęły poziomu wymaganego, by je można było zaliczyć do kościołów chrześcijańskich. Do tej grupy wspólnot można zaliczyć : Narodowy Kościół Nigerii, Kościół Orunmila, Kościół Herero, Kościół Przodków (Malawi), Kult Deima (Wybrzeże Kości Słoniowej), Kult Buiti (Gabon), a także Stowarzyszenie Królestwa Bożego (Nigeria), Stowarzyszenie Jednego Wszechmocnego Boga (Uganda), Nomia i Izrael (Kenia), Kościół Chrystusa (Afryka Południowa). Do grupy wspólnot chrześcijańskich zalicza się te kościoły, które uznają Pana Naszego Jezusa Chrystusa jako Boga i Zbawiciela zgodnie z pismem św., kryterium to zostało podane przez Ekumeniczną Radę Kościołów w 1962 r. w Mindolo. Decyzję o zaliczeniu kościołów do grona chrześcijańskich podejmuje Światowa Rada Ekumeniczna. Dotychczas jedyny kościół w Afryce, przyjęty w 1968 r. do Światowej Rady Kościołów tzn. oficjalnie uznany za chrześcijański, to kościół Chrystusa na ziemi, założony przez Szymona Kimbangu w Nkamba, 6 kwietnia1921 r., znany również jako kimbangizm. Wśród kościołów chrześcijańskich (tylko z nazwy) zwanych również kościołami niezależnymi, można wyróżnić dwie grupy: Kościoły etiopiańskie (etiopskie) i Kościoły profetyczno-teraupetyczne (lub Aladura). Pierwsze z nich powstały przez separację, określa się jako Kościoły etiopiańskie, przez nazwę tę usiłuje się wykazać pochodzenie kościołów afrykańskich w oparciu o Pismo święte. Cechują się one ortodoksyjną doktryną i kultem, organizacyjnie naśladują kościoły zachodnie, ale jednocześnie podkreślają duchową niezależność i etykę (praktykowanie poligamii, antypatia do białych, panafrykanizm) oraz charakterystyczny dla tych kościołów
nacjonalizm. Do tej grupy można zaliczyć Katolicki Kościół Etiopski, Afrykański Kościół Prezbiteriański oraz Rodzimy Kościół Pierwotny. Druga grupa kościołów określana mianem Kościołów profetyczno- teraupetycznych lub Aladura, wyróżnia się tym, iż wspólnoty te kładą nacisk na dziedzinę wierzeń szczególnie na pneumatologię i soterilogię. Wspólnoty Aladura integrują komponenty wywodzące się z kościołów zachodnich i religii tradycyjnych, występują w nich rygorystyczne zasady moralne np.: przestrzeganie postów , unikanie picia alkoholu czy obowiązek płacenia podatków. Pomimo wielkiej ilości kościołów i ich różnic doktrynalnych, można wyróżnić kilka cech wspólnych, występujących we wszystkich rodzajach kościołów niezależnych Afryce na południe od Sahary: - członkami ich są wyłącznie Afrykanie; - doktryna tych wspólnot kościelnych jest lokalną przeróbką Pisma Świętego i nauki Chrześcijańskiej;
- kościoły te wytworzyły własną hierarchię, na czele której stoi prorok; - obrzędy kultowe stanowią syntezę obrzędów Kościołów chrześcijańskich i rytuału tradycyjnych religii afrykańskich. Ameryka Północna Tradycyjny ład i rozwój cywilizacji Indian północno amerykańskich został rozchwiany z powodu pojawienia się białych przybyszów z Europy i prowadzonej przez nich kolonizacji, która oznaczała masowe ludobójstwa, zbiorowe przesiedlenia, pozbawienia ziemi, kalanie grobów i miejsc kultu, nie dotrzymywanie umów i traktatów , gwałcenie praw własności i godności osobistej. Z powodu chorób przywiezionych z Europy (ospy), alkoholu, utraty terenów łowieckich będących podstawowym źródłem otrzymywania jedzenia, większość plemion upadło. Upokorzeni i ubezwłasnowolnieni Indianie szukali ucieczki i pocieszenia w świecie nadnaturalnym. Dla jednych droga do niego prowadziła przez używki halucynacyjne, inni próbowali tworzyć własne religie. Na przełomie XIX i XX wieku powstało kilka nowych religii: taniec śniących, taniec ducha, pejotyzm oraz szakeryzm na terenach zamieszkałych przez Indian. Cześć z nich upadła jednak ich natywistyczne idee przetrwały. Najpotężniejszym ruchem religijnym wśród Indian w XIX w. był taniec ducha (Ghost Dance) taniec wykonywany na cześć zmarłych przodków. Twórcą tańca ducha był prorok o nazwisku Woroka, wódz plemienia Pajutów. Istotą doktryny tego ruchu stanowi proroctwo według, którego świat zniszczony zostanie przez kataklizm a na jego miejsce powstanie nowy świat bez chorób i śmierci, Indianie zaś powrócą do swego plemiennego życia i obyczajów, biali znikną a ich przedmioty codziennego użytku pozostaną do dyspozycji Indian. W celu wywołania kataklizmu wykonywano zalecany przez proroka taniec. W taniec ducha było zaangażowanych 30 plemion w tym Pajatowie , Czajenowie, Kaddowie. Upadek tańca ducha spowodował pojawienie się i gwałtowne rozprzestrzenienie nowej religii pejotyzmu. Stanowi on próbę rozwiązania głębokiej sprzeczności polegającej na tym jak współżyć z białymi, zachowując jednocześnie niezależność duchową. Religia ta
chrystianizacji musieli opuścić kraj, katolicy filipińscy zostali osamotnieni, pozbawieni duchowego kierownictwa z powodu nie wielkiej grupy rodzimych kapłanów, nie będących w stanie zapewnić sobie szacunku wśród własnej ludności. Za założyciela Niezależnego Kościoła Filipińskiego uchodzi katolicki Ksiądz Gregori Aglipay y Labayon, kościół ten opierał się na połączeniu katolicyzmu z nacjonalizmem Filipińskim. W Wietnamie rozwinął się na początku XX w Kaodaizm ( Cao dai duch Boży), wtedy to oprócz dawnych religii buddyzmu, konfuncjonanizmu taoizmu i chrześcijaństwa na umysłowość Wietnamczyków duży wpływ zaczyna wywierać rozwój techniki i oświaty. Do Wietnamczyków docierają europejskie obyczaje i poglądy, które stopniowo wypierają dotychczasowe tradycje. W tej sytuacji szansę rozwoju mogła mieć religia bardziej przystosowana do zmieniających się warunków, taką religią miał się stać Kaodaizm, głoszący gotowość zaspokojenia pragnień duchowych wszystkich Wietnamczyków. Wiele nowych ruchów religijnych powstało w Japonii, szczególnie po drugiej wojnie światowej. Olbrzymie znaczenie dla całego ruchu miało oświadczenie cesarza Hirohito 1 stycznia 1946r. W którym oświadczył, że: Fałszywą legendą było uważanie Cesarza za Boga, jestem jak każdy z was. Wypowiedz ta spowodowała olbrzymi przewrót we wszystkich poglądach Japończyków w tym religijnych. W wielu dawnych wspólnotach _ buddyjskich i sintoistycznych nastąpiło załamanie, które przyczyniło się do powstania nowych lub zdynamizowania istniejących ruchów religijnych. Najbardziej liczące i znane to: Tenri-kio (Kościół Niebiańskiej Mądrości), Onoto-kio (Kościół Konko), PL Kiodan (Perfeect Liberty Kiodan Bractwo Całkowitej Swobody) oraz Soka Gakkai (Towarzystwo Wytwarzania Wartości). Celem większości z nich jest podniesienie poziomu moralności i stworzenie szczęścia na ziemi. Charakterystycznym komponentem obrzędowym większości ruchów religijnych jest rytualne uzdrowienie przez wiarę oraz tolerancję w stosunku do innych religii, czego rezultatem było powstanie w 1952 r. Ligi Nowych Religii. Oceania Charakterystyczne dla Oceanii są synkretyczne nowe ruchy religijne, które określa się pojęciem kulty cargo (z hiszp. cargar ładować, ang. ładunek). Powstały one pod koniec XIX i na początku XX wieku. Rozwinęły się na prawie wszystkich wyspach wód Oceanu Spokojnego z szczególnym nasileniem w Melanezji i Nowej Gwinei. Kulty cargo opierają się na przekonaniu i wierze, że po odprawieniu rytuałów magiczno-religijnych na cześć duchów i zmarłych przodków można zdobyć towary (cargo) pochodzenia euroamerykańskiego. Wiara ta wyrosła z ogólnego przekonania wyspiarzy, że wytwory kultury materialnej białych jak okręty, broń tzn. cargo nie są produktami technologii przemysłowej, lecz pochodzą spoza ludzkich źródeł są przesyłane przez przodków z nieba. Wyspiarze nigdy nie widzieli fabryk, nie znali mechanizmów i praw funkcjonujących w przemyśle, a szczególności nie widzieli aby biali
kiedykolwiek wytwarzali te przedmioty własnymi rękoma, a jednak mieli ich pod dostatkiem. W oparciu o tradycyjne wierzenia odpowiedz mogła być tylko jedna: dzieje się to za sprawą przodków mieszkających w zaświatach. Kluczem otwierającym bramę do posiadania cargo miała być nauka chrześcijańska oraz obrzędy kultowe ( dziesięcioro przykazań, post). Od dokładnego przestrzegania tych nakazów i zakazów miało zależeć uzyskanie cargo. Jednak przez przyjęcie chrześcijańskich obyczajów tubylcy nie pozbyli się tradycyjnych wierzeń religijnych. Kraje Zachodnie Na początku lat sześćdziesiątych minionego stulecia w procesie przemian kulturowych cywilizacją Ameryki i Europy wstrząsnęły dwa ruchy: kontestacja i orientalizacja. Dla wielu młodych ludzi celem działania stała się erupcja ze społeczeństwa, które nie było w stanie, ich zdaniem, dać im szczęścia czy też ukazać żadnej sensownej perspektywy życiowej. Młodzi ludzie epoki buntu zaczęli tworzyć alternatywne wartości, style życia, struktur społecznych, muzykę a także alternatywne w stosunku do chrześcijaństwa nowe religie. Nowe Religie miały często bardzo specyficzny charakter, przykładem takiego ruchu który powstał w latach sześćdziesiątych jest nowy ruch religijny UFO lub IFO to znaczy ruch religijny niezidentyfikowanych latających obiektów. Istota tego ruchu polegała na zainteresowaniu się UFO przez niektórych postmodernistycznych teologów, którzy usiłowali interpretować pewne wydarzenia biblijne w świetle UFO np. Wniebowstąpienie Pana Jezusa nastąpiło na latającym spodku wysłanego przez kosmitów. Zwolennicy tych idei gromadzą się na wspólnych spotkaniach, modlą się do istot z kosmosu, aby one przyniosły ratunek ludzkości zagrożonej w swym bycie wytworami techniki i stojącej u progu zagłady. Polskim odpowiednikiem UFO jest Ruch Antrovis - Międzynarodowe Centrum Odnowy ludzi i Ziemi, powstały w 1990r we Wrocławiu. W USA popularność zyskała następnie generacja bitowa, skupiona wokół grupy literatów ( Allen Ginsberg, Timothy Leary, Alan Watts ) odrzucająca racjonalną interpretację zjawisk świata, występująca przeciwko zagrożeniom zagłady nuklearnej, a oferująca pacyfizm, anarchizm, i system wartości oparty na buddyzmie. Po generacji bitowej pojawił się w połowie lat sześćdziesiątych ruch hipisowski masowy ruch młodzieży, przeciwstawiającej się wszystkiemu co odczuwała jako społeczne narzucenie ról, zniewolenie władzą i posiadaniem. Ofiarowali w zamian nowe formy życia społecznego i wspólnotowego. Duży wpływ na ten ruch miał hinduizm, oraz narkotyk stanowiący bardzo ważną treść subkultury hipisowskiej, traktowany jako środek prowadzący do przeżyć religijnych. Pod koniec lat sześćdziesiątych powstały nowe formy religijnego młodzieżowego protestu. W Kalifornii powstał Ruch Jezusowy (Jesus People ). Przewodnimi hasłami ruchu były - Jezus jest największą przygodą i Jezus Super gwiazdą. Zgodnie z ideologią ruchu Jezus miał być przyjacielem młodych, patrzącym przez palce na różne młodzieńcze
