Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta, Schematy z Język polski

Pobierz Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta i więcej Schematy w PDF z Język polski tylko na Docsity! Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Sprawdź się Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 217. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 211. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 207. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 206–207. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Kraków 2019, s. 124. Źródło: Zenon Gierała, Szczodraki, kusaki, lany poniedziałek. Polskie tradycje ludowe, Kielce 2019, s. 56–57. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 221. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 198–199. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 225. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 223. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 222–223. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 206. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 202–203. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 236–237. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 220. Źródło: Własysław Reymont, Rozdział 11 (fragmenty), [w:] Chłopi. Ale w Lipcach huczało jakby na jarmarku. Jak tylko przedzwonili na nieszpory, muzyka wywaliła się od wójta na drogę. Najpierwsze szły skrzypki w parze z fletem, a za nimi warczał bębenek z brzękadłami i basy, przystrojone we wstęgi, wesoło podrygiwały. Za muzyką szły oba dziewosłęby i drużbowie – sześciu ich było. A wszystko chłopaki młode, dorodne, kiej sosny śmigłe, w pasie cienkie, w barach rozrosłe, taneczniki zapamiętałe, pyskacze harde, zabijaki sielne, z drogi nieustępliwe – same rodowe, gospodarskie syny. Walili środkiem drogi, kupą całą, ramię przy ramieniu, aż ziemia dudniła pod nogami, a tak radośni, weselni i przystrojeni pięknie, że ino w słońcu grały pasiaste portki, czerwone spencerki, pęki wstęg u kapeluszów i rozpuszczone na wiatr, kiej skrzydła, kapoty białe… Krzykali ostro, podśpiewywali wesoło, przytupywali siarczyście i szli tak szumno, jakoby się młody bór zerwał i z wichurą leciał… Muzyka grała polskiego, bo zaś ciągnęli od domu do domu zapraszać weselników – gdzie im wynosili gorzałki, gdzie zapraszali do wnętrza, gdzie zaś śpiewaniem odpowiedzieli – a wszędy wychodzili przystrojeni ludzie, przystawali do nich i szli dalej społem, i już wszyscy w jeden głos śpiewali pod oknami druhen: Wychodź, druhenko, wychodź, Kasieńko, Na wesele czas – Będą tam grały, będą śpiewały Skrzypice i bas – A kto się nie naje, kto się nie napije… Pójdzie do dom wczas! Oj ta dana, dana, oj ta dana, da!… Hukali społem i z mocą taką, aż się po wsi rozlegało, aż na pola szły weselne głosy, pod borami śpiewały, we świat leciały szeroki. Ludzie wychodzili przed domy, do sadów, na płoty, a jaki taki, choć Słownik funkcja magiczna języka nie weselny, przystawał do nich, by się aby napatrzeć i nasłuchać, że nim doszli, już się prawie cała wieś stłoczyła i okrążała weselników ciżbą, iż coraz wolniej szli, a dzieci chmarą nieprzeliczoną i z wrzaskiem a przyśpiewywaniem przodem biegły. Doprowadzili gości do weselnego domu, przegrali im na godne wejście i zawrócili do pana młodego. A Witek, któren ze wstęgami u spencerka hardo był spólnie z drużbami chodził, skoczył teraz naprzód. – Gospodarzu, a to muzyka z drużbami wali! – krzyknął w okna i poleciał do Kuby. Rzęsisto zagrali na ganku, a Boryna w ten mig wyszedł, drzwi na rozcież wywarł, witał się a do środka zapraszał, ale wójt z Szymonem ujęli go pod boki i już prosto do Jagny powiedli, bo czas było do kościoła. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 202–203. Alfred Wierusz-Kowalski, Orszak weselny, po 1900 r. Źródło: domena publiczna.  wykorzystanie środków językowych do zaklinania, zamawiania, odczyniania złego, błogosławieństwa, klątwy; wiara w moc stwarzania pewnych stanów rzeczywistości za pomocą słów obrzęd (obrządek, rząd) – ustalony zwyczaj, obchody, ceremonia; akt o znaczeniu symbolicznym, element uroczystości, wynikający z tradycji, odbywający się cyklicznie (w ustalonym terminie), np. obrzęd religijny, obrzęd zaślubin obyczaj przyjęty w społeczności sposób postępowania w danych okolicznościach, poparty tradycją (przekazywany z pokolenia na pokolenie). Obyczaj jest elementem kontroli społecznej, stąd jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną reakcję ze strony grupy rytuał (łac. ritus – obrządek, zwyczaj, przepis) – czynności o charakterze symbolicznym, realizowane wg ściśle określonych, sformalizowanych reguł, stanowiące zewnętrzną formę społecznie doniosłego aktu; początkowo rytuał był traktowany jako synonim obrzędu; później zaczęto go odnosić zwłaszcza do praktyk religijnych i zabiegów magicznych tradycja (łac. traditio) – przekazywane z pokolenia na pokolenie elementy kultury (obyczaje, poglądy, wierzenia, normy społeczne) uznane przez daną zbiorowość za ważne dla jej tożsamości tu: wiejska kapela; w tym rozumieniu akcent pada w słowie inaczej, na drugą sylabę od końca (akcent paroksytoniczny) oberek taniec ludowy o bardzo żywym tempie, w takcie 3/4, rozpowszechniony w całej Polsce oczepiny ludowy zwyczaj weselny, polegający na zdjęciu pannie młodej wianka i nałożeniu czepca na znak przyjęcia przez nią obowiązków mężatki i gospodyni warząchew duża drewniana łyżka kuchenna, do której zbierano pieniądze podczas obiadu weselnego Sprawdź się Pokaż ćwiczenia: 輸醙難 Ćwiczenie 1 W przytoczonym poniżej fragmencie powieści znajdź dwa synonimy wyrazu „zwyczaj”. Władysław Stanisław Reymont Chłopi A gdy skończyli, odprawować poczęli obrządki różne, jak to jest zwyczajnie przy oczepinach. „Najpierw Jagusia musiała wkupywać się do gospodyń! A potem jednym ciągiem odprawiali drugie ceremonie; aż parobcy uczynili długie powrósło z nieomłóconej pszenicy i opasali nim wielgachne koło, które druhny pilnie trzymały i strzegły, a Jagusia stojała w pośrodku: chciał z nią któren tańcować, podchodzić musiał, wyrywać przez moc i hulać w kole, nie bacząc, że go ta i prażyły drugimi powrósłami po słabiźnie. Zaś na dokończenie młynarzowa i Wachnikowa zaczęły zbierać na czepiec. Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, t. 1, Warszawa 2001, s. 198–199. “ 輸 Ćwiczenie 2 Na podstawie fragmentu powieści Władysława Reymonta przytoczonego w ćw. 1 uzupełnij zdania zgodnie z treścią lektury i cytatem. Jagna nie chciała obciąć warkocza przed ślubem/po ślubie, powołując się na miejskie i dworskie/wiejskie i ludowe zwyczaje. Dominikowa uświadamiała jej, że mąż może ją chwycić za warkocz i czule zniewolić/pobić kijem. Ostatecznie córka zgodziła się/nie zgodziła się z wolą matki i jej argumentami. Scena opisana we fragmencie przedstawia zwyczaj oczepin/obcinania warkocza. Panna młoda, wkupując się w łaski społeczności wiejskiej, stawała się prawowitą gospodynią/poddaną mężowi. Tego typu zabawy weselne były charakterystyczne dla wsi Lipce/dla rodziny Borynów. Chłopcy rwali się do tańca, dlatego że/pomimo że dostawali tęgie lanie sznurem. Kobiety wiejskie zbierały pieniądze na czepiec dla Jagny/dla potomstwa. 醙 Ćwiczenie 5 Niektóre z obyczajów weselnych opisanych w Chłopach przetrwały do dziś. Wskaż znane ci współczesne obyczaje weselne i wyjaśnij, jak zmieniła się ich funkcja. „Wesele góralskie”, przedstawienie w Domu Ludowym w Bukowinie Tatrzańskiej – oczepiny panny młodej Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. 醙 Ćwiczenie 6 Źródło: Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Warszawa 2001, t. 1, s. 205–226. Dopasuj kontekst sytuacyjny do podanych weselnych przyśpiewek ludowych, które zostały opisane w powieści Reymonta. „Da żebym ja wiedziała, Da że pójdziesz za wdowca, Da uwiłabym ci wieniec, Da z samego jałowca!” Toast strzemiennego na pożegnanie „A dokoła, drużbeczkowie, dokoła; Zapraszajcie dobrych ludzi do stoła! [...] A dyć my już poprosili — już siedzą. Dajcie ino co dobrego — to zjedzą!” Błogosławieństwo rodzicielskie dla młodej pary „A jadą, jadą, wozy kołaczą — A moja Jaguś, po tobie płaczą… Hej! A da śpiewają, śpiewają sobie — A da na smutek, Jagusiu, tobie…” Zaproszenie do weselnej wieczerzy „Rozgłaszaj, skrzypku, rozgłaszaj! A ty, Jaguś, ojca, matkę przepraszaj — Rozgłaszaj, flecie, rozgłaszaj! A ty, Jaguś, siostry, braci przepraszaj!…” Pląsy i zabawy młodzieży podczas przebierania panny młodej „Zbierajcie się, weselnicy, już nam czas! Daleka droga, Głęboka woda, Ciemny las! Zbierajcie się, weselnicy, już nam czas! Znów się zabawimy, Jutro powrócimy Na popas!” Żarty i przycinki do pary młodych „Kle, kle, kle, Twoja matka w piekle! Co ona tam robi? Dzieciom kluski drobi. Co złego zrobiła? Dzieci pomorzyła”. Wyjście z rodzinnego domu do kościoła 輸 Ćwiczenie 7 Porównaj przenosiny Jagusi do domu męża z opisem tradycji w książce Zenona Gierały. Określ, w jaki stopniu Reymont wzorował się na prawdziwych zwyczajach. Władysław Stanisław Reymont Chłopi Robili przenosiny Jagusi do męża. Nieco przódzi przeprowadzili tęgą krowę i przewieźli skrzynkę, pierzyny i statki różne, jakie w wianie dostawała. Teraz zaś, może w pacierz po zachodzie, kiej zmroczało i świat się zaciągał mgłami, bo na odmianę szło, wywalili się od Dominikowej. Muzyka szła na przedzie i raźno przegrywała, a za nią Jagusię, wystrojoną jeszcze po weselnemu, matka wiedła z braćmi i kumami, a dopiero w podle, gdzie kto wziął miejsce, walili hurmą weselnicy.[…] Młódź podśpiewywała czasami, to kuma jaka zawiedła, chłop któren wrzasnął: „da dana”, ale wnet cichli, ochoty jeszcze nie było i ziąb wilgotny przejmował do żywego. Dopiero kiej nawrócili w Borynowe opłotki, druhny zaśpiewały: A płakała dziewczyna, Jak jej ślub dawali; Cztery świece zapalili, W organy zagrali. Myślałaś, dziewczyno, Że ci zawsze będą grać?… Wczoraj trochę, dzisiaj trochę… A na całe życie płacz… Da dana! A na całe życie płacz! Na ganku przed progiem czekał już “ 輸 Dla nauczyciela Autor: Marta Kulikowska Przedmiot: Język polski Temat: Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta Grupa docelowa: Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: 8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe; 9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji; 10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje; 15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny; 16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. II. Kształcenie językowe. 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi; III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; 10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów; IV. Samokształcenie. 1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych; II. Kształcenie językowe. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto: 2) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (fatyczną, magiczną); 3) określa funkcje języka: poznawczą (kategoryzowanie świata), komunikacyjną (dostosowanie języka do sytuacji komunikacyjnej) oraz społeczną (budowanie wspólnoty regionalnej, środowiskowej, narodowej); 4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata. Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie; kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej. Cele operacyjne. Uczeń: rozpoznaje elementy tradycji i kultury ludowej w Chłopach Władysława Reymonta, na przykładzie wesela Boryny poznaje zwyczaje i obyczaje ślubne, wyjaśnia, jak działa funkcja magiczna języka na przykładzie obyczajów i obrzędów opisanych w powieści. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: z użyciem e‐podręcznika; ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja za i przeciw. Formy pracy: praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu. Przebieg lekcji Przed lekcją: 1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‐materiał „Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta”. Prosi uczestników zajęć o przypomnienie sobie, na czym polega magiczna funkcja języka. Faza wprowadzająca: 1. Nauczyciel pyta o znaczenie terminów: „zwyczaj”, „obyczaj”, „obrzęd”, „rytuał”. Uczniowie odpowiadają swobodnie, próbując wskazać różnice między wymienionymi pojęciami. Mogą wykorzystać ćwiczenia: 1 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Później prowadzący informuje, że lekcja będzie dotyczyła obyczajów weselnych, podaje temat i cele lekcji. Następnie pyta, jakie obyczaje i obrzędy uczniowie pamiętają z lektury Chłopów Reymonta, prosi o ich zanotowanie na tablicy. Faza realizacyjna: 1. Nauczyciel wyświetla prezentację multimedialną związaną z obyczajami weselnymi w Chłopach. Prosi, by uczniowie w parach wykonali polecenie 2 towarzyszące multimedium. Następnie kilka wyznaczonych osób przedstawia efekty pracy swojego zespołu. 2. W drugiej części tej fazy lekcji nauczyciel poleca, by uczniowie wykonali indywidualnie ćwiczenia 2, 4 i 7 z sekcji „Sprawdź się”. 3. Następnie prosi, by uczestnicy zajęć przypomnieli, na czym polega magiczna funkcja języka, i podali przykłady sytuacji, w których funkcja ta występuje. Jeśli uczniowie nie znajdują przykładów, nauczyciel podpowiada, że funkcja magiczna języka ma związek np. z rytualnymi formułami („Od tej chwili jesteście mężem i żoną”), obrzędami czy