Pobierz OCENA DYMORFIZMU PŁCIOWEGO CECH ... i więcej Notatki w PDF z Wychowanie fizyczne tylko na Docsity!
OCENA DYMORFIZMU PŁCIOWEGO
CECH SOMATYCZNYCH I SKŁADU CIAŁA
MŁODZIEŻY TRENUJĄCEJ SPORTY WODNE
THE EVALUATION OF SEXUAL DIMORPHISM
OF SOMATIC FEATURES AND BODY COMPOSITION
OF YOUNG PEOPLE DOING WATER SPORTS
Ewa Ziółkowska-Łajp, Anna Demuth, Marek Drozdowski*,
Urszula Czerniak, Magdalena Krzykała
* dr hab., Katedra Antropologii i Biometrii, AWF Poznań
** dr, Katedra Antropologii i Biometrii, AWF Poznań
Słowa kluczowe: cechy somatyczne, skład ciała, dymorfizm płciowy, sporty wodne, młodzież Key words: somatic features, body composition, sexual dimorphism, water sports, young people
Wprowadzenie. Poglądy na temat maskulinizacji cech budowy ciała sportsmenek zostały częściowo zwe- ryfikowana szeroko prowadzonymi badaniami z zakresu antropologii, jednak ze względu na ostrą rywalizację sportową problem wydaje się wciąż kontrowersyjny, przez co nadal otwarty i wymagający stałego monitoro- wania już na wstępnych etapach szkolenia sportowego dziewcząt. Cel pracy. Analiza porównawcza poziomu kształtowania się wybranych parametrów morfologicznych u chłopców i dziewcząt trenujących wioślarstwo, kajakarstwo i pływanie. Materiał i metody. W zespole 173 zawodników i zawodniczek w wieku 15 lat i 16 lat wykonano pomiary antropometryczne 12 cech somatycznych, a także wyznaczono skład ciała (procentową zawartość tłuszczu, wody i masy beztłuszczowej) metodą bioelektrycznej impedancji. Różnice w poziomie kształtowania się ana- lizowanych cech między chłopcami a dziewczętami szacowano za pomocą wskaźnika Mollisona oraz testu t-Studenta dla grup niezależnych. Wyniki. W grupie piętnastoletnich dziewcząt najbardziej zbliżone do zespołu chłopców wielkością umię- śnienia (wyrażoną obwodami analizowanych segmentów ciała) oraz rozmieszczeniem podściółki tłuszczowej są pływaczki, a wśród starszych szesnastoletnich zawodniczek – wioślarki. W badanych zespołach dziewcząt uprawiających tak różne dyscypliny sportów wodnych oraz u chłopców trenujących te same dyscypliny, a także w zespołach wydzielonych ze względu na wiek metrykalny odnotowano prawidłowe relacje zarówno zawartości masy tłuszczowej, jak i masy aktywnej. Niepokojące są jednak niskie wyniki oznaczeń udziału wody w składzie ciała u szesnastoletnich dziewcząt trenujących pływanie. Wnioski. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że czynne uprawianie sportu nie powoduje znaczących zaburzeń w kształtowaniu się cech diagnozowanych jako różnicujące dymorficznie.
Introduction. The opinions on masculinisation of body build of female athletes have been partly reviewed with extensive studies in the area of anthropology, however due to intense sports competition the problem still seems controversial, and thus it remains open and requires constant monitoring already in the initial stages of sports training of girls.
NR 59 ANTROPOMOTORYK A 2012
STRESZCZENIE • SUMMARY
–5NR9201P–A15CE5OYGNILL5NZĄDWMKGNS5UĄ1NZUPJ6P–A19GNVUAJW75N8JĄUL951GNS53657ĄL5N4UJT
Aim of the work. The aim of the study is to analyse the differences in the levels of selected morphological parameters between boys and girls practicing rowing, canoeing and swimming. Material and methods. In the group of 173 male and female athletes aged 15 and 16 years anthropometric measures of 12 somatic features were carried out and the body composition was established using a bioelectric impedance method (a percentage content of fat, water and lean body mass). The differences in the level of ana- lysed features between boys and girls were estimated using Mollison index and Student’s t-test for independent samples. Results. Among fifteen-year-old girls, the swimmers are most similar to boys in terms of size of musculature (expressed as circumferences of analysed body parts) and distribution of underlayer of fat tissue, and among older, sixteen-year-old female athletes – the rowers. In the studied groups of girls doing such different disciplines of water sports and in boys doing the same disciplines as the girls, as well as in groups formed on the basis of metrical age, correct relations of fat mass content and active mass content were noted. However, results indicat- ing a low share of water in body composition in sixteen-year-old girls practicing swimming are worrying. Conclusions. The results lead to the conclusion that active participation in sport does not cause any significant disturbances in the features diagnosed as dimorphically differentiating.
Wprowadzenie
Specjalistyczny trening fizyczny, a szczególnie
prowadzony w progresywnej fazie rozwoju onto-
genetycznego, wpływa nie tylko na kształtowanie
pożądanych, najbardziej korzystnych w określonej
dyscyplinie sportu cech i zdolności motorycznych,
na opanowanie umiejętności technicznych i taktycz-
nych, ale działa także modyfikująco na strukturę mor-
fologiczną młodego organizmu, powodując zmiany
w budowie somatycznej i składzie tkankowym ciała
[1, 2]. Jednocześnie, jak wynika z badań, specyfika
parametrów morfologicznych, obok poziomu wytre -
nowania i właściwości psychicznych, jest jednym
z warunków trafnego doboru kandydatów do sportu,
selekcji i adaptacji [3, 4, 5, 6]. Nie tylko w powstałych
dawniej opracowaniach [7, 8, 9], lecz również i we
współczesnych, sugeruje się, że intensywny wysiłek
fizyczny prowadzi do zacierania się różnic cech mor-
fologicznych mężczyzn i kobiet, a męskie rozmiary
i proporcje ciała zawodniczek wielu dyscyplin sportu
są efektem selekcji prowadzonej pod kątem bardziej
męskiej budowy ciała [10, 11]. Mimo że teoria o ma-
skulinizacji cech budowy ciała sportsmenek została
częściowo zweryfikowana za pomocą szeroko prowa-
dzonych badań, w tym także z zakresu antropologii,
problem ten wydaje się jednak wciąż kontrowersyjny,
przez co nadal otwarty i wymagający stałego moni-
torowania na różnych etapach szkolenia sportowego
[12, 13, 14].
Aktualność tej problematyki wynika między innymi
z ostrej rywalizacji sportowej, co niejednokrotnie powo-
duje stosowanie w niektórych dyscyplinach i konkuren-
cjach sportowych znacznych obciążeń treningowych,
które mogą pozostawiać swój ślad na morfologicznych strukturach organizmu zawodniczek. Celem pracy była analiza porównawcza poziomu kształtowania się wybranych parametrów morfolo- gicznych i komponentów ciała między chłopcami a dziewczętami trenującymi wioślarstwo, kajakarstwo i pływanie, zrzeszonymi w klubach sportowych dzia- łających w ramach Wielkopolskiego Stowarzyszenia Sportowego.
Materiał i metody badań
Materiał opracowania stanowią wyniki badań antro- pometrycznych 173 chłopców i dziewcząt w wieku 15 i 16 lat, reprezentujących kadrę młodzieżową makro- regionu Wielkopolski, w trzech dyscyplinach sportu ściśle związanych ze środowiskiem wodnym (kajakar- stwo, wioślarstwo i pływanie). Materiał ma charakter przekrojowy i gromadzony był w latach 2008–2009. Wykorzystany w przedstawianym opracowaniu, jest cząstką szerszych badań prowadzonych we współ- pracy z Wielkopolskim Stowarzyszeniem Sportowym, którymi objęto reprezentantów kilkunastu dyscyplin sportowych, a uwzględniających większą liczbę charak- terystyk somatycznych. Badani, mimo młodego wieku, poddawani byli intensywnemu i ukierunkowanemu wy- siłkowi fizycznemu, większość z nich (96%) trenowała systematycznie od co najmniej czterech lat, odnosząc znaczne sukcesy sportowe. Zarówno wspomniane suk- cesy sportowe (jako reprezentanci kadry młodzieżowej regionu Wielkopolski), jak i staż treningowy były istot- nym kryterium włączenia do badań. Posługując się klasycznym instrumentarium antropo- metrycznym (w skład którego wchodzą: antropometr, cyr-
–5NR9201P–A15CE5OYGNILL5NZĄDWMKGNS5UĄ1NZUPJ6P–A19GNVUAJW75N8JĄUL951GNS53657ĄL5N4UJT
tłuszczowej zlokalizowanej w okolicach dolnego kąta
łopatki, ani obwodem w podudziu. Także dziewczęta
piętnastoletnie, trenujące kajakarstwo, nie odbiegają
znacząco od rówieśników kajakarzy masą ciała, obwo- dem talii, bioder, ramienia, uda i podudzia, a ponadto ich wskaźnik względnej masy ciała nie wykazuje zna-
-3,
-2,
-2,
-1,
-1,
-0,
0,
0,
1,
1,
2,
2,
bod
y h
eigh
t
bo
dy weight
BMI
waist
circumfere
nce
hip
circumference arm circumferencetigh circumferencecalf circu
m
ference
subscapular skinfold
abdomen
skin
fold
hip skinfoldarm
skin
fold
ca
lf skinfold
15 years 16 years
Rycina 1. Profil średnich standaryzowanych cech ogółu badanych dziewcząt na tle chłopców
Figure 1. The profile of mean standardised analysed features of the total number of studied girls compared to boys
Rycina 2. Profil cech morfologicznych piętnastoletnich zawodniczek na tle piętnastoletnich l zawodników
Figure 2. The profile of morphological features of fifteen-year-old female athletes compared to fifteen-year-old male athletes
body heig
ht
bod
y^ we
ight BMI
wais
t^ circumference hip circumference arm
ci
rcu
m
fere
nce
tig
h^ circumfere
nce
calf circumferencesubscapular skinfold^ a
bdome
n skin
fold
hip
skinf
old
arm skin
fold
ca
lf^ skin
fold
female canoers
female swimmers
female rowers
Tabela 2.
Porównanie średnich arytmetycznych analizowanych cech chłopców i dziewcząt testem t-Studenta*
Table 2.
The comparison of arithmetic means of analysed features of boys and girls using Student’s t-test Charakterystyki Characteristics
Dziewczęta (15 lat)
Test t-Studenta
t-test
Test t-Studenta
t-test
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s
22, wskaźnik masy ciała (kg/m2)
- brak różnic statystycznych / no statistically significant differences
*^
Legenda do tabel 1–4: wysokość ciała / body height, masa ciała / body weight, wskaźnik masy ciała / BMI, obwód talii / waist circumference, obwód bioder / hip circumference, obwód ramienia / arm circumference, obwód uda / tigh circumference, obwód
–5NR9201PACEO1Y9GI–EPL5ZP9–5–Ą9DP1RW0–ON0–Ą9E9DMIR2Y9–ERIR91IP2OE5K09WA5NYSU–5S9DGPAW09LP2N
mion istotności. Tymczasem pływaczki charakteryzuje
istotnie mniejsza wysokość i masa ciała, a także istot-
nie mniejszy obwód talii w porównaniu do pływaków
(ryc. 2, tab. 3).
U starszych (szesnastoletnich) dziewcząt trenują- cych wioślarstwo istotne różnice w porównaniu z ze- społem wioślarzy odnotowano tylko w wysokości ciała i masie ciała oraz w obwodzie talii i grubości podściółki
body he
ight
bod
y^ we
ight BMI
waist
circumference hip
circumference arm circumference^ tigh c
ircu
mference
calf circumferencesubscapular skinfold^ a
bdome
n s
kinfold hip ski
nfold
arm skin
fold
calf
sk
infold
femaale canoers
female swimmers
female rowers
Rycina 3. Profil cech morfologicznych szesnastoletnich zawodniczek na tle szesnastoletnich zawodników
Figure 3. The profile of morphological features of sixteen-year-old female athletes compared to sixteen-year-old male athletes
Rycina 4. Zawartość masy tłuszczowej w zespołach sportowych w wydzielonych grupach wieku
Figure 4. Fat mass content in sports teams in age groups
rowing canoeing swimming rowing canoeing swimming
15 years 16 years boys
girls
Fat mass (%)
Tabela 4.
Charakterystyki statystyczne analizowanych cech morfologicznych szesnastoletnich zawodników i zawodniczek Table 4. Statistical characteristics of analysed morphological features of sixteen-year-old male and female athletes CharakterystykiCharacteristics Wioślarstwo / Rowing Wsk.Mollis.MollisonIndex Kajakarstwo / Canoeing Wsk.Mollis. MollisonIndex Pływanie / Swimming Wsk.Mollis. MollisonIndex Boys Girls Boys Girls Boys Girls
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s^
-^ x
s
- –5NR9201PACEO1Y9GI–EPL5ZP9–5–Ą9DP1RW0–ON0–Ą9E9DMIR2Y9–ERIR91IP2OE5K09WA5NYSU–5S9DGPAW09LP2N
- n = Chłopcy (15 lat)Boys (15 years)
- n = Girls (15 years)
- n = Chłopcy (16 lat)Boys (16 years)
- n = Dziewczęta (16 lat)Girls (16 years)
- 179, wysokość ciała (cm)
- 6,
- 167,
- 5,
- 10,
- 181,
- 5,
- 168,
- 6,
- 9,
- 70, masa ciała (kg)
- 8,
- 59,
- 6,
- 7,
- 74,
- 8,
- 62,
- 8,
- 5,
- 21, 2 )
- 1,
- 21,
- 2,
- 1,
- 22,
- 1,
- 22,
- 2,
- 0,
- 74, obwód talii (cm)
- 4,
- 68,
- 4,
- 6,
- 76,
- 3,
- 70,
- 4,
- 6,
- 93, obwód bioder (cm)
- 5,
- 91,
- 5,
- 1,
- 94,
- 6,
- 94,
- 5,
- 0,
- 26, obwód ramienia (cm)
- 1,
- 25,
- 2,
- 3,
- 27,
- 1,
- 26,
- 2,
- 2,
- 53, obwód uda (cm)
- 3,
- 52,
- 5,
- 1,
- 54,
- 3,
- 55,
- 3,
- 0,
- 36, obwód podudzia (cm) - 2, - 34, - 2, - 2, - 36, - 2, - 35, - 2, - 1, - 10, fałd pod dolnym kątem łopatki (mm) - 3, - 13, - 4, - 3, - 11, - 4, - 14, - 5, - 2, - 11, fałd brzucha (mm) - 4, - 16, - 5, - 5, - 13, - 5, - 17, - 5, - 3, - 10, fałd na biodrze (mm) - 4, - 17, - 6, - 5, - 13, - 6, - 18, - 6, - 3, - 8, fałd ramienia (mm) - 3, - 14, - 4, - 6, - 8, - 3, - 13, - 4, - 6, - 9, fałd podudzia (mm) - 3, - 11, - 3, - 3, - 8, - 3, - 12, - 3, - 4, - 13, masa tłuszczowa (%) - 4, - 22, - 4, - 9, - 13, - 4, - 23, - 4, - 8, - 86, masa beztłuszczowa (%) - 4, - 77, - 4, - 9, - 86, - 4, - 76, - 4, - 8, - 65, woda całkowita (%) - 3, - 56, - 4, - 10, - 63, - 3, - 55, - 3, - 9, - –5NR9201P–A15CE5OYGNILL5NZĄDWMKGNS5UĄ1NZUPJ6P–A19GNVUAJW75N8JĄUL951GNS53657ĄL5N4UJT - 183, wysokość ciała (cm) - 6, - 173, - 4, - –2, - 175, - 5, - 164, - 5, - –2, - 177, - 5, - 167, - 4, - –1, - 75, masa ciała (kg) - 1, - 60, - 4, - –2, - 65, - 7, - 60, - 8, - –0, - 67, - 6, - 56, - 6, - –1, - 22, 2 ) - 4, - 20, - 1, - –1, - 21, - 1, - 22, - 2, - 0, - 21, - 1, - 20, - 1, - –0, - 75, obwód talii (cm) - 4, - 66, - 2, - –2, - 72, - 4, - 69, - 5, - –0, - 73, - 4, - 66, - 4, - –1, - 95, obwód bioder (cm) - 1, - 90, - 3, - –1, - 90, - 4, - 92, - 5, - 0, - 93, - 4, - 90, - 5, - –0, - 27, obwód ramienia (cm) - 3, - 24, - 1, - –2, - 26, - 2, - 26, - 2, - –0, - 26, - 2, - 25, - 2, - –0, - 54, obwód uda (cm) - 4, - 50, - 8, - –1, - 51, - 3, - 54, - 4, - 0, - 53, - 3, - 51, - 3, - –0, - 37, obwód podudzia (cm) - 2, - 34, - 2, - –1, - 35, - 2, - 36, - 2, - 0, - 35, - 1, - 34, - 2, - –0, - 11, fałd pod dolnym kątem łopatki (mm) - 3, - 13, - 3, - 0, - 9, - 2, - 13, - 5, - 2, - 9, - 4, - 12, - 3, - 0, - 12, fałd brzucha (mm) - 4, - 15, - 3, - 0, - 9, - 3, - 17, - 5, - 2, - 13, - 5, - 17, - 5, - 0, - 12, fałd na biodrze (mm) - 4, - 18, - 5, - 1, - 8, - 2, - 18, - 8, - 3, - 12, - 6, - 15, - 5, - 0, - 8, fałd ramienia (mm) - 3, - 15, - 5, - 2, - 8, - 3, - 15, - 4, - 2, - 10, - 5, - 12, - 3, - 0, - 9, fałd podudzia (mm) - 3, - 11, - 4, - 0, - 8, - 3, - 11, - 3, - 0, - 8, - 3, - 11, - 2, - 0, - 13, masa tłuszczowa (%) - 5, - 22, - 4, - 1, - 12, - 3, - 24, - 4, - 3, - 17, - 5, - 20, - 4, - 0. - 87, masa beztłuszczowa (%) - 5, - 77, - 4, - –1, - 87, - 3, - 75, - 4, - –3, - 82, - 5, - 79, - 4, - –0, - 64, woda całkowita (%) - 3, - 56, - 3, - –2, - 66, - 3, - 55, - 4, - –3, - 63, - 4, - 58, - 3, - –1, - –5NR9201P–A15CE5OYGNILL5NZĄDWMKGNS5UĄ1NZUPJ6P–A19GNVUAJW75N8JĄUL951GNS53657ĄL5N4UJT - 183, wysokość ciała (cm) - 4, - 171, - 6, - –2, - 177, - 5, - 164, - 5, - –2, - 177, - 3, - 169, - 6, - –2, - 76, masa ciała (kg) - 7, - 66, - 11, - –1, - 69, - 7, - 59, - 6, - –1, - 69, - 7, - 63, - 6, - –0, - 22, wskaźnik masy ciała (kg/m2) - 1, - 22, - 2, - –0, - 22, - 2, - 21, - 1, - –0, - 22, - 2, - 22, - 1, - 0, - 77, obwód talii (cm) - 3, - 69, - 5, - –1, - 75, - 3, - 69, - 4, - –1, - 74, - 4, - 72, - 3, - –0, - 95, obwód bioder (cm) - 6, - 96, - 7, - 0, - 93, - 5, - 92, - 4, - –0, - 92, - 3, - 95, - 3, - 0, - 27, obwód ramienia (cm) - 1, - 26, - 2, - –1, - 28, - 2, - 26, - 1, - –0, - 27, - 2, - 28, - 1, - 0, - 55, obwód uda (cm) - 3, - 55, - 5, - –0, - 53, - 4, - 54, - 2, - 0, - 52, - 3, - 56, - 2, - 1, - 37, obwód podudzia (cm) - 2, - 36, - 2, - –0, - 35, - 2, - 35, - 1, - –0, - 36, - 1, - 36, - 2, - 0, - 12, fałd pod dolnym kątem łopatki (mm) - 5, - 15, - 6, - 0, - 9, - 2, - 13, - 4, - 1, - 10, - 3, - 13, - 3, - 1, - 14, fałd brzucha (mm) - 6, - 17, - 7, - 0, - 11, - 4, - 15, - 4, - 0, - 13, - 4, - 21, - 3, - 1, - 14, fałd na biodrze (mm) - 6, - 19, - 8, - 0, - 11, - 4, - 17, - 6, - 1, - 9, - 4, - 20, - 2, - 2, - 8, fałd ramienia (mm) - 3, - 14, - 5, - 1, - 7, - 2, - 14, - 3, - 3, - 11, - 4, - 11, - 4, - 0, - 9, fałd podudzia (mm) - 4, - 12, - 4, - 0, - 7, - 3, - 12, - 2, - 1, - 7, - 1, - 12, - 1, - 3, - 14, masa tłuszczowa (%) - 4, - 23, - 6, - 2, - 12, - 5, - 22, - 4, - 1, - 15, - 3, - 24, - 3, - 2, - 85, masa beztłuszczowa (%) - 4, - 76, - 6, - –2, - 87, - 5, - 77, - 4, - –1, - 84, - 3, - 75, - 3, - –2, - 63, woda całkowita (%) - 2, - 55, - 4, - –2, - 64, - 4, - 56, - 3, - –1, - 63, - 3, - 54, - 2, - –2,
–5NR9201P–A15CE5OYGNILL5NZĄDWMKGNS5UĄ1NZUPJ6P–A19GNVUAJW75N8JĄUL951GNS53657ĄL5N4UJT
Tabela 5.
Zestawienie porównawcze składu ciała badanych zawodników i zawodniczek na tle populacji rówieśników nietrenujących
Table 5.
The comparison of body composition of the studied male and female athletes compared to a non-training peer population
Skład ciała Body composition
Populacja / Population [17]chłopcy (15 l.) / boys (15 yrs)
BMI
=
19,
Chłopcy (15 l.) / Boys (15 yrs)
(jeden wynik / one result)
BMI
=
21,
Populacja / Population [17]chłopcy (16 l.) / boys (16 yrs)
BMI
=
21,
Chłopcy (16 l.) / Boys (16 yrs)
(jeden wynik / one result)
BMI
=^
Masa tłuszczowa (%)
15,
13,
17,
13,
Masa beztłuszczowa (%)
84,
86,
82,
86,
63, woda całkowita (%)
65,
65,
58,
Populacja / Population [17] dziewczęta (15 l.) / girls (15 yrs)
BMI = 20,
Dziewczęta (15 l.) / Girls (15 yrs)
(jeden wynik / one result)
BMI = 21,
Populacja / Population [17] Dziewczęta (16 l.) / girls (16 yrs)
BMI
=
21,
Dziewczęta (16 l.) / Girls (16 yrs)
(jeden wynik / one result)
BMI
=^
22,
Masa tłuszczowa (%)
22,
27,
23,
Masa beztłuszczowa (%)
74,
72,
76,
Woda całkowita (%)
54,
52,
–5NR9201PACEO1Y9GI–EPL5ZP9–5–Ą9DP1RW0–ON0–Ą9E9DMIR2Y9–ERIR91IP2OE5K09WA5NYSU–5S9DGPAW09LP2N
i obwód mięśniowy uda oraz istotnie większa grubość
podskórnej tkanki tłuszczowej z wyjątkiem ramienia
(ryc. 3, tab. 4).
Analiza wykonanych pomiarów składu tkanko-
wego ciała pozwala stwierdzić w obu grupach wieku
dziewcząt wyraźnie większy udział masy tłuszczowej
w ogólnej masie ciała, w porównaniu do rówieśniczych
grup chłopców (ryc. 4). Natomiast zarówno u piętna-
stoletnich, jak i szesnastoletnich dziewcząt trenujących
wioślarstwo, kajakarstwo i pływanie – w porównaniu
z chłopcami – odnotowano istotnie mniejszą zawartość
masy beztłuszczowej (ryc. 5). U dziewcząt na rela-
tywnie niższym poziomie w porównaniu do chłopców
utrzymuje się zawartość wody całkowitej (ryc. 6). Na
szczególną uwagę zasługuje małe uwodnienie ciała
- zwłaszcza u młodszych i starszych kajakarek oraz
u szesnastoletnich wioślarek.
Podsumowanie i wnioski
Trening fizyczny może w zróżnicowany sposób oddzia-
ływać na organizm człowieka, na co wpływ mają liczne
uwarunkowania, wśród których istotną rolę odgrywają:
uprawiana dyscyplina sportu, wielkość stosowanych ob-
ciążeń, wiek rozpoczynania systematycznego treningu
i staż treningowy. Wymieniono wprawdzie tylko kilka
spośród wielu czynników, ale właśnie na ich podstawie
można wysunąć przypuszczenie, że specjalistyczny
trening fizyczny, któremu zostaje poddana młodzież,
może powodować zmniejszanie się różnic cech soma-
tycznych między zespołami chłopców i dziewcząt.
Z punktu widzenia etapowości rozwoju można
przyjąć, że badani piętnasto- i szesnastoletni zawod-
nicy oraz zawodniczki, poddawani w czterech poprze-
dzających badanie latach życia ukierunkowanemu tre-
ningowi fizycznemu, znajdowali się w fazie ekspansji
związanej z bardzo intensywnymi przemianami, które
prowadziły do osiągnięcia dojrzałości płciowej i nasi-
lenia się różnic dymorficznych. Proces ten przebiega
w różnym tempie u dziewcząt i chłopców, wykazuje
także indywidualne zróżnicowanie [22]. W okresie tym
wraz ze zmianami wymiarów kostnych i proporcji ciała
(tj. z intensywniejszym zwiększaniem się u chłopców
szerokości barków, a u dziewcząt – szerokości bio-
der) następują zmiany kształtu ciała, powodowane
m.in. rozwojem układu mięśniowego i stopniowym
zwiększaniem się przyrostów podściółki tłuszczowej
[22, 23]. Regularny trening fizyczny (w omawianych
dyscyplinach sportu w znacznej mierze o charakte-
rze siłowym), a taki jest udziałem badanej młodzieży,
w sferze morfologicznej przyczynia się do rozwoju wielu układów organizmu sportowca, najszybciej jed- nak ujawnia się jego wpływ na cechy bardziej podatne na oddziaływanie czynników egzogennych. Dlatego też w analizie uwzględniono poziom kształtowania się cech łatwo reagujących na zadawane zawodnikom ob- ciążenia. Z drugiej strony, jednym z przejawów gene- tycznie zdeterminowanych różnic dymorficznych jest większa u mężczyzn masa mięśniowa, a u kobiet – większa zawartość masy tłuszczowej. Potwierdzeniem mogą być wyniki analizy porównawczej poziomu kształtowania się elementów składu ciała rówieśniczej populacji młodzieży nietrenującej [17] w odniesieniu do analizowanych tu zespołów (tab. 5). Z analizy wy- nika, że trening siłowy wykorzystywany w szkoleniu badanej młodzieży spowodował u obu płci zwiększe- nie masy ciała szczupłego (LBM), przy jednoczesnym zmniejszeniu udziału tłuszczu w masie ciała. Przeprowadzone badania traktowaliśmy jako próbę rejestracji wyników reakcji czułych na działanie procesu treningowego cech w zespołach chłopców i dziew- cząt, obciążonych intensywnym, ukierunkowanym ze względu na uprawianą dyscyplinę sportu wysiłkiem fizycznym. Przedstawione charakterystyki skłaniają do sfor- mułowania następujących wniosków:
- Czteroletni okres szkolenia sportowego, któremu podlegali wszyscy badani i uwzględnieni w tym opracowaniu zawodnicy, należy uznać za wystar- czająco długi przedział czasowy do ujawnienia efektów oddziaływania treningu na analizowane obwody mięśniowe, fałdy skórno-tłuszczowe oraz skład ciała.
- Czynne uprawianie sportu nie powoduje znaczą- cych zaburzeń w kształtowaniu się cech diagnozo- wanych jako różnicujące dymorficznie. W badanych zespołach dziewcząt uprawiających tak odmienne dyscypliny sportu, a także chłopców trenujących takie same jak dziewczęta dyscypliny, jak też w ze- społach wydzielonych ze względu na wiek metry- kalny, odnotowano prawidłowe relacje zarówno zawartości masy tłuszczowej, jak i masy aktywnej. Niskie wyniki oznaczeń udziału wody w składzie ciała stwierdzono u starszych zawodniczek tre- nujących pływanie, natomiast największe różnice w zawartości tej składowej ciała wystąpiły między piętnastoletnimi chłopcami a dziewczętami upra- wiającymi kajakarstwo.
- Zastosowana w opracowaniu jednocechowa ana- liza wykazała, że wśród piętnastoletnich dziewcząt
