Od rybołówstwa do salonu piękności, czyli o roli ryb jako ..., Egzaminy z Rybactwo

Pobierz Od rybołówstwa do salonu piękności, czyli o roli ryb jako ... i więcej Egzaminy w PDF z Rybactwo tylko na Docsity!

Od rybołówstwa do

salonu piękności, czyli

o roli ryb jako zwierząt

towarzyszących człowiekowi

Mirosław Cieśla, Jerzy Śliwiński

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Ryby stanowią grupę zwierząt, które towarzyszą człowiekowi od zarania powstania gatunku Homo sapiens. Ponad wszelką wątpliwość łowienie ryb, czyli rybołówstwo, obok łowiectwa i zbieractwa, stanowiło jeden z trzech filarów, na którym opierało się wyżywienie i egzystencja przodków człowieka. Z drugiej jednak strony, wiele gatunków zwierząt, które nasi przodkowie uznali za szczególnie cenne i wartościowe, zostało w procesie udomowienia (domestykacji) tak dalece zmienio- nych dla celów gospodarskich, że zupełnie nie przypominają form wyjściowych. W niektórych przypadkach przodkowie ga- tunków udomowionych już wyginęli, czego przykładem może być tur, czyli protoplasta współczesnego bydła. Proces udomo- wienia, w przypadku bydła, koni, krów, świń czy drobiu odbył się około 14-10 tys. lat temu. Z całą pewnością nie dotyczył jednak ryb, które przez cały czas opierają się udomowianiu. Można mówić jedynie o pierwszym kroku w kierunku domestykacji ryb, czyli chowie w warunkach zamkniętych (Balon [1] za Clutton- -Brock, 1999). Według Balona [1], obecnie istnieją trzy gatunki udomowionych ryb, ale wciąż znajdujących się na wstępnym etapie udomowienia. Są to: karp, pstrąg tęczowy oraz karaś – złota rybka. Powód niewielkiego stopnia udomowienia ryb jest oczywisty. Środowisko życia ryby i człowieka są tak dalece róż- ne od siebie, że nawiązanie bliższego kontaktu z rybą, jako zwierzęciem towarzyszącym, nigdy nie będzie możliwe. Z trzeciej strony, przynajmniej w warunkach polskich, wszyst- kie ryby, w tym karp i pstrąg tęczowy, są obecnie zwierzętami dzikimi. Żaden bowiem gatunek ryb nie jest objęty wsparciem finansowym w ramach programu ochrony zasobów genetycz- nych zwierząt, koordynowanego przez Instytut Zootechniki PIB w Krakowie. Całkowite koszty utrzymania stad ryb, stanowią- cych zasoby genetyczne karpia i pstrąga tęczowego, ponoszą od kilku lat jednostki utrzymujące te stada. Z czwartej strony, ryby jak żadne inne zwierzęta są wszech- stronnie obecne i „użytkowane” na całym świecie jako zwierzęta towarzyszące człowiekowi. Są podmiotem działalności człowieka w rybołówstwie, rybactwie, rybactwie rekreacyjnym (zwanym ina- czej wędkarstwem), akwarystyce, akwaturystyce, akwakulturze ogrodowej, farmakologii czy wreszcie w salonach piękności lub przedsięwzięciach będących swoistymi „ciekawostkami”, jak np. terapia z wykorzystaniem węgorzy elektrycznych w psychiatrii. W artykule przedstawiona zostanie krótka charakterystyka wielofunkcyjnej roli, jaką w życiu ludzi pełnią ryby. Rybołówstwo, rybactwo i akwakultura, czyli źródła wieloniena- syconych kwasów tłuszczowych oraz paszy dla innych zwierząt Ryby łowione są głównie dla celów konsumpcyjnych. Powszech- nie uznawane są bowiem za bardzo cenne pożywienie. Są źró- dłem łatwo przyswajalnego białka oraz niezwykle istotnych dla organizmu ludzkiego wielonienasyconych kwasów tłuszczo- wych [2, 10, 11]. Ze względu na wielorakość funkcji, jakie ryby pełnią w diecie człowieka, nazywane są żywnością funkcjonal- ną, a więc taką, która ma pozytywne działanie odżywcze, fizjo- logiczne i psychologiczne. Niewiele osób natomiast wie, że bar- dzo poważny jest także udział połowów ryb dla celów paszo- wych, na produkcję mączki rybnej i oleju rybiego. Obydwa pro- dukty są niezbędne do produkcji pasz przemysłowych stosowa- nych w żywieniu ryb i bezkręgowców wodnych (głównie krewe- tek), ale również innych zwierząt gospodarskich, takich jak świ- nie, bydło czy drób. Według danych FAO, w wymiarze rocznym około 30% ogółu połowów morskich przeznaczanych jest na produkcję mączki i oleju rybiego. Rybołówstwo, mówiąc w bardzo uproszczony sposób, ozna- cza łowienie ryb bez oglądania się na konsekwencje tego dzia- łania. Obecnie właściwie już niemal nie występuje w szerszym wymiarze na świecie. Zwyczajowo termin ten odnosi się obecnie do połowu ryb w morzach i oceanach, chociaż i w tych akwe- nach mamy częściej do czynienia z rybactwem. Termin rybac- two jest pojęciem znacznie szerszym, obejmuje nie tylko połów ryb, ale przede wszystkim działania zmierzające do ochrony i co najmniej utrzymania zasobów ryb poprzez różnego rodzaju stra- tegie ochronne. Połowy ryb w wodach naturalnych gwałtownie wzrosły w XX wieku, osiągając pod koniec tego okresu 100 mi- lionów ton [15]. Pod koniec ubiegłego stulecia okazało się jed- nak, że morza i oceany nie są przysłowiowym „workiem bez dna”, z którego można odławiać ryby bez żadnych ograniczeń. Powszechnym zjawiskiem stało się przełowienie łowisk, aż do zagrożenia istnienia niektórych gatunków. Zmienił się także w tym czasie stosunek człowieka do ryb i metod ich eksploatacji. Coraz więcej uwagi zaczęto przykładać ochronie zasobów ryb morskich oraz zaspokajania rosnących potrzeb konsumentów poprzez rozwijanie alternatywnej do rybołówstwa formy produk- cji ryb, którą jest akwakultura. Akwakultura jest to: „hodowla lub chów organizmów wod- nych przy pomocy technik opracowanych w celu zwiększenia produkcji tych organizmów powyżej naturalnej zdolności środo- wiska; organizmy takie pozostają własnością osoby fizycznej lub prawnej w ciągu całego stadium hodowli lub chowu, do odłowu włącznie” [20]. Termin ten jest bardzo szeroki i obejmuje chów i hodowlę wszelkich organizmów wodnych, nie tylko ryb, chociaż w naszym kraju są to niemal bez wyjątku ryby. Akwakultura jest obecnie bodaj najszybciej rozwijającą się ga- łęzią produkcji zwierzęcej. Roczny przyrost produkcji akwakultu- ry w świecie wynosi około 10%, a produkcja tego sektora wynosi obecnie około 50 milionów ton organizmów rocznie, z czego oko- ło 50% stanowią ryby [5]. Podstawowe gatunki ryb utrzymywane w warunkach akwakultury, a więc towarzyszące człowiekowi, to karp, pstrąg tęczowy oraz łosoś. Badania prowadzone w bardzo wielu krajach, w tym także w Polsce [2, 18], wykazały, że wartość odżywcza tych gatunków jest bardzo duża i nie ustępuje rybom poławianym w warunkach naturalnych. Rybactwo rekreacyjne, czyli od konieczności do przyjemności Wraz z postępem cywilizacyjnym rosną wszelkie jego negatyw- ne skutki uboczne, określane wspólnym mianem stresu. Gene- ruje to coraz większe zapotrzebowanie na różne formy rekreacji. Według opinii psychologów, najlepszą formą wypoczynku jest kontakt ze środowiskiem naturalnym, a zwłaszcza ze środowi- skiem wodnym. Taki kontakt z pewnością daje łowienie ryb na wędkę, nazywane rybactwem rekreacyjnym lub wędkarstwem. Pod pojęciem „rybactwa rekreacyjnego” należy rozumieć ama- torskie łowienie ryb, na wędkę lub kuszą, w celach rekreacyj- nych, niezarobkowych oraz szereg działań o charakterze rybac- kim, które mają za zadanie utrzymanie bądź też poprawę rybo- stanu atrakcyjnych do połowu ryb w wodach powierzchniowych, a także organizację i zarządzanie łowiskami specjalnymi. Wędkarstwo to przykład rekreacji, która jest uprawiana we wszystkich krajach świata i przez różnorodne grupy społeczne. W Stanach Zjednoczonych wędkarze stanowią ok. 16% społe-

czeństwa, w Europie jest to około 5%, chociaż występuje pod tym względem duże zróżnicowanie pomiędzy poszczególnymi krajami. Najwięcej wędkarzy jest w krajach skandynawskich – około 20%, we Francji i Holandii liczbę tę szacuje się na 9,0% społeczeństwa. W Polsce łowi ryby na wędkę ok. 5%, co lokuje nas pośrodku listy krajów europejskich. O roli wędkarstwa może świadczyć to, że w ofertach bardzo wielu ośrodków turystycz- nych czy gospodarstw agroturystycznych znajdziemy wśród oferowanych atrakcji możliwość łowienia ryb na wędkę. Wędkarstwo jest doskonałym przykładem niezwykle istotnej roli, jaką ryby odgrywają w społecznym, edukacyjnym, kulturo- wym, wychowawczym i sportowym wymiarze życia ludzi [4]. Wędkarze (oraz myśliwi) to zdeklarowani kłamcy – to powszech- nie znany fakt. Ale też właśnie temat łowienia ryb, sprzętu i przygód wędkarskich jest doskonałą okazją do nawiązywania kontaktów międzyludzkich, do powstawania relacji społecz- nych. Chyba nieprzypadkowo właśnie na łowiskach wędkar- skich, w warunkach oderwania od codzienności i stresu, w bez- pośredniej bliskości ze środowiskiem odbywają się spotkania różnych grup zawodowych. Przycisk w telefonie komórkowym, pilocie telewizora czy komputerowej myszy z reguły kończy rze- czywiste relacje międzyludzkie, przenosząc nas w świat rze- czywistości wirtualnej. Rodzinna wyprawa na ryby to: sukces w postaci złowionej samodzielnie ryby, miło i swobodnie spędzo- ny czas, odpoczynek, relaks i jednocześnie edukacja ekologicz- na w postaci bezpośredniego kontaktu z przyrodą czy posprzą- tania po sobie śmieci i odpadków, jakie w trakcie tego pobytu powstały. Aspekty związane z ochroną środowiska naturalnego oraz społeczną, ekologiczną i edukacyjną rolą łowienia ryb, chociaż jeszcze nie w pełni w naszym kraju docenione, stają się jedną z głównych relacji pomiędzy człowiekiem i rybami [3]. Niebagatelny jest roczny wymiar ekonomiczny rybactwa re- kreacyjnego, szacowany w skali ogólnoświatowej na setki mi- liardów dolarów, a w Polsce na ponad miliard złotych [21]. We- dług Wołosa [21], wartość ryby złowionej na wędkę jest dziesięć razy większa niż jako ryby – towaru konsumpcyjnego. Wędkar- stwo, tak jak każda inna forma rekreacji czy turystyki, generuje wiele innych kosztów pośrednio związanych z jego wykonywa- niem. Z całą pewnością, wraz z rozwojem społecznym, rybac- two rekreacyjne będzie nabierać coraz większego znaczenia. Wędkarstwo od tysięcy lat ewoluuje wraz z człowiekiem. Po- czątkowo służyło pozyskaniu jedzenia, w czasach starożytnych było rekreacją dostępną tylko dla najwyższych sfer społecz- nych, obecnie zajmuje się nim i tzw. prosty człowiek i prezydent, niezależnie od tego, jaki ma kolor skóry, ile pieniędzy w portfelu lub na koncie bankowym i ile ma lat. Akwarystyka, akwaturystyka, stawy parkowe, czyli świat ryb ornamentowych Rynek ryb ozdobnych nie znajduje się w głównym nurcie rybac- twa, jednak z całą pewnością stanowi istotny element gospo- darki rybackiej na świecie. Szczególnie odnosi się to do krajów tropikalnych, gdzie chów ryb ozdobnych się narodził i gdzie obecnie znajdują się główne ośrodki hodowli. Wielkość rynku ryb ozdobnych szacowana jest na około 3 miliardy dolarów rocznie [5]. Można przypuszczać, że działa tu podobny mecha- nizm jak w przypadku wędkarstwa i relacji wartości ryby kon- sumpcyjnej do wartości ryby złowionej przez wędkarza [21]. Wówczas rzeczywista wartość rynku tego może być kilka razy większa niż wartość wyprodukowanych ryb ozdobnych. Początki akwarystyki sięgają starożytnych Chin i Egiptu, gdzie w glinianych, ozdobnych misach lub prawdopodobnie nawet zbiornikach szklanych utrzymywano kolorowe gatunki ryb [9, 13]. W Europie akwarystyką zaczęto się interesować w połowie XIX stulecia, kiedy to niemiecki przyrodnik Adolf Rossmässler opubli- kował artykuł „Jezioro w szkle”, traktujący o zakładaniu i pielę- gnacji małych, domowych zbiorników wodnych. Obecnie akwarystyka to właściwie niemal oddzielna dziedzi- na nauki i ogromny biznes. Przedmiotem chowu w akwariach są głównie ryby, ale też wiele organizmów bezkręgowych oraz ro- ślin. Akwaria mogą mieć charakter typowo dekoracyjny bądź też są niemal wierną kopią ściśle określonych rzek, dorzeczy, jezior czy nawet fragmentów siedlisk w wodach słodkich lub słonych. Różnorodność akwarystów jest równie wielka lub nawet większa niż wędkarzy. Ponieważ akwarium nie powoduje alergii i uczuleń, a często ma wręcz działanie łagodzące tego typu ob- jawy, taki niewielki zbiornik wodny jest elementem wyposażenia bardzo wielu domów czy biur. Swoistą formą akwarystyki są oceanaria, w których buduje się akwaria – baseny umożliwiające utrzymywanie ryb bardzo dużych rozmiarów, takich jak rekiny czy płaszczki. Dodatkową atrakcją są pokazy tresury i zabawy opiekunów z podopieczny- mi utrzymywanymi w zbiornikach. Przy tej okazji warto wspo- mnieć o często utrzymywanych w oceanariach ssakach, czyli o delfinach i orkach. Delfiny, obok roli typowo rozrywkowej, wyko- rzystywane są w psychoterapii osób niepełnosprawnych. Inną formą akwarystyki jest akwaturystyka, czyli wyprawy tu- rystyczne połączone z nurkowaniem i podglądaniem świata ryb, znanych z akwarium, w ich naturalnym środowisku. Oglądanie ryb przez przeszklone kadłuby łodzi czy też nurkowanie w płyt- kich wodach przybrzeżnych jest obecnie niemal nieodłącznym elementem każdej oferty turystycznej w krajach tropikalnych. Do akwarystyki należy także dołączyć bardzo popularne obecnie małe wodne ogrody przydomowe, w których najczę- ściej utrzymywane są ryby ornamentowe [12]. Ta swoista „akwarystyka ziemna” jest bardzo dynamicznie rozwijającym się biznesem, ale także bardzo cenioną formą rekreacji [6]. Daje bowiem znacznie większą swobodę w zagospodarowaniu wody niż akwarium stojące w pomieszczeniu. Jednocześnie na- wet małe oczko wodne, o powierzchni kilku metrów kwadrato- wych, ściąga jak magnes zwierzęta, których wcześniej nigdy nie widzieliśmy lub widywane są sporadycznie. Typowym przy- kładem są żaby, umilające wieczory swoimi koncertami. Ryby w medycynie, farmacji i kosmetyce Hitem ostatnich lat jest wykorzystanie ryb w zabiegach leczni- czych i kosmetycznych. Garra rufa, czyli brzanka ssąca (Cypri- nidae, Labeoninae), oraz Cyprinion macrostomum (Cyprinidae, Cyprininae) to niewielkie, kilkunastocentymetrowe ryby pocho- dzące z rzek Iranu, Iraku, Turcji i Syrii, które usuwają zmienione komórki naskórka. Obok charakteru czysto kosmetycznego za- biegi z wykorzystaniem ryb stosowane są u osób z problemami skórnymi. Wysoką skuteczność tej specyficznej terapii podkre- śla się u pacjentów ze stwierdzoną egzemą, łuszczycą i trądzi - kiem. Od pewnego czasu procedura ta dostępna jest również w Polsce, w ośrodkach SPA. Inną ciekawą grupą są ryby posiadające narządy zdolne do wytworzenia impulsów elektrycznych [7]. Impulsy generowane przez większość ryb nie przekraczają poziomu kilku woltów, jednak w niektórych wypadkach są kilkaset razy silniejsze i mogą być groźne nawet dla człowieka. Rekordowe wartości – ok. 600V, zmierzono u węgorza elektrycznego ( Electroforus electricus ) z Amazonki, występującego w Afryce suma elek- trycznego ( Malopterurus electricus ) – 350V oraz drętwy ( Torpe- do nobiliana ) – 200V. Ryby zdolne do wytwarzania impulsów elektrycznych wyko- rzystywano do terapii wstrząsowej w psychiatrii [22]. Zyss i wsp. [22] podają, że ryb jako źródła elektryczności jako pierwszy użył Skryboniusz Wielki, nadworny lekarz cesarza Klaudiusza. Miał on już w latach 46-47 n.e. zastosować ryby z rodzaju Torpedo (Torpedonidae – drętwowate) w leczeniu pacjentów z bólami gło- wy i podagrą. Podobne zabiegi zalecali i przeprowadzali Pliniusz Starszy (23-79 r. n.e.) i Claudiusz Galen (ok. 130-200 r. n.e.) u ludzi cierpiących na bóle głowy, z zaburzeniami nastroju i histe-

działalność na rzecz zachowania zasobów ryb jako elementu środowiska naturalnego, czyli konserwacji przyrody. W Polsce niewątpliwie w ciągu ostatnich kilkunastu lat mamy do czynienia ze zmianą podejścia do roli ryb jako elementu ota- czającego nas środowiska. W przypadku ryb tzw. dzikich prze- nosimy nasze zainteresowania z wędkowania dla potrzeb po- karmowych w kierunku połowów dla rekreacji [4, 16]. Co ważne, zmiana ta nastąpiła praktycznie w trakcie jednego pokolenia, w ciągu ostatnich 20 lat. Podstawowym źródłem ryb przeznaczo- nych do konsumpcji staje się dynamicznie zwiększająca swoją produkcję akwakultura. Coraz większą rolę zaczynają ryby spełniać w takich sferach, jak: rekreacja, turystyka czy relaks, w których stają się zwierzętami towarzyszącymi człowiekowi lub całemu społeczeństwu. Należy przypuszczać, że – jak stwier- dzono na wstępie – odmienność środowisk bytowania raczej nigdy nie pozwoli, aby ryby stały się takimi domowymi pupilkami jak psy czy koty. Jednakże pomimo dystansu środowiskowego, a być może właśnie dzięki temu, ryby są grupą zwierząt o wie- lofunkcyjnym znaczeniu dla człowieka, towarzyszących ludziom w bardzo wielu płaszczyznach. Literatura: 1. Balon E. , 2004 – J. Fish Biol. 65 (1), 1027. 2. Bieniarz K., Kołdra M., Kamieński J., Mejoza T. , 2001 – Arch. Pol. Fish. 9 (1), 5-24. 3. Cieśla M. , 2011 – Rybactwo rekreacyjne jako forma turystyki i re- kreacji. W: Turystyka i rekreacja na obszarach niezurbanizowanych (red. I. Ozimek). Wyd. SGGW, Warszawa. 4. Czerwiński T., Mickiewicz M., Wołos A., 2006 – Socjoekonomiczna analiza wędkarzy – klientów łowisk specjalnych. W: Rybactwo, wędkarstwo, ekorozwój (red. A. Wołos). Wyd. IRŚ, Olsztyn. 5. FAO, 2006 – State of world aquaculture 2006. FAO Fi- sheries Department, Rome. 6. Greenoak F., 1996 – Woda w małym ogro- dzie. Elipsa, Warszawa. 7. Grodziński Z., 1970 – Anatomia i embriologia ryb (wyd. 2). PWRiL, Warszawa. 8. Handy R.D., Henry T.B., Scown T.M., Johnston B.D., Tyler C.R., 2008 – Ecotoxicology 17, 396-409. 9. Jakubowski H., J. Ring, 1990 – Ryby w akwarium. WSiP, Warszawa. 10. Kolanowski W. , 2000 – Mag. Przem. Ryb. 5 (17), 54-56. 11. Kulikowski T., 2000 – Mag. Przem. Ryb. 5 (17), 50-52. 12. Mills D., 2003. – Ty i Twoje akwarium. Muza SA, Warszawa. 13. Moody M., 1998 – Ogrody wodne. Arkady, Warszawa. 14. Nałęcz-Jawecki G. , 2003 – Biul. Wydz. Farm. AMW 2, 11-16. 15. Rakowski M., 2010 – Rynek Ryb 14, 10-14.

16. Seremak-Bulge J., 2008 – Rynek Ryb 9, 14-16. 17. Snopczyński T., Góralczyk K., Czaja K., Struciński P., Hernik A., Korcz W., Ludwicki J.K., 2009 – Roczn. PZH 60, 2, 101-111. 18. Szulc M., Przygoda B., 2004 – Mag. Przeg. Ryb. 4 (40), 5-7. 19. Turkowski K., 2006 – Rozwój zrównoważony a rybactwo śródlądowe. W: Rybactwo, wędkarstwo, eko- rozwój (red. A. Wołos). Wyd. IRŚ Olsztyn. 20. Vademecum EFR, Brus- sels, 26.03.2007, Doc EFFC/10/2007. 21.Wołos A. , 2006 – Społeczne, ekonomiczne i ekologiczne znaczenie wędkarstwa. W: Rybactwo, węd- karstwo, ekorozwój (red. A. Wołos). Wyd. IRŚ Olsztyn. 22. Zyss.T., Hese R.T., Zięba A., 2008 – Psychiatria Polska , XLII, 6, 797-818.

Atrakcyjny świat

drobiu ozdobnego

Monika Łukasiewicz

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Świat drobiu od zarania dziejów fascynował swą ogromną róż- norodnością i atrakcyjnością. Współcześnie również cieszy się dużym zainteresowaniem szerokich kręgów społeczeństwa. Atrakcyjność drobiu dotyczy zarówno zróżnicowania pokroju, masy ciała, struktury i barwy upierzenia, ozdób głowy (grzebie- nie, czuby), a nawet intonacji i długości piania kogutów. Udomowienie drobiu nastąpiło w różnych okresach: przedhi- storycznym (gołąb, gęś), starożytnym (kura, kaczka) i nowożyt- nym (indyk, kaczka piżmowa). Wśród drobiu ozdobnego we współczesnym świecie właściwie uznaje się dwa gatunki, tj. gołębie i kury, pozostałe stanowią mniejszość, co potwierdza liczebność tych gatunków na wystawach drobiu ozdobnego. Około 50% wszystkich ptaków utrzymywanych przez człowieka jako zwierzęta domowe stanowią gołębie [3]. Zarówno gołębie, jak i kury charakteryzuje ogromna ilość ras i odmian barwnych, pozwalająca hodowcom na dokonanie wyboru ptaków zgodnie z własnym gustem. Gołębie to pierwsze ptaki udomowione przez człowieka, za- liczane są do grupy ptaków ozdobnych – rasowych. Według źródeł historycznych udomowienie nastąpiło około 7000 lat temu na obszarze Fenicji (obecnie część Libanu i Syrii). Do Eu- ropy gołębie dotarły w okresie ekspansji imperium rzymskiego. W XVIII wieku były hodowane prawie we wszystkich częściach świata. W niektórych krajach, jak: Indie, Palestyna, Syria, Cypr, Sycylia, Egipt, Fenicja, ceniono gołębie, a nawet je czczono. Persowie natomiast postrzegali gołębie jako ptaki oznajmiające złą wróżbę. Największe zainteresowanie wzbudzają specyficz- ne cechy psychofizyczne gołębi, umożliwiające im szybki i pre- cyzyjny lot powrotny do swojego gołębnika, nawet z odległości kilku tysięcy kilometrów. Specyficzne predyspozycje do szyb- kiego i wytrwałego lotu spowodowały, że gołębie przez tysiąc- lecia, aż do połowy XIX wieku, były wykorzystywane do utrzy- mywania łączności pocztowej, np. w wojsku. W czasach współ- czesnych rola gołębi pocztowych została w znacznym stopniu ograniczona. Obecnie gołębie są obiektem zainteresowania hodowców pasjonatów i wykorzystywane do rywalizacji sporto- wej – dla gołębi pocztowych organizowane są loty o wysokie nagrody pieniężne (sięgające czasami kilkuset tysięcy dolarów), a także do celów estetycznych – gołębie rasowe prezentowane na wystawach i podziwiane przez oglądających. W Polsce gołę- bie rasowe podzielono umownie na grupy: grupa 1 – uformowa- ne, 2 – brodawczaki, 3 – kuraki, 4 – garłacze (dęte), 5 – barwne, 6 – turkoty, 7 – strukturalne, 8 – mewki, 9 – lotne. Odrębnie trak- towane są gołębie pocztowe. Proces ewolucyjny u gołębi dotyczył głównie głowy (owalna, kostkowa, klinowa, okrągła) i długości dzioba. U niektórych go- łębi hodowlanych, na przykład motyla warszawskiego zmiana kształtu głowy i przede wszystkim skrócenie długości dzioba spowodowały, że ptaki w naturalny sposób nie mają możliwości wykarmienia i odchowania swoich młodych, co zmusza hodow- ców do posiadania tzw. mamek. U kur, podobnie jak u gołębi, pod wpływem udomowienia na- stąpiły znaczne zmiany zarówno cech morfologicznych, jak i cech użytkowych. Świadoma działalność człowieka, polegająca na dokonywaniu doboru do kojarzeń osobników o korzystnych cechach, doprowadziła do trwałych zmian w genotypach ptaków. Przyjmuje się, że dzisiejsze rasy kur pochodzą od ptaków żyją- cych w stanie dzikim w dżunglach Archipelagu Malajskiego i w Indiach. Żyją tam do dziś w pierwotnej formie: kur bankiwa (Gallus gallus ), kur siwy (Gallus soneratii) , kur cejloński (Gallus lafayetii) i kur zielony (Gallus varius). Najbardziej znanym spośród nich jest Gallus gallus , uważany za przodka wszystkich ras kur. Zja- wisko migracji i udomowienia kur na zachodzie i wschodzie Azji mogło nastąpić ok. 2000-3000 lat przed naszą erą przez dolinę Gangesu do Indii Środkowych, skąd przez tysiąclecia rozprze- strzeniły się na cały świat [1, 2, 4]. Prymitywna gospodarka rolna i pozyskiwanie nowych terenów pod uprawy rolne sprzyjało roz- przestrzenianiu się bankiwy w Azji Wschodniej. Wykorzystanie kur w prymitywnej gospodarce rolnej było znaczne – pozyskiwa- no mięso i jaja. Wrodzoną agresywność kogutów wykorzystywa- no do walk. Podczas wykopalisk w dolinie Indusu, w Mohenjo-