Ogólna charakterystyka rynku finansowego - Notatki - Ekonomia - Część 1, Notatki z Ekonomia

Pobierz Ogólna charakterystyka rynku finansowego - Notatki - Ekonomia - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!

WYKŁAD

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA RYNKU FINANSOWEGO

 POJĘCIE I FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO

System finansowy tworzy podstawy działalności dla wszystkich podmiotów posługujących się pieniądzem. Umożliwia zawieranie różnych transakcji gospodarczych, w których pieniądz pełni różne funkcje. System finansowy ma za zadanie obniżanie kosztów transakcyjnych powstających w procesie gospodarowania przez społeczeństwo. System finansowy można zdefiniować jako zespół logicznie ze sobą powiązanych form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom nawiązywanie stosunków finansowych zarówno w sektorze realnym, jak i sektorze finansowym. System finansowy składa się z dwóch podukładów: segmentu rynkowego oraz segmentu publicznego. Rozróżnienie to wynika z faktu, że usługi dostarczane podmiotom sfery realnej przez system finansowy są świadczone za pośrednictwem mechanizmów rynkowych oraz w trybie publicznym. Co więcej, część tych usług może być dostarczana zarówno przez segment rynkowy, jak i segment publiczny systemu finansowego. Niektóre usługi świadczone są w drodze współdziałania elementów sektora rynkowego i publicznego.

Publiczny system finansowy Publiczny system finansowy jest mechanizmem zapewniającym współtworzenie i przepływ środków pieniężnych, które umożliwiają władzom publicznym dostarczanie dóbr publicznych oraz usług i świadczeń społecznych. Wskazuje się na 2 podstawowe przesłanki istnienia publicznego systemu finansowego, które biorą się stąd, że:

• mechanizm rynkowy wykazuje istotne słabości w dziedzinie dostarczania dóbr publicznych,
• występują ujemne efekty zewnętrzne. W publicznym systemie finansowym wyodrębniamy cztery ogniwa:  instytucje budżetowe – tj. instytucje w sensie prawnym, a więc pewne unormowane (za pomocą przepisu prawnego) zasady (reguły) postępowania;  instrumenty fiskalne (podatki, cła, opłaty publiczne, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, dotacje budżetowe, poręczenia i gwarancje skarbowe);

 publiczne instrumenty finansowe, tj. instrumenty finansujące deficyt funduszy publicznych (instrumenty o charakterze dłużnym, obarczone niskim stopniem ryzyka i charakteryzujące się wysokim stopniem płynności) np. obligacje i bony;  instytucje fiskalne (np. instytucje fiskalne, które sporządzają i uchwalają budżety publiczne

• rząd, parlament, samorządy; instytucje poboru danin publicznych – organy skarbowe, organy celne; instytucje fiskalne dokonujące wydatków publicznych – rząd, podmioty władz lokalnych; instytucje kontroli finansowej – izby obrachunkowe, urzędy i izby skarbowe. W odróżnieniu od publicznego systemu finansowego, rynkowy system finansowy funkcjonuje przede wszystkim w oparciu o transakcje, w których jedna ze stron jest instytucją prywatną. Dlatego też rynkowy system finansowy bywa często określany mianem prywatnego systemu finansowego. Rynkowy system finansowy składa się z 4 ogniw:  instrumentów finansowych,  rynków finansowych,  instytucji finansowych,  zasad, na jakich działają trzy pierwsze ogniwa.

INSTRUMENTY FINANSOWE

Instrumenty finansowe to zobowiązania finansowe, tj. roszczenia dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarujących w stosunku do drugich. Dla posiadaczy instrumenty finansowe są składnikami ich majątku (aktywów) a dla emitentów są zobowiązaniami (składnikami jego pasywów). Z tymi zobowiązaniami, stanowiącymi jednocześnie o korzyściach finansowych kapitałodawców, wiąże się istota papieru wartościowego jako podstawowego instrumentu rynku finansowego. Sprowadza się ona do stwierdzenia, że z tytułu jego posiadania właściciel może mieć jedno z następujących praw:  prawo do współwłasności majątku (udziały, akcje);  prawo do określonego procentu lub innych pożytków (np. obligacje i inne instrumenty dłużne);  prawo do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub do rozliczenia pieniężnego (instrumenty pochodne).

finansową, to nazywamy go pośrednim. Rolą tych instytucji jest bowiem pośredniczenie w przepływie kapitału, np. przez udzielanie kredytów. Jeszcze innym kryterium grupowania instrumentów finansowych jest czas, a ściślej mówiąc okres od ich emisji do wykupu, zwany też okresem zapadalności. Z punktu widzenia tego kryterium wyróżnia się instrumenty krótkoterminowe , z okresem zapadalności do 1 roku i długoterminowe – powyżej 1 roku. Te pierwsze nazywane są instrumentami pieniężnymi (rynku pieniężnego), natomiast te drugie – kapitałowymi (rynku kapitałowego).

INSTYTUCJE FINANSOWE

Dokonujące się transakcje na współczesnym rynku finansowym oraz wynikające z nich przepływy środków pieniężnych mają charakter zinstytucjonalizowany, co oznacza, że odbywają się za pośrednictwem określonych instytucji finansowych, które tworzą infrastrukturę tego rynku. Generalnie przez instytucję finansową rozumie się podmiot świadczący usługi związane z zawieraniem transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe i utrzymywaniem ich w swoich aktywach. Instytucje finansowe można podzielić na dwie podstawowe grupy. Kryterium podziału jest to, czy tworzą one własne instrumenty finansowe czy nie. Jeśli ich nie tworzą, mamy do czynienia z instytucjami wyłącznie redystrybuującymi (rozdzielającymi) znajdujące się już w obiegu instrumenty finansowe. W tym przypadku będziemy mówić o pasywnych pośrednikach finansowych. Drugą, szerszą, grupę stanowią instytucje, które tworzą własne instrumenty finansowe. Dlatego będziemy je nazywać aktywnymi pośrednikami finansowymi.

Instytucje Kreowane instrumenty A. Instytucje wyłącznie redystrybuujące instrumenty finansowe ( pośrednicy pasywni )

1. Kantory walutowe -
2. Domy maklerskie -
3. Firmy faktoringowe - B. Instytucje tworzące instrumenty finansowe ( pośrednicy aktywni ) B.1. Instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finansowe
4. Towarzystwa ubezpieczeniowe polisy ubezpieczeniowe
5. Towarzystwa wspólnego inwestowania (fundusze inwestycyjne) 5.1. Zamknięte 5.2. Otwarte

certyfikat inwestycyjny jednostka uczestnictwa

6. Fundusze emerytalne polisy emerytalne
7. Firmy venture capital udziały, akcje

8. Banki inwestycyjne 8.1. Tradycyjne 8.2. Współczesne - pochodne B.2. Instytucje tworzące pieniądz
9. Banki 9.1. Banki centralne 9.2. Banki komercyjne

baza monetarna depozyty

Pasywnymi pośrednikami finansowymi są kantory walutowe, domy maklerskie oraz firmy faktoringowe. Kantory walutowe pozwalają na zamianę pieniądza gotówkowego jednego państwa na pieniądz gotówkowy innego państwa. Działalność domów maklerskich wiąże się z funkcjonowaniem rynku kapitałowego. Instytucje te mogą działać na zasadzie brokerskiej, wówczas nabywają instrumenty finansowe na rachunek klientów, albo na zasadzie dealerskiej, wówczas nabywają instrumenty finansowe na własny rachunek, co oznacza, że przyjmują na siebie ryzyko zmiany ceny (kursu) instrumentu. Działalność firm faktoringowych wiąże się z opóźnieniami w przepływie środków pieniężnych, powstającymi na tle transakcji kupna-sprzedaży, dokonywanymi przez podmioty niefinansowe. Firmy faktoringowe nabywają od sprzedawców należności z odpowiednim dyskontem, przyjmując na siebie ryzyko odzyskania środków od dłużnika. Firma faktoringowa odkupuje zatem kredyt towarowy, dostarczając jednocześnie swojemu klientowi środków pieniężnych przed terminem zapadalności kredytu, poprawiając w ten sposób jego płynność. Fakt, że omówieni wyżej pasywni pośrednicy finansowi nie kreują żadnych instrumentów finansowych i wyłącznie redystrybuują istniejącą już płynność, nie oznacza, że nie mają one większego znaczenia dla funkcjonowania rynku finansowego. Przeciwnie, działalność domów maklerskich jest niezbędna dla funkcjonowania rynku kapitałowego, a firmy faktoringowe podnoszą sprawność rozliczeń w handlu. Instytucje będące aktywnymi pośrednikami finansowymi w trakcie swojej działalności tworzą instrumenty finansowe. W efekcie realizują one, ważną w gospodarce rynkowej, funkcję transformacji cech instrumentów finansowych. Polega ona na tym, że tego typu pośrednicy nabywają i tworzą instrumenty finansowe o odmiennych właściwościach, tj. dokonują zmian instrumentów finansowych pod względem terminów zapadalności, stopnia ryzyka, wielkości, stopnia płynności oraz waluty (np. banki przyjmują krótkookresowe depozyty i udzielają długoterminowych kredytów). Mechanizm transformacji atrybutów instrumentów finansowych umożliwia zatem kreowanie pieniądza przez system bankowy. Ta właśnie właściwość powoduje,