Ogólne wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej, Opracowania z Psicologia Generale

Pobierz Ogólne wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej i więcej Opracowania w PDF z Psicologia Generale tylko na Docsity! Ogólne wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej Godela von Kirchbach, maj 2002 STRESZCZENIE Ten artykuł jest ogólnym wprowadzeniem do analizy egzystencjalnej i logoterapii, szkicuje źródła i początki logoterapii i analizy egzystencjalnej, jaką tworzył Wiktor Frankl w latach 30 XX wieku, oraz prezentuje jej historyczne i filozoficzne podstawy. Wyjaśniana jest koncepcja człowieka jako istoty trójwymiarowej, uwzględniając nacisk, jaki Frankl kładł na trzeci, duchowy wymiar człowieczeństwa, z którego wypływa poszukiwanie przez człowieka sensu. W dalszej części artykuł opisuje rozwój tej koncepcji terapeutycznej, który dokonał się pod auspicjami Gesellschaft fur Logotherapie und Existenzanalyse w Wiedniu. Rozwój ten dokonał się przede wszystkim za sprawą Alfrieda Längle, który szczegółowo zajął się czterema fundamentalnymi motywacjami jako antropologiczną bazą rozumienia zachowań i doświadczeń człowieka oraz narzędziem do rozumienia psychopatologii. Poszukiwanie sensu (znaczenia), na które tak duży nacisk kładł Frankl zawarte jest w czwartej motywacji. Alfried Längle wypracował także rozległy zestaw technik terapeutycznych, które mogą być stosowane zarówno dla konkretnych interwencji jak i w dłuższej pracy terapeutycznej. Na koniec przedstawione są współczesne zastosowania Logoterapii i Analizy Egzystencjalnej, organizacje z nią związane oraz formy szkoleń. WPROWADZENIE Znaczenie terminów „logoterapia” i „analiza egzystencjalna” nie jest oczywiste. Logoterapia w znaczeniu nadanym przez jej twórcę, Wiktora Frankla, jest formą terapii, która, uznając istniejące sposoby prowadzenia psychoterapii, zmaga się z poszukiwaniem znaczenia (Frankl, 1986). Analiza egzystencjalna była rozumiana jako analityczna procedura umożliwiająca pacjentowi odkrywanie konkretnych znaczeń jego osobowej egzystencji (Frankl, 1985). Nazwa „analiza egzystencjalna” słusznie przywołuje na myśl filozofię egzystencjalną: egzystencjalizm jest filozoficzną podstawą AE (Frankl, 1986). W swoich początkach, analiza egzystencjalna opierała się na myśleniu filozoficznym, a w mniejszym stopniu na praktyce lekarskiej czy psychologicznej. Było to coś odmiennego od istniejących form terapii i wywarło duży wpływ na jej późniejszy rozwój. Dziś logoterapia definiowana jest jako element analizy egzystencjalnej, który zajmuje się analizą, profilaktyką i terapią problemów związanych z sensem, a w szczególności z poczuciem utraty sensu. Z punktu widzenia metodyki, logoterapia to sposób konsultowania lub leczenia zajmujący się sensem. Krótka definicja mówi: logoterapia jest wsparciem w poszukiwaniu znaczenia. Pojęcie analizy egzystencjalnej bardzo rozwinęło się od czasów jej powstania i dzisiaj oznacza podejście psychoterapeutyczne, które zawiera w sobie zarówno teorię jak i jej praktyczne zastosowania. Jej celem jest wsparcie osób ku życiu, wobec którego odczuwać będą wewnętrzną zgodę (Längle, 1993, 1995, 1999). W uproszczeniu analiza egzystencjalna może być opisana jako analiza warunków niezbędnych dla pełnej egzystencji, życia, w którym jednostka doświadcza spełnienia i sensu. Analiza egzystencjalna może być też opisana jako zorientowane na osobę, fenomenologiczne podejście psychoterapeutyczne, której celem jest umożliwianie osobie doświadczania życia w sposób wolny, na duchowym i emocjonalnym poziomie, dochodzenia do zgodnych ze swoją osobą decyzji i odpowiedzialnego traktowania siebie i świata (Längle, 1993). To odpowiada naukom Frankla, który mówił, że ludzką egzystencję charakteryzuje wolność, możność podejmowania decyzji i odpowiedzialność. Co więcej, każdy z tych trzech kroków zawiera w sobie najważniejszy element analizy egzystencjalnej, czyli wewnętrzną zgodę człowieka. Analiza egzystencjalna dzisiaj stosowana jest nie tylko w psychoterapii. Dzięki swojej teorii oraz stosowanej antropologii, AE jest stosowana także w edukacji, doradztwie duszpasterskim, profilaktyce i coachingu. KRÓTKI OPIS ŹRÓDEŁ I TŁA HISTORYCZNEGO Wiktor Frankl tworzył logoterapię i analizę egzystencjalną w latach 30 i 40 XX wieku, w odpowiedzi na to, czego, jego zdaniem, brakowało psychoanalizie i psychologii głębi. Chciał, żeby duchowy aspekt człowieczeństwa był również brany pod uwagę w teorii i praktyce psychoterapeutycznej. Frankl tym samym protestował przeciwko psychologizmowi i redukcjonizmowi (Frankl, 1967), które rozumiał jako przypisywanie wszelkich przyczyn zachowania człowieka czynnikom ydeterminowanzm pszchologicynie lub w jakiđ inny sposób. Celem Frankla było wprowadzenie logoterapii do ówczesnej teorii i praktyki psychoterapeutycznej, a nie zaprzeczanie roli czynników psychodynamicznych w rozwoju i zachowaniu się człowieka. Chciał przezwyciężyć redukowanie człowieczeństwa do popędów i kompleksów poprzez podkreślenie roli specyficznie ludzkich właściwości, takich jak zdolność do wolności, odpowiedzialności i poszukiwania znaczenia. Logoterapia miała dopełnić istniejące podejścia terapeutyczne poprzez włączenie duchowego wymiaru człowieczeństwa do procesu leczenia nie tylko pacjentów psychiatrycznych, ale wszystkich korzystających z usług służby zdrowia i osób cierpiących w ogóle (Frankl, 1986). Idąc dalej, Frankl wystąpił przeciwko temu, co nazywał patologizmem, który, jego zdaniem, redukuje absolutnie zdrowe zachowania człowieka, na przykład stawianie przez niego pytań o sens życia, do prostych prób uniknięcia zaburzeń i patologii. (Frankl, 1985). Frankl widział siebie jako obrońcę duchowych aspektów człowieczeństwa, a poszukiwanie sensu było jego zdaniem najważniejszą, niepowtarzalną i podstawową motywacją w życiu człowieka. Kwestie motywacji, jakie kierują człowiekiem, rozważał to w kategoriach duchowych a nie tylko psychologicznych postrzegając koncepcje człowieka, jakie stworzyli Freud czy Adler, za płaskie. Do ich dwuwymiarowego spojrzenia na człowieczeństwo, zawierającego ciało i psychikę, chciał dodać trzeci wymiar, zawierający duchowe i noetyczne możliwości człowieka (Frankl, 1985). spotkaniu z inną osobą, ku służbie lub ku miłości do drugiej osoby. Tylko do tego stopnia osoba dokonuje transcendencji ludzkiego bytu, do którego jest człowiekiem i staje się prawdziwym sobą. To się dzieje nie przez dokonywanie samoaktualizacji, ale przez zapominanie o sobie i oddawanie się, wznoszenie się ponad siebie i skupienie na czymś poza sobą” (Frankl 1978) Dlatego mówimy o motywacjach, których człowiek doświadcza potrzeb na poziomie fizycznym, dążeniu ku przyjemności na poziomie psychicznym oraz poszukiwaniu znaczenia i wartości na poziomie egzystencjalnym. To są dynamiki i siły które poruszają człowiekiem. Logoterapia pracuje na trzecim wymiarze, wspierając i pomagając w poszukiwaniu znaczenia. Dla współczesnej analizy egzystencjalnej zasadniczym kryterium spełnionej egzystencji jednostki i wstępnym warunkiem umożliwiającym poszukiwanie znaczenia jest umiejętność zaangażowania się w pełni w życie i oddania się czemuś poza nim samym. Ale analiza egzystencjalna skupia się także na emocjach i doświadczeniu fizycznym, bo przecież spełnienie egzystencji może być dokonane jedynie w sytuacji łączności i współdziałania wszystkich wymiarów człowieczeństwa. Patologia jest więc definiowana jako sytuacja, w której osoba czuje się zablokowana lub powstrzymana przed próbami życia takiego, jakie uznaje za właściwe (Längle 1992a). Sam Frankl w przeważającej mierze używał dialogu sokratejskiego aby pomóc pacjentom odnaleźć znaczenie w sytuacji konfliktu lub cierpienia. (Frankl, 1985). Był on z pewnością nadzwyczaj utalentowany w tej mierze, gdyż ta technika jest trudna do nauczenia. We współczesnym rozwoju analiza egzystencjalna jest dalej rozwijana jako teoria i podejście psychoterapeutyczne. WSPOŁCZESNY ROZWÓJ ANALIZY EGZYSTENCJALNEJ Od lat osiemdziesiątych XX wieku, Gesellschaft für Logotherapie und Existenzanalyse (GLE, Stowarzyszenie Logoterapii i Analizy egzystencjalnej) w Wiedniu, a w szczególności Alfried Längle próbowali konceptualizować i systematyzować franklowską ideę człowieka, tak, aby stała się solidną podstawą do pracy psychoterapeutycznej. Te nowe koncepcje człowieka i teorie analizy egzystencjalnej nazywamy „ogólną analizą egzystencjalną” (General Existencial Analisis). W 1986 roku Alfried Längle umieścił trójwymiarową koncepcję człowieka w perspektywie egzystencjalnej. W wyniku tego jeszcze większy nacisk położono na ludzką możliwość dokonywania wyborów i na poczucie powinności, jakie towarzyszy świadomości bycia człowiekiem. Wkład Längle sprowadza się do trzech wymiarów człowieczeństwa, ich relacji oraz różnic w ich funkcjonowaniu, ale także na napięciu, które może powstać jeśli będą one w konflikcie. W takich trudnych sytuacjach ludzka możność podejmowania decyzji wystawiona jest na próbę, a człowiek mierzy się z możliwością porażki i cierpienia. Pytania zawarte w konflikcie wewnętrznym tworzą pewną dynamikę, a być to odpowiadać na te pytania i znajdować odpowiednią równowagę na wszystkich trzech poziomach. Napięcia występują między: - zdrowiem i chorobą na poziomie fizycznym - przyjemnością i odrazą na poziomie psychologicznym - spełnieniem i pustką, albo wiarą i rozpaczą na poziomie duchowym. Ważnym czynnikiem dalszych rozważań o analizie egzystencjalnej było twierdzenie, że osobiste spełnienie i odnalezienie sensu są uzależnione od dodatkowych, egzystencjalnych warunków. Osobiste spełnienie może być uzyskane jedynie na podstawie pewnych trwałego, egzystencjalnego fundamentu. Dlatego Alfried Längle, w latach 1982-1992 dopracował model opisujący cztery fundamentalne warunki których spełnienie jest potrzebne dla uzyskania satysfakcjonującej egzystencji (Langle, 1998, 1999). Ten model, w połączeniu z Franklowską trójwymiarową koncepcją człowieka, tworzą ogólną analizę egzystencjalną Uwarunkowania spełnionej egzystencji są nazywane czterema fundamentalnymi motywacjami. Wszystkie cztery są powiązane z pytaniami egzystencjalnymi i umieszczone są na Franklowskim wymiarze noetycznym. Spośród tych czterech motywacji poszukiwanie znaczenia jest ulokowane w czwartej motywacji (zwanej egzystencjalną), ale bazuje na trzech podstawowych, poprzedzających, motywacjach egzystencjalnych. Zawierają one potrzebę dostatecznego wsparcia i opieki, poszukiwania wartości życia i uznania naszej indywidualności i autonomii. Te trzy kwestie, wraz z poszukiwaniem znaczenia tworzą cztery fundamentalne motywacje dla spełnionej egzystencji. Są to kamienie milowe ludzkiej egzystencji w jej pełnym znaczeniu i mogą być opisane w następujący sposób. Prosty fakt istnienia w świecie stawia przed następującymi pytaniami: 1. Czy jednostka może zaakceptować swoje miejsce w świecie i warunki, przed którymi jest postawiona? Czy może doświadczyć bezpieczeństwa i wsparcia w tym świecie? Niezależnie od warunków w jakich jednostka żyje, staje ona przed wyborem akceptacji rzeczywistości, w której jest, jako takiej. Taka akceptacja prowadzi do podstawowego poczucia mocy (możności działania). 2. Czy jednostka lubi istnienie w bycie, czy odczuwa jakość swojego życia jako takiego? Takie poczucie wymaga bliskości z ludźmi, zwierzętami, przedmiotami i wymaga czasu na tworzenie relacji i uczestniczenie w nich. To wszystko może być przedmiotem doświadczenia, ale także wyboru. Potrzebny jest wybór, aby przeznaczyć czas na coś, co odczuwane jest jako cenne, aby stworzyć relację i dopuścić do bliskości. To prowadzi do poczucia lubienia, do zgody na życie. 3. Czy jednostka odczuwa swoje istnienie i swoje wewnętrzne przeżycia jako unikalne? Czy pozwala sobie na autentyczne bycie sobą? Taka zgoda na bycie sobą wynika z doświadczenia otrzymania uwagi, zgody na swoje jestestwo i bycia szanowanym. Ale jednostka musi doświadczać tego nie tylko ze strony innych, ale również sama siebie nim obdarzać. To prowadzi do poczucia własnej wartości, upoważnienia, zgody na bycie sobą, zgody na swoją osobę. 4. Czy jednostka odczuwa wezwanie ze strony świata jako coś, co wskazuje znaczenie jej życia? Człowiek dąży do transcendencji i chce, aby jego życie miało jakiś cel. Potrzebne jest więc otwarcie i decyzja o aktywnym zaangażowaniu w poszukiwaniu takich wyzwań. To prowadzi do zgody na wyzwania i szanse, jakie spotykamy co z kolei daje poczucie sensu i egzystencjalnego znaczenia w życiu. Pierwszy podstawowy warunek spełnionej egzytencji czy motywacja egzystencjalna dotyczy pytania o to, czy jednostka jest w stanie być. To wydaje się prostym pytaniem, jednak, przy głębszej analizie, wcale takie nie jest. To pytanie dotyczy środowiska, przestrzeni życia jednostki i warunków, w których żyje. W tym kontekście, akceptacja oznacza odczucie, że jednostka może przetrwać i oddychać w danych okolicznościach. To nie znaczy, że zgadza się na te warunki. Po prostu oznacza, że jest w stanie uznać te warunki jako element rzeczywistości, w której jest. Zgoda formuje ontologiczną podstawę istnienia, jego egzystencjalną podstawę. Wsparcie w świecie jest pierwszym z wszelkich doświadczeń, jakich doznaje jednostka. Wszystko, co pobudza pewność i wspiera poczucie dostatecznego bezpieczeństwa pochodzi z tego poziomu. Staje się on egzystencjalną motywacją w momencie, kiedy człowiek chce być częścią świata, mieć w nim swoje miejsce i żyć. Druga podstawowa motywacja dotyczy pytania czy doświadczamy życia jako dobrego i wartościowego. W końcu bycie tutaj wymaga życia jako osoba [wymaga, aby nasze życie nabierało ludzkiego kształtu – przyp. tłum], ze wszystkimi nastrojami i odczuciami, z ekstremalnymi doznaniami cierpienia i radości, oraz, w końcu, z naszą zależnością od relacji. Na tym etapie potrzebny jest wybór czy jednostka mówi „tak” czy „nie” swojemu życiu z jego ciepłem, cierpieniem i relacjami. Odpowiedź na ten wybór jest nazywany fundamentalną wartością. Jednak odczuwać sympatię i ciepło w relacjach można tylko jeśli doznało się ich wcześniej w życiu. Doświadczamy wartości naszego życia kiedy jesteśmy w relacjach. Jeśli w życiu występuje niedostatek interakcji, nie doświadczamy podstawowej wartości życia i dążymy do ucieczki do wewnątrz i do cierpienia z powodu pustki i zimna niezamieszkałego życia. Trzecia podstawowa motywacja dotyczy pytań czy jednostka może zgodzić się na to, jaka jest, czy może „podpisać się” pod swoją osobą i swoimi czynami, czy jest ona szczerze sobą. Te pytania dotyczą wewnętrznego świata jednostki, jej tożsamości. Każdy poszukuje uznania swojego sposobu doświadczania, myślenia, czucia i działania, tak, jak poszukujemy szacunku wobec swojej godności. Potrzebujemy uznania tego, jak, jako jednostki, żyjemy i kolektywna ochrona gatunku do tego nie wystarcza. Chcemy być sobą i doceniać siebie za to, jacy jesteśmy. Świadomość jednostki odgrywa tu ważną rolę, ponieważ szacunek do samego siebie zależy od umiejętności wsparcia swojej tożsamości, tego, co się robi i tego, czym się staje. W takim wypadku jednostka odczuwa swoją wartość. Czwarta podstawowa motywacja różni się od wcześniejszych, ponieważ dotyczy pytań o przyszłość, a waga tych pytań ujawnia się w poczuciu własnej śmiertelności. Kiedy nasze życie dobiegnie końca, jakiemu celowi będzie służyło? Ta podstawowa motywacja dotyczy czegoś, co wciąż tkwi w przyszłości i czeka na dokonanie. Dlatego pytanie o wartość jest zawsze otwarte i odpowiedzi na nie nie zawsze mogą być w pełni uświadomione. Jednak to, W tej fazie terapeuta musi jednocześnie chronić i dodawać pacjentowi odwagi. (Langle 1995b) APLIKACJA I PSYCHOTERAPEUTYCZNY ZASIĘG LOGOTERAPII I ANALIZY EGZYSTENCJALNEJ Koncepcja czterech podstawowych motywacji umożliwia projektowanie interwencji terapeutycznych, które zorientowane są na doświadczenie i zachowanie pacjenta, a nie historię jego życia. Jest to ważne, ponieważ umożliwia terapeucie planowanie oddziaływań na bazie osobistego sposobu przeżywania doświadczeń przez pacjenta. Analiza egzystencjalna traktuje fiksacje poszczególnych typów postawy egzystencjalnej czy fiksacje zachowań jako zaburzenia, ponieważ utrudniają one interakcję ze światem oraz samym sobą: utrudniają wewnętrzny i zewnętrzny dialog. Odnosząc to do czterech motywacji możemy mówić o zaburzeniu, jeśli wewnętrzne zahamowania czy blokady utrudniają możliwość postrzegania rzeczywistości (1 PM), kontakt z emocjami (2 PM), podejmowanie decyzji (3 PM) czy kierowanie swoim życiem (4 PM). Analiza egzystencjalna może być więc stosowana zarówno w oddziaływaniach prewencyjnych jak i terapeutycznych, nawet jeśli trudność nie osiąga poziomu patologii. Znajduje zastosowanie w leczeniu wszelkich rodzajów zaburzeń psychicznych, seksualnych, problemów rodzinnych, uzależnień, zaburzeń osobowości czy psychoz. Osiąga dobre rezultaty również w coachingu. Analiza egzystencjalna jest przede wszystkim stworzona dla leczenia wszelkich zaburzeń psychicznych i psychosomatycznych. Jej efektywność i skuteczność w leczeniu szerokiego spektrum trudności została udowodniona przed specjalna komisją austriackiego Ministerstwa Zdrowia, które uznało Analizę egzystencjalną jako podejście terapeutyczne w 1993 roku. Prawdopodobnie najczęściej Analiza egzystencjalna stosowana jest w terapii krótkoterminowej, trwającej do 30 godzin. Dzieje się tak ze względu na rezerwę pacjentów wobec terapii długoterminowej, spadek motywacji po ustąpieniu objawów oraz z przyczyn finansowych. Celem krótkoterminowych interwencji jest precyzyjne ujęcie przez pacjenta jego problemu, poprawa rozumienia swojej osoby, zmiana perspektywy, rozumienia zaburzeń oraz wypracowanie nowych postaw i strategii działania. Dzieje się to na bazie nacechowanej empatią i zaufaniem relacji pomiędzy terapeutą i klientem. Poza doradztwem stosowane są różne specyficzne techniki. Osobowa analiza egzystencjalna, jako głębsza forma psychoterapii zajmuje 50 godzin lub więcej, a w przypadku poważnych zaburzeń osobowości nawet kilka lat. Celem takiej rozszerzonej psychoterapii jest przebudowa podstawowych egzystencjalnych postaw i przyjmowanych pozycji poprzez systematyczne leczenie powtórzeń biograficznych traum, identyfikowanie oraz korekcję nieadekwatnych lub błędnych decyzji, i pracę nad wewnętrznymi konfliktami i brakiem psychicznej dojrzałości. Logoterapia skupia się na leczeniu kryzysów egzystencjalnych, które pojawiają się najczęściej po doświadczeniu straty spowodowanej chorobą lub śmiercią. Ponieważ logoterapia najczęściej przybiera formę doradztwa, zazwyczaj zamyka się w 10 godzinach. Polega ona przede wszystkim na psychoedukacji, którą klient może zastosować w swoim życiu. FORMY ORGANIZACYJNE Współczesne formy Analizy egzystencjalnej i Logoterapii rozwijane są od czasu ustanowienia Gesellschaft fur Logotherapie und Existenzanalye (GLE) w Wiedniu, w 1982 roku. Wtedy również powstało czasopismo „Existenzanalyse”. W ostatnich latach powstały narodowe stowarzyszenia, w Szwajcarii w 1997 roku, w Niemczech w 2001 i w innych krajach. International Society for Logotherapy and Existential Analysis jest międzynarodowym ciałem skupiającym stowarzyszenia narodowe na całym świecie (ISEAP, www.existenzanalyse.org). Stowarzyszenia w poszczególnych krajach oferują kursy szkoleniowe dla terapeutów i doradców. Każde szkolenie rozpoczyna się dwuletnim kursem dotyczącym Analizy egzystencjalnej, który poprzedza półroczne dla doradców i dwuletnie dla terapeutów szkolenie kliniczne. Obie fazy szkolenia kończą się pisemnym egzaminem. Po tym terapeuci i doradcy kontynuują praktykę pod superwizją i składają końcową pracę badawczą. W trakcie szkolenia kandydaci odbywają własną terapię, zarówno indywidualną jak i grupową, aby rozbudować rozumienie swojej osoby i móc bardziej niezależnie pracować z pacjentami. KONKLUZJE Na zakończenie wymienimy kilka punktów, które opisują najważniejsze zagadnienia Analizy egzystencjalnej i Logoterapii. - Znaczenie egzystencji człowieka w dużym stopniu zależy od niego samego. Składa się z egzystencjalnego znaczenia, które pozostaje nieuchwytne (i subiektywne), i może być wyrażane w konkretnych sytuacjach. Analiza egzystencjalna wspomaga ten proces. - Ludzka egzystencja jest wypełniona możliwościami i potencjalnymi znaczeniami. To konstutuuje ontologiczne znaczenie, które leży poza domeną psychologii i psychoterapii ale należy do domeny filozofii i religii. - Ludzkie życie zawsze było zawieszone w przestrzeni pomiędzy egzystencją jako otwartą potencjalnością z jednej i moralnymi zobowiązaniami, jakie obecne są w człowieku z drugiej strony. Ludzkie wybory muszą godzić oba te czynniki. Życie nigdy nie jest spełnione, ale zawsze pokazuje możliwości, które czekają na zrealizowanie. - W każdej sytuacji, niezależnie od tego, czy wydaje się ona banalna czy trudna, zawiera się możliwość lub zadanie, które czekają na zrealizowanie. BIBLIOGRAFIA: Frankl V. (1979) The Unheard Cry for Meaning. New York: Simon&Schuster Frankl V. (1984) The Search for Meaning. An Introduction to Logotherapy. New York: Simon&Schuster Frankl V. (1985) Psychotherapy and Existentialism. Selected Papers on Logotherapy. Washington : First Washington Square Press mass market printing, Frankl V. (1986) The Doctor and the Soul. From Psychotherapy to Logotherapy. Revised and expanded edition. New York: Second Vintage Books Edition Längle A. (1986). The three anthropological dimension in their existential understanding. Materiały szkleniowe GLE. Längle A. (1992a) Der Krankheitsbegriff in Existenzanalyse und Logotherapie. W: A. Pritz, H. Petzold (red.) Der Krankheitsbegriff in der modernen Psychotherapie. Paderborn: Junfermann-Verlag, 355-370 Längle A. (1992b) Was bewegt den Menschen? Die existentielle Motivation der Person. Vortrag bei Jahrestagung der GLE in Zug/Schweiz. Existenzanalyse 16, 3. Längle A. (1993) „Theoretische Grundannahmen von Existenzanalyse und Logotherapie“. In: Längle A., Görtz A. (1993) Ansuchen um Anerkennung der Existenzanalyse als fachspezifische Richtung der Psychotherapie beim österreichischen Bundesministerium für Gesundheit, (nieopublikowany maszynopis) Längle A. (1995a) Logotherapie und Existenzanalyse - eine Standortbestimmung. Existenzanalyse 12, 1, str. 5-15 Längle A. (1995b) Personal Existential Analysis. W: Psychotherapy East and West. Integration of Psychotherapies. Korean Academy of Psychotherapists, Seoul 1995, str. 348-364 Längle A. (1998) Verständnis und Therapie der Psychodynamik in der Existenzanalyse. Existenzanalyse 1, 16-27 Längle A. (1999a) Existenzanalyse – Die Zustimmung zum Leben finden. Fundamenta Psychiatrica 12, 139-146 Längle A. (1999b) Was bewegt den Menschen? Die existentielle Motivation der Person. Existenzanalyse 3, str. 18-29 Längle A. (2000) Praxis der Personalen Existenzanalyse. Wien: Facultas Tłumaczył Andrzej Wichrowski