Pobierz Ograniczone prawa rzeczowe w polskim prawie cywilnym i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!
Ograniczone prawa rzeczowe
1. Definicja i umiejscowienie w prawie - ograniczone prawa rzeczowe wg polskiego prawa cywilnego jest to jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i użytkowania wieczystego - ustanawiane są na rzeczy cudzej– „iura in re aliena" (forma korzystania z rzeczy, której właścicielem jest inna osoba), zatem ograniczają one prawa właściciela względem rzeczy i nakładają obowiązek na właściciela i całe otoczenie - podmiot tego prawa może domagać się ochrony swego prawa w wypadkach naruszenia go przez kogokolwiek (są prawami podmiotowymi bezwzględnymi - rodzą stosunki między uprawnionym a całym otoczeniem) - w polskim prawie cywilnym katalog ograniczonych praw rzeczowych jest zamknięty, tzn. strony nie mogą skutecznie ustanowić ograniczonego prawa
rzeczowego nieznanego ustawie ( zasadanumerus clausus)
- przedmiotem tych praw są z reguły rzeczy, rzadziej prawa (użytkowanie, zastaw - jeżeli prawa są zbywalne); hipoteka natomiast może być ustanawiana na innych prawach rzeczowych ograniczonych 2. Rodzaje praw rzeczowych (art. 244 k.c.)
Katalog praw rzeczowych ograniczonych zmieniał się z biegiem czasu, przy czym zmiany te dotyczyły tylko rozmaitych wersji spółdzielczego prawa do lokalu. Obecnie prawami rzeczowymi ograniczonymi są:
**1. użytkowanie
- służebność
- zastaw
- własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego
- spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego
- prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej
- hipoteka
- Ustanowienie p. rz. o. (art. 245 k.c. )**
Źródłem powstania ograniczonych praw rzeczowych jest najczęściej umowa zawarta pomiędzy właścicielem a nabywcą prawa; stosuje się przy tym przepisy o przeniesieniu własności. Musi ona być zawarta w formie aktu notarialnego dla oświadczenia właściciela, bo on rozporządza zakresem swoich uprawnień na rzecz innej osoby, możliwe jest również zawarcie takiej umowy z zastrzeżeniem warunku i terminu. Innymi źródłami powstania praw rzeczowych ograniczonych są orzeczenia sądowe i rozstrzygnięcia organów administracji (dotyczy ustanowienia służebności przemysłowej). Prawo rzeczowe ograniczone (z wyjątkiem służebności gruntowej) nie może natomiast zostać nabyte przez zasiedzenie.
4. Przeniesienie p. rz. o.
Nie ma ogólnych reguł dotyczących przeniesienia prawa rzeczowego ograniczonego. Użytkowanie i służebność osobista są niezbywalne w ogóle, służebność gruntowa może zostać przeniesiona tylko wraz z własnością nieruchomości. Do przeniesienia hipoteki potrzebny jest wpis do księgi wieczystej. Poza tym prawa rzeczowe ograniczone na nieruchomościach przenosi się na mocy umowy stron. Do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego jest potrzebna umowa między uprawnionym a właścicielem.
5. Pierwszeństwo p. rz. o. Ograniczone prawa rzeczowe, których jednoczesnego wykonywania nie da się pogodzić, wykonuje się w określonej przepisami kolejności:
prawo powstałe wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem powstałym później (pierwszeństwo zwykłe),
prawo wpisane do księgi wieczystej ma pierwszeństwo przed prawem nie wpisanym (pierwszeństwo wieczystoksięgowe),
prawo wpisane wcześniej ma pierwszeństwo przed prawem wpisanym później (pierwszeństwo hipoteczne).
Pierwszeństwo praw rzeczowych ograniczonych może zostać zmienione umową między uprawnionymi.
6. Wygaśnięcie p. rz. o. a) Zrzeczenie się - (art. 246 k.c.) osoba uprawniona może swym prawem dysponować, może więc je ograniczyć lub nawet się go zrzec. Prawo to wygasa na skutek złożenia właścicielowi rzeczy obciążonej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa (zgoda właściciela jest zbędna). Zrzeczenie następuje z chwilą dojścia oświadczenia do wiadomości właściciela. Gdy prawo objęte było wpisem do K.W. do jego skutecznego wygaśnięcia niezbędne jest wykreślenie go z K.W. (może zostać złożony osobny wniosek lub na podstawie treści oświadczenia).
b) Przejście na właściciela - (art. 247 ) prawo wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela lub gdy "użytkownik" stanie się właścicielem (nabędzie własność obciążonej rzeczy).
c) Orzeczenie sądowe - (art. 294, 295) właściciel nieruchomości obciążonej służebnością, może żądać jej zniesienia, jeżeli stała się ona dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna. Sąd orzeka również o zniesieniu służebności gruntowej, gdy straciła wszelkie znaczenie dla nieruchomości władnącej.
d) Uchwała rady gminy oraz decyzja administracyjna podjęta w postępowaniu scaleniowym i wymiennym
Uwagi
Użytkowanie w swojej treści jest w zasadzie identyczne z instytucją dzierżawy. Ma jednak zupełnie odmienną naturę prawną - o ile dzierżawa to stosunek czysto obligacyjny, wiążący tylko strony umowy, o tyle użytkowanie, jako prawo rzeczowe, jest skuteczne wobec osób trzecich. Ponadto rozkład uprawnień i obowiązków stron stosunku użytkowania jest sztywny (strony mogą go zmieniać tylko w ściśle określonym, niewielkim zakresie), natomiast dzierżawa dopuszcza praktycznie dowolne kształtowanie uprawnień i obowiązków stron.
Zastaw
1. Zastaw – ograniczone prawo rzeczowe ustanawiane w celu zabezpieczenia wierzytelności (art. 306).
Najważniejszą cechą zastawu jest to, że może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych (oraz na niektórych prawach zbywalnych np. akcjach, obligacjach).
Wraz z ustanowieniem zastawu powstaje więź łącząca go z wierzytelnością, którą zabezpiecza, wraz z zaspokojeniem wierzyciela zastaw upada (jest więc prawem akcesoryjnym, a więc jego istnienie jest zależne od istnienia wierzytelności).
Oddana w zastaw rzecz powinna być oznaczona co do tożsamości, przedmiotem zastawu nie mogą być przesyłki pocztowe. Przedmiotem zastawu nie mogą być nieruchomości.
Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności zwłaszcza, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że dłużnik nie wykona swojego obowiązku. Jego treścią jest natomiast możność uprzywilejowanego zaspokojenia wierzytelności.
2. Strony stosunku zastawu: Zastawnik - wierzyciel uzyskujący zabezpieczenie Zastawca - osoba dająca zabezpieczenie, może być nim również osoba trzecia - nie dłużnik 3. Cel ustanowienia zastawu
W razie niemożności zaspokojenia wierzyciela przez dłużnika, wierzyciel ma prawo do sprzedaży rzeczy objętej zastawem w trybie egzekucji sądowej i zaspokojenia się z uzyskanej sumy. Ponadto wierzyciel ma pierwszeństwo do zaspokojenia się z rzeczy
zabezpieczonej zastawem przed innymi wierzycielami (pod warunkiem, że nie mają oni także ustanowionego wcześniej zastawu na tej samej rzeczy).
Zastaw może zarówno zabezpieczyć wierzytelność pieniężną jak i niepieniężną. Realizacja z zastawu polega na zaspokojeniu wierzyciela z sumy pieniężnej uzyskanej ze sprzedaży rzeczy zastawionej. Jeżeli natomiast chodzi o wierzytelność niepieniężną, trzeba najpierw ja spieniężyć i dopiero wówczas domagać się z niej zaspokojenia.
4. Sposób ustanowienia zastawu - na podstawie czynności prawnej (umowy)
Zastaw umowny - powstaje na podstawie umowy między właścicielem rzeczy a wierzycielem. Sama umowa nie wystarcza do powstania zastawu. Jako, że zastaw jest czynnością realną to konieczne jest wydanie rzeczy wierzycielowi, bądź osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.
Zastaw ustawowy - powstaje na mocy przepisów szczególnych, z mocy samego prawa. Przysługuje on na przykład wynajmującemu na zabezpieczenie czynszu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu.
5. Wygaśnięcie zastawu - zastaw wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności - zastaw wygasa wraz z przeniesieniem wierzytelności zabezpieczonej, bez przeniesienia zastawu - zastaw wygasa w przypadku zwrócenia przez zastawnika rzeczy zastawcy 6. Rodzaju zastawu - zastaw zwykły na rzeczy lub na prawie - zastaw rejestrowy: istotną cechą tego zastawu jest możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy oraz obowiązek zgłoszenia zastawu do rejestru prowadzonego przez sądy rejonowe - zastaw skarbowy: to instytucja funkcjonująca w prawie podatkowym mająca na celu zabezpieczenie zaległości podatkowych na rzecz Skarbu Państwa
