Ograniczone prawa rzeczowe: Użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka | Notatki Prawoznawstwo

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Prawo rzeczowe - to jeden z działów prawa cywilnego.

Termin prawo rzeczowe używany jest w dwojakim znaczeniu:

- w znaczeniu przedmiotowym;

- w znaczeniu podmiotowym.

Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa

cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności

oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeni

podmiotowym.Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym jest takie prawo

cywilne, które odpowiada łącznie dwu celom:

1/ dotyczy rzeczy;

2/ jest prawem bezwzględnym.

Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do

kategorii praw rzeczowych.

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Treść ograniczonego prawa rzeczowego polega na określonym uprawnieniu do

rzeczy cudzej. Ograniczone prawa rzeczowe są prawami bezwzględnymi, toteż

podmiot ograniczonego prawa rzeczowego w wypadkach naruszenia jego

prawa ma roszczenie nie tylko przeciwko właścicielowi rzeczy, lecz przeciwko

każdemu, kto naruszył przysługujące mu prawo.

Ograniczone prawa rzeczowe są ustanawiane w drodze umowy zawartej między

właścicielem rzeczy a nabywcą ograniczonego prawa rzeczowego na tej rzeczy.

Do ustanowienia praw rzeczowych stosuje się, w myśl kodeksu cywilnego,

odpowiednie przepisy o przeniesieniu własności. Oświadczenia właściciela

nieruchomości o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego powinno być

dokonane w formie aktu notarialnego. Ograniczone prawa rzeczowe na tej

samej rzeczy mogą pozostawać w kolizji między sobą. Tak np. na nieruchomości

może być ustanowiona służebność, a po jakimś czasie użytkowanie na rzecz

innej osoby. Uprawnienia z tytułu służebności znajdują się w kolizji z

uprawnieniami z tytułu użytkowania (kolizja powstaje w wypadku, gdy jedna

nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami). Użytkowanie może być

ustanawiane na rzeczach ruchomych i nieruchomych: zastaw tylko na

rzeczachruchomych, a pozostałe na nieruchomych. Ograniczonymi prawami

rzeczowymi są: użytkowanie służebność zastaw hipoteka spółdzielcze

prawo do lokalu, domów jednorodzinnych i lokali mieszkalnych budowanych w

celu przeniesienia ich własności na rzecz członkówUżytkowanie, służebność i

zastaw są uregulowane w kodeksie cywilnym, natomiast hipotekę reguluje

ustawa o księgach wieczystych i hipotece z 6 lipca 1982r., a spółdzielcze prawo

do lokali ustawa Prawo spółdzielcze z 16 września 1982r.

UŻYTKOWANIE

Jest to prawo do używania rzeczy cudzej i pobierania z niej pożytków.

Użytkowanie jest niezbywalne, można natomiast rzecz wydzierżawić lub oddać

w najem. Użytkownik jest zobowiązany do wykonywania swego prawa zgodnie

z zasadami prawidłowej gospodarki i powinien rzecz zachować w należytym

stanie. Gdy użytkowanie obejmuje zespół środków produkcji, to użytkownik

może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki

innymi. Użytkownik jest odpowiedzialny za wszelki uszczerbek wyrządzony

wskutek odstąpienia od zasady prawidłowej gospodarki. Zgodnie z ogólną

zasadą użytkownik nabywa prawo własności pożytków rzeczy z chwilą ich

odłączenia (np. prawo do owoców po zdjęciu ich z drzewa). Na użytkowniku

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Ograniczone prawa rzeczowe: Użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Prawo rzeczowe - to jeden z działów prawa cywilnego. Termin prawo rzeczowe używany jest w dwojakim znaczeniu:

w znaczeniu przedmiotowym;
w znaczeniu podmiotowym. Prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeni podmiotowym.Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym jest takie prawo cywilne, które odpowiada łącznie dwu celom: 1/ dotyczy rzeczy; 2/ jest prawem bezwzględnym. Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych. OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE Treść ograniczonego prawa rzeczowego polega na określonym uprawnieniu do rzeczy cudzej. Ograniczone prawa rzeczowe są prawami bezwzględnymi, toteż podmiot ograniczonego prawa rzeczowego w wypadkach naruszenia jego prawa ma roszczenie nie tylko przeciwko właścicielowi rzeczy, lecz przeciwko każdemu, kto naruszył przysługujące mu prawo. Ograniczone prawa rzeczowe są ustanawiane w drodze umowy zawartej między właścicielem rzeczy a nabywcą ograniczonego prawa rzeczowego na tej rzeczy. Do ustanowienia praw rzeczowych stosuje się, w myśl kodeksu cywilnego, odpowiednie przepisy o przeniesieniu własności. Oświadczenia właściciela nieruchomości o ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego powinno być dokonane w formie aktu notarialnego. Ograniczone prawa rzeczowe na tej samej rzeczy mogą pozostawać w kolizji między sobą. Tak np. na nieruchomości może być ustanowiona służebność, a po jakimś czasie użytkowanie na rzecz innej osoby. Uprawnienia z tytułu służebności znajdują się w kolizji z uprawnieniami z tytułu użytkowania (kolizja powstaje w wypadku, gdy jedna nieruchomość jest obciążona kilkoma hipotekami). Użytkowanie może być ustanawiane na rzeczach ruchomych i nieruchomych: zastaw tylko na rzeczachruchomych, a pozostałe na nieruchomych. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie służebność zastaw hipoteka spółdzielcze prawo do lokalu, domów jednorodzinnych i lokali mieszkalnych budowanych w celu przeniesienia ich własności na rzecz członkówUżytkowanie, służebność i zastaw są uregulowane w kodeksie cywilnym, natomiast hipotekę reguluje ustawa o księgach wieczystych i hipotece z 6 lipca 1982r., a spółdzielcze prawo do lokali ustawa Prawo spółdzielcze z 16 września 1982r. UŻYTKOWANIE Jest to prawo do używania rzeczy cudzej i pobierania z niej pożytków. Użytkowanie jest niezbywalne, można natomiast rzecz wydzierżawić lub oddać w najem. Użytkownik jest zobowiązany do wykonywania swego prawa zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki i powinien rzecz zachować w należytym stanie. Gdy użytkowanie obejmuje zespół środków produkcji, to użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi. Użytkownik jest odpowiedzialny za wszelki uszczerbek wyrządzony wskutek odstąpienia od zasady prawidłowej gospodarki. Zgodnie z ogólną zasadą użytkownik nabywa prawo własności pożytków rzeczy z chwilą ich odłączenia (np. prawo do owoców po zdjęciu ich z drzewa). Na użytkowniku

ciąży obowiązek napraw i innych nakładów połączonych ze zwykłym używaniem rzeczy. Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej ze śmiercią użytkownika. Na użytkowniku będącym osobą fizyczną ciąży obowiązek zachowania substancji rzeczy i jej dotychczasowego przeznaczenia. Użytkowanie powstaje przez zawarcie umowy między właścicielem rzeczy a nabywcą prawa użytkowania (umowa może przewidywać odpłatność użytkowania). Użytkowanie ma zastosowanie przede wszystkim w układzie drobnotowarowym na wsi, np. rodzice, dokonując już za życia podziału swego mienia na rzecz przyszłych swych spadkobierców, mogą zastrzec sobie dożywotnie użytkowanie całej nieruchomości lub jej części. Użytkowanie znajduje szerokie zastosowanie w rolniczej spółdzielczości produkcyjnej. Rolnicze spółdzielnie produkcyjne powstają na gruntach należących do indywidualnych właścicieli. Właściciel indywidualny wstępując do spółdzielni nie traci prawa własności gruntu. Spółdzielnia nie nabywa prawa własności gruntu jej członków. Obowiązek przeniesienia przez wstępującego do spółdzielni prawa własności gruntu w charakterze wkładu na rzecz spółdzielni nie sprzyjałby rozwojowi spółdzielczości, gdyż byłby dodatkowym hamulcem przy podejmowaniu decyzji wstąpienia do spółdzielni. Dlatego najbardziej celowe jest ukształtowanie prawa spółdzielni do gruntu wniesionego przez członka jego ograniczonego prawa rzeczowego, a mianowicie prawa użytkowania. Użytkowanie spółdzielcze może powstać również na gruntach stanowiących własność państwa. W związku z tym są dwa odrębne reżimy prawne tego użytkowania. Na gruncie państwowym użytkowanie spółdzielni może być ustanowione jako prawo terminowe lub bezterminowe. Budynki istniejące w chwili przekazania mogą być oddane albo w użytkowanie albo na własność. Budynki wzniesione przez spółdzielnię w zasadzie mają stanowić własność spółdzielni. Z chwila wygaśnięcia użytkowania budynki spółdzielni na gruncie państwowym stają się własnością państwową. Użytkowanie na wkładach gruntowych członkowskich jest prawem bezterminowym, trwającym tak długo, jak długo właściciel jest członkiem spółdzielni. Nabywa je spółdzielnia z chwilą przejęcia wkładu członkowskiego, a do nabycia nie jest potrzebna forma aktu notarialnego. Spółdzielnia ma prawo zmienić przeznaczenie gruntu i naruszać jego substancję, gdy tak stanowi statut. Budynki i inne urządzenia wniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną oraz drzewa i inne rośliny zasadzone lub zasiane przez spółdzielnię na gruncie stanowiącym wkład gruntowy stanowią jej własność (jest to wyjątek od zasady, że części składowe nieruchomości dzielą los prawny gruntu superficies solo cedit). Użytkowanie spółdzielni wygasa z chwilą wycofania wkładu przez członka. Wycofanie to może nastąpić tylko po ustaniu członkostwa. Użytkowanie charakteryzują następujące cechy:

jest najszerszym z tradycyjnych ograniczonych praw rzeczowych, gdyż zapewnia użytkownikowi w zasadzie pełne prawo korzystania z cudzej rzeczy;
jest prawem związanym z osobą użytkownika;
jest prawem niezbywalnym;
jest bądź prawem terminowym, bądź bezterminowym, w zależności od tego, na czyją rzecz zostało ustanowione;
może być ustanowione zarówno odpłatnie, jak i nie odpłatnie. Kodeks cywilny wyróżnia ze względu na podmiot następujące formy użytkowania:
użytkowanie przez osobę fizyczną;

się ona własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, tzn. wierzycielami, których wierzytelności nie mają zabezpieczenia w postaci hipoteki. Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, związanym z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Oznacza to, że hipoteka wygasa wraz z wygaśnięciem wierzytelności oraz, że wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona na inną osobę bez hipoteki, a hipoteka bez wierzytelności. Przedmiotem hipoteki może być także część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział:

współwłaściciela;
użytkowanie wieczyste;
własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkaniowego;
spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego;
prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. Hipoteka unormowana jest w ustawie o księgach wieczystych i hipotece Dz.U. Nr 19 poz. 147 z późn. zm. Z dnia 6 lipca 1982r. Przepisy dotyczące hipoteki, mające charakter przepisów szczególnych, znajdują się poza tym w innych aktach prawnych, w szczególności w ustawach powołanych w 45, II oraz w ordynacji podatkowej / 49, IV/.Hipoteka nie uprawnia wierzyciela do korzystania z nieruchomości ani nie daje mu względem niej żadnej władzy faktycznej. Nie ogranicza też prawa właściciela do rozporządzania nieruchomością. Nieco inaczej rzecz się przedstawia z prawem właściciela do korzystania z nieruchomości. Właściciel korzysta z nieruchomości obciążonej hipoteką z pewnymi ograniczeniami. Nie wolno mu dokonywać takich czynności faktycznych, które mogłyby doprowadzić do tak znacznego zmniejszenia wartości nieruchomości obciążonej, że wartość jej spadła by poniżej zabezpieczonej wierzytelności. Odpowiednikiem tego ograniczenia są uprawnienia wierzyciela hipotecznego, polegające na możności przeciwdziałania dewastacji nieruchomości przez właściciela. Ogół tych uprawnień składa się na ochronę hipoteki. Hipoteka zabezpiecza nie tylko wierzytelności pieniężne, ale także roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz o przyznane koszty postępowania. Hipoteka może powstać w trojakiej drodze:

na podstawie umowy /art.65 ust. o księgach wieczystych i hipotece/;
na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu /art.109 ust. o księgach wieczystych i hipotece/;
na podstawie szczególnego przepisu prawa. Hipotekę dzielimy na hipotekę umowną, przymusową i ustawową. Istnieje również hipoteka kaucyjna /art. 102 ust. 1 ust. o księgach wieczystych i hipotece/, która zabezpiecza wierzytelności o wysokości jeszcze nie ustalonej. Dlatego ustawa w drodze wyjątku pozwala na zabezpieczenie takiej wierzytelności do wysokości oznaczonej sumy najwyższej. Ze względu na to, że hipoteka kaucyjna zabezpiecza wierzytelności, której istnienie lub wysokość nie są znane, ustawa normuje ją co do pewnych szczegółów w sposób odmienny aniżeli hipotekę zwykłą. W szczególności hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty procesu o tyle, o ile mieszczą się w sumie we wpisie hipoteko oznaczonej /art. 104 ust. o księgach wieczystych i hipotece/.Podobnie, wierzyciel nie może powołać się na wpis hipoteki kaucyjnej w celu udowodnienia wierzytelności zabezpieczonej /art.105 ust. o księgach wieczystych i hipotece/.Z chwilą gdy istnienie wierzytelności i jej wysokość

zostaną ustalone, hipoteka kaucyjna może być zmieniona na hipotekę zwykłą. Dopuszczalna jest także zmiana hipoteki zwykłej na kaucyjną /art. 108 ust. o księgach wieczystych i hipotece/. Hipoteka wygasa w następujących przypadkach: a. wskutek wygaśnięcia wierzytelności; b. wskutek zniesienia jaj przez czynność prawną; c. wskutek złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego; d. na skutek tzw. konfuzji;e. w związku z jej wykreśleniem bez podstawy prawnej. SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU Występuje w dwóch formach: jako lokatorskie prawo do lokalu, jako własnościowe prawo do lokalu i domu rodzinnego.Lokatorskie prawo oznacza jedynie możność korzystania z mieszkania, a nie rozporządzania nim.Prawo rozporządzania daje natomiast posiadane prawo własności lokalu i domu jednorodzinnego Źródło: 1/. Jerzy IGNATOWICZ Prawo rzeczowe 2/. Wielka encyklopedia prawa pod redakcją prof. dr hab. Eugeniusz SMOKTUNOWICZ Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza - 2000 3/. Jerzy Wiszniewski Elementy PrawaZ TEJ PRACY DOSTAŁAM 4+

Ograniczone prawa rzeczowe: Użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka, Notatki z Prawoznawstwo

Dokumenty powiązane

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Ograniczone prawa rzeczowe: Użytkowanie, służebność, zastaw i hipoteka i więcej Notatki w PDF z Prawoznawstwo tylko na Docsity!

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE