Pobierz Ojciec Goriot – cechy powieści realistycznej i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
Ojciec Goriot – cechy powieści realistycznej
Wprowadzenie Przeczytaj Mapa myśli Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Erich Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. 2, tłum. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1968, s. 290–293. Źródło: Erich Auerbach, W Hôtel de la Mole, [w:] tegoż, Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. 2, tłum. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1964, s. 308–309. Źródło: Michał Bach n, Wokół problemów realizmu , tłum. Jerzy Faryno, Warszawa 1977, s.
Źródło: VIII. Romantyzm. Powieść. Balzac, [w:] Historia literatury francuskiej, red. Gustave Lanson, Paul Tuffrau, tłum. Wiera Bieńskowska, Warszawa 1971, s. 504–505. Źródło: Zofia Karczewska-Markiewicz, „Ojciec Goriot” Honoriusza Balzaka, Warszawa 1974, s. 106. Źródło: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, Warszawa 1966, s. 303–304. Źródło: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1966, s. 142–143. Źródło: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1966, s. 11–
Źródło: Zofia Karczewska-Markiewicz, „Ojciec Goriot” Honoriusza Balzaka, Warszawa 1974, s. 56–58.
Przeczytaj
XIX wiek to czas rozkwitu powieści realistycznej. Poniższy schemat obrazuje jej najważniejsze cechy.
Czytelnicy powieści Balzaka O jciec Goriot dostają tak szczegółowe opisy ludzi, miejsc i przedmiotów, że bez trudu mogą je sobie wyobrazić. Dzięki temu od razu wchodzą w ponury i mroczny klimat prezentowanego przez autora środowiska:
cechy XIX-wiecznej powieści realistycznej
obraz świata^ język
fabuła
narrator
przyczynowo-skutkowy^ skomplikowany układ wielowątkowość
świat przedstawiony jestoceniany według reguł przyjętej moralności
zindywidualizowany,język bohaterów^ język narratora – neutralny uzależniony odpochodzenia i wykształcenia
narracja w trzeciej osobie,często z komentarzem odautorskim
bohater
może nim być reprezentantkażdej grupy społecznej
dążenie do przedstawieniażycia codziennego człowieka w jegośrodowisku
zarówno społeczna, jak i^ jego motywacja jest psychologiczna
prezentacja postaci poprzezdialogi
ukazany jest z perspektywy^ świat przedstawiony przeciętnego odbiorcy
stosowana zasada mimesis,czyli wiernego odtworzenia opisywanej rzeczywistości
kompozycja zamknięta -wyrazisty początek i zakończenie chronologiczny układzdarzeń
retrospekcja, prezentacja^ czasem przedakcja lub losów bohaterów poprzezdialog^ tematem może być ważnewydarzenie historyczne,społeczne lub intymne przeżycia jednostki
ukazanie panoramyspołecznej
Honoriusz Balzak
O jciec Goriot Pokój ten znajduje się w pełnym blasku w chwili, gdy koło siódmej rano kot pani Vauquer kroczy przed swą panią, skacze po półkach, węszy mleko w przykrytych talerzami garnuszkach i napełnia pokój rannym pomrukiem. Niebawem ukazuje się wdowa strojna w tiulowy czepek, spod którego zwisa źle włożony fałszywy warkocz; stąpa wlokąc wykrzywione pantofle. Twarz pomarszczona, pulchna,
Evelyn De Morgan, Ubóstwianie Mamony, 1909 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Eugeniusz Rastignac jest łącznikiem pomiędzy bogatym światem arystokracji a ubogą dzielnicą tanich pensjonatów, gdzie nędzny żywot wiodą ludzie różnej proweniencji. Kontrast pomiędzy tymi środowiskami jest ogromny. Z tym większym zdumieniem, ale i nieukrywanym wstrętem młody prowincjusz odbiera stan, w jakim znajduje się ojciec Goriot:
Honoriusz Balzak
O jciec Goriot Eugeniusz, który był pierwszy raz u ojca Goriot, nie mógł opanować gestu zdumienia na widok nory, w jakiej żył ojciec córki, której toaletę podziwiał przed chwilą. Okna były bez firanek; obicia odstawały w wielu miejscach wskutek wilgoci i zwijały się, ukazując ścianę pożółkłą od dymu. Nieborak leżał na nędznym łóżku, miał tylko lichy kocyk i watowane okrycie na nogi, sporządzone z kawałków starych sukien pani Vauquer. Podłoga była wilgotna i pełna kurzu. Naprzeciw okna znajdowała się stara komoda z różanego drzewa, o wydętym brzuchu, mosiężnych uchwytach skręconych niby pędy winorośli i zdobnych w liście i kwiaty; na drewnianym blacie stał w miednicy dzbanek na wodę i przyrządy do golenia. W kącie trzewiki; przy łóżku nocny stolik bez drzwiczek i bez płyty; koło kominka, na którym nie
Honoré Daumier, Ojciec Goriot, 1942, drzeworyt Źródło: domena publiczna.
W powieści pojawia się także opis pogrzebu. Śmierć ojca Goriot ostatecznie obnaża nędzę, jakiej doznał za życia. Scena jest tym bardziej przytłaczająca, że był to człowiek, który poświęcił wszystko dla swoich córek. Opis pokazuje nie tylko zmarłego, ale również demaskuje środowisko, w którym funkcjonował.
było ani śladu ognia, orzechowy kwadratowy stolik; to jego listwa posłużyła ojcu Goriot do ugniecenia pozłacanej czarki. Mizerny sekretarzyk, na którym spoczywał kapelusz nieboraka, ciemny wyplatany fotel i dwa krzesła dopełniały umeblowania. Ze słupka u wezgłowia łóżka, strzępem jakimś umocowanego do podłogi, zwisała nędzna płachta w białą i czerwoną kratę. Najlichszy tragarz na poddaszu z pewnością mieszkał mniej nędznie niż ojciec Goriot u pani Vauquer. Widok tej izby przejmował chłodem i przyprawiał o ściśnienie serca: podobna była do smutnej celi więziennej. Szczęściem Goriot nie widział fizjonomii Eugeniusza, kiedy ów postawił świecę na stoliczku. Nieborak obrócił się ku niemu, podciągając kołdrę pod brodę. Źródło: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1966, s. 142–143.
Honoriusz Balzak
Słownik
genologia
(z gr. génos – pochodzenie, gatunek, logia – zbiór, lógos – myśl) – dziedzina poetyki, której przedmiotem badań są rodzaje literackie, gatunki literackie, ich odmiany i przekształcenia, bada się ich cechy strukturalne, rolę w komunikacji literackiej, ewolucję w toku procesu historycznoliterackiego
mimesis
(gr. – imitacja, podobieństwo) – zasada twórczego naśladownictwa natury bądź dzieł mistrzów, którym udało się tę naturę odtworzyć. Zasada ta powstała w antyku, po raz pierwszy opisał ją Platon, później Arystoteles w Poetyce. Filozof rozróżniał sztuki uzupełniające naturę i ją naśladujące, takie jak: malarstwo, rzeźba, poezja, częściowo muzyka — polegające na odtwarzaniu zjawisk i rządzących nimi praw. Mimesis, czyli naśladowanie rzeczywistości, ludzkich czynności w dziele sztuki nie było równoznaczne z wiernym kopiowaniem, a uchwyceniem w realistyczny sposób prawideł życia
realizm
(fr. réalisme) – w literaturze prąd spopularyzowany w prozie II połowy XIX wieku, dążący do jak najwierniejszego odzwierciedlenia świata znanego czytelnikowi z codzienności. Realiści opisywali wydarzenia, bohaterów i ich egzystencję w sposób reprezentatywny dla przedstawionej w utworze grupy społecznej
socjolekt
staremu za pieniądze studenta. Grabarze rzucili kilka grudek ziemi na trumnę, po czym podeszli do Rastignaka, prosząc o napiwek. Eugeniusz przetrząsnął kieszenie i nie znalazł nic: musiał pożyczyć franka od Krzysztofa. Ten fakt, błahy sam w sobie, wprawił studenta w stan okropnego smutku. Zmrok zapadał, wilgotny zmierzch drażnił nerwy, Eugeniusz spojrzał na grób i pogrzebał w nim ostatnią swoją łzę młodzieńczą, ową łzę wydartą świętymi wzruszeniami czystego serca, jedną z tych łez, które padłszy na ziemię, tryskają promieniami aż w niebiosa. Skrzyżował ręce, wodził okiem po chmurach; widząc go tak zadumanym, Krzysztof zostawił go. Źródło: Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, Warszawa 1966, s. 303–304.
(łac. soci(etas) – społeczeństwo + gr. lexikón – słownictwo) – odmiana językowa właściwa dla danej grupy społecznej np. młodzieży, rodziny, sąsiadów (gwara środowiskowa) lub zawodowej, np. lekarzy, prawników, mechaników (gwara zawodowa); inaczej slang lub żargon
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Zapisz zasady ortograficzne rządzące zapisami:
Paryż – paryżanin
Francuzki - francuski
Użyj podanych wyrazów w zdaniach odnoszących się do fabuły Ojca Goriot.
Ćwiczenie 2
W sekcji „Przeczytaj” zapoznaj się z fragmentem, w którym opisany jest pokój ojca Goriot. Wypisz z niego wyrazy i zwroty nacechowane. Jaki nastrój osiąga autor dzięki nim?
Ćwiczenie 3
輸
醙
輸
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z poniższym fragmentem, a następnie odpowiedz na pytania:
- W jakich salonach rozgrywa się akcja powieści Balzaka?
- Co te miejsca mówią o ich właścicielach?
- W jakim znaczeniu występuje słowo „salon”?
Michał Bach n
Wokół problemów realizmu
Powieści […] Balzaka wprowadzają zasadniczo nową lokalizację dokonywania się wydarzeń powieściowych — „salon” (w szerokim sensie). Naturalnie, pojawia się on po raz pierwszy nie u nich, jednakże u nich właśnie zyskuje pełnię swego znaczenia jako miejsce przecięcia się przestrzennych i temporalnych porządków powieści. Z fabularnego i kompozycyjnego punktu widzenia — tu odbywają się spotkania (które już nie mają poprzedniego specyficznie przypadkowego charakteru spotkań w „drodze” lub „w obcym świecie”), zawiązują się intrygi, powstają sploty perype i, często następują także i rozwiązania; tutaj wreszcie — a wydaje się to szczególnie ważne — prowadzone są dialogi, które zyskują wyjątkowe znaczenie w powieści, ujawniają się charaktery, „idee” i „namiętności” bohaterów.
Źródło: Michał Bach n, Wokół problemów realizmu , tłum. Jerzy Faryno, Warszawa 1977, s. 68.
輸
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się uważnie z fragmentem, w którym opisana jest pani Vauquer, oraz zamieszczony poniżej komentarz. Opisz, na czym polega harmonia między właścicielką pensjonatu a otoczeniem?
Erich Auerbach
W Hôtel de la Mole
Jako przykład techniki narracyjnej Balzaka przytaczam tu najpierw portret właścicielki pensjonatu, pani Vauquer, znajdujący się na wstępie napisanej w początkach roku 1834 powieści Ojciec Goriot. Portret ten poprzedza bardzo dokładny opis dzielnicy miasta, w której znajduje się pensjonat, następnie samego domu i wreszcie obu pokoi na parterze; ze wszystkich tych fragmentów wyrasta intensywne wrażenie rozpaczliwego ubóstwa, rozkładu i stęchlizny, przy czym opis materialny sugeruje tutaj zarazem pewną atmosferę moralną. Po obrazie przedstawiającym urządzenie jadalni pojawia się wreszcie sama pani domu 1. Portret gospodyni powiązany jest ze sceną jej porannego pojawienia się w jadalni; pani Vauquer wkracza w ów centralny punkt swej działalności poprzedzona, trochę jak czarownica przez skaczącego po półkach kota; i tutaj rozpoczyna się wnikliwy opis jej postaci. W opisie tym dominuje pewien wielokrotnie powtarzany motyw główny, a mianowicie motyw harmonii panującej pomiędzy osobą pani Vauquer z jednej strony, a przestrzenią, w której się ona znajduje, pensjonatem, którym kieruje, i życiem, które prowadzi — z drugiej; słowem, motyw harmonii między postacią pani Vauquer a tym, co nazwalibyśmy (jak niekiedy czynił to już i Balzac) właściwym jej milieu.
Źródło: Erich Auerbach, W Hôtel de la Mole, [w:] tegoż, Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. 2, tłum. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1964, s. 308–309.
醙
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstem Ericha Auerbacha i wypisz trzy motywy, którymi kierował się Balzak, kreując postaci i zdarzenia w swojej powieści.
Erich Auerbach
Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w
literaturze Zachodu
Z trzech motywów, o których myślę, dwa od razu rzucają się tu w oczy; po pierwsze, encyklopedyczny charakter zamiarów pisarza, pragnącego uchwycić wszystkie zjawiska życiowe: nie może tu zabraknąć ani jednej cząstki egzystencji; a następnie fakt, iż z egzystencji tej dobiera się sprawy najzwyklejsze, byle tylko autentyczne: ce qui se passe partout. Motyw trzeci zawarty jest w słowie histoire. W owej histoire du coeur humain albo też histoire sociale nie chodzi jednak bynajmniej o „historię” w znaczeniu obiegowym: nie o naukowe zbadanie procesów już dokonanych, ale o stosunkowo swobodne zmyślenie, nie o history, ale o fic on (określenia angielskie są w tym przypadku szczególnie dobitne); a ponadto nie o przeszłość, ale o rzeczywistość współczesną, która w przeszłość może rozciągać się co najwyżej o kilka lat albo o kilka dziesięcioleci.
Źródło: Erich Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. 2, tłum. Zbigniew Żabicki, Warszawa 1968, s. 290–293.
難
Ćwiczenie 8
Przyjrzyj się dziełu Gustave’a Courbeta i napisz w kilku zdaniach, jakie cechy realizmu zawiera obraz Kamieniarze. Co, według ciebie, może mieć wspólnego realizm w sztuce z realizmem literackim? Swoją odpowiedź uzasadnij.
Gustave Courbet, Kamieniarze, 1849 Źródło: domena publiczna.
難
Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: O jciec Goriot – cechy powieści realistycznej
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe.
- Czytanie utworów literackich. Uczeń:
- rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
- rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
- wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
- rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
- rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
- przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
- wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
- rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
- Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
- przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
