Określanie właściwości surowców i materiałów ..., Prezentacje z Materiałoznawstwo

Pobierz Określanie właściwości surowców i materiałów ... i więcej Prezentacje w PDF z Materiałoznawstwo tylko na Docsity! „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Jolanta Górska Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 743[03].Z1.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 Recenzenci: mgr inż. Urszula Przystalska mgr inż. Robert Mikołajek Opracowanie redakcyjne: inż. Jolanta Górska Konsultacja: mgr inż. Zdzisław Feldo Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[03].Z1.01 „Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu tapicer. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 Schemat układu jednostek modułowych 743[03].Z1.01 Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych 743[03].Z1 Surowce i materiały tapicerskie 743[03].Z1.02 Charakteryzowanie materiałów wyściółkowych 743[03].Z1.04 Zastosowanie wyrobów metalowych w tapicerstwie 743[03].Z1.03 Zastosowanie drewna i tworzyw drzewnych w tapicerstwie 743[03].Z1.05 Określanie właściwości skór, tworzyw sztucznych i skóropodobnych stosowanych w tapicerstwie 743[03].Z1.06 Charakteryzowanie materiałów pomocniczych i wykończeniowych „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, – stosować terminologię dotyczącą surowców, materiałów i procesów technologicznych, – posługiwać się dokumentacją techniczną i technologiczną wyrobów, podzespołów i elementów, – posługiwać się przyrządami pomiarowymi, – korzystać z różnych źródeł informacji oraz z doradztwa specjalistycznego. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – scharakteryzować surowce włókiennicze pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, – rozróżnić chemiczne surowce włókiennicze, – określić metody otrzymywania włókien z surowców naturalnych i chemicznych, – rozpoznać oraz dokonać klasyfikacji przędzy i nici, – określić metody produkcji tkanin, – scharakteryzować sploty tkackie, – rozróżnić rodzaje splotów stosowanych w tkaninach, – określić właściwości tkanin stosowanych w tapicerstwie, – scharakteryzować nici stosowane do produkcji wyrobów tapicerowanych, – scharakteryzować wyroby włókiennicze: laminaty, włókniny, filce, – scharakteryzować materiały włókiennicze: dzianiny, plecionki, taśmy, – określić zastosowanie wyrobów powroźniczych w tapicerstwie, – scharakteryzować rodzaje dywanów, chodników i wykładzin dywanowych, – scharakteryzować materiały na firany, kotary, pokrycia ścian, – określić wskaźniki jakości materiałów włókienniczych, – określić warunki magazynowania wyrobów włókienniczych. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Rys. 2. Podział włókien naturalnych Włókna roślinne Surowca do produkcji włókienniczej dostarcza wiele roślin. Do włókien roślinnych zaliczamy: – włókna nasienne – bawełna, kapok, – włókna łodygowe – len, konopie, juta, ramia, kenaf, – włókna liścienne – sizal, manila (abaka), len nowozelandzki, sanseweria, jukka, aloes zielony, – włókna owocowe – kokos. Podstawowym składnikiem chemicznym wszystkich włókien roślinnych jest celuloza, której zawartość w roślinach wynosi do 92%. Bawełnę otrzymuje się z torebek nasiennych bawełnicy (rys. 3). a) b) Rys. 3. Bawełnica a) krzak bawełnicy [1132] b) plantacja bawełnicy [90] Roślina ta znana jest od z góry trzech tysięcy lat przed nasza era.Za ojczyznę jej uważane są powszechnie Indie. Uprawiano ja również od dawna w Egipcie. Bawełna jest uprawiana w krajach podzwrotnikowych. Ogółem bawełnę uprawia się w 80 krajach świata. Główni Włókna naturalne Roślinne Mineralne Zwierzęce Azbest Nasienne Owocowe Liściaste Łodygowe Włos Sierść Wełna Jedwab Uwłosienie „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 producenci bawełny to poczynając od najpotężniejszych: USA, Chiny, Indie, Pakistan, Uzbekistan, Brazylia, Turcja, Australia, Turkmenistan i Egipt. Włókna bawełny w zależności od gatunku mają barwę białą, żółtą, różową lub szarą (rys. 4). Rys. 4. Włókna bawełny [19] W widoku mikroskopowym bawełna ma postać długiego włókna zwiniętego i pokręconego, w przekroju poprzecznym jest spłaszczoną rurką z wyraźnym kanałem wewnątrz (rys. 5). Rys. 5. Model budowy włókna bawełny [9, s.12] Bawełnę dzieli się na: – długowłóknistą o długości włókna co najmniej 34 mm, – średniowłóknistą o długości włókna 28–33 mm, – krótkowłóknistą o długości włókna 27–28 mm. Włókna bawełny zawierają 83–89% celulozy. Resztę stanowi białko, tłuszcze, żywica i woda. Gęstość pozorna włókien bawełny wynosi 1,53–1,55 g/cm3, wydłużenie przy zerwaniu 6–12%, a samozrywalność 16–60 km. Włókno bawełny jest miękkie i miłe w dotyku, wytrzymałe na rozciąganie, a w stanie mokrym jego wytrzymałość jest większa. Włókna bawełny są stosunkowo mało sprężyste i dlatego tkaniny z nich wykonane łatwo się gniotą. Wykazują one znaczną odporność na działanie rozcieńczonych kwasów natomiast mocne kwasy nieorganiczne uszkadzają strukturę włóknistą bawełny. Zasady wpływają dodatnio na właściwości wytrzymałościowe „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 bawełny a oddziaływanie wodorotlenkiem sodu jest stosowane w technologii włókienniczej i nosi nazwę merceryzacji. Pod wpływem promieni słonecznych i tlenu włókno bawełny staje się sztywne i łamliwe. W tapicerstwie stosuje się bawełniane tkaniny techniczne takie jak pasy tapicerskie i tkaniny do powlekania tworzywami sztucznymi oraz sznury, sznurki, tasiemki dekoracyjne i inne. Kapok jest to łatwo łamiące się, nieprzędne włókno nasienne w formie puchu (rys. 6) o długości do 35 mm, otrzymywanych z różnych gatunków drzew z podrodziny wełniakowych, głównie z puchowca pięciopręcikowego nazywanego drzewem kapokowym, pochodzącego z Brazylii a uprawianego w Indonezji, w Indiach, Meksyku oraz w Afryce. a) b) Rys. 6. Kapok a) drzewo kapokowe z nasionami [35] b) włókno kapoku [37] Włókna pozyskuje się ze strąków nasion. Same nasiona używane są do wytwarzania oleju wykorzystywanego przy produkcji mydła. Włókna kapoku mają duże przestrzenie wypełnione powietrzem dość dużą zawartość tłuszczu dzięki czemu są nieprzemakalne. Włókna są cienkie, miękkie i błyszczące. Kapok ze względu na swoją lekkość i nieprzemakalność (utrzymuje w wodzie ciężar trzydziestokrotnie przekraczający jego ciężar własny), stosowany jest wypełniania pływaków w kamizelkach ratunkowych (skąd też wzięła się ich popularna nazwa). Ponadto używany jest do produkcji gazy higroskopijnej, materiałów izolacyjnych i w tapicerstwie. Wypełnia się nim poduszki i materace. Kapok jest łatwopalny. Len jest jedną z najstarszych roślin uprawnych (rys. 7). a) b) Rys. 7. Len a) pole kwitnącego lnu [56] b) len przed zbiorem [115] Już między 5000 a 4000 lat p.n.e. uprawiali go Egipcjanie, Babilończycy, Fenicjanie i inne cywilizacje. Wiadomo też, iż był uprawiany w starożytnym Rzymie. Rzymianie „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 Rys. 12. Włókno konopi wyczesane [44] Z włókien konopi wyrabia trwałe wyroby powroźnicze, sznury grube, tkaniny workowe, płótna żaglowe, brezenty, płótna namiotowe, osnowy do dywanów, sieci oraz szlachetne tkaniny ubraniowe i pościelowe. Konopie wykazują dużą podzielność i dzięki tej właściwości można pozyskiwać z konopi włókna elementarne zwane kotoniną. Z kotoniny wyrabia się delikatne i bardzo trwałe tkaniny. Pakuły konopne służą jako materiał wyściółkowy do wyrobu mebli gorszej jakości. Juta jest włóknem łykowym z roślin trawiastych uprawianych w Azji (rys 13). Główni producenci to: Indie, Bangladesz, Chiny. Wysokość roślin dochodzi do 4,5 m, a grubość łodygi wynosi 12–25 mm. Rys. 13. Juta [30] Poszczególne gatunki juty różnią się barwą włókna – białożółte, brązowe, czerwonobrązowe, grubością, długością, podzielnością, miękkością, wytrzymałością i czystością. Najlepsze gatunki mają jasne zabarwienie, wykazują połysk, są miękkie i gładkie (rys. 14). Rys. 14. Juta włókno [57] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 Długość włókna technicznego wynosi 1,5–3,0 m, a elementarnego 2,0–3,0 mm. Gęstość pozorna włókien wynosi 1,48 g/cm3, samozrywalność – 30 km. Juta zawiera ok. 76% celulozy i ok. 12% ligniny. Jest ona mniej odporna na działanie kwasów i zasad niż len i konopie. Z juty produkuje się przędzę na podkłady do dywanów oraz na wewnętrzne tkaniny tapicerskie. Włókno ramii pozyskuje się z rośliny o nazwie szczmiel biały zwanej często pokrzywą chińską (rys. 15) rosnącej w Chinach, Indiach i Japonii. Rys. 15. Ramia zwana pokrzywą chińską [52] Ramia ma długie, miękkie, delikatne o barwie żółtawej i silnym połysku włókna (rys. 16). Rys. 16. Włókno ramii [53] Wykazują one znaczną odporność na działanie czynników atmosferycznych Z włókien ramii produkuje się bieliznę, trykotaże, tkaniny pościelowe, firanki i dzianiny. Włókna manili zwane konopiami manilskimi lub abaką pozyskuje się z liści banana włóknistego (rys. 17). Rys. 17. Banan włóknisty [51] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 Zawartość włókien w liściach wynosi 1,5–2,5%. Włókna techniczne mają 1–3 m długości, włókna elementarne są krótkie 2–12 mm, silnie zdrewniałe (83% celulozy i 5% ligniny).Włókno manili przedstawione jest na rysunku 18. Rys. 18. Włókna manili [21] Manila charakteryzuje się odpornością na działanie drobnoustrojów i wody morskiej. Stosowana jest do wyrobu plecionek, grubych tkanin, sieci rybackich, żagli, lin okrętowych oraz papieru i płyt budowlanych Z włókien grubych wytwarza się wyroby powroźnicze i wyściółkę tapicerską. Sizal otrzymuje się z liści agawy meksykańskiej (rys. 19).Zawartość włókien w liściach wynosi 2,5–4,0%. Rys. 19. Plantacja agawy sizalowej podczas zbiorów [22] Włókno techniczne sizalu ma długość 160–250 cm, elementarne 1–8 mm. Włókna techniczne są silnie zdrewniałe (70% celulozy i 10% ligniny). Sizal stosuje się do produkcji tkanin technicznych, lin i sznurka. Rysunek 20 przedstawia włókno sizalu podczas produkcji lin. Rys. 20. Włókno sizalu podczas produkcji lin [109]. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 a) b) Rys. 26. Owca (a) [111] i wełna owcza (b) [64] a) b) Rys. 27. Królik angorski (a) [67] i wełna angorska (b) [9, s.22] a) b) Rys. 28. Koza kaszmirska (a) [114] i wełna kaszmirska (b) [9, s.22] a) b) Rys. 29. Koza angorska (a) [104] i wełna kaszmirska (b) [9, s.22] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 a) b) Rys. 30. Wielbłąd (a) [26] i wełna wielbłądzia (b) [9, s.22] a) b) Rys. 31. Lama alpaka (a) [11] i wełna alpaki (b) [9, s.22] Ze względu na sposób pozyskiwania wełnę dzieli się na: – żywą – zdjętą ze zwierząt żywych przez strzyżenie lub wyczesywanie, – martwą – zdjętą ze skór zwierząt martwych, – garbarską – otrzymaną podczas wyprawy skór w garbarniach. Oceniając włókna wełny bierze się pod uwagę: długość, grubość, karbikowatość, wytrzymałość, sprężystość, rozciągliwość, barwę, połysk, wilgotność, zdolność spilśniania, zdolność przędną, wydajność, odporność na podwyższoną temperaturę oraz na roztwory słabych zasad i kwasów. Długość włókien wełny ma duże znaczenie podczas przędzenia i wynosi od 40 do 300 mm. Bardzo ważną cechą wełny jest jej grubość. Im włókno jest cieńsze tym wełna ma większą wartość użytkową. Grubość włókien zawiera się w granicach 18–85 μm, ale dochodzi niekiedy do 140 μm. G gęstość pozorna wełny wynosi około 1,30 g/cm3. Wełna służy do produkcji tkanin, dzianin, filców, koców, dywanów. Tkaniny wełniane dekoracyjno – pokryciowe stosuje się w meblach tapicerowanych wysokiej jakości. Sierść zwierząt futerkowych ma podobne właściwości jak wełna i stosowana jest najczęściej do produkcji filcu. Szczecina pochodzi z uwłosienia świń domowych oraz dzika. Włókna szczeciny charakteryzują się dużą twardością, sprężystością i wytrzymałością na rozerwanie. Szczecina jest bardzo dobrym materiałem wyściółkowym. Włosie końskie pozyskuje się z ogonów i grzyw końskich. Włosie jest preparowane czyli prane, czesane, gotowane wiązane w pęczki. W tapicerstwie włosie końskie preparowane stosuje się jako materiał wyściółkowy do mebli luksusowych. Szczecina i włosie końskie zostaną omówione w materiałach dotyczących materiałów wyściółkowych. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 Jedwab naturalny stanowi wydzielinę gruczołów gąsienicy motyla jedwabnika morwowego (rys. 32) lub dębowego (rys. 33). a) b) Rys. 32. Jedwabnik morwowy a) motyl b) larwa [74] a) b) Rys. 33. Jedwabnik dębowy a) motyl b) larwa [80] Gąsienica przed przemianą w poczwarkę wysnuwa oprzęd który formuje w kokon (rys. 34). Rys. 34. Kokony jedwabnika [50] Kokony zbudowane są z trzech warstw: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Najbardziej wartościowa ze względu na włókno jest warstwa środkowa. Pozyskanie włókna polega na rozmotywaniu kokonów. Z jednego oprzędu otrzymuje się 350–850 m nici. Resztę oprzędów wykorzystuje się w celu otrzymania włókna krótkiego. Dokonuje się tego przez gotowanie kokonów w roztworze mydła. Włókna krótkie poddaje się przędzeniu. Włókno jedwabiu ma zabarwienie białe, kremowe do żółtego, gęstość 1,35 g/cm3 (1350 kg/m3), grubość 13–25 μm i samozrywalność 43 km a rozciągliwość 13–35%. Budowę włókna jedwabiu przedstawia rysunek 35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 Włókna jedwabiu produkuje się jako ciągłe i cięte (rys. 39). Posiadają one znaczną higroskopijność i wykazują małą sprężystość. Rys. 39. Włókna wiskozowe cięte [60] Włókna wiskozowe ciągłe są produkowane w dwóch rodzajach, a mianowicie: jako włókiennicze do wytwarzania wyrobów powszechnego użytku i techniczne-kordowe do produkcji tkanin i wyrobów technicznych. Jedwab wiskozowy stosuje się do produkcji wielu wyrobów włókienniczych, a m. in. bielizny, tkanin sukienkowych oraz niektórych rodzajów tkanin dekoracyjnych i technicznych. Cięte włókna wiskozowe są stosowane w mieszankach z bawełną, lnem, wełna, konopiami i włóknami syntetycznymi do wytwarzania m. in. bielizny pościelowej, tkanin dekoracyjnych, meblowych, pasów parcianych tapicerskich oraz tkanin technicznych. Włókna celulozowe można otrzymać jeszcze innymi metodami np. octanową i miedzianową. Wełna sztuczna, zwana lanitalem, jest włóknem białkowym (rys. 40). Produkuje się ją z 15 – 20% roztworu kazeiny mlecznej w rozcieńczonym wodorotlenku sodowym. Zestalone włókna poddaje się rozciąganiu i cięciu oraz utwardzeniu i płukaniu. Rys. 40. Włókna kazeinowe [98] Włókna kazeinowe łatwo się barwią i spilśniają oraz charakteryzują się małym przewodnictwem ciepła. Podstawowe właściwości tego włókna są następujące: – gęstość pozorna 1,30 g/cm3, – wilgotność w warunkach normalnych 14%, w powietrzu nasyconym parą wodną 30%, – rozciągliwość w stanie suchym 50–70%. Włókna kazeinowe stosuje się przeważnie jako 5–30% domieszkę do wełny naturalnej w produkcji tkanin odzieżowych, filców, koców oraz tkanin dekoracyjnych. Włókna białkowe są również produkowane z białka sojowego. Włókna kauczukowe otrzymuje się z lateksu kauczukowego, który przerabia się na półpłynną masę. Z masy formuje się cienką warstwę i tnie na nitki lub przeciska przez specjalną dyszę. Z włókien kauczukowych produkuje się taśmy gumowe o różnym przeznaczeniu. Obecnie stosuje się do ich produkcji kauczuki syntetyczne. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 Włókna syntetyczne otrzymuje się na drodze reakcji chemicznych ze związków organicznych. Najpierw otrzymuje się związek wielkocząsteczkowy (polimer lub kopolimer), a następnie poddaje się go formowaniu we włókno. Do najważniejszych włókien syntetycznych zaliczamy włókna: − poliamidowe, − poliestrowe, − poliakrylonitrylowe, − poliuretanowe, − polichlorowinylowe i inne. Włókna poliamidowe są produkowane ze stopu polimeru (rys. 41) uzyskiwanego z produktów chemicznej przeróbki węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego. Stopiony polimer przeciska się przez dyszę przędzalniczą a następnie chłodzi i poddaje dalszej obróbce. Rys. 41. Polimer poliamidowy [101] Włókna te wytwarza się jako ciągłe i cięte (rys. 42). Włókna ciągłe mogą być pojedyncze lub stanowić przędzę wielokrotną. Rys. 42. Włókno poliamidowe cięte – nylon [102] Włókna poliamidowe wykazują dużą wytrzymałość na rozciąganie, są bardzo sprężyste oraz odporne na ścieranie (5-krotnie odporniejsze niż wełna, 40-krotnie niż bawełna). Są one odporne także na działanie kwasów, zasad, pleśni i bakterii. Wady włókien poliamidowych to mała higroskopijność skłonność do mechacenia się, tworzenie ładunków elektryczności statycznej, wrażliwość na długotrwałe działanie promieni świetlnych. Wszystkie rodzaje i typy włókien poliamidowych miękną, a następnie topią się w temperaturze 189–256°C. Do charakterystycznych właściwości włókien poliamidowych należą: – gęstość pozorna 1,04–1,14 g/cm3 zależnie od typu włókien, – wilgotność w warunkach normalnych ok. 4,5%, w warunkach powietrza nasyconego – 10%, – rozciągliwość 30–70%. Do celów przemysłowych stosuje się głównie włókna poliamidowe o nazwach: nylon, perlon, kapron, stilon, polana, poliamid 6, poliamid 6.6, poliamid 11 i inne.Włókna „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 poliamidowe znajdują wielostronne zastosowanie. I tak np. przędze z włókien ciągłych stosuje się do produkcji pończoch, skarpet, bielizny, tkanin sukienkowych i tkanin przeznaczonych do wyrobu odzieży sportowej. Włókna cięte są stosowane do wzmacniania tkanin ubraniowych i płaszczowych oraz do produkcji dywanów, chodników i tkanin tapicerskich. Włókna poliestrowe otrzymywane są z żywicy poliestrowej, którą topi się i przetłacza przez dyszę przędzalniczą. Włókna te wytwarza się jako ciągłe i cięte (rys. 43). Mają one właściwości zbliżone do wełny, dlatego określa się je często jako wełnopodobne. Rys. 43. Włókno poliestrowe [25] Wykazują one dużą odporność na ścieranie, dużą wytrzymałość na rozerwanie, odporność na działanie światła i czynników atmosferycznych. Włókna poliestrowe mają bardzo małą higroskopijność; moczone w wodzie nie wykazują obniżenia wytrzymałości, wydłużenia i pęcznienia. Charakteryzują się ponadto takimi właściwościami, jak: − gęstość pozorna włókien zwykłych 1,38 g/cm3, − wilgotność w warunkach normalnych 0,4%, w powietrzu nasyconym 0,8%, − rozciągliwość 50–84%, − kurczliwość 7–17% w temperaturze powyżej 100°C. Głównie stosuje się te włókna do produkcji tkanin odzieżowych, przeważnie jako domieszkę do włókien naturalnych lub innych sztucznych. Tkaniny poliestrowe wykazują małą higroskopijność, dużą skłonność do brudzenia się i zdolność do gromadzenia elektryczności statycznej. Włókna poliestrowe są stosowane do produkcji przenośników taśmowych, żagli, lin i sieci rybackich. Trwałość lin poliestrowych jest sześciokrotnie większa niż sizalowych i dwukrotnie większa niż nylonowych. W Polsce włókna poliestrowe zwykłe i modyfikowane produkuje się pod nazwą Elana (cięte) i Torlen (ciągłe). Włókna poliakrylonitrylowe (rys. 44) są najbardziej rozpowszechnionymi włóknami syntetycznymi w świecie. Produkuje się je jako włókna cięte – z surowca uzyskiwanego z syntezy etylenu i kwasu cyjanowodorowego (kwasu pruskiego). Rys. 44. Włókno poliakrylonitrylowe [47] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 Odpady użytkowe, tj. szmaty i ścinki, są poddawane przed ich przerobem sortowaniu na tkane, plecione, dziane, pilśniowe i klejone, a odpady przędzalnicze na luźne i skręcane. Ponadto dzieli się je na grupy zależnie od rodzaju surowca podstawowego, barwy i innych cech zewnętrznych. Włókna ponowne i wtórne stosowane są w tapicerstwie do otrzymywania materiałów wyściółkowych np. waty tapicerskiej (rys. 49). Rys. 49. Wata tapicerska [100] 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak dzielimy włókna? 2. Jakie znasz rodzaje włókien? 3. Jak dzielimy włókna naturalne? 4. Jakie są właściwości bawełny? 5. Jakie są właściwości kapoku? 6. Jakie są właściwości włókien lnu? 7. Jakie są właściwości włókien konopi? 8. Jakie są właściwości juty? 9. Jakie są właściwości włókien ramii? 10. Jakie są właściwości manili? 11. Jakie są właściwości sizalu? 12. Jakie są właściwości włókien juki? 13. Jakie są właściwości włókien kokosowych? 14. Jakie są właściwości wełny? 15. Jakie są właściwości jedwabiu naturalnego? 16. Jak dzielą się włókna sztuczne? 17. Jakie właściwości charakteryzują jedwab sztuczny? 18. Jakie właściwości charakteryzują włókna białkowe? 19. Jakie właściwości charakteryzują jedwab sztuczny? 20. Jakie właściwości charakteryzują włókna poliamidowe? 21. Jakie właściwości charakteryzują włókna poliestrowe? 22. Jakie właściwości charakteryzują włókna poliakrylonitrylowe? 23. Jakie właściwości charakteryzują włókna poliuretanowe? 24. Jakie właściwości charakteryzują włókna polietylenowe? 25. Jakie właściwości charakteryzują włókna polipropylenowe? 26. Co to są włókna wtórne i ponowne? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozpoznaj rodzaj włókien roślinnych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki włókien roślinnych, 3) rozpoznać rodzaj włókien roślinnych, 4) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki włókien roślinnych, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Rozpoznaj rodzaj włókien zwierzęcych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki włókien zwierzęcych, 3) rozpoznać rodzaj włókien roślinnych, 4) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki włókien zwierzęcych, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Rozpoznaj rodzaj włókien sztucznych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki włókien sztucznych, 3) rozpoznać rodzaj włókien sztucznych, 4) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki włókien sztucznych, – zeszyt, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać włókna roślinne?   2) scharakteryzować włókna roślinne?   3) rozpoznać włókna zwierzęce?   4) scharakteryzować włókna zwierzęce?   5) rozpoznać włókna sztuczne?   6) scharakteryzować włókna sztuczne?   „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 a) b) c) d) e) f) g) h) i) Rys. 52. Rodzaje przędzy ozdobnej: a) nitka melanżowa, b) nitka vigoureux, c) nitka jaspé,d) mulina, e) nitka płomykowa, f) nitka fantazyjna pęczkowana, g) nitka pętelkowa,h) nitka szenilowa, i) nitka o splocie krytycznym – krepowym [9, s.54] Nitkowanie ozdobne polega głównie na różnych sposobach formowania nitek. Rozróżnia się nitki podstawowe zwane rdzeniowymi oraz nitki oplotowe, niekiedy również także dodatkowe, zwane wzmacniającymi lub przewiązującymi. Różne sposoby skręcania przędzy ozdobnej oraz jej wykorzystanie w tkactwie umożliwiają produkcję wielu estetycznych wyrobów. Nitkowanie ozdobne jest podstawową czynnością modyfikowania przędzy. W przemyśle włókienniczym stosuje się również inne rodzaje jej modyfikacji. Stosuje się je przede wszystkim do przędzy wytwarzanych z włókien syntetycznych ciągłych; są to przędze: − teksturowane o zmienionej strukturze, uzyskiwanej przez kędzierzawienie, czyli nadawanie poszczególnym nitkom przędzy różnego skrętu; − karbikowane, tj. sztucznie sfalowane, stosowane do wyrobu skarpet, dywanów i wyrobów trykotażowych; − pęt1one na specjalnych urządzeniach, stosowane do produkcji dzianin i wyrobów tkackich. Teksturowanie przędzy ma na celu polepszenie jej właściwości fizycznych, mechanicznych i użytkowych np. przędza typu Elastil, Helanko. Materiały i wyroby z przędzy teksturowanej mają lepsze właściwości użytkowe niż wyroby z włókien syntetycznych ciętych i są bardziej higieniczne. W tapicerskich materiałach pokryciowych przędza teksturowana występuje w mieszance z innymi rodzajami przędzy. Przędza i nici charakteryzują niżej wymienione podstawowe cechy, będące jednocześnie wskaźnikami techniczno-użytkowymi. Mają one wpływ na przeznaczenie i gatunek przędzy. Nazwa i rodzaj surowca. Nazwę przędzy tworzy się, określając przędziwo, przeznaczenie i sposób wykończenia, np. bawełniana, tkacka barwiona, lniana specjalna bielona itp. Jeśli w skład przędzy wchodzą włókna jednego surowca, to określa się ją jako jednolitą, jeżeli kilka rodzajów surowca – to jest ona mieszana. Skręt. Cecha ta nadawana jest wiązce włókien ciągłych lub tasiemce z włókien staplowych w procesie przekształcania ich w przędzę lub przędzy nitkowanej w celu nadania nitce bardziej zwartej budowy i większej wytrzymałości. Wielkość skrętu włókien w przędzy musi być dostosowana do rodzaju i przeznaczenia przędzy oraz długości i właściwości włókien. Skręt włókien charakteryzują następujące wielkości: kierunek skrętu, liczba skrętów i zmiana długości nitki po rozkręceniu. Miarą wielkości skręcania przędzy jest liczba skrętów na jednostkę długości, czyli l m. Rozróżniamy skręt prawy, oznaczany literą Z, i skręt lewy, oznaczany literą S (rys. 53). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 Rys. 53. Skręt przędzy pojedynczej: a) lewy, b) prawy [7, s.79] Kierunek skrętu włókien pokrywa się z kierunkiem pochylenia włókien w zewnętrznej warstwie nitki pojedynczej lub nitek składowych w nitce wielokrotnej. Liczba skrętów wpływa na wytrzymałość włókien. Zwykle przędze cieńsze mają silniejszy skręt od grubszych. Podczas nitkowania przędzy długość jej się. skraca o 2–6% w zależności od numeru przędzy i jej skrętu. Po rozkręceniu przędzy występuje sytuacja odwrotna, czyli wydłużenie włókien. Zmianę długości nitki po rozkręceniu wyraża się w procentach. Grubość przędzy wyraża się numerem. W praktyce stosuje się dwojaką numerację przędzy: metryczną i ciężarową. Numer metryczny oznacza się literami Nm, ciężarowy literami Tt. Numeracja metryczna wynika z ilorazu długości L i masy G, czyli liczby metrów w l g przędzy lub liczby motków po 1000 m w l kg, a więc ze wzoru: G LNm = W numeracji metrycznej im wyższy jest numer, tym przędza jest cieńsza. Numeracja ciężarowa, która zastępuje obecnie poprzednią oznacza masę włókien, przypadającą na jednostkę długości przędzy lub nici którą oblicza się według wzoru: L GTt = w którym: G – masa odcinka w g, L – długość odcinka w m. W numeracji ciężarowej im wyższy jest numer, tym przędza jest grubsza. Numeracja ciężarowa przędzy i nici jest wskaźnikiem masy liniowej tex. Jako bezpośredni sposób wyrażania masy liniowej stosuje się międzynarodowy system oparty na układzie metr – gram. Jednostką podstawową w tym systemie jest: m gtex 1000 11 = Określa ona masę w gramach odcinka włókna lub przędzy długości 1000 m. Przeliczenie numeracji metrycznej przędzy na ciężarową i odwrotnie można przeprowadzić wg wzorów: t m T N 1000 = m t N T 1000 = „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36 W celu ustalenia, czy przędza odpowiada normie, poddaje się ją różnym próbom takim jak: 1. Badanie składu surowcowego. przędza może być jednolita – jeśli w skład jej wchodzi jeden surowiec, lub mieszana – gdy w skład jej wchodzi więcej surowców włókienniczych. Określenia składu dokonuje się organoleptycznie – gołym okiem, za pomocą mikroskopu albo przez poddawanie przędzy działaniu odczynników chemicznych lub próbie palenia. 2. Określenie nie równomierności przędzy w numerze i wytrzymałości dokonuje się analitycznie przez obliczenie tych nierównomierności. Równomierność ma duże znaczenie w tkactwie zarówno ze względu na wygląd tkaniny, jak i liczbę zrywów powstających w procesie tkania. 3. Badanie wytrzymałości i wydłużenia względnego przędzy w stanie suchym i mokrym przeprowadza się tak samo jak i innych materiałów. Procent wydłużania oblicza się jako różnicę między długością po wydłużeniu do momentu zrywu a długością początkową podzieloną przez długość początkową nitki, pomnożoną przez 100. Ważną cechą jest samozryw przędzy, który zależy przede wszystkim od jej wytrzymałości i równomierności. Samozrywem nazywamy taką długość przędzy swobodnie zawieszonej, przy której zrywa się ona pod własnym ciężarem. Wilgotność przędzy wyrażona w % suchej masy powinna wynosić w zależności od rodzaju surowca: – bawełnianej 9, – z jedwabiu naturalnego 11, – wełnianej około 18, – wiskozowej i miedziowej 11, – lnianej i konopnej12, – octanowej 7. – poliamidowej 4, Przestrzeganie normatywów wilgotności ma szczególne znaczenie podczas oznaczania numeracji przędzy. Do zasadniczych wad i błędów przędzy zaliczamy: − nierównomierną grubość, co stwierdzamy wzrokowo, − niedokręty lub przekręty, tzw. nierównomierny skręt przędzy, − różne odcienie i zabrudzenia, − zmechacenie, − uszkodzenie nawojów przędzy. Dla poszczególnych rodzajów przędzy normy określają dopuszczalną ilość wad i błędów. W przemyśle produkcji mebli tapicerowanych nie używa się przędz tkackich w formie bezpośredniej oprócz niewielkich ilości do cerowań artystycznych. Duże ilości przędzy zużywa się w postaci tkanin tapicerskich pokryciowych i wewnętrznych – płótna białego, tkanin jutowych oraz w postaci pasów, sznurów i nici. Jakość tych materiałów zależy od użytej przędzy, sposobu tkania oraz wzoru i sposobu zabarwienia tkanin. Nici Nici szwalne zalicza się do przędzy specjalnej. Stanowią one odrębną grupę tej przędzy, splatanej z 24-12 pojedynczych nitek i poddawanej wykończaniu, tj. bieleniu, barwieniu, utrwalaniu skrętu, nabłyszczaniu itp. Nici szwalne produkuje się z bawełny, lnu, konopi, juty. jedwabiu naturalnego i sztucznego oraz włókien sztucznych bawełnopodobnych. W tapicerstwie przemysłowym stosuje się przeważnie nici z przędzy bawełnianej i bawełnopodobnej (rys. 54). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 39 Rodzaje, numeracja i skręt nici, zarówno maszynowych i ręcznych, stosowanych w tapicerstwie zależą od wielu czynników, a m.in. od: rodzajów zszywanych materiałów i ich składu surowcowego,wielkości podzespołów tapicerskich, przeznaczenia mebli tapicerowanych itp. Wymienione parametry nici są określane w instrukcjach technologicznych oraz w kartach zużycia materiałów. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest przędza? 2. Co to jest nitkowanie? 3. Jakie znasz rodzaje przędzy ozdobnej? 4. Jakie są rodzaje skrętu przędzy? 5. Jakie znasz rodzaje numeracji przędzy i nici? 6. Jakie są właściwości przędzy? 7. Jakie rodzaje nici stosowane są w tapicerstwie? 8. Jakie właściwości mają nici tapicerskie? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozpoznaj rodzaje przędzy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki przędzy, 3) rozpoznać rodzaj przędzy, 4) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: − próbki przędzy, − zeszyt, − przybory do pisania, − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Rozpoznaj rodzaj nitkowania i skrętu przędzy i nici. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki przędzy i nici, 3) rozpoznać rodzaj nitkowania każdej próbki, 4) określić skręt każdej próbki, 5) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 40 Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki przędzy i nici, – przybory do pisania, – zeszyt, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Określ zastosowanie w tapicerstwie przedstawionych próbek nici. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki i opisy nici, 3) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki nici, – przybory do pisania, – zeszyt, – literatura z rozdziału 6. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać rodzaj przędzy?   2) określić skręt i rodzaj nitkowania przędzy i nici?   3) określić właściwości nici tapicerskich?   4) dobrać nici do wykonania określonych czynności tapicerskich?   „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 41 4.3. Wyroby włókiennicze 4.3.1. Materiał nauczania Tkaniny Już w zamierzchłych czasach człowiek wykonywał tkaniny na prymitywnych krosnach (rys. 60). Rys. 60. Prymitywne krosno [117] Na przestrzeni wieków konstrukcję krosna ręcznego stale udoskonalano. Pierwsze krosno mechaniczne wprowadzono w drugiej połowie XVIII w (rys. 61). Rys. 61. Pierwszy model krosna mechanicznego [18] Dalszy jego rozwój polegał na wprowadzeniu mechanizacji i automatyzacji (rys. 62). Rys. 62. Nowoczesna tkalnia [78] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 44 W zasadniczym splocie skośnym nitka wątku przebiega stale nad dwiema i pod jedną nitką osnowy, przy czym za każdym nawrotem nitki wątku przeplot przesuwa się o jedną nitkę osnowy. Do oznaczania kierunku rządków przyjmuje się litery S i Z. Jeżeli rządki po prawej stronie tkaniny biegną w górę ku prawemu brzegowi, to po stronie lewej biegną w górę ku lewemu brzegowi tkaniny, a zatem prawa strona ma inny wygląd niż strona lewa. Tkaniny o splocie skośnym są bardziej miękkie i porowate niż tkaniny o splocie płóciennym wykonane z takich samych nitek. Splot ten i jego odmiany stosuje się często dla tkanin wełnianych i wełnopodobnych. Rys. 66. Schemat splotu skośnego Sploty atłasowe W splotach atłasowych, podobnie jak w skośnych, wątek przebiega nad lub pod większą liczbą nitek osnowy (rys. 67). Liczba nitek w raporcie wynosi co najmniej 5. Punkty przeplotu nitek osnowowych z wątkowymi nie tworzą ciągłych skośnych linii, lecz są rozproszone w określonym porządku i wobec tego mało widoczne, przez co powierzchnia tkaniny jest gładka i zależnie od połysku nitek mniej lub bardziej lśniąca. Jeżeli w miejscach przeplotu osnowa pokrywa wątek, a pozostała powierzchnia splotu jest pokryta luźno leżącymi nitkami wątku, to taki nazywa się satynowym. Przy splocie satynowym po lewej stronie tkaniny występuje odpowiedni splot atłasowy i odwrotnie. Sploty atłasowe i satynowe stosuje się przede wszystkim w tkaninach z nitek lśniących z jedwabiu naturalnego, sztucznego i syntetycznego lub bawełny merceryzowanej. Splot atłasowy podkreśla bowiem połysk nitek. W tkaninach o splocie atłasowym można łączyć dwa rodzaje nitek, przy czym cenniejszą z nich uwidacznia się po prawej stronie tkaniny. Rys. 67. Schemat splotu atłasowego Sploty pochodne zachowują ogólny charakter splotów zasadniczych, mają jedynie zmieniony stosunek pokryć osnowowych do wątkowych w raporcie splotu. Pochodnymi splotu płóciennego są sploty rypsowy i splot panama. Splot rypsowy (rys. 68) odznacza się delikatnymi prążkami poprzecznymi lub rzadziej podłużnymi. Ryps poprzeczny powstaje wówczas, gdy wątek składa się z kilku nitek a cienka „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 45 osnowa układa się ciasno na nitkach wątku pokrywając go prawie całkowicie. Ryps taki nazywa się osnowowym. Splotem rypsowym wytwarza się tkaniny na suknie, okrycia damskie, wstążki oraz tkaniny dekoracyjne i meblowe. Imitacja tkanin rypsowych powstaje przy użyciu grubego wątku i osnowy z cienkich nitek gęsto ułożonych, z zastosowaniem splotu płóciennego. Rys. 68. Schemat splotu rypsowego Tkaniny ze splotem rypsowym stanowią najbardziej popularne i najczęściej stosowane tkaniny pokryciowe w tapicerstwie. Splot rypsowy jest bardzo mocny i wytrzymały, dlatego też tkaniny rypsowe służą do pokrywania mebli tapicerowanych często używanych. Splot panama (rys. 69) powstaje przez przeplatanie się dwu lub więcej nitek osnowy z taką samą liczbą nitek wątku, wskutek czego na powierzchni tkaniny tworzą się kwadraciki. Tkaniny o takim splocie są bardziej przewiewne i miękkie od tkanin o splocie płóciennym. Tkanin o splocie panama używa się na koszule, bluzy sportowe. Rys. 69. Schemat splotu panama Pochodnymi splotu skośnego są sploty skośne wzmocnione (rys. 70) powstające przez zwiększenie liczby pokryć osnowowych i wątkowych. Splot ten stosowany jest w przypadku, gdy jest wymagana dobra układalność tkaniny i jej duża wytrzymałość. Rys. 70. Schemat splotu skośnego wzmocnionego „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 46 Jeżeli w splocie skośnym splot prawy zmienia się w regularnych odstępach na lewy, to taki splot jest nazywany łamanym (rys. 71). Rys. 71. Schemat splotu skośnego łamanego Pochodne splotu atłasowego powstają przez dodanie do osnowy lub wątku po jednym lub po kilka pokryć w celu wzmocnienia i lepszego zakleszczenia nitek (rys. 72) Ten rodzaj splotu ma zastosowanie w tkaninach poddawanych drapaniu. Rys. 72. Schemat splotu atłasowego wzmocnionego Sploty kombinowane powstają przez łączenie różnymi sposobami splotów zasadniczych i pochodnych. Otrzymuje się nowe sploty różniące się od wyjściowych, a niekiedy tworzące na tkaninie różnie figury. Sploty złożone stosuje się w celu uzyskania tkanin grubszych z zastosowaniem większej liczby warstw osnowy lub wątku. Przy splotach złożonych obie strony tkaniny są od siebie niezależne. Do najczęściej spotykanych tkanin wykonanych splotami złożonymi należą: − tkaniny z dodatkową warstwą osnowy lub wątku, − tkaniny dwuwarstwowe – podwójne, − tkaniny pikowe, − tkaniny ozdobnie tkane, − tkaniny z okrywą pętelkową i włosową, − tkaniny ażurowe – sploty gazejskie. Różnorodność splotów i zastosowanie różnych surowców powoduje otrzymywanie różnych tkanin specjalnych, do których zaliczamy między innymi tkaniny runowe. Rozróżniamy kilka rodzajów tkanin runowych. Do ważniejszych należą różnego rodzaju plusze stosowane szeroko w tapicerstwie. Oprócz wyżej wymienionych cech rozróżnia się również inne cechy i właściwości tkanin decydujące o ich zastosowaniu i ocenie jakości: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 49 W tkaninach tych stosuje się. przeważnie sploty płócienne, ale występują w nich również sploty atłasowe i satynowe. Najbardziej znane tkaniny bawełniane to: adamaszek, aksamit, batyst, drelich, flanela, frotte, gabardyna, krepa, kreton, perkal, popelina, ryps, satyna, sztruks i welwet. W tapicerstwie tkaniny bawełniane najczęściej w postaci białego płótna (rys. 73) stosuje się do pokrywania wyściółki pod materiał zewnętrzny pokryciowy, na podbicia wewnętrznych dolnych powierzchni poduch tapczanów i kanap oraz siedzisk i oparć foteli, krzeseł oraz na tkaninę pyłochronną w poduchach kanap (rys. 74). Rys. 73. Surówka bawełniana o splocie płóciennym [84] Rys. 74. Bawełniana, kolorowa tkanina odbiciowa[45] Tkaniny bawełniane kolorowe, drukowane typu kreton i inne o splocie płóciennym, służą na pokrowce materacy ze sztucznych tworzyw piankowych. Do pokrywania materacy z trawy morskiej używa się tkanin bawełnianych typu drelich, o splocie skośnym lub atłasowym, barwionych w kolorowe pasy (rys. 75). Rys. 75. Surówka bawełniana drelichowa [83] Tkaniny lniane, konopne i jutowe charakteryzują się dużą wytrzymałością i odpornością na przecieranie, małą sprężystością, są sztywne i nieodporne na gniecenie, łatwo przyjmują brud, mają małą izolacyjność cieplną, słabo przyjmują barwniki, odznaczają się dużą rozpiętością masy i gęstości, mało urozmaiconym wyglądem i połyskiem właściwym „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 50 włóknom naturalnym. Typowym splotem tych tkanin jest splot płócienny; stosuje się również splot skośny i atłasowy. Do tkanin lnianych i konopnych zalicza się: płótno surowe, bielone, barwione, płótno workowe, meblowe, drelich materacowy, batyst itp.. Do tkanin jutowych należą tkaniny surowe, workowe. Specjalną odmianę grubych tkanin lnianych i lnianopodobnych, w których występuje bardzo ścisły splot płócienny, stanowią tkaniny brezentowe; są one bardzo odporne na przecieranie, bardzo wytrzymałe oraz intensywnie impregnowane. Tkaniny lniane i konopne stosuje się przeważnie jako tkaniny workowe i płócienne na zewnętrzne elementy wyrobów tapicerowanych, jako drelich – do pokrywania materacy (rys. 76) oraz jako tkaniny workowe dekoracyjne – do wyrobu leżaków krzeseł rozkładanych i foteli turystycznych (rys. 77). Do ważniejszych tkanin w tej grupie zalicza się: tkaniny workowe na sienniki, płótno surowe, płótno bielone, barwny drelich materacowy oraz płótno meblowe surowe lub drukowane. Rys. 76. Drelich [61] Rys. 77. Płótno leżakowe [116] Tkaniny workowe lniane i konopne surowe lub bielone są używane do obciągania sprężyn, formatek sprężynowych, formatek z tworzyw piankowych i wyściółki; mają z reguły splot płócienny, są niezbyt grube i średnio gęste, o jednakowej gęstości wątku i osnowy (rys. 78). Rys. 78. Tkanina workowa lniana [92] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 51 Inny typ tkanin lnianych workowych zbliżonych do brezentu, z domieszką włókien syntetycznych, służy do wyrobu materacy z trawy zamorskiej, na obicia leżaków, łóżek polowych itp. Jest to typ tkaniny materacowej, o splocie płóciennym, kolorowej jednobarwnej lub o podłużnych pasach kolorowych ( rys. 79). Rys. 79. Tkanina materacowa [81] Płótna lniane białe, rzadziej kolorowe, pyłochronne stosuje się pod tkaniny zewnętrzne pokryciowe, na podbicia-wewnętrzne poduch tapicerskich w tapczanach i kanapach oraz siedzisk i oparć krzeseł i foteli tapicerowanych. Służą również do wykończania poduch tapczanów i kanap, niekiedy siedzisk foteli i krzeseł, na biało. Wykończanie takie stosuje się przeważnie w zakładach rzemieślniczych i w niektórych przemysłowych wytwórniach mebli w celu umożliwienia nabywcom mebli wybrania tkaniny zewnętrznej na pokrycie tapicerskie. Niektóre gatunki płótna lnianego mają tkane lub barwione wzory, przeważnie pasy lub kraty. Płótno kolorowe (rys. 80) jest niekiedy używane jako tkanina zewnętrzna poduszek materacowych. Niektóre barwne tkaniny lniane i konopne są stosowane na pokrowce mebli tapicerowanych. Rys. 80. Płótno lniane kolorowe [68] Płótna lniane mają szerokość: 90, 100, 110, 130 i 150 cm. Są cieńsze od tkanin workowych lnianych, ale bardziej gęste, o jednakowej gęstości wątku i osnowy. Tkaniny lniane i konopne typu drelich stosuje się do pokrywania materacy z trawy zamorskiej. Tkaniny drelichowe maja splot skośny lub.atłasowy i są barwione w kolorowe pasy. Mają grubość i gęstość jak również masę zbliżoną do tkanin workowych. Tkaniny jutowe odznaczają się, wśród innych tkanin tapicerskich wewnętrznych, małą gęstością, znaczną, grubością, dużą masą, charakterystyczną brunatną barwą i zapachem oraz połyskiem naturalnym. W tapicerstwie stosuje się tkaniny jutowe jako materiał konstrukcyjny do wyrobu mat z trawy zamorskiej oraz obciągania sprężyn, formatek sprężynowych i wyściółki. Do tych celów używa się tkanin surowych workowych, nie barwionych, o splocie płóciennym (rys. 81). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 54 Rys. 83. Tkaniny kortowa [94] Nazwą tą obejmuje się ciężkie, zwarte tkaniny, zwykle dwuwarstwowe o splocie złożonym. Do tej grupy zalicza się również wzorzyste, ścisłe, gładkie tkaniny nicielnicowe (rys. 84) i żakardowe (rys. 85 i 86), takie jak flanela (rys. 87) i flausz (rys. 88). Rys. 84. Tkaniny nicielnicowa meblowa [93] Tkaniny nicielnicowo-żakardowe produkuje się z przędzy bawełnianej i celulozowej z dużą domieszką włókien syntetycznych. Rys. 85. Tkanina lniana żakardowa [34] Rys. 86. Tkanina żakardowa o składzie 80% poliester i 20% bawełna [27] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 55 Rys. 87. Flanela[46] Rys. 88. Flausz ( 72% wełna, 20% poliamid, 8% kaszmir) [88] Tkaniny gładkie, z rzeźbą powierzchni użytkowej tj. wklęsłościami i wypukłościami oraz innymi nierównościami, stanowią drugą cenną grupę tkanin meblowych. Należą do nich m. in.: krepy (rys. 89), rypsy (rys. 90), sztruksy (rys. 91), tkaniny waflowe (ze złożonym splotem zwanym waflowym) (rys. 92), piki (rys. 93). Rys. 89. Krepa z jedwabiu naturalnego [24] Rypsy wytwarza się z przędzy wełnianej, bawełnianej i włókien sztucznych z zastosowaniem wzmocnionego splotu płóciennego. Rozróżnia się rypsy podłużne, w których splot jest wzmocniony w kierunku nitek osnowowych, oraz rypsy poprzeczne o wzmocnionym splocie w kierunku nitek, wątku. Stanowią one bardzo popularne tkaniny pokryciowe, a ze względu na znaczną wytrzymałość i trwałość służą do tapicerowania mebli narażonych na stosunkowo duże zużycie. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 56 Rys. 90. Ryps [42] Rys. 91. Sztruks [110] Rys. 92. Tkanina bawełniana waflowa [28] Rys. 93. Pika bawełniana [89] Tkaniny runowe z okrywą włókienną dzieli się na dwie grupy: drapane, uzyskiwane z częściowego rozwłóknienia przędzy w tkaninie oraz plusze i aksamity, otrzymywane przez rozwłóknienie końców przędzy. Wyróżnia się plusze wątkowe, plusze i aksamity osnowowe produkowane techniką rózgową (rys. 94) oraz tkaniny meblowe podwójne (rys. 95). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 59 się bogatą, delikatnie stonowaną paletą barw oraz niezwykle przyjemnym, wręcz aksamitnym dotykiem. Splot z ultra – mikrowłókien zapewnia wysoki komfort użytkowania, łatwość czyszczenia i pielęgnacji, a także podwyższoną wytrzymałość i odporność na działanie światła. Najbardziej znanymi reprezentantami tej grupy tkanin są: Alcantara (rys. 100) zwana „super zamszem” (z ang. – Super-Suede), Belallure, Castylla, Tiffany/Suede. Rys. 100. Alcantara [106] Mikrofaza (rys. 101) – tkanina jest stosowana w tapicerstwie i przemyśle meblowym, idealna również do renowacji obić tapicerowanych. Z uwagi na miękkość doskonale nadaje się również jako tkanina dekoracyjna na wszelkiego rodzaju poduszki czy narzuty. Znajduje również zastosowanie w tapicerstwie samochodowym, jako tkanina na fotele samochodowe. Rys. 101. Mikrofaza [107] Tkaniny welurowe to grupa klasycznie eleganckich tkanin obiciowych, powstających poprzez wplecienie włókien tworzących runo w splot tkaniny podstawowej lub na drodze wytworzenia dwuwarstwowej dzianiny, przeplecienia pomiędzy warstwami włókien, tworzących gęstą siatkę oraz rozcięcia obu warstw, wskutek czego każda z nich staje się welurem o gęstym runie. Podobnie jak inne, zaawansowane technologicznie materiały obiciowe, welury słyną ze swej wytrzymałości, nieporównanie większej niż tkaniny o tradycyjnym splocie. Charakteryzują się również niespotykanymi w innych grupach tkanin walorami dotykowymi i unikalną głębią barw. Tkaniny szenilowe (rys. 102 i 103) to grupa najbardziej zaawansowanych technologicznie tkanin obiciowych, wytwarzanych z włókien szenilowych, składających się z dwóch prostych, skręconych ze sobą nici, pomiędzy którymi umieszcza się włókna cięte tworzące włos. Dzięki temu tkanina otrzymuje strukturę podobną do weluru lub pluszu oraz niepowtarzalny, puszysty dotyk. Innymi atrybutami tkanin szenilowych są żywe barwy i szeroka paleta wzorów. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 60 Rys. 102. Tkanina szenilowa gładka [85] Rys. 103. Tkanina szenilowa wzorzysta [86] Tkaniny typu flock (rys. 104) charakteryzują się aksamitnymi wypukłymi wzorami powstającymi w wyniku zadrukowania powierzchni tkaniny klejem i późniejszym naniesieniu na te miejsca luźnego włókna ciętego tzw. strzyży. Strzyżę stanowi włókno sztuczne pocięte na odcinki długości od 0,3 do 5mm. Flokowanie może odbywać się mechanicznie poprzez wibrację, pneumatycznie lub elektrostatycznie w polu wysokiego napięcia. Flokowana powierzchnia wyglądem przypomina zamsz. Rys. 104. Tkanina flokowa kostka [87] Współczesne tkaniny obiciowe umiejętnie łączą w sobie piękno i wygodę oraz trudne do przecenienia walory praktyczne. Dzianiny Dzianiny są wyrobami włókienniczymi wytwarzanymi w ten sposób, że z nitek przędzy tworzy się oczka, przeplatając je z oczkami sąsiednimi w kierunku poziomym i pionowym. W dzianinach występują dwa rodzaje oczek. Oczka poziome tworzą rządki, a pionowe – kolumienki. Dlatego też rozróżnia się dzianiny rządkowe i kolumienkowe (rys. 105). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 61 a) b) Rys. 105. Dzianiny [9, s. 74]: a) rządkowe, b) kolumienkowe W produkcji dzianin stosuje się trzy rodzaje splotów zasadniczych: rządkowe, kolumienkowe i wzorzyste oraz tworzone od nich sploty pochodne. Splot dziewiarski jest to połączenie takich samych lub różnych oczek w określonym porządku w kolumienki i rządki tworzące dzianinę. Dzianiny rządkowe łatwo się prują i są rozciągliwe. Dzianiny kolumienkowe są znacznie mniej rozciągliwe i się nie prują. Ogólnie biorąc dzianiny charakteryzują się bardziej luźną budową od tkanin i dlatego są bardziej od nich rozciągliwe. Dzianiny mogą być produkowane z jednej nitki i wówczas noszą nazwę jednonitkowych w odróżnieniu od wielonitkowych wytwarzanych z kilku nitek przędzy jednocześnie. Dzianiny wielonitkowe są mniej elastyczne od jednonitkowych. Dzianiny dekoracyjne stosowane na pokrycia meblowe są przeważnie wielonitkowe kolumienkowe. Do zalet dzianin należą: lekkość, niegniotliwość, miękkość, przewiewność, różnorodność wzorów, łatwość konserwacji itp. Do wyrobu dzianin służy przędza bawełniana, wełniana, lniana, jedwabna i syntetyczna, np. perlonowa, anilanowa. Przędza syntetyczna stanowi w wielu rodzajach dzianin domieszkę, podnoszącą właściwości techniczne i użytkowe dzianin. Dzianiny dzieli się również w zależności od: − sposobu wytwarzania, np. rządkowe, kolumienkowe, wzorzyste, − przeznaczenia użytkowego, np. galanteryjne, odzieżowe, dekoracyjne, pończosznicze, specjalne, − specjalnego wykończenia, np. ozdobne, niekurczliwe, brudoodporne, wodoodporne, przeciwpillingowe. Dzianiny na obicia mebli zalicza się do grupy dzianin pozostałych, obejmującej również dzianiny dekoracyjne zasłonowe i obiciowe ścienne. Do tego celu stosuje się przeważnie dzianiny kolumienkowe o wzorach i splotach żakardowych oraz raszlowych, które charakteryzują się zwartą budową i właściwościami bardzo zbliżonymi do tkanin. Przydatność użytkową dzianin meblowych określa się na podstawie następujących wskaźników: 1. technologicznych takich jak: − skład surowców, − masa liniowa przędzy, − liczba rządków i kolumienek na jednostkę długości, − masa powierzchniowa, − szerokość, − rodzaj wykończenia, apretury, 2. użytkowych takich jak: − wytrzymałość na przebicie, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 64 Rys. 109. Lamówki tapicerskie [71] Pasy tapicerskie techniczne tkane – pasy parciane stosuje się jako elementy nośne, stanowiące podłoże tradycyjnych układów sprężynujących w siedziskach i oparciach kanap i foteli, poduch tapczanów, siedziskach krzeseł itp. Wytwarza się je z grubej wielonitkowej przędzy jutowej, konopnej, lnianej, wiskozowej oraz z ich mieszanek. Mają grubość 1,5–2,0 mm oraz szerokość: 60, 70, 80 mm. Zależnie od surowca produkuje się pasy tapicerskie: − jutowe szerokości 60, 70 i 80 mm i wytrzymałości na rozciąganie minimum 29, 34 i 39 MPa (rys. 110), − konopno – pakułowe szerokości 80 mm i wytrzymałości na rozciąganie minimum 30 MPa, − konopne szerokości 70 mm i wytrzymałości na rozciąganie minimum 50 MPa, − konopno – wiskozowe szerokości 70 mm i wytrzymałości na rozciąganie minimum 70 MPa, − tekstylno-gumowe (w osnowie około 1/3 nitek gumowych) O szerokości 60 mm i wytrzymałości na rozciąganie minimum 10 MPa (rys. 111). Rys. 110. Pas jutowy [75] Rys. 111. Pas tekstylno-gumowy[70] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 65 Pasy tekstylno-gumowe stosuje się przeważnie w tapicerce fotelowej, natomiast pozostałe odmiany pasów parcianych szerokości 70 mm najczęściej w tradycyjnym tapicerowaniu tapczanów i kanap. Obecnie coraz częściej stosuje się pasy z włókien sztucznych np. włókien polipropylenowych (rys. 112). a) b) Rys. 112. Pas polipropylenowy [72] a) miękki, b) twardy Do podstawowych błędów pasów tapicerskich, niedopuszczalnych ze względu na ich wytrzymałość, należą: blizny osnowowe wielonitkowe, brak wątku na szerokości powyżej 3 wątków, zwężenia powyżej 10% szerokości, uszkodzone brzegi i dziury. Wyroby włókiennicze z luźnej masy włókien Włókniny otrzymuje się przez bezpośrednie lub pośrednie.sklejanie, przeszywanie lub igłowanie runa różnych włókien. Dodatnią cechą produkcji włókien w stosunku do produkcji tkanin jest znaczne skrócenie czasu produkcji, możliwość wykorzystania tanich i łatwo dostępnych surowców (regenerowana wełna, odpady wewnątrzprzemysłowe). Sklejanie pośrednie polega na tym, że między dwie warstwy runa wprowadza się przędzę nitkowaną, nasyconą klejami, a odpowiednie walce dociskają runo i sklejają je. Metoda bezpośrednia polega na sklejaniu włóknin wytwarzanych na specjalnym agregacie za pomocą klejów syntetycznych lub lateksu kauczukowego. W metodzie przeszywania przygotowane na zgrzeblarce runo przeszywa się na specjalnej maszynie. W maszynie tej, działającej podobnie jak maszyna dziewiarska, odpowiedni układ igieł haczykowatych przekłuwa runo, iglica zarzuca przędzę, a w ruchu powrotnym igły przeszywają przędzą runo ściegiem łańcuszkowym lub zygzakowym. Włókniny przeszywane produkuje się także jako włókniny puszyste za pomocą specjalnie przystosowanych maszyn dziewiarskich. Metoda igłowania polega na przekłuwaniu uformowanego runa igłami naciętymi wielokierunkowo. Igły te przeciągają włókna w runie i odpowiednio wiążą. Przy użyciu włókien syntetycznych, mających zdolność kurczenia się, można uzyskać włókniny filcopodobne. Ze względu na różne sposoby otrzymywania włóknin ich budowa i właściwości są zróżnicowane. Podstawowymi wskaźnikami dla włóknin, niezależnie od rodzaju włókien i nici przeszywających, jest układ włókien runa, ilość masy włóknistej w jednostce powierzchni i gęstość nici przeszywających masę włóknistą oraz w przypadku klejenia – rodzaj stosowanej żywicy i jej ilość w stosunku do masy. Do wad włóknin przeszywanych należy skłonność do wytwarzania trwałych deformacji przy rozciąganiu i stosunkowo mała wytrzymałość na ścieranie. Filce są to porowate, zwarte, miękkie i elastyczne warstwy spilśnionych włókien wełny zwierzęcej o odpowiednich wskaźnikach wytrzymałościowych, z dodatkiem innych włókien naturalnych i syntetycznych.] Początkowo uzyskuje się runo luźnych włókien, które poddaje „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 66 się filcowaniu na specjalnych maszynach, gdzie pod wpływem ciepła, wilgoci i ciśnienia włosy wełny na skutek zginania i ubijania wzajemnie zaczepiają się, tworząc zwartą masę. Uzyskany produkt zanurza się do roztworu kwasu, a następnie zasady i ubija w specjalnych walcach młotkowych. W wyniku spilśnienia otrzymuje się filc i wojłok. Pod względem sposobu produkcji rozróżnia się filce tkane i bite. Filce tkane otrzymuje się przez folowanie tkaniny z włókien łatwo się filcujących. Filce bite produkuje się przez spilśnienie warstw luźno ułożonych włókien wełny lub sierści z domieszką innych włókien. Filce bite mają znacznie niższą wytrzymałość na rozerwanie od filców tkanych. W zależności od barwy i sposobu wykończenia rozróżnia się filce białe, o barwie przypadkowej, barwione oraz specjalnie impregnowane, deseniowane itp. Filcom i wojłokom pod wpływem pary i ciśnienia można nadawać dowolne formy. Wyciągają się one jednakowo we wszystkich kierunkach. Znane są metody produkcji filców i wojłoków w postaci włókniny igłowanej którą poddaje się obróbce termicznej celem wykurczenia włókien termoplastycznych wchodzących w skład runa. Włókniny i filce stosowane w tapicerstwie poznasz w czasie dalszej nauki. Laminaty Laminowanie to łączenie dwóch lub większej liczby materiałów ze sobą lub łączenie materiału z folią lub tworzywem piankowym. Połączenie to może się odbywać przez klejenie (rys. 113) lub zgrzewanie (rys. 114) kiedy to warstwa powierzchniowa folii z tworzywa sztucznego lub pianki topi się a materiał zostanie do niej dociśnięty (rys. 115). Rys. 113. Laminowanie przez sklejenie z warstwą tworzywa [9, s.97] Rys. 114. Laminowanie przez zgrzewanie z pianką [9, s.97] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 69 Od lat dwudziestu plecionkę naturalną z trzciny zastępuje się innymi materiałami do wyplatania, np. specjalnym, silnie skręconym, sznurkiem, a głównie materiałami z tworzyw sztucznych, tj. żyłkami, wąskimi taśmami i rurkami elastycznymi, o różnych wymiarach i barwach. Materiały z tworzyw sztucznych są łatwiejsze w obróbce i bardziej dostępne w handlu niż trzcina hiszpańska. Należy również wspomnieć, że do wyplatania siedzisk lub oparć niektórych rodzajów krzeseł i foteli stosuje się, co prawda rzadko, rafię, tj. płaskie, dość szerokie włókna z liści specjalnego gatunku palmy (rys. 119). Rys. 119. Rafia [58] Akcesoria tapicerskie Do akcesoriów tapicerskich zalicza się drobne wyroby, spełniające funkcje dekoracyjnej ozdobne, maskujące itp. Należą do nich m. in.: frędzle, rozetki, guziki ozdobne. Do częściej stosowanych obecnie akcesoriów należą guziki ozdobne (rys. 120). Służą one do maskowania miejsc pikowania poduch dzielonych i materacy tapicerskich. Wśród tych guzików rozróżnia się guziki tworzywowe nie obszywane, o ozdobnej powierzchni zewnętrznej oraz guziki obszywane. Do obszywania guzików służy zwykle tkanina lub dzianina pokryciowa poduchy lub materaca. a) b) Rys. 120. Guziki [69] a) tapicerskie, b) z wkrętem do drewna „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 70 Obecnie najczęściej stosuje się guzik: tapicerskie blaszane, których górna część jest zawinięta na obwodzie razem z tkaniną i połączona kołnierzowo z częścią dolną (rys. 121). Rys. 121. Guzik tapicerski widok od spodu [108] Ponadto używa się guzików tworzywowych, dostosowanych barwą i fakturą do materiału pokryciowego. Dywany i chodniki Dywany i chodniki należą do odrębnej grupy wyrobów włókienniczych o dekoracyjnym przeznaczeniu użytkowym. Mają one zastosowanie do prac tapicerskich o charakterze specjalnym, dekoracyjnym. Tkaniny dywanowe i chodnikowe produkuje się z włókien: bawełny, wełny, lnu, konopi, jedwabiu, włókien kokosowych, sztucznych i syntetycznych oraz ich mieszanek; stosuje się różne sploty, wzory i różnorodną kolorystykę. Wymiary tych tkanin są bardzo zróżnicowane. Przeważnie są to tkaniny grube, ciężkie, o bardzo dużej masie jednostkowej; szczególnie dotyczy to dywanów mających dwie krańcowo odmienne powierzchnie: dekoracyjną prawą-runową oraz przeciwną do niej przylegającą do podłogi. Wyjątek stanowią kilimy tkane ręcznie i przeznaczone zwykle do dekoracji ścian, mające obie powierzchnie jednakowe. Dywany i chodniki dzieli się na: − klasy – zgodnie z przeznaczeniem użytkowym na dywany – podłogowe i ścienne, chodniki – podłogowe i schodowe, − grupy – według techniki wytwarzania, − rodzaje – według wyglądu zewnętrznego, − gatunki – według masy l m2 tkaniny. Klasyfikacja ich, uwzględniająca techniki wytwarzania, zawiera podział dywanów na: węzełkowe, szenilowe, welurowe, buklejowe, igłowe, dziane i gładkie. Dywany i chodniki węzełkowe dzielimy na jednopętlowe zwane smyrneńskimi i dwupętelkowe zwane perskimi. Rysunek 122 przedstawia rodzaje węzłów stosowanych w ich produkcji. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 71 Rys. 122. Węzły dywanowe [2, s.101] a), b) perskie, c),d) smyrneńskie Na rysunku 123 przedstawione są przykłady dywanów węzełkowych. a) b) Rys. 123. Dywany węzełkowea) perski [82], b) smyrneński [36] Wartość dywanu zależy od liczby pętelek w l m2 dywanu. W najrzadszych dywanach wynosi ona 15 tys. węzłów/m2, może jednak dochodzić do 100 tys./m2. Schemat budowy dywanu buklejowego przedstawia rysunek 124, welurowego – rysunek 125 oraz szenilowego – rysunek 126. Dywany i chodniki buklejowe są obecnie szeroko stosowane do pokrywania podłóg mieszkalnych, wagonowych, samochodowych itp. Wytwarzane są one na krosnach rózgowych, mają pętelki nie rozcinane i wypełnienie wątkowe lub bez wypełnienia. Dywany o osnowie runowej z grubej wełny zwane są boucle, zaś z cienkiej przędzy wełnianej nazywane są brukselskimi. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 74 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest tkanina? 2. Jakie są sploty zasadnicze? 3. Jakie są sploty pochodne? 4. Jakie są sploty kombinowane? 5. Jakie właściwości tkanin decydują o ich zastosowaniu? 6. Jakie tkaniny stosowane są na elementy wewnętrzne wyrobów tapicerskich? 7. Jakie tkaniny stosuje się na obicia wyrobów tapicerskich? 8. Co to są tkaniny runowe? 9. Jakie są nowoczesne tkaniny obiciowe? 10. Co to jest dzianina? 11. Co to są plecionki? 12. Jakie plecionki stosuje się w tapicerstwie? 13. Jakie znasz rodzaje pasów tapicerskich? 14. Co to są włókniny? 15. Co to są filce? 16. Co to są laminaty? 17. Jakie wyroby powroźnicze stosuje się w tapicerstwie? 18. Jakie materiały stosowane są do wyplatania? 19. Jakie akcesoria tapicerskie są stosowane w produkcji wyrobów tapicerskich? 20. Jakie są rodzaje dywanów? 21. Jakie właściwości charakteryzują wykładziny podłogowe? 22. Jakie materiały stosuje się do wykonania prac dekoracyjnych? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozpoznaj rodzaj splotu występującego w tkaninie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki tkanin, 3) rozpoznać rodzaj splotu, 4) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki tkanin, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 75 Ćwiczenie 2 Rozpoznaj tkaniny do wewnętrznego pokrywania tapicerki. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki tkanin tapicerskich, 3) wybrać próbki tkanin na elementy wewnętrzne tapicerki, 4) rozpoznać rodzaj tkanin na elementy wewnętrzne tapicerki, 5) zapisać wyniki rozpoznania w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki tkanin tapicerskich, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Rozpoznaj rodzaj wyrobu włókienniczego stosowanego w tapicerstwie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie, 3) rozpoznać rodzaj wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie, 4) określić przeznaczenie wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie, 5) zapisać wyniki w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 4 Rozpoznaj rodzaj tkaniny dekoracyjnej i określ jej przeznaczenie użytkowe. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki tkanin dekoracyjnych, 3) rozpoznać rodzaj tkanin dekoracyjnych, 4) określić przeznaczenie poszczególnych tkanin dekoracyjnych, 5) zapisać wyniki w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki tkanin dekoracyjnych, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 76 Ćwiczenie 5 Porównaj właściwości różnych wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) obejrzeć próbki wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie: tkanin pokryciowych i na elementy wewnętrzne, dzianin, tkanin dekoracyjnych, 3) rozpoznać rodzaj wyrobu włókienniczego, 4) rozpoznać budowę i właściwości poszczególnych wyrobów, 5) określić zastosowanie poszczególnych wyrobów włókienniczych, 6) zapisać wyniki w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – próbki wyrobów włókienniczych stosowanych w tapicerstwie, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) rozpoznać tkaninę?   2) rozpoznać splot tkaniny?   3) określić właściwości tkaniny?   4) rozpoznać i scharakteryzować tkaniny na elementy wewnętrzne wyrobów tapicerowanych?   5) rozpoznać i scharakteryzować tkaniny obiciowe?   6) rozpoznać i scharakteryzować tkaniny runowe?   7) rozpoznać dzianinę?   8) scharakteryzować dzianinę tapicerską?   9) rozpoznać i scharakteryzować plecionki stosowane w tapicerstwie?   10) rozpoznać włókninę?   11) rozpoznać filc?   12) rozpoznać laminat?   13) scharakteryzować wyroby powroźnicze stosowane w tapicerstwie?   14) scharakteryzować akcesoria tapicerski?   15) scharakteryzować dywany i wykładziny podłogowe?   16) scharakteryzować materiały na firanki i zasłony?   „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 79 Ćwiczenie 3 Określ przebieg konserwacji magazynowanych wyrobów włókienniczych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z określonym fragmentem materiału nauczania, 2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 3) zapoznać się z katalogami wyposażenia magazynu, 4) dobrać sposób magazynowania określonego przez nauczyciela wyrobu włókienniczego, 5) wnioski i uwagi zapisać w zeszycie. Wyposażenie stanowiska pracy: – katalogi wyposażenia magazynów, – zeszyt, – przybory do pisania, – literatura z rozdziału 6. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić warunki magazynowania wyrobów włókienniczych?   2) dokonać pomiaru warunków magazynowania?   3) dokonać konserwacji magazynowanych wyrobów włókienniczych?   „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 80 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 25 zadań dotyczących określania właściwości surowców i materiałów włókienniczych. Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru. Tylko jedna z 4 odpowiedzi jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. 6. W zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 7. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Trudności mogą przysporzyć Ci zadania: 2, 5, 12, 14, 18, 19, 22 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe. 9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 10. Na rozwiązanie testu masz 60 minut. Powodzenia! „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 81 ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Włókna o określonej długości to włókna a) zrostowe. b) staplowe. c) ciągłe. d) techniczne. 2. Wilgotność surowców włókienniczych naturalnych jest w stosunku do wilgotności włókien sztucznych a) wyższa. b) niższa. c) taka sama. d) podobna. 3. Głównym składnikiem chemicznym włókien roślinnych jest a) keratyna. b) białko. c) celuloza. d) serycyna. 4. Bawełna i kapok to włókna a) łodygowe. b) liściaste. c) owocowe. d) nasienne. 5. Włókno lnu jest w stosunku do włókna bawełny a) krótsze. b) twardsze. c) bardziej miękkie. d) słabsze. 6. Włókno sizalu otrzymuje się z liści a) agawy meksykańskiej. b) palmy karłowatej. c) banana włóknistego. d) pokrzywy chińskiej. 7. Z włókien kokosowych produkuje się a) tkaniny podbiciowe. b) nici. c) wyroby powroźnicze. d) tkaniny pokryciowe. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 84 24. Specjalne taśmy tapicerskie tkane do obszywania materacy i poduch to a) lamówki tapicerskie. b) taśmy pasmanteryjne. c) pasy tapicerskie. d) taśmy dekoracyjne. 25. Materiał powstały przez sklejanie dwóch lub większej ilości materiałów to a) włóknina. b) wojłok. c) filc. d) laminat. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 85 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ……………………………………………………… Określanie właściwości surowców i materiałów włókienniczych Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania Odpowiedź Punkty 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d 21 a b c d 22 a b c d 23 a b c d 24 a b c d 25 a b c d Razem: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 86 6. LITERATURA 1. Bacia K., Witkowski B.: Technologia tapicerstwa. WSiP, Warszawa 1986 2. Bacia K.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1988 3. Chyrosz M., Zembowicz – Sułkowska E.: Materiałoznawstwo odzieżowe. WSiP, Warszawa 1999 4. Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja przemysłowa. WSiP, Warszawa 1996 5. Dzięgielewski S.: Technologia. Meble tapicerowane. Produkcja rzemieślnicza i naprawy. WSiP, Warszawa 1997 6. Fulton N., Weston S.: Tapicerowanie. Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2005 7. Jurczyk J.: Materiałoznawstwo tapicerskie. WSiP, Warszawa 1990 8. Jurczyk J.: Technologia tapicerstwa. Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1983 9. Krawiectwo. Materiałoznawstwo. Podręcznik dla zasadniczych szkół odzieżowych WSiP, Warszawa 1999 10. Turek K.: Pracownia materiałoznawstwa odzieżowego. WSiP, Warszawa 1998 11. http://alpaka.pl/obrazki/info/prod_285.d.jpg 12. http://amanda-threads.com/images/img/Ares_6_obr_m.jpg 13. http://amanda-threads.com/images/img/ester_d_3.jpg 14. http://americanindian.ucr.edu/images/partnerships/hunuuvat.jpg 15. http://anhui-herrman-impex- co.tradenote.net/images/users/000/065/911/products_images/Polyethylene_Wax.jpg 16. http://animar.info.pl/components/com_virtuemart/shop_image/product/58617efef80df52268a 788db502d5088.jpg 17. http://anza.info.pl/data/plusz.jpg 18. http://autograf.asp.gda.pl/~bart/bstud/dane/filmy/M/materialoznawstwo_1_676.pdf 19. http://cafecreole.canalblog.com/images/coton_et_chat_047.jpg 20. http://eksotiskefrugter.emu.dk/billeder/kokos2/pict020.jpg 21. http://image.blog.livedoor.jp/harana/imgs/5/b/5b64b509.gif 22. http://images.wildmadagascar.org/pictures/berenty/sisal_fields_0076.jpg 23. http://img.alibaba.com/photo/10211914/Damask_Bazin_Riche_Super_Java_SOSO_Jacq uard_Brocade.jpg 24. http://img.alibaba.com/photo/11566410/Silk_Silk_Products.jpg 25. http://img.alibaba.com/photo/50501526/Polyester_Fiber.jpg 26. http://img.dailymail.co.uk/i/pix/2007/08_02/camelREX_468x372.jpg 27. http://isu.pl/photo/7167.jpg 28. http://pl.all-biz.info/img/pl/catalog/small/828.jpeg 29. http://pl.wikipedia.org/wiki/Prz%C4%99dzenie 30. http://pressroom.adasiamanufacturers.com/uploaded_images/jute_pianta3-709871.jpg 31. http://przyroda.osiedle.net.pl/obrazy/konopie_siewne.jpg 32. http://syr-int.de/img/2/1181821917.jpg 33. http://tkaninydekoracyjne.com.pl/tkaniny/pasman/kolory.jpg 34. http://ukrindustrial.com/img/catalog/small/29427.jpeg 35. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Kapok_tree-pod.jpg/751px- Kapok_tree-pod.jpg 36. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Turkeye.Urg%C3%BCp08.j pg/492px- 37. http://wiranigroup.indonetwork.co.id/member/411674_kapokfibre.jpg 38. http://www.4b.pl/File.aspx?FileID=19321 39. http://www.abis.pl/abis_graf/12316b.jpg