Pobierz Oligofrenopedagogika PODSTAWOWE PROBLEMY ... i więcej Schematy w PDF z Praca socjalna tylko na Docsity!
Oligofrenopedagogika
PODSTAWOWE PROBLEMY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Pedagogika specjalna: Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób niedostosowanych społecznie, z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń. W skład pedagogiki specjalnej wchodzą następujące subdyscypliny: Logopedia — obejmująca teorię i praktykę rehabilitacji mowy; Oligofrenopedagogika — traktująca o teoretycznych i metodycznych aspektach kształcenia osób upośledzonych umysłowo; Pedagogika korekcyjna — zajmująca się badaniami i terapią dzieci z mikrozaburzeniami rozwojowymi; Pedagogika resocjalizacyjna — obejmująca teoretyczne i metodyczne zagadnienia postępowania resocjalizacyjnego Pedagogika terapeutyczna — traktująca o teoretycznych i metodycznych problemach pracy z osobami chorymi; Praca socjalna — ukierunkowana na instytucjonalną i środowiskową rehabilitację osób niepełnosprawnych; Surdopedagogika — zajmująca się teoretycznymi i metodycznymi zagadnieniami rehabilitacji osób niesłyszących i słabo słyszących; Tyflopedagogika — obejmująca teoretyczne i praktyczne problemy rehabilitacji osób niewidzących i słabo widzących. Pedagogikę specjalną charakteryzuje specjalny cel - rewalidacja społeczna dzieci upośledzonych, chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy. Przedmiot pedagogiki specjalnej ująć można za pomocą następującego schematu:
Definicja niepełnosprawności zmieniała się w ciągu ostatnich lat kilkakrotnie. W ogólnym rozumieniu, można uznać, że osoba niepełnosprawna, to osoba mająca dysfunkcje natury fizycznej, lub psychicznej , czy sensorycznej, z ubytkiem anatomicznym, wynikającym z urazów, schorzeń lub zaburzeń rozwojowych, powodujących ograniczenie możliwości wykonywania przez jednostkę podstawowych czynności życiowych. W literaturze naukowej istnieje wiele ujęć pojęcia „osoba niepełnosprawna”. Według A. Hulka za osobę niepełnosprawną uważa się jednostkę, która z powodów fizycznych, somatycznych, umysłowych czy psychicznych napotyka na poważne trudności w życiu osobistym, w rodzinie, w szkole, w zakładzie pracy i w czasie wolnym. J. Zabłocki określa niepełnosprawnego jako osobę, która na skutek ograniczeń pod względem fizycznym, somatycznym lub psychicznym ma znaczne trudności w wywiązywaniu się z zadań, jakie stawia przed nią życie codzienne, szkoła, praca zawodowa i czas wolny. Trudności te można usunąć lub zmniejszyć przez rehabilitację oraz kształcenie ogólne i zakładowe. Przez „osobę niepełnosprawną” rozumie się człowieka niemogącego samodzielnie, częściowo lub całkowicie zapewnić sobie możliwości normalnego życia indywidualnego lub społecznego, na skutek wrodzonego lub nabytego upośledzenia sprawności fizycznych lub psychicznych. Osoba ta ze względu na upośledzenie psychiczne lub fizyczne wymaga pomocy rodziny, opiekuna bądź swojego najbliższego środowiska. Niepełnosprawność obejmuje różne ograniczenia funkcjonalne jednostek ludzkich w każdym społeczeństwie, wynikające z uszkodzenia zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób uważany za normalny, typowy dla życia ludzkiego. Ograniczenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy, całkowity lub częściowy, mogą dotyczyć sfery sensorycznej, fizycznej i psychicznej W roku1980 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała i opublikowała definicję niepełnosprawności w Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, upośledzeń i niepełnosprawności. Według tej definicji uszkodzenie oznacza utratę lub odstępstwo od normy w obrębie struktury lub funkcji anatomicznej, fizjologicznej lub psychologicznej człowieka. Niepełnosprawność oznacza wszelkie ograniczenie lub brak - wynikający z uszkodzenia - zdolności wykonywania jakiejś czynności w sposób lub w zakresie uważanym za normalny dla człowieka. Upośledzenie to niekorzystna dla danego człowieka sytuacja w relacji z otoczeniem oraz utrudnienie, ograniczenie lub brak możliwości brania udziału w pełnieniu różnych ról w życiu danej społeczności. Dwa lata później w polskim prawie po raz pierwszy pojawiło się pojęcie osoba niepełnosprawna. Była to uchwała Sejmu z dnia
DEFINICJA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podjęła inicjatywy nad stworzeniem wielowymiarowego systemu niepełnosprawności. Eksperci powyższej organizacji wymienili dziewięć zasadniczych grup osób niepełnosprawnych. Są to osoby:
- z niepełnosprawnością natury organicznej,
- z niepełnosprawnością intelektualną
- z niepełnosprawnością emocjonalną
- z upośledzeniami lokomocyjnymi
- z upośledzeniami widzenia
- z upośledzeniami w zakresie komunikowania się (mowa, pismo)
- z wadami budzącymi szczególną odrazę
- z wadami skrytymi
- z upośledzeniami związanymi z procesami starzenia się. System ten jest ciągle modyfikowany, zmierzający do stworzenia wielowymiarowego kryterium diagnostycznego. W najnowszych ujęciach naukowych coraz częściej uwaga koncentruje się na podstawowych zasadach, na których zbudowana jest owa klasyfikacja. Jako założenie wyjściowe przyjęto istnienie dwóch różnych modeli niepełnosprawności – modelu medycznego, gdzie nadrzędna jest jednostka i modelu społecznego, gdzie nadrzędna wydaje się grupa społeczna. Obydwa te modele pozostają ze sobą w swoistej opozycji. Podejmuje się próby zintegrowania w klasyfikacji trzech płaszczyzn, tj.: uszkodzenia, ograniczenia aktywności, oraz utrudnień i ograniczeń. Są to płaszczyzny, które mogłyby scalić dwa modele niepełnosprawności i zminimalizować dzielące je różnice. Inny podział klasyfikacji osób niepełnosprawnych przyjęła wybitna znawczyni opisywanego terminu – Maria Grzegorzewska. Według niej osoby niepełnosprawne dzielą się na: - niewidome i niedowidzące - głusi i niesłyszący - głuchoniewidomi - upośledzeni umysłowo - przewlekle chorzy - osoby z uszkodzeniem narządu ruchu - osoby z trudnościami w uczeniu się na skutek dysharmonii rozwoju - społecznie niedostosowani
KLASYFIKACJA I RODZAJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
Biorąc pod uwagę powyższe modele, możemy wyróżnić następujące rodzaje niepełnosprawności Osoby z niepełnosprawnością fizyczną, do których należą: osoby z uszkodzeniem narządu ruchu - niepełnosprawnością motoryczną, osoby z przewlekłymi chorobami wewnętrznymi, Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną (uszkodzenie narządów zmysłów), do których zalicza się: osoby niewidome i słabo widzące, osoby niesłyszące i słabosłyszące, Osoby z niepełnosprawnością psychiczną, wśród których możemy wyróżnić: osoby z chorobą psychiczną, osoby z niesprawnością intelektualną. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną Niesprawność narządu ruchu może mieć wiele postaci - od ograniczeń związanych z wysiłkiem fizycznym, aż do całkowitego paraliżu. Niektóre niesprawności są wrodzone, inne powstają w wyniku przebytych chorób lub wypadków. Niesprawność narządu ruchu nie dotyczy jedynie osób poruszających się na wózkach, jednakże najczęściej jest z tą grupą utożsamiana. Wśród osób poruszających się na wózkach wyróżniamy dwie zasadnicze grupy ze względu na zakres niesprawności: · osoby z tetraplegią (porażeniem czterokończynowym, paraliżem kończyn i tułowia będącym m.in. wynikiem urazu odcinka szyjnego kręgosłupa). Osoby z tetraplegią mają w znacznym stopniu ograniczoną możliwość ruchu rąk, a w większości przypadków całkowity brak takiej możliwości. Osoby te często poruszają się na wózkach elektrycznych; · osoby z paraplegią (paraliżem kończyn dolnych i dolnej części tułowia będącym najczęściej wynikiem urazu środkowej części kręgosłupa). Osoby z tą niesprawnością używają wózków o napędzie ręcznym i mają stosunkowo dużą sprawność ruchu rąk.
· osoby niedowidzące , słabo widzące oraz osoby słabo widzące z wadami obuocznymi. Do grupy osób niewidomych należą osoby, u których występuje całkowity brak widzenia bądź zmiany ograniczające pole widzenia, uniemożliwiając samodzielne poruszanie się w nowym i obcym miejscu oraz te osoby, które po zastosowaniu szkieł korekcyjnych widzą dobrze. Zdefiniowanie pojęcia „niewidzenie, ślepota” jest skomplikowane, ponieważ wadę wzroku określa się na podstawie ostrości widzenia i zmniejszenia pola widzenia. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia za osobę niewidomą uważa się takiego człowieka, który pozbawiony jest całkowitego lub częściowego wzroku. J. Doroszewska dzieląc osoby z uszkodzeniem wzroku kategoryzuje je na: niewidome – całkowity brak spostrzegania wzrokowego, ociemniałe – ludzie, którzy posługiwali się wzrokiem lecz go utracili, częściowo widzący – ludzie, którzy mają bardzo dużą, lecz nie całkowitą utratę wzroku. Na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat dokonały się duże zmiany w poglądach badaczy i polityków społecznych na istotę, przyczyny oraz skutki niepełnosprawności intelektualnej. Termin „niepełnosprawność intelektualna” wyparł terminy, które nabrały pejoratywnego znaczenia, takie jak „niedorozwój umysłowy”, „upośledzenie umysłowe”, „oligofrenia”. Stało się to w znacznej mierze dzięki zmianie nazwy przez Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań nad Upośledzeniem Umysłowym na Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań nad Niepełnosprawnością Intelektualną. Osoby, określane dotąd jako upośledzone czy niedorozwinięte, włączono do wielkiej rodziny osób niepełnosprawnych. Najogólniej przyjęło się rozumieć, że upośledzenie umysłowe jest dysfunkcją organizmu człowieka, polegającą na opóźnionym rozwoju intelektualnym osoby dotkniętej tą niepełnosprawnością, a także i na tym, że rozwój intelektualny jednostki, jaki następuje w procesach uczenia się, wyraża się inną jakością jego rozwoju. W Polsce często używa się zamiennie terminów: upośledzenie umysłowe, oligofrenia, niedorozwój umysłowy, opóźnienie rozwoju umysłowego. Według M. Grzegorzewskiej oligofrenia to niedorozwój umysłowy od urodzenia dziecka lub od najwcześniejszego dzieciństwa. Występuje tu zawsze wstrzymanie w rozwoju mózgu niższych czynności nerwowych, podczas gdy otępienie występuje później jako osłabienie,
rozpad procesów korowych, uszkodzenie czynności umysłowych dotychczas pełnowartościowych. W upośledzeniu umysłowym można wyróżnić trzy składniki, które dotyczą nieco innego aspektu upośledzenia: organiczny (zaburzenia i uszkodzenia w budowie i fizjologii układu nerwowego), psychologiczny (obniżenie sprawności intelektualnej i różne konsekwencje dla psychicznego funkcjonowania jednostki), społeczny (szczególne uwarunkowania ról społecznych osoby upośledzonej). Przez wiele lat używano klasyfikacji tradycyjnej, opartej na ilorazie inteligencji, która wyróżniała trzy stopnie upośledzenia umysłowego: Idiotyzm (iloraz inteligencji 0 – 19), Imbecylizm (iloraz inteligencji 20 – 49), Debilizm (iloraz inteligencji 50 – 69). Trójstopniowemu podziałowi upośledzenia umysłowego zarzucano, że jest mało przydatny w rehabilitacji i przestarzały, dlatego też w 1968 roku Światowa Organizacja Zdrowia wprowadziła nową klasyfikację tegoż upośledzenia i wyróżnia się tu: Pogranicze upośledzenia umysłowego (I.I. 68 – 83) Upośledzenie umysłowe lekkie (I.I. 52 – 67) Upośledzenie umysłowe umiarkowane (I.I. 3 6 – 51) Upośledzenie umysłowe znaczne (I.I. 20 – 35) Upośledzenie umysłowe głębokie (I.I. 0 – 19) (Podstawą tej klasyfikacji jest skala inteligencji o średnicy 100 i odchyleniu standardowym 16.) Niepełnosprawność podlega stopniowaniu w zależności od stanu naruszenia sprawności organizmu. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych ( Dz.U. z 1997r Nr.123,poz.776 z późniejszymi zmianami) ustala trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny umiarkowany lekki
R. Borowski, środowisko społeczne osób niepełnosprawnych, Płock 2003. A. Hulek, Rehabilitacja osób niepełnosprawnych w Polsce i za granicą w świetle przepisów prawnych, Warszawa
J. Zabłocki, Psychologiczne i społeczne aspekty funkcjonowania osób niepełnosprawnych, Warszawa, 1992. Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, red. T. Pilch, I. Lepalczyk, Warszawa 1993 F. Wojciechowski, Niepełnosprawność, rodzina, dorastanie, Warszawa 2007 Z. Sękowska, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Wrszawa 1998 R. Borowski, środowisko społeczne osób niepełnosprawnych, Płock 2003, s. K.J. Zabłocki, Wpowadzenie do rewalidacji, Toruń 1996 Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych ( Dz. materiały pozyskano z zasobów Internetowych, autorstwa Anety Cyba O.Ivar, Lovaas, Nauczanie dzieci niepełnosprawnych, Warszawa 1993 I. Polkowska, Praca rewalidacyjna z dziećmi upośledzonymi umysłowo w szkole życia, Warszawa 1998. „Człowiek, niepełnosprawność, społeczeństwo” nr1/2005, Warszawa. Bibliografia
