Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
1 / 82
Pobierz cały dokument
poprzez zakup abonamentu Premium
i zdobądź brakujące punkty w ciągu 48 godzin
dr Katarzyna Skorupińska Łódź, 2016 ISBN 978-83-923777-7-
STRUKTURY RYNKOWE
Słowo kluczowe
Opis Ekonomia zaliczana jest do nauk społecznych zajmujących się badaniem i wyjaśnianiem ludzkich zachowań. Jako przedmiot badań ekonomii wskazuje się obszar ludzkich zachowań związanych z produkcją, wymianą oraz użytkowaniem dóbr i usług. Celowość badań ekonomicznych uzasadnia OGRANICZONOŚĆ ZASOBÓW wykorzystywanych do zaspokajania nieograniczonych ludzkich potrzeb. W rezultacie nadrzędnym problemem ekonomii staje się odpowiedź na pytanie o optymalny sposób alokacji (rozdzielenia) zasobów między konkurencyjne ich zastosowania, a zatem rozstrzygnięcie kwestii, jakie dobra i usługi, w jaki sposób i dla kogo wytwarzać. Ekonomia, będąc jednocześnie nauką o procesach gospodarczych , stara się wykrywać i opisywać prawidłowości rządzące tymi procesami ( PRAWA EKONOMICZNE ). Pełni przy tym szereg funkcji, z których najistotniejszymi są: funkcja poznawcza - polega na dostarczaniu wiedzy o przyczynach, skutkach i prawidłowościach rządzących procesami gospodarczymi funkcja aplikacyjna - pozwala formułować wytyczne i postulaty przydatne w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa i innych instytucji. Wyróżnienie funkcji poznawczej i aplikacyjnej związane jest z kategoriami sądów formułowanych przez badaczy. Mogą to być: sądy pozytywne , mające charakter opisowy, weryfikowalne i opisujące świat takim, jakim jest sądy normatywne o charakterze zaleceniowym, zwykle zawierające postulat wskazujący, jak świat powinien wyglądać. Sposób analizy problemów ekonomicznych pozwala zaklasyfikować ekonomię jako naukę ścisłą. Identyfikacja PRAW EKONOMICZNYCH , a więc pewnych stale powtarzających się zależności (związków) między elementami procesu gospodarowania implikuje konieczność posługiwania się szeregiem metod: obserwacji rzeczywistości, analizy faktów i danych statystycznych, a niekiedy eksperymentu. Pozwalają one wyodrębnić, które zależności i kategorie ekonomiczne są w danym przypadku istotne, konieczne, powtarzające się i mają w związku z tym charakter ogólniejszej prawidłowości, a które są przypadkowe i występują sporadycznie. Wyodrębnienie istotnych zależności wiąże się często z koniecznością zbudowania MODELU EKONOMICZNEGO , który stanowi pewien uproszczony, lecz bardziej przejrzysty, obraz gospodarczej rzeczywistości. Mniej ważne lub zaciemniające obraz czynniki pomija się w modelu lub przyjmuje jako stałe (bardzo często przy konstrukcji modelu posługuje się klauzulą CETERIS PARIBUS , oznaczającą "przy innych warunkach nie zmienionych"). W ten sposób model pozwala ograniczyć złożoność sieci zależności do interesujących badacza aspektów zachowań jednostek gospodarczych lub funkcjonowania gospodarki jako całości.
Słowo kluczowe
Opis Granica możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji) – wykres pokazujący kombinacje maksymalnej, możliwej do wytworzenia ilości dóbr w gospodarce przy pełnym wykorzystaniu dostępnych zasobów (ziemi, kapitału i pracy), wiedzy, techniki i organizacji produkcji. Krzywa transformacji obrazuje problem wyboru dotyczący rozdysponowania dostępnych zasobów pomiędzy różne gałęzie wytwarzania. W modelu przyjmuje się założenie upraszczające, według którego w gospodarce wytwarzane są tylko dwa dobra np. samochody i chleb. W skrajnych przypadkach, wszystkie zasoby mogą zostać przeznaczone w całości na produkcję chleba lub samochodów (punkty A i E). Przeważnie jednak, wybierana jest taka struktura produkcji, w której wytwarza się, zarówno pewną ilość jednego, jak i drugiego dobra (punkty B, C, D). Wybory efektywne – wszystkie punkty znajdujące się na krzywej transformacji reprezentują strukturę produkcji dwóch dóbr, przy której moce wytwórcze gospodarki są wykorzystane w pełni (a więc efektywnie) (punkty A, B, C, D, E). Oznacza to, że zwiększenie produkcji jednego z dóbr będzie wymagało zmniejszenia produkcji drugiego. Konieczne jest bowiem przesunięcie czynników produkcji z jednej gałęzi wytwarzania do drugiej. Warianty produkcji znajdujące się na krzywej są względem siebie konkurencyjne. Z Puntu widzenia gospodarki są więc one tak samo dobre, gdyż dostępne zasoby zostały wykorzystane efektywnie. Wybory nieefektywne – punkty znajdujące się poniżej krzywej transformacji oznaczają nieefektywną strukturę produkcji, gdyż możliwości produkcyjne gospodarki nie są w pełni wykorzystane. Oznacza to, że możliwe jest zwiększenie produkcji obu dóbr jednocześnie (punkt G). Wybory nieosiągalne – punkty znajdujące się powyżej krzywej reprezentują niedostępną dla danej gospodarki strukturę produkcji. Oznacza to, że przy obecnie posiadanych zasobach struktura produkcji znajdująca się powyżej krzywej nie jest możliwa do wytworzenia (punkt F). Dla gospodarki każdego kraju można zbudować indywidualną krzywą możliwości produkcyjnych. Im więcej mocy wytwórczych posiada dana gospodarka, tym dalej od
Opis C.D. W ramach posiadanych mocy wytwórczych możliwe jest jedynie przesuwanie się po krzywej w górę bądź w dół, a więc substytuowanie (zastępowanie) produkcji jednego dobra produkcją drugiego. Dokonywanie wyborów produkcyjnych będzie się wiązało z ponoszeniem tzw. kosztu alternatywnego, a więc z rezygnacją z części produkcji jednego dobra, na rzecz zwiększenia produkcji drugiego z nich. Koszt alternatywny – ilość jednego dobra (np. chleba) z jakiej należy zrezygnować, aby móc zwiększyć produkcję drugiego dobra (np. samochodów) o jedną jednostkę. Koszt alternatywny jest jednocześnie nachyleniem krzywej transformacji. Może być on wyrażony w wartości najbardziej cennego, alternatywnego wariantu wykorzystania zasobów. Przykładow e pytanie
Opis C.D. Przykładowe pytanie
Słowo kluczowe
Opis Popyt – jest to wielkość zgłaszanego zapotrzebowania na dobra/usługi jaką nabywcy chcą i mogą kupić. Krzywa popytu pokazuje związek pomiędzy ilością zgłaszanego zapotrzebowania (ilością popytu), a ceną dobra/usługi. Typowa zależność między ilością popytu, a ceną jest różnokierunkowa. Prawo popytu – kiedy cena dobra/usługi wzrasta to wielkość zgłaszanego zapotrzebowania maleje, przy innych czynnikach niezmienionych, a kiedy cena dobra/usługi maleje to wielkość zgłaszanego zapotrzebowania wzrasta. Zmiana ceny danego dobra/usługi powoduje przesunięcie wzdłuż krzywej popytu (z punktu A do B lub z B do A). Co oznacza, że wzrost ceny z cB do cA powoduje spadek ilości zgłaszanego zapotrzebowania z qB do qA. Nietypowe krzywe popytu: Na rysunku a) został przedstawiony popyt sztywny (doskonale nieelastyczny). Popyt ten nie reaguje na zmianę ceny. Bez względu na poziom ceny, popyt na dobro wynosi Q 1. Taki rodzaj popytu dotyczy przede wszystkim dóbr, które nie mają bliskich substytutów (np. woda, sól). Q (ilość) c (cena) PP A cA qA cB^ B qB 0 a) b) c) c (cena) c (cena) c (cena) Q (ilość) Q (ilość) Q (ilość) PP PP PP Q 1 c 1 c 1 c 2 Q 1 Q 2 A B
Słowo kluczowe
Opis Obserwując zachowanie się konsumentów możemy wyróżnić efekt naśladownictwa i demonstracji. Efekt demonstracji związany jest z efektem snobizmu oraz efektem Veblena. Nabywcy kupują określone produkty w celu wyróżnienia się na tle społeczeństwa i podkreślenia swojego prestiżu. Efekt snobizmu występuje wtedy, gdy konsument nie kupuje danego dobra, które kupowane jest masowo. Efekt naśladownictwa związany jest z efektem owczego pędu. Popyt na dane dobro rośnie ponieważ inni konsumują to dobro. Krzywa popytu może zostać przesunięta na skutek zmian innych niż cena danego dobra czynników. Czynniki te nazywamy pozacenowymi determinantami popytu. W przypadku pozytywnie oddziałującej zmiany czynnika pozacenowego na ilość popytu, krzywa popytu może przesunąć się do góry/w prawo ( PP1 ). Z drugiej strony, w przypadku negatywnie oddziałującej zmiany tego czynnika na ilość popytu, krzywa popytu przesunie się do dołu/w lewo ( PP2 ). Pozytywne oddziaływanie czynnika pozacenowego oznacza wzrost ilości zgłaszanego zapotrzebowania na dobro/usługę. Negatywne oddziaływanie czynnika pozacenowego oznacza spadek ilości zgłaszanego zapotrzebowania na dobro/usługę. Wśród głównych determinantów pozacenowych popytu wyróżnia się: Dochód – z reguły wzrost dochodów konsumentów powoduje wzrost ilości popytu na dobra. Krzywa popytu przesunie się do położenia PP1. Tak jest w przypadku, gdy mamy do czynienia z dobrami normalnymi. Dobra normalne są to dobra, na które przy innych czynnikach niezmienionych, ilość zgłaszanego zapotrzebowania rośnie na skutek wzrostu dochodu. Inaczej jest w przypadku dóbr niższego rzędu. Dobra niższego rzędu są to dobra, na które przy innych czynnikach niezmienionych, ilość zgłaszanego zapotrzebowania rośnie na skutek spadku dochodu. Zmiany cen dóbr substytucyjnych – Dobra substytucyjne to takie dobra, które zaspokajają tą samą potrzebę (tzw. zamienniki). Wzrost ceny jednego dobra substytucyjnego powoduje wzrost ilości zgłaszanego zapotrzebowania na drugie dobro. Krzywa popytu przesunie się do położenia PP. Q (ilość) c (cena) PP A cA qA cB^ B qB PP PP Wzrost popytu Spadek popytu 0 q 2 q 1
Opis C.D. Zmiany cen dóbr komplementarnych – Dobra komplementarne to takie dobra, które uzupełniają się w zaspokajaniu tej samej potrzeby. Wzrost ceny jednego z tych dóbr powoduje spadek ilości zgłaszanego zapotrzebowania na drugie dobro. Krzywa popytu przesunie się do położenia PP. Gusty i preferencje – wywierają wpływ na kształtowanie wielkości popytu takich dóbr jak obuwie, odzież. Nabywca dokonuje wyboru dobra według swoich subiektywnych odczuć, preferencji. Liczba ludności i jej struktura – wzrost liczby ludności wpływa pozytywnie na zmianę ilości popytu. Podobnie jest ze zmiana struktury ludności, np.: wzrost stopy urodzeń prowadzi do wzrostu ilości popytu na artykuły dziecięce (odzież dziecięca, zabawki). Przykładow e pytanie
Opis C.D. powoduje sytuacje odwrotną – przesunięcie krzywej podaży do dołu, w prawo ( PD1 ). Ceny surowców – zmiany cen surowców wpływają na zmiany kosztów produkcji dobra. Jeśli ceny surowców niezbędnych do wytworzenia produktu rosną, koszty jego produkcji również, dlatego krzywa podaży przesunie się do góry w lewo ( PD2 ), ze względu na negatywny czynnik wpływający na zmniejszenie ilości oferowanej do sprzedaży. W przypadku sytuacji odwrotnej, spadek cen surowców wpłynie na zmniejszenie kosztów produkcji, co skutkować będzie przesunięciem do dołu w prawo krzywej podaży ( PD1 ). Technologia – pojawienie się nowej technologii produkcji, czy organizacji pracy wpływa korzystnie na wzrost ilości oferowanej do sprzedaży. Liczba sprzedawców – im większa liczba sprzedawców w gałęzi, tym większa podaż rynkowa dobra. Jeśli dwóch producentów wycofałoby się z produkcji danego dobra, wtedy podaż rynkowa produktu zmniejszyłaby się. Podatki, subsydia – niektóre z podatków traktowane są jako koszt dla producentów danego dobra. Dotyczy to przede wszystkim podatków od wartości sprzedaży. Wzrost takich podatków jest negatywnym czynnikiem wpływającym ilość oferowaną do sprzedaży, dlatego krzywa podaży przesunie się do góry w lewo, do położenia PD2. Inaczej jest w przypadku subsydiów, które traktowane są jako czynnik pozytywny, zmniejszający koszty produkcji dobra. W tym przypadku krzywa podaży przesunie się do dołu, w prawo, do położenia PD. Przykładow e pytanie
Słowo kluczowe
Opis Mechanizm rynkowy - gra popytu i podaży jest jego istotą. Za pomocą tej gry kształtowana jest cena, która wpływa na ilość popytu i podaży. To właśnie cena jest instrumentem przywracającym rynek do równowagi rynkowej. Równowaga rynkowa – ilość zgłaszanego zapotrzebowania jest równa ilości oferowanej do sprzedaży przy danej cenie (punkt R). Cena równowagi ( cR ) to właśnie taka cena, przy której ilość zgłaszanego zapotrzebowania jest równa ilości oferowanej do sprzedaży. Ilość równowagi ( qR ) jest to ilość zgłaszanego zapotrzebowania i ilość oferowana do sprzedaży przy cenie równowagi rynkowej. Nadwyżka rynkowa – są to wszystkie punkty leżące powyżej punktu równowagi rynkowej. Nadwyżka charakteryzuje się większą ilością oferowaną do sprzedaży dobra/usługi niż wielkością zgłaszanego zapotrzebowania (qB>qA). Oznacza to, że ilość podaży jest większa od ilości popytu. W przypadku wystąpienia na rynku nadwyżki, sprzedawcy chcąc sprzedać więcej dobra obniżają jego cenę. Zgodnie z prawami popytu i podaży spadek ceny dobra/usługi doprowadzi do wzrostu ilości zgłaszanego zapotrzebowania oraz spadku ilości oferowanej do sprzedaży. Cena obniża się do momentu osiągnięcia stanu równowagi rynkowej. Niedobór rynkowy – są to wszystkie punkty leżące poniżej punktu równowagi rynkowej. Niedobór charakteryzuje się większą ilością zgłaszanego zapotrzebowania na dobro/usługę niż ilością oferowaną do sprzedaży ( qE>qD ). Oznacza to, że ilość popytu jest większa od ilości podaży. W przypadku wystąpienia na rynku niedoboru, konkurencja pomiędzy nabywcami doprowadzi do reakcji sprzedawców, którzy podniosą cenę. Zgodnie z prawami popytu i podaży wzrost ceny dobra/usługi doprowadzi do spadku ilości zgłaszanego zapotrzebowania oraz wzrostu ilości oferowanej do sprzedaży. Rynek zmierza do stanu równowagi. c (cena) Q (Ilość) R qR cR PD PP A B D E qA qD qE qB
Słowo kluczowe
Opis Przesunięcia krzywej popytu i jej wpływ na równowagę rynkową W punkcie przy cenie c 1 (cena równowagi rynkowej) oraz ilości q 1 (ilość równowagi rynkowej) występuje stan wyjściowy równowagi rynkowej. Załóżmy, że wystąpił wzrost dochodów nabywców. Na skutek tego pozacenowego czynnika popytu, krzywa popytu przesunie się do góry, w prawo ( PP2 ). Pozostając w punkcie przy cenie wynoszącej c 1 , na rynku pojawia się niedobór. W efekcie zostaje ukształtowana nowa, wyższa cena równowagi i większa ilość równowagi, tzn. c 2 , q 2. Podobnie można przeanalizować wpływ negatywnego czynnika pozacenowego popytu na równowagę rynkową. W punkcie przy cenie c 1 (cena równowagi rynkowej) oraz ilości q 1 (ilość równowagi rynkowej) rynek znajduje się w równowadze. Załóżmy, że tym razem wystąpił spadek dochodów nabywców. Krzywa popytu przesunie się do dołu, w lewo ( PP3 ). Pozostając w punkcie przy cenie wynoszącej c 1 , na rynku pojawia się nadwyżka. W efekcie zostaje ukształtowana nowa, niższa cena równowagi i mniejsza ilość równowagi rynkowej, tzn. c 3 , q 3. Przesunięcia krzywej podaży i jej wpływ na równowagę rynkową W punkcie przy cenie c 1 (cena równowagi rynkowej) oraz ilości q 1 (ilość równowagi rynkowej) występuje stan wyjściowy równowagi rynkowej. Załóżmy, że wystąpił spadek kosztów produkcji dobra. Na skutek tego pozacenowego czynnika podaży, krzywa podaży przesunie się do dołu, w prawo ( PD 2 ). Pozostając w punkcie przy cenie wynoszącej c 1 , na rynku pojawia się nadwyżka. W efekcie zostaje ukształtowana nowa, niższa cena równowagi i większa ilość równowagi, tzn. c 2 , q 2. c (cena) Q (ilość) PD PP PP3^ PP^1 q 3 q 1 q 2 c 3 c 1 c 2
Opis C.D. Analizując negatywny wpływ wzrostu kosztów produkcji, krzywa podaży przesunie się z położenia PD1 do położenia PD3. Skutkować to będzie wzrostem ceny równowagi rynkowej ( c 3 ) oraz spadkiem ilości równowagi rynkowej ( q 3 ). Gdyby rynek pozostał w punkcie wyjściowym, tzn. przy cenie wynoszącej c 1 , na rynku pojawiłby się niedobór. Przykładow e pytanie
