Opis zagadnień - Notatki - Historia myśli ekonomicznej - Część 1, Notatki z Ekonomia

Pobierz Opis zagadnień - Notatki - Historia myśli ekonomicznej - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! 1. Główne nurty w ekonomii. Powiązania między nimi. Nurt klasyczny Ekonomia klasyczna 1776 Ekonomia neoklasyczna 1871. Nowa ekonomia klasyczna 1956 r. Nurt keynsowski (1930- 1936) Ekonomia keynsowska rozwijała się w latach 1930. jako krytyczna względem nurtu klasycznego (pozostają one w opozycji, ale silnie na siebie oddziałują). Inne nurty.Przedstawiciele innych nurtów są krytyczni wobec nurtu klasycznego, jednak przedstawiciele tgo nurtu ich nie dostrzegają. Szkoła historyczna (od 1841 r.) Ekonomia marksowska (od 1867 r.), potem rozwijana jako ekonomia polityczna socjalizmu Ekonomia veblenowska (od 1899 r.)Ekonomia schumpeterowska (od 1912 r.) 2. Przedstawiciele ekonomii klasycznej. Ich główne osiągnięcia. Główni twórcy ekonomii klasycznej byli Brytyjczykami albo żyli w Wielkiej Brytanii- tam rozwijały się najbardziej dynamicznie gospodarka rynkowa i przemysł. Prekursorami ekonomii klasycznej byli William Petty (XVII w.) i Dawid Hume (polowa XVIII w.). Rzeczywistym twórcą ekonomii klasycznej był Adam Smith, który w 1776 r. napisał fundamentalne dzieło Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w skrócie nazywane Bogactwem narodów. Dzieło to zostało uznane za pierwszy w dziejach traktat ekonomiczny. Innym ważnym klasykiem ekonomii jest Jean- Baptiste Say, autor Traktatu o ekonomii politycznej tworzonego w latach 1803- 1814. Dzieło to wywarło wielki wpływ na rozwój myśli ekonomicznej, ale również obecnie stanowi przedmiot sporów. Dawid Ricardo- Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. W tym dziele ekonomia klasyczna znalazła swój najpełniejszy wyraz. Inni przedstawiciele: - Malthus 1798- 1803 (zasada ludnościowa) - J. Mill (prawo rynków) - Senior 1836 3. Natura ludzka w ekonomii klasycznej i neoklasycznej. Zespół cech, które warunkują sposób zachowań gospodarczych człowieka Smith nazwał naturą ludzką. Na naturę ludzką składają się: - egoizm - racjonalność działania - skłonność do wymiany (handlu), czyli zamiany jednej rzeczy na drugą. Egoizm- przedkładanie interesu własnego nad interes innych ludzi. Człowiek wchodzi w gospodarcze kontakty z innymi w trosce o własne interesy i w miarę możności wykorzystuje tych ludzi. Te kontakty gospodarcze wynikają ze skłonności do wymiany. Człowiek postępuje w swym działaniu racjonalnie, przeprowadzając stosowną kalkulację (ma to miejsce także w społeczeństwach prymitywnych). Te wszystkie cechy składają się na idealny typ człowieka gospodarującego, określanego przez Smitha homo economicus. Cechy te mają wszyscy ludzie w każdej społeczności i w każdej epoce. Odnoszą się do nich wszystkie prawa ekonomii, przynajmniej pośrednio. Człowiek jest czynnikiem, który tworzy gospodarkę i rozstrzyga o jej sprawności. Wg Smitha to natura ludzka wprawia gospodarkę w ruch. Gospodarowanie polega na pozyskiwaniu i przetwarzaniu przez ludzi zasobów przyrody i w tym celu ludzie wykonują pracę. W ekonomii klasycznej praca jest jedynym czynnikiem, za sprawą którego w działalności gospodarczej może powstać nadwyżka. Ziemia i kapitał stanowią czynniki uzupełniające. Człowiek jest z natury egoistą, czyli jest zły. Istnieje jednak pewien mechanizm, za pomocą którego egoistyczne skłonności ludzi przyczyniają się do powiększenia dobrobytu. Jest to mechanizm niewidzialnej ręki rynku. Człowiek nie wie i nie musi wiedzieć, że swoim działaniem pomnaża dobrobyt innych. W ten sposób Smith przedstawiał pierwszy z argumentów świadczących o konieczności istnienia rynku. Jest to argument o charakterze pozaekonomicznych, można powiedzieć- moralnym. Tak jak przedstawiciele ekonomii klasycznej tak i przedstawiciele rewolucji marginalistycznej (ekonomia neoklasyczna) przyjęli, że racjonalnie działający ludzie przyczyniają się do optymalnego efektu ogólnego, który w ekonomii dobrobytu nazywa się dobrobytem społecznym. W rewolucji marginalistycznej analiza została przeniesiona ze sfery produkcji do sfery konsumpcji. Podstawowym podmiotem gospodarującym i docsity.com 2 obiektem badawczym stał się człowiek- konsument, mający- na wzór homo economicus- określone cechy. Człowiek ma nieograniczone potrzeby konsumpcyjne i ograniczone możliwości zaspokojenia ich. Maksymalizuje on swoją użyteczność. 4. Znaczenie pracy w ekonomii klasycznej. Klasycy ekonomii uważali, że źródłem produktu jest praca, zatem każde zdarzenie gospodarcze należałoby mierzyć nakładem pracy. Praca pełni podwójną rolę źródła produktu i jego miary. Praca nie jest miarą dobra, dlatego zdarzenia gospodarcze mierzone są za pomocą pieniądza. Związek między pracą, wartością, a ceną badali Smith i Ricardo. Zauważyli oni, że w procesie produkcji, czyli angażowania pracy N, powstaje dobro Q o pewnej wartości ω, której realnym odzwierciedleniem jest cena p. Wartość dobra jest określana przez nakład pracy poniesiony w warunkach przeciętnych. Struktura nakładów pracy określa strukturę cen. Pierwszym czynnikiem sprzyjającym wytworzeniu jak największego produktu wg Smitha jest zatrudnienie produkcyjne Nprod. Im więcej ludzi wykonuje pracę polegającą na pozyskiwaniu i przetwarzaniu zasobów przyrody, tym produkt Q jest większy. Drugim czynnikiem jest produktywność pracy. Jest ona tym większa, im praca jest bardziej wyspecjalizowana. (Trzeci czynnik to akumulacja, czyli tworzenie kapitału). Smith wprowadził pojęcia pracy produkcyjnej (przynoszącej wzrost produktu) i nieprodukcyjnej (np. usługi). Skoro tylko praca produkcyjna wytwarzana przez robotników, wytwarza produkt, to produkt powinien w całości należeć do nich. 5. Wartość i cena dobra według ekonomii klasycznej. Klasycy ekonomii uważali, że źródłem produktu jest praca, zatem każde zdarzenie gospodarcze należałoby mierzyć nakładem pracy. Praca pełni podwójną rolę źródła produktu i jego miary. Praca nie jest miarą dobra, dlatego zdarzenia gospodarcze mierzone są za pomocą pieniądza. Związek między pracą, wartością, a ceną badali Smith i Ricardo. Zauważyli oni, że w procesie produkcji, czyli angażowania pracy N, powstaje dobro Q o pewnej wartości ω, której realnym odzwierciedleniem jest cena p. Wartość dobra jest określana przez nakład pracy poniesiony w warunkach przeciętnych. Struktura nakładów pracy określa strukturę cen. Teoria wartości nie posiada rzeczywistego odpowiednika- istnieje rozbieżność między sferą wytwarzania (kosztami), a sferą wymiany (cenami rynkowymi) (to wynika z uwzględnienia w cenie wynagrodzenia z tytułu zaangażowania kapitału- oszczędności, które wydatkowane były wcześniej na dobro). Teoria wartości wskazuje istotę cen dóbr, która kryje się w wydatkowanej pracy. Teoria cen mówi o cenach faktycznie występujących w gospodarce. Pojawia się tu wprowadzone przez Smitha pojęcie ceny naturalnej- pokrywającej wynagrodzenie czynników wytwórczych według naturalnej stopy, czyli jest to cena długookresowa. Cena rynkowa (bieżąca) zależy od stosunku między ilością towaru oferowanego na rynku, czyli podażą krótkookresową, a efektywnym popytem.Zdaniem Saya każde dobro ma wartość użytkową, czyli użyteczność oznaczającą satysfakcję odczuwaną w czasie jego konsumpcji. Cena dobra nie może być mniejsza niż koszt jego wytworzenia, równy iloczynowi nakładu pracy i stawki płacy, ale ostatecznie określa ja nabywca, nadając dobru użyteczność użyteczność. 6. Czynniki wytwórcze i funkcje produkcji według ekonomii klasycznej. Celem działalności gospodarczej jest ogólny dobrobyt, nazywany przez Smitha bogactwem narodu. Głównym obiektem badań jest proces wzrostu dobrobytu, czyli wzrost gospodarczy. Reprezentantem dobrobytu jest wytwarzany produkt narodowy Q, składający się z dóbr Qi. Celem społeczeństwa jest wytworzenie jak największego produktu. Wytworzenie produktu wymaga zaangażowania czynników wytwórczych F: wielkość produktu zależy od nakładu tych czynników. Q=F Smith, Say i J. S. Mill wyróżnili 3 czynniki wytwórcze (ten podział utrzymał się do dziś): ziemię T- zasoby przyrody możliwe do gospodarczego wykorzystania, o niewielkiej mobilności, czyli przenośności do różnych procesów gospodarczych; pracę N- czynnik ludzki, jako jedyny przynoszący nadwyżkę, o największej mobilności; kapitał K- czynnik rzeczowy stworzony przez człowieka, czyli narzędzia i maszyny, w którym zawiera się ludzka praca, o stosunkowo dużej mobilności. Stosując kombinacje tych czynników można stworzyć różne funkcje produkcji. Najpełniejsza jest funkcja trójczynnikowa (rzadko stosowana): Q= F (T, N, K). docsity.com 5 W ten sposób Smith zainicjował teorię dóbr publicznych, czyli takich dóbr, które są tworzone i dzielone poza mechanizmem rynkowym. Dopuszczając istnienie przynajmniej jednego dobra publicznego, udzielił pozytywnej odpowiedzi na pytanie, czy państwo powinno być zaangażowane w działalność gospodarczą. Otwartym pozostawił jedyne pytanie o zakres zaangażowania. Ostatecznie to sam Smith wywołał dyskusję dotyczącą miejsca państwa w gospodarce, ciągnąc się do czasów współczesnych. 12. Cechy ekonomii klasyczno-neoklasycznej. W latach 1870. ekonomia klasyczna wygasła. W tym tez czasie zaczęła rozwijać się ekonomia neoklasyczna, której nazwa jednoznacznie wskazuje rodowód. Łącznie tworzą one wspólny nurt w ekonomi. Ekonomia kalsyczno-neoklasyczna stanowi najbardziej rozbudowany nurt w dziejach ekonomii. Często jest on określany mianem nurtu głównego (main stream). Składają się nań liczne teorie, czasami przeciwstawne. Zasadne jest pytanie, jakie cechy szczególnie teorii pozwalają na zaliczenie jej do nurtu klasyczno- neoklasycznego. Cech tych jest kilka, a funkcjonują one jedynie jako całość, ponieważ niektóre z nich są oddzielnie spotykane w teoriach spoza nurtu. Cechą pierwszą jest podejście realne, a mówiąc wprost – prymat wielkości realnych nad wielkościami pieniężnymi. Widocznie to było w ekonomii klasycznej, w której pieniądzu była przypisywana marginalna rola w gospodarce, zgodnie z zasadą neutralności pieniądza. Potwierdzenie stanowi neoklasyczna teoria pieniądza, w której poglądy klasyczne uległy nawet wzmocnieniu. Cechą drugą stanowi podejście równowagowe. Ekonomiści reprezentujący nurt klasyczno-neoklasyczny byli i są przekonani, że idealnym stanem w gospodarce jest równowaga, do której powinny zmierzać zarówno jej części, jak i ona cała. Dotychczas omówiono dwa klasyczne prawa równowagi: prawo Turgota dla rynku kapitału i prawo Saya dal rynków dóbr. Cecha trzecia to silnie rozbudowana teoria mikroekonomiczna. Żadna inna ekonomia nie dysponuje taką różnorodną analiz postępowania konsumentów i producentów. Z drugiej jednak strony, to silnie przywiązanie do podstaw mikroekonomicznych sprawia, że mikroekonomicznym uogólnieniom brakuje oryginalności i rozmachu, jaki jest spotykany w ekonomii schumpeterowskiej czy keynesowskiej. I wreszcie cecha czwarta, czyli przekonanie, że najsprawniejszą formą gospodarowania jest gospodarka rynkowa. Zdaniem licznych przedstawicieli nurtu kalsyczno-neoklasycznego jest to forma ostateczna, dlatego znikomą uwagę poświęcają oni innym formom gospodarowania. W rozdziale poświęconym ekonomii rozwoju będzie unaocznienie, do jakich – czasami błędnych – konkluzji prowadzi takie rozumowanie. Nie są pozbawione racji głosy, że ekonomia kalsyczno-neoklasyczna, zawłaszcza we współczesnym wydaniu jest ahistoryczna. 13. Rozwój ekonomii neoklasycznej Ekonomia neoklasyczna tworzona do czasu wybuchu wielkiego kryzysu objęła w latach 1930 światową gospodarkę rynkową. Rozróżniamy w niej cztery teorie: Rewolucja marginalistyczna (lata 1871 – 1877) Rewolucje marginalistyczną nazywa się, także podejściem subiektywistyczno – marginalistycznym posiadającym dwa istotne aspekty zastosowanej metodologii. Aspekt subiektywistyczny - podejście mikroekonomiczne jako podstawowe, w którym badanym podmiotem gospodarującym jest człowiek. Dominuje interes indywidualny nad interesem ogólnym, co jest przeciwieństwem do tego poglądu w ekonomii klasycznej. Aspekt marginalistyczny – to analiza ostatnich stanów zjawisk ekonomicznych i ich zmienności tj. wielkości krańcowych. Charakterystycznym dla tego aspektu jest nieistotna przyszłość, nieistotna historia, a koncentracja na teraźniejszości, a więc ujęcie statyczne. Synteza neoklasyczna: teoria równowagi ogólnej (lata 1874 – 1877), którą stworzył Leon Walras – jego dzieło to ujecie mikro i makroekonomiczne, teoria równowag cząstkowych (1890 r.), którą sformułował Alfred Marshall – jego ujęcie jest węższe i stało się standardem mikroekonomii. Ekonomia dobrobytu (lata 1890 – 1912) – grupa teorii, w których zasadniczym elementem jest ustalenie zasad optymalnego podziału wytworzonego produktu zarówno z indywidualnego, jak i ogólnego punktu widzenia. Ilościowa teoria pieniądza (lata 1911 – 1927), która stanowi domknięcie nurtu klasyczno – neoklasycznego, w którym do tego czasu nie było oddzielonej teorii pieniądza. Odbyło się to w 1927 r., a w dwa lata później został zachwiany system gospodarowania poprzez wielki kryzys gospodarczy. Miejsce docsity.com 6 ekonomii klasyczno – neoklasycznej zajęła ekonomia keynesowska. Teorię tę sformułowali Irving Fisher i Arthur Pigou. Rozwój ekonomii neoklasycznej następował w ramach szkół. W ekonomii powstały liczne szkoły. Najczęściej grupowały się one wokół naukowego przywódcy po czasie jednocząc autorów o odmiennych poglądach. 14. Szkoły ekonomii. Szkoła austriacka – główni przedstawiciele i dorobek. Rozwój ekonomii neoklasycznej następował w ramach szkół. W ekonomii powstały liczne szkoły. Najczęściej grupowały się one wokół naukowego przywódcy po czasie jednocząc autorów o odmiennych poglądach. W okresie rewolucji marginalistycznej powstały trzy szkoły: Szkoła manchesterska – założona przez Williama Jevonsa określana, także mianem anglo – amerykańskiej. Szkoła lozańska – założona przez Leona Walerasa, który upowszechnił stosowanie w ekonomii matematyki, Szkoła austriacka – zdobyła największy zasięg. W początkowej fazie była zwana także szkołą psychologiczną, gdyż jej twórcy Carl Menger i jego dwaj uczniowie Eugen von Bohm – Bawerk i Fredrich von Wieser kładli nacisk na motywy podejmowania przez ludzi decyzji o charakterze gospodarczym. Do szkoły austriackiej należeli także Joseph Schumpeter, który stworzył oddzielny kierunek ekonomię schumpeterowską , Ludwig von Mises i Friedrich von Hayek , których poglądy miały wpływ na ukształtowanie teorii monetarystycznej oraz Oskar Morgenstern, który wspólnie z Johnem von Neumannem stworzył torię gier. 15. Szkoły ekonomii. Szkoła Cambridge – główni przedstawiciele i dorobek. Rozwój ekonomii neoklasycznej następował w ramach szkół. W ekonomii powstały liczne szkoły. Najczęściej grupowały się one wokół naukowego przywódcy po czasie jednocząc autorów o odmiennych poglądach. W okresie rewolucji marginalistycznej powstały trzy szkoły: Szkoła manchesterska – założona przez Williama Jevonsa określana, także mianem anglo – amerykańskiej. Szkoła lozańska – założona przez Leona Walerasa, który upowszechnił stosowanie w ekonomii matematyki, Szkoła austriacka – zdobyła największy zasięg. W początkowej fazie była zwana także szkołą psychologiczną, gdyż jej twórcy Carl Menger i jego dwaj uczniowie Eugen von Bohm – Bawerk i Fredrich von Wieser kładli nacisk na motywy podejmowania przez ludzi decyzji o charakterze gospodarczym. Do szkoły austriackiej należeli także Joseph Schumpeter, który stworzył oddzielny kierunek ekonomię schumpeterowską , Ludwig von Mises i Friedrich von Hayek , których poglądy miały wpływ na ukształtowanie teorii monetarystycznej oraz Oskar Morgenstern, który wspólnie z Johnem von Neumannem stworzył torię gier. Dorobek Mengera, Jevonsa oraz Walrasa przejął i rozwinął Alfred Marshall, założyciel szkoły Cambridge. Skoncentrował się on głównie na analizie mikroekonomicznej stosując metodę zwaną teorią równowag cząstkowych. Kontynuatorem jego myśli był Arthur Pigou, którego teoria pieniądza z 1927 r. stanowiła domkniecie nurtu neoklasycznego. Natomiast John Keynes przyczynił się do zachwiania struktury ekonomii klasyczno – neoklasycznej tworząc nową zwaną keynesowską. John Hicks odniósł się do niej krytycznie jednak później okazał się być twórcą najpopularniejszej formy prezentacji ekonomii keynesowskiej, natomiast Joan Robinson i Michał Kalecki pierwsi doszli do tych samych spostrzeżeń i to oni byli prekursorami tej teorii. 16. Podejście marginalistyczne do zjawisk gospodarczych. Podejście marginalistyczne umożliwia zastosowanie matematyki w badaniu zjawisk ekonomicznych. Prekursorami byli trzej autorzy francuscy Antoine Cournot, Arsene Dupuit i Leon Walras. Walras uchodzi za twórcę ekonomii matematycznej sprowadzającej wszelkie kwestie ekonomiczne do analiza czysto formalnych i liczbowych, jeżeli jest to możliwe. W podejściu marginalistycznym niemal wszystkim zjawiskom ekonomicznym nadaje się ciągły charakter. Choć jest to podejście niepoprawne ale powszechnie stosowane. 17. Wartość i cena dobra według ekonomii neoklasycznej. docsity.com 7 W rewolucji marginalistycznej nastąpiła zmiana punku widzenie sposobu, w jaki następuje przejście od wartości dobra powstającej w procesie wytwórczym do występującej na rynku ceny: analiza została przeniesiona ze sfery produkcji do sfery konsumpcji. Podstawowym podmiotem gospodarującym oaz obiektem badawczym stał się człowiek – konsument mający określone cechy. Po pierwsze człowiek ma nieograniczone potrzeby konsumpcyjne i ograniczone możliwości ich zaspokojenia czyli środki. Po drugie ma cel, którym jest maksymalizacja satysfakcji osiąganej w czasie konsumpcji dóbr. Satysfakcja ta jest nazywana użyteczności. Niedostatek środków oraz znany cle działania stawiają człowieka przed wyborem. Musi on tak dzielić środki aby osiągnąć maksymalną użyteczność z konsumpcji dóbr. Użyteczność mają wyłącznie dobra konsumpcyjne. Jest to zdolność do zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych. Konsumenci nadają ją dobrom w czasie procesu konsumpcji. Poza tym procesem użyteczność nie istnieje. Użyteczność mogą mieć tylko dobra rzadkie, czyli dobra ekonomiczne, których jest za mało w stosunku do zapotrzebowania. Pozostałe dobra są dobrami nieekonomicznymi lub wolnymi. Według Carla Mengera konsumenci potrafią określić tę użyteczność w sposób bezwzględny np. w postaci liczby nie odwołując się do innych dóbr. Jest to użyteczność kardynalna. u(Q1) = 1 Według Williama Jevonesa I Leona Walrasa konsument może co najwyżej porównywać użyteczności różnych dóbr nie potrafiąc określić ich wprost. MJest to użyteczność ordynalna czyli porządkowa i względna. u(Q1)>u(Q2) Podstawową relacją badaną w rewolucji marginalistycznej był stosunek człowieka do dóbr konsumpcyjnych. człowiek <-> konsumpcja 18. Użyteczność dobra. Pierwsze prawo Gossena. I prawo Gossena obowiązujące dla jednego dobra konsumpcyjnego to prawo malejącej użyteczności krańcowej nazywane również prawem nasycenia potrzeb. Zgodnie z nim, użyteczność każdej kolejnej jednostki dobra jest coraz mniejsza. Ostatnia konsumowana jednostka dobra Qi jest jednostką krańcową, a jej użyteczność u – użyteczność krańcowa u mar – jest malejąca. Qi ↑=>u mar (Qi), gdzie u mar↓≡∆u Dolną granicą użyteczności krańcowej jest wartość zerowa co oznacza, że zaspokojenie danej potrzeby jest pełne – jest to stan nasycenia, a dobro służące temu celowi staje się dobrem wolnym. Suwerenny konsument nie może konsumować poniżej wartości zerowej, gdyż postępowałby nieracjonalnie. Potrzeba zaspokojona byłaby w stopniu nadmiernym. W szczególnych przypadkach np. gdy interes ogólny jest przedkładany nad interes indywidualny, suwerenność konsumenta może być naruszana, czyli może być on zmuszany do konsumpcji dóbr, które przynoszą mu użyteczność ujemną Typowym przykładem jest edukacja na poziomie elementarnym. Jest to dobro, którego użyteczność jest ujemna dla każdej oferowanej jednostki. umar(edui)<0 I prawo Gossena – krzywa użyteczności krańcowej – zależność między ilością konsumowanego dobra a jego użytecznością. (ciągła linia dla dóbr doskonale podzielnych-ziarenka chleba) Względność I prawa Gossena W przypadku edukacji uniwersyteckiej użyteczność jest dodatnia przy niewielkim obciążeniu nauką, potem staje się również ujemna: umar(uni)>0umar(uni)<0 Użyteczność pieniądza M jest zawsze dodatnia, gdyż pieniądz jest reprezentantem dóbr, które zawsze mogą być konsumowane w większej ilości (jako zestaw): umar(Mi)>0 Cena dobra p jest to maksymalna kwota jaką konsument jest gotów za nie zapłacić. Z tego względu nie może ona przekroczyć użyteczności ostatniego konsumowanego dobra Qn, a zatem cena jest równa użyteczności krańcowej. Użyteczność krańcowa a cena dobra Konsumowanie kolejnej jednostki dobra nie byłoby racjonalne gdyż konsument osiągnąłby użyteczność ujemną w stosunku do ceny, chociaż absolutnie dodatnią: docsity.com