Pobierz opracowanie rozdziału 6 i więcej Opracowania w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Rozdział 6 Personologia Henry’ego Murraya
Wprowadzenie i kontekst:
Głęboka znajomość biologii, praktyki klinicznej i psychologii akademickiej, którą Henry A. Murray wykorzystywał w swych pracach i teoretycznych, zapewniła mu wyjątkowe miejsce wśród teoretyków osobowości. Czynnikiem integrującym te różnorodne talenty jest doskonały styl pisarski Murraya, ukształtowany przez jego głębokie i trwałe zainteresowanie literaturą i humanistyką. Jego teoria koncentruje się na jednostkach w całej ich złożoności, a podkreśleniem tego punktu widzenia jest termin „personologia”, który Murray wprowadził na określenie kierunku działalności własnej i innych badaczy, zainteresowanych przede wszystkim pełnym zrozumieniem indywidualnego przypadku. Stale podkreśla on organiczny, całościowy charakter zachowania, wskazując, iż pojedynczego fragmentu zachowania nie można zrozumieć w oderwaniu od reszty funkcjonującej osoby. Murray, w odróżnieniu od wielu innych teoretyków organicystycznych, bardzo chętnie posługuje się analizą Inna różnicą jest akceptowanie przez niego stanowiska zgodnego z podstawowymi zadaniami teorii pola: podkreśla on, że warunkiem adekwatnego opisu zachowania jednostki jest dokładne przeanalizowanie i zrozumienie środowiskowego kontekstu zachowania. Przeszłość czy historia danej jednostki jest, według Murraya, równie ważna jak jej teraźniejszość i środowisko. W swej teorii przyjmuje on wspólne z psychoanalizą założenie, że zdarzenia zachodzące w niemowlęctwie i dzieciństwie są najważniejszymi determinantami zachowania w wieku dojrzałym. Dalsze podobieństwo między jego stanowiskiem a psychoanalizą polega na przywiązywaniu dużej wagi do motywacji nieświadomej oraz na głębokim zainteresowaniu subiektywnymi, swobodnymi sprawozdaniami słownymi danej jednostki ,z wytworami wyobraźni włącznie. Z wielu względów najbardziej charakterystyczną cechą tej teorii jest wysoce zróżnicowany, bardzo szczegółowo opracowany sposób przedstawienia zagadnienia motywacji.
Życiorys autora:
Henry Murray urodził się w Nowym Jorku 13 maja 1893r., kształcił się w Groton School i Harvard College, uzyskując w 1915r. licencjat w dziedzinie nauk humanistycznych ze specjalizacją w zakresie historii. Do tego czasu był miernym studentem. Po ukończeniu Harvardu wstąpił do Kolumbijskiego College’u Lekarzy i Chirurgów, który ukończył jako najlepszy na swym roku. Impulsem, który spowodował tę przemianę, była praca Carla Junga Typy Psychologiczne , na którą Murray natrafił przypadkiem w księgarni. Zainteresowanie Murraya psychologią umocniło się w wyniku jego spotkania z Jungiem. Głęboko zainteresowany psychologią Murray powrócił do Stanów i Instytutu Badań Medycznych, gdzie pracował przez rok, do 1927r., kiedy na zaproszenie Uniwersytetu Harvarda objął na tej uczelni stanowisko wykładowcy psychologii.
W roku 1943 era ta dobiegła końca, ponieważ Murray opuścił Harvard, by wstąpić do Wojskowego Korpusu Medycznego, gdzie jako major, a następnie podpułkownik zorganizował i prowadził placówkę dokonującą oceny kandydatów dla potrzeb Biura Służb Strategicznych. Placówce tej powierzono trudne zadanie, polegające na selekcji kandydatów do skomplikowanych, tajnych i niebezpiecznych przedsięwzięć. Henry Murray zmarł na zapalenie płuc 23 czerwca 1988r. w wieku 95 lat. Poza rewidowaniem i rozwijaniem swych poglądów teoretycznych, Murray zwrócił uwagę na niektóre z ogólniejszych problemów współczesnego życia, takie jak wyeliminowanie wojen i tworzenie państwa ogólnoświatowego. Był gorącym zwolennikiem twórczej wyobraźni, kierowanej przez rozum, jako siły zdolnej rozwiązać każdy problem trapiący ludzi. Ostro krytykował psychologię za szerzenie negatywnego obrazu ludzi i za jej „złośliwy narcyzm”; zdecydowanie opowiadał się za humanistyczną, optymistyczną psychologią. Medyczne i biologiczne studia i prace badawcze Murraya przyczyniły się do tego, że zawsze przywiązywał on duża wagę do roli fizycznych i biologicznych czynników w zachowaniu.
Struktura osobowości:
Definicja osobowości:
Podejmowane przez Murraya próby zdefiniowania osobowości wyraźnie świadczą o tym, że przywiązuje on dużą wagę do historii organizmu, do organizującej funkcji osobowości, do powtarzalnych i nowych elementów zachowania jednostki, do abstrakcyjnej natury osobowości oraz do procesów fizjologicznych stanowiących podłoże procesów psychologicznych. Osobowość jest zlokalizowana w mózgu.
Przebiegi i serie:
Podstawowymi danymi psychologa są przebiegi, tj, interakcje podmiot-przedmiot lot podmiot-podmiot o czasie trwania wystarczającym do tego, by zawrzeć w sobie istotne elementy danej sekwencji zachowania. Przebiegi można podzielić na wewnętrzne (marzenie na jawie, rozwiązywanie problemów, planowanie w samotności) oraz zewnętrzne ( interakcje z osobami lub przedmiotami w otoczeniu). Przebiegi zewnętrzne mają dwa aspekty: subiektywny aspekt doznaniowy oraz obiektywny aspekt zachowaniowy. Rozpatrywanie zachowania w kategoriach przebiegów jest dla wielu celów zupełnie wystarczające. Jednakże w pewnych okolicznościach konieczne jest zawarcie w pojedynczej jednostce czy sformułowaniu zachowania występującego przez czas dłuższy. Taką dłuższą funkcjonalną jednostkę zachowania określa się jako serię. Seria jest to zorganizowana kierunkowo, nieciągła sekwencja przebiegów. A zatem seria (tak jak przyjaźń , małżeństwo, kariera zawodowa) jest to względnie długa jednostka funkcjonalna, którą można odwzorować jedynie z grubsza. Tak więc przedstawienie zachowania w kategoriach serii jest niezbędne dlatego, że pewne przebiegi są tak ściśle związane ze sobą, iż nie można badać ich oddzielnie, nie niwecząc ich pełnego znaczenia.
Programy serii i rozkłady czasowe:
Superego w teorii Murraya, podobnie jak w teorii Freuda, uważane jest za implantowany kulturowo, zinternalizowany system, którego działanie w danej jednostce polega na regulowaniu zachowania w prawie taki sam sposób, w jaki niegdyś działały czynniki znajdujące się poza tą jednostką. Czynniki te- zwykle rodzice, lecz także rówieśnicy, nauczyciele, osobistości publiczne oraz postacie literackie- działają jako reprezentanci danej kultury, tak że zinternalizowanie ich zleceń stanowi krok w kierunku zinternalizowania zaleceń kulturowych. Ściśle związane z superego jest Ja idealne, które stanowi wyidealizowany obraz samego siebie- Ja pożądane, czyli zbiór osobistych ambicji, do których urzeczywistnienia dana jednostka dąży. Ja idealne może być całkowicie oddzielone od superego, jak w wypadku jednostki , która aspiruje do osiągnięcia mistrzostwa w zbrodni, albo też może być ściśle z nim związane, gdy jednostka dąży do realizacji osobistych ambicji w sposób całkowicie zgodny z wymaganiami społecznymi. Jeśli superego dominuje, a Ja idealne jest stłumione, to dana osoba może starać się „spełnić wolę Bożą” lub „służyć społeczeństwu” kosztem rezygnacji z wszelkich osobistych ambicji. Dokonane przez Murraya przedefiniowanie freudowskiego strukturalnego triumwiratu- id, ego i superego- umożliwiło więc odejście od przedstawionego przez Freuda pesymistycznego scenariusza wiecznego konfliktu. Murray pozostał jednak silnie zaangażowany w obronę koncepcji Freuda dotyczących psychologii głębi, seksualności, fantazji, mechanizmów obronnych oraz konieczności uwzględniania nieracjonalnych podstaw zachowania. Był także zwolennikiem idei determinizmu dziecięcego. W późniejszych rewizjach swojej teorii Murray położył nacisk na bardziej pozytywne systemy osobowości. Był on przekonany, że istnieją formatywne i konstruktywne procesy, które nie służą jedynie przetrwaniu i obronie przed lękiem, ale mają własne energie, cele i spełnienia. Człowiek musi być twórczy i pełen wyobrażni , tworzyć i budować, jeśli ma pozostać zdrowy psychicznie. Wyobraznia może istnotnie być najsilniejszym elementem osobowości, a jednocześnie tym, któremu często daje się najmniej możliwości ekspresji
Dynamika osobowości:
Wkład Murraya do teorii psychologicznej był najbardziej wybitny w dziedzinie przedstawiania ludzkich dążeń, poszukiwań, pragnień, życzeń i chęci. Można by słusznie powiedzieć, że zajmował się on przede wszystkim psychologią motywacji. To skoncentrowanie się na procesie motywacyjnym jest zupełnie zgodne z przekonaniem Murraya, że badanie tendencji kierunkowych danej osoby stanowi klucz do zrozumienia jej zachowania.
Potrzeba:
Żaden inny teoretyk nie poddał tego pojęcia tak starannej analizie ani nie przedstawił tak kompletnej taksonomii potrzeb jak uczynił to Murray. Przyznaje on potrzebie status pojęcia abstrakcyjnego czy hipotetycznego, niemniej jednak wiąże ją z procesami fizjologicznymi zachodzącymi w mózgu. Przyjmuje także,
iż potrzeby mogą być wzbudzane przez czynniki wewnętrzne albo przez bodźce zewnętrzne. W obu wypadkach potrzeba wywołuje aktywność organizmu i podtrzymuję tę aktywność, dopóki sytuacja organizmu w środowisku nie zostanie zmieniona w taki sposób, by potrzeba ta została zredukowana. Niektórym potrzebą towarzyszą określone emocje czy uczucia, często też z potrzebami wiążą się określone czynności instrumentalne, które skutecznie prowadzą do pożądanego stanu końcowego Dysponując ogólną definicją oraz kryteriami rozpoznawania i klasyfikowania potrzeb, Murray uzyskał prowizoryczną listę 20 potrzeb. Aczkolwiek lista ta została znacznie zmodyfikowana i rozszerzona, to jednak 20 początkowych potrzeb nadal dobrze reprezentuje koncepcję Murraya. Są to potrzeby : Afiliacji Agresji Autonomii Dominowania Doznań zmysłowych Odrzucania Oparcia Opiekowania się Osiągnieć Pokazania się Poniżania się Porządku Przeciwdziałania Samoobrony Seksu Ulegania Unikania poniżeń Unikania szkód Zabawy Zrozumienia
Typy potrzeb:
Rozróżnia się potrzeby pierwotne i wtórne. Potrzeby pierwotne, czyli wiscerogenne, są związane z charakterystycznymi procesami organicznymi, a ich zaspokojenie zwykle pociąga za sobą zadowolenie fizyczne- np. potrzeby powietrza, wody, pokarmu, wydzielania mleka (laktacji), wydalania moczu, defekacji oraz potrzebę seksualną. Potrzeby wtórne, czyli psychogenne, przypuszczalnie wywodzą się z potrzeb pierwotnych, a charakteryzuje je brak specyficznych powiązań z określonymi procesami organicznymi lub zadowoleniem fizycznym- np. potrzeby nabywania, konstruowania, osiągnięć, uznania, pokazania się, dominacji, autonomii i uległości Rozróżnia się też potrzeby jawne i ukryte, tj. potrzeby zewnętrzne i utajone. Potrzeby zewnętrzne wyrażają się na ogół w zachowaniu motorycznym, podczas gdy potrzeby ukryte należą zwykle do świata fantazji lub snów.
Jest ważne, żeby zdawać sobie sprawę z tego, że według Murraya potrzeba jest uogólnionym konstruktem. Dokonał on rozróżnienia między potrzebą i celem, gdzie cel jest specyficznym celem zewnętrznym, przyjętym przez daną osobę jako wyraz pewnej potrzeby. Murray podał jako przykład ogólną potrzebę dominacji oraz specyficzny cel- zostać wybranym na burmistrza określonego miasta.
Presja:
Podobnie jak pojęcie „potrzeby” reprezentuje istotne determinanty zachowania zlokalizowane wewnątrz danej osoby, tak pojęcie „presji” reprezentuje efektywne, czyli istotne, determinanty zachowania działające w środowisku. Presja wiąże się z osobami lub obiektami, które mają bezpośredni wpływ na starania danej jednostki dążącej do zaspokojenia swoich potrzeb. Przykłady presji: Brak oparcia w rodzinie, róznice kulturowe, separacja rodziców, ubóstwo, samotność, ciemność, pożar, wypadek, agresja, opiekowanie się, dogadzanie, seks, obnażenie się, niższość (fizyczna, społeczna, intelektualna), brak lub utrata (pożywienia, dobytku, towarzystwa) Ważne jest, aby odróżnić znaczenie obiektów środowiskowych, takich jakie spostrzega lub interpretuje dana jednostka (presja beta), od właściwości tych obiektów środowiskowych, takich jakie istnieją w rzeczywistości, tj. wykrywanych za pomocą obiektywnego badania (presja alfa). Zachowanie jednostki wiąże się najściślej z presją beta, niemniej jednak ważne jest ustalenie, w jakich sytuacjach istnieje duża rozbieżność między presją beta, na którą reaguje dana jednostka, a istniejącą realnie presją alfa.
Redukcja napięcia:
Według Murraya jednostkę „wprawia w ruch” złożony zbiór motywów. Ponadto zakłada on, że gdy potrzeba jest wzbudzona, jednostka znajduje się w stanie napięcia, a zaspokojenie potrzeby pociąga za sobą redukcję napięcia. I wreszcie przyjmuje, że organizm uczy się zwracać uwagę na te obiekty i wykonywać te działania, które w przeszłości zostały skojarzone z redukcją napięcia. Jednostka uczy się reagować nie tylko w taki sposób, aby zredukować napięcia i dzięki temu doznać zadowolenia, lecz także w taki sposób, aby wzmocnić napięcie, które później zostanie zredukowane, co pozwala zwiększyć doznawaną przyjemność- np. gra wstępna przed stosunkiem seksualnym. Murray przyjmuje, że człowiek działa w taki sposób, jakby zamierzał zwiększyć zadowolenie i zmniejszyć napięcie. Jednakże jest to tylko zamiar czy przekonanie ze strony osoby działającej nie zawsze działanie, której jej zdaniem zredukuje napięcie i doprowadzi do satysfakcji, pozwala skutecznie osiągnąć ten cel. Ponadto, ludzie nie są motywowani, by zwiększyć satysfakcję w ogóle, zawsze starają się zredukować specyficzne napięcie związane z jakąś określoną potrzebą. Zadowolenie jest więc głównie wynikiem czy rezultatem, stanów potrzeby oraz zachowań, do których te stany prowadzą.
Temat:
Temat jest po prostu molarną interakcyjną jednostką zachowania. Obejmuje ona sytuację wzbudzającą (presję) oraz działającą potrzebę. Temat odnosi się więc do interakcji między potrzebami i presjami, dzięki czemu umożliwia bardziej całościowe i mniej fragmentaryczne ujęcie zachowania.
Integrat potrzeby:
Gdy nastąpi taka integracja potrzeby, wyobrażenie obiektu środowiskowego oraz czynności instrumentalnych, Murray mówi o integracie potrzeby. Integrat potrzeby jest to dobrze ukształtowana „dyspozycja tematyczna”- potrzeba pewnego rodzaju interakcji z pewnego rodzaju osobą lub obiektem.
Temat jednostkowy:
Jest w zasadzie pojedynczym układem powiązanych ze sobą potrzeb i presji, wywodzącym się z niemowlęcych doświadczeń, który nadaje znaczenie i spójność największej części zachowań danej jednostki. Przeważnie działa on jako nieświadoma siła.
Procesy panujące:
Proces panujący jest fizjologicznym procesem towarzyszącym dominującemu procesowi psychologicznemu. Murray stwierdza, że wszystkie świadome procesy są panujące, lecz nie wszystkie panujące procesy są świadome. Tak więc świadomość jest tylko jedną z właściwości panującego procesu psychologicznego, która może być obecna lub nieobecna w danym przypadku.
Rozwój osobowości:
Murray rozwinął i sprecyzował psychoanalityczną koncepcję „kompleksu”, tak, aby reprezentował on szczególnie ważny zbiór doświadczeń z wczesnego dzieciństwa. Aczkolwiek sposób podejścia Murraya do rozwoju jest pod silnym wpływem teorii psychoanalitycznych, to jednak posługując się tymi koncepcjami, wprowadził pewne nowe aspekty i wykazał szczególną pomysłowość w opracowywaniu sposobu mierzenia niektórych ważnych zmiennych.
Kompleksy niemowlęce:
Wyodrębnił on pewne obszary doświadczenia, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju dziecka, a póżniej dorosłego. Są to: Bezpieczna, bierna i zależna egzystencja wewnątrz macicy (brutalnie przerwane przez przykre doświadczenie-narodziny) Zmysłowa przyjemność ssania smacznego pokarmu z piersi matki (lub butelki), kiedy leży się bezpiecznie i ufnie w jej ramionach (zakończona w skutek odstawienia od piersi) Swobodne radowanie się przyjemnymi doznaniami towarzyszącymi defekacji (ograniczone w skutek treningu czystości) Przyjemne wrażenie zmysłowe towarzyszące wydalaniu moczu Podniecające doznania spowodowane tarciem genitaliów O kompleksie mówimy wtedy, gdy wpływ tych niemowlęcych doświadczeń na późniejsze zachowanie jest rozległy i wyraźny. W gruncie rzeczy zakłada się, że
osobowości. W odróżnieniu od większości badaczy motywacji, opracował on złożony system pojęć (presji) mających reprezentować środowisko jednostki. Uczynił to po części pod wpływem teorii Darwina, zgodnie z którą jednostką ewolucji jest raczej grupa niż pojedynczy osobnik.
Niepowtarzalność:
Mimo zainteresowania ogólnymi kategoriami analizy, Murray zawsze uznawał za coś oczywistego niepowtarzalność każdej osoby, a nawet każdego zachowania.
Procesy nieświadome:
Murray nie tylko akceptuje rolę nieświadomych determinantów zachowania, lecz także uznaje działanie freudowskich mechanizmów wyparcia i oporu
Proces socjalizacji:
Murray uważa, że osobowość człowieka jest swego rodzaju kompromisem między własnymi impulsami danej jednostki a wymaganiami i interesami innych ludzi. Te wymagania innych ludzi są reprezentowane zbiorowo przez instytucje i wzorce kulturowe oddziałujące na daną jednostkę, proces zaś, dzięki któremu siły te doprowadzają do kompromisu z jej impulsami, określa się jako proces socjalizacji. Konflikty między jednostką a uznawanymi powszechnie wzorcami środowiska kulturowego rozwiązywane są zwykle dzięki temu, że jednostka przystosowuje się w pewien sposób do wzorców grupowych. Tylko w rzadkich wypadkach niezwykłe jednostki potrafią doprowadzić do takiej zmiany wzorców kulturowych, która załagodzi konflikt z ich własnymi impulsami. Rodzice, jako najważniejsze postacie mające autorytet, są głównymi czynnikami procesu socjalizacji. Skuteczne nagradzanie przez rodziców aprobowanych form zachowania i karania form nie aprobowanych w dużej mierze decyduje o powodzeniu tego procesu rozwojowego. Ważnym komponentem socjalizacyjnej funkcji rodziców jest ich umiejętność ukształtowania wzajemnego związku uczuciowego z dzieckiem, tak aby sama tylko aprobata lub dezaprobata mogła służyć jako istotny czynnik motywujący przy kierowaniu zachowaniem dziecka. Socjalizacja nie jest pozbawiona cech negatywnych. Jednostka może podlegać zbyt silnym oddziaływaniom socjalizacyjnym.
Charakterystyczne badania i metody badawcze:
Intensywne badania małej liczby osób normalnych :
Murray jako mądry przyrodnik i klinicysta jest przekonany, że adekwatne zrozumienie zachowania wymaga kompletnego i szczegółowego badania pojedynczych osób. Podanie wyniku charakteryzującego 80% członków danej grupy ma małą wartość, jeśli nie można ponadto podać wyjaśnienia, dlaczego pozostałe 20% nie pasuje do tego wzorca. Murray bardzo intensywnie studiował osoby badane, a to oczywiście spowodowało zmniejszenie liczby osób, które można zbadać w określonym czasie, oraz ogólnej liczby badań, które jeden badacz może przeprowadzić w ciągu określonej liczby lat.
Następną charakterystyczną cechą jego badań było położenie nacisku na badanie osób normalnych w normalnych (nie klinicznych) warunkach. Murray był przekonany, że podstawowym celem personologa jest wyjaśnienie i przewidywanie czynności jednostki w życiu codziennym. Murray był także jednym z pionierów współpracy międzydyscyplinarnej w badaniach nad osobowością. W skład personelu Harwardzkiej Kliniki Psychologicznej wchodzili z reguły przedstawiciele psychiatrii, psychologii, antropologii i innych dyscyplin, co w tych czasach nie było bynajmniej zjawiskiem powszechnym.
Rada diagnostyczna:
Murray kładł duży nacisk na znaczenie obserwatora czy psychologa jako narzędzia w badaniach psychologicznych. Oczywistym sposobem kontrolowania i podniesienia jakości obserwacji jest wprowadzenie wielu obserwatorów rozpatrujących te same fakty z odmiennej perspektywy. Murray zorganizował radę diagnostyczną, składającą się z wielu obserwatorów badających te same osoby z różnych punktów widzenia, którzy następnie mieli sposobność przeprowadzenia końcowej dyskusji oraz dokonania syntezy z uzyskanych przez siebie różnorodnych informacji. Najbardziej interesujące przedsięwzięcie Murraya, które choć przez wielu psychologów nie zostałoby uznane za badanie- dostarcza wnikliwego wglądu w Murrayowską koncepcję osobowości. Jest to artykuł W imię diabła, w którym przedstawił on psychologiczną interpretację powieści Moby Dick. Aktualne badania: Mc Clelland i motywy społeczne: Test Apercepcji Tematycznej opracowano opierając się na poglądzie Murraya, że wiele podstawowych motywów ludzkich istnieje poza świadomością. Rozwiązanie Murraya polegało na opracowaniu TAT zgodnie z tzw. hipotezą projekcyjną. Jeśli pokażemy danej osobie wieloznaczny obrazek, a następnie zapytamy, co jest na tym obrazku, to odpowiedź musi być odbiciem tego, co jest ważne dla tej osoby, lub tematów, którymi ta osoba posługuje się do organizowania świata. Murray posunął się do określenia TAT jako „rentgenowskiego obrazu Ja wewnętrznego”. TAT zawiera zbiór wieloznacznych obrazków, na które dana osoba reaguje jak na ćwiczenie wyobrażni. Osobie badanej testem pokazuje się obrazek, a następnie prosi, żeby opowiedziała historyjkę opisującą kim są osoby na obrazku, co myślą i czują, co doprowadziło do tej sytuacji i jak się to skończy. Podstawowe założenie Murraya dotyczące obliczania wyników głosiło, że bohater, czyli główna postać tej historyjki, reprezentuje opowiadającą ją osobę, i że potrzeby, presja i temat bohatera w rzeczywistości charakteryzują osobę, która opowiada tę historyjkę. Interakcjonizm Psychobiografia
