Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Notatki z zakresy ergonomii opisujące organizację stanowisk pracy w Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie; pojęcie i projektowanie stanowisk pracy. Część 1.
Typologia: Notatki
1 / 21
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
WARSZAWA 1999
W każdym rzeczywistym systemie mającym określony cel działania i składający się z mniejszej lub większej liczby zespołów ludzkich można wyróżnić trzy trwałe funkcje zapewniające sprawną realizację zadań. Są to funkcje: główna (podstawowa), pomocnicza i kierownicza^1. W systemie ochrony przeciwpożarowej funkcja podstawowa obejmuje zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń oraz prowadzenie działań ratowniczych. Do funkcji pomocniczej można zaliczyć zapewnienie sił i środków dla potrzeb ochrony przeciwpożarowej między innymi przez działalność szkoleniową, kadrową, zabezpieczenie logistyczne, finansowanie. Funkcja kierownicza natomiast zajmuje się formułowaniem celów zadań, prognozowaniem, planowaniem, organizowaniem, kontrolowaniem, pobudzaniem do działań, postrzeganiem problemów i decydowaniem. Podstawowymi zmiennymi zewnętrznymi mającemu wpływ na funkcjonowanie tego systemu są zbiory: − potencjalnych i realnych zagrożeń dla ochrony przeciwpożarowej, − strumieni zasobów ludzkich rzeczowych i finansowych, − norm prawnych i innych relacji z otoczeniem.
Złożoność systemu ochrony przeciwpożarowej oraz procesów organizacji i kierowania zmusza współczesnych komendantów, dowódców, naczelników i innych funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej, a także pozostałych uczestników ochrony przeciwpożarowej do respektowania ogólnych zasad sprawnego działania i korzystania z wielu bardziej lub mniej szczegółowych technik. Nie ma jednak konkretnego sposobu postępowania, każdy ma swoje zalety i wady, daje określone możliwości oraz jest w jakimś stopniu ograniczony. Wybór konkretnego sposobu zależy od sytuacji i wielu
innych czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych. Decyzja w tym względzie decyduje o sukcesie lub niepowodzeniu organizacji.
(^1) J. Zieleniewski: Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1969.
2. Podstawowe pojęcia z zakresu organizacji stanowisk pracy
2.1. Organizacja i struktura
2.1.1. Pojęcie organizacji
Najogólniej organizację można zrozumieć jako jakąkolwiek wyodrębnioną względnie z otoczenia całość ludzkiego działania, mającą określoną strukturę skierowaną na osiąganie jakiegoś celu lub celów^2. Podstawowymi właściwościami każdej organizacji są:
2.1.2. Organizacja pracy
Organizacja pracy określa system zasad, metod i działań mających na celu zespolenie siły roboczej, środków i przedmiotów pracy, a także ukształtowanie stosunków wewnętrznych między jego uczestnikami. Obejmuje problematykę dotyczącą człowieka, czynników rzeczowych oraz organizacyjnych
(^23) J. Kurnal: Zarys teorii organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1979.
1978.J. Zieleniewski: Organizacja zespołów ludzkich. Wstęp do teorii organizacji i kierowania, PWN, Warszawa
aspektów procesu pracy. Problematyka organizacyjna dotycząca człowieka składa się z zagadnień: przygotowania i rozmieszczenia pracowników w procesie pracy, kształtowania rozwoju ich kwalifikacji i osobowości, chęci do pracy, właściwej intensywności pracy, organizacji i obsługi stanowisk pracy. Organizacja procesu pracy to przede wszystkim kształtowanie racjonalnych metod i norm pracy, a także racjonalnych sposobów wykonywania tej pracy. Ze względu na charakter wykonywanej pracy, organizacja pracy dzieli się na: organizację pracy wykonawczej, specjalistycznej i kierowniczej; ze względu na szczebel struktury organizacyjnej na organizację: stanowiska pracy, oddziału i przedsiębiorstwa; ze względu na strukturę procesu pracy na organizację: ruchów, czynności, operacji, procesu pracy, złożonych procesów i przedsięwzięć^4.
2.1.3. Struktura organizacyjna
Strukturą organizacyjną nazywamy układ stanowisk pracy, komórek organizacyjnych, pionów organizacyjnych i ewentualnie większych elementów wraz z ustalonymi między nimi różnego typu powiązaniami. Jako kryteria wyodrębnienia elementów struktury organizacyjnej najczęściej przyjmuje się: rodzaj realizowanych zadań, rozmieszczenie terytorialne, podział fazowy, stosowane metody pracy, uprawnienia do podejmowania decyzji. Wydzielenie tych kryterii zależy również od przyjętego stopnia uogólnienia. Powiązania elementów struktury organizacyjnej określone są w postaci zależności organizacyjnej typu funkcjonalnego i hierarchicznego. Zależności funkcjonalne wynikają z podziału zadań organizacji między realizatorów i najczęściej przyjmują formę więzi technicznych lub informacyjnych. Zależności hierarchiczne wskazują kierunek przebiegów decyzyjnych mających charakter rozkazodawczy.
(^4) Encyklopedia organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1981.
Jak widać na przedstawionym poniżej rys. 1. w Państwowej Straży Pożarnej na szczeblu centralnym, wojewódzkim, powiatowym funkcjonują komendy stanowiące sztaby jednoosobowych organów (Komendanta Głównego, komendantów wojewódzkich i komendantów powiatowych Państwowej Straży Pożarnej).
więzi służbowe więzi funkcjonalne Rys. 1. Uproszczony schemat struktury organizacyjnej PSP
2.2. Stanowisko pracy
2.2.1. Pojęcie stanowiska pracy
Stanowisko pracy to podstawowa niepodzielna komórka struktury organizacyjnej, której ramy wyznaczają potrzeby i możliwości optymalnego funkcjonowania układu człowiek maszyna. Stanowisko pracy, to również najmniejszy w strukturze instytucji system działania, stanowiący cząstkę systemu wyższego rzędu (oddziału, wydziału), który z kolei wchodzi w skład systemu
KOMENDANT GŁÓWNY PSP
KOMENDA GŁÓWNA PSP
KOMENDANCI WOJEWÓDZCY
KOMENDY WOJEWÓDZKIE PSP
KOMENDANCI POWIATOWI
KOMENDY POWIATOWE PSP
jeszcze większego jakim jest instytucja (organizacja). System stanowiska pracy charakteryzują następujące kryteria:
Na ukształtowanie stanowiska pracy wpływają wzajemnie ze sobą powiązane czynniki: technologiczne, organizacja produkcji, ergonomiczne.
2.2.2. Ogólny podział stanowisk pracy
Stanowiska pracy można ogólnie podzielić na stanowiska kierownicze i stanowiska niekierownicze. Stanowisko kierownicze to stanowisko, któremu podporządkowane są inne stanowiska organizacyjne. Stanowiska kierownicze powiązane są ze sobą sprzężeniami hierarchicznymi. Charakter tych sprzężeń decyduje o typie
(^6) H. Mreła: Metody badania pracy, PWE, Warszawa 1979.
stanowiska pracy do fizycznie istniejących ludzi. Po za tym zasada głosi, że nie można grupować na jednym stanowisku wielu zadań i to tak pracochłonnych, że przeciętny pracownik o normalnych kwalifikacjach nie będzie w stanie im sprostać. Zasada ta głosi również, że nie można tworzyć sytuacji w której nie znajdzie się człowieka pasującego do danych zadań nie zależnie od stopnia pracochłonności, ponieważ wymagane są na przykład rozbieżne kwalifikacje. Zasada należytej szczegółowości – polega ona na dążeniu do utrzymania właściwej miary w tej dziedzinie. Nadmierna szczegółowość jest takim samym błędem, jak i zbytnia ogólnikowość. Stopień szczegółowości opisu zadań powinien pozwalać na wyraźne rozgraniczenie danego stanowiska od innych, aby nie było luk i nakładania się zadań oraz na określenie kryteriów ocen wykonywania pracy. Zasada mierników – sprowadza się ona do określania dla każdego stanowiska pracy, kryteriów i mierników oceny pracy. Mierniki te należy opracować nie przy biurku decydentów któregoś szczebla kierowania, ale po konsultacji, a jeśli to możliwe w porozumieniu z pracownikami do oceny których mają być one stosowane. Zasada proporcjonalnej wagi powierzonych zadań – polega na określeniu wagi gatunkowej każdego z zadań. Jeśli się tego nie zrobi to można się spodziewać wystąpienia zjawiska przemieszczania celów, czyli skupiania się na realizacji zadań mniej ważnych dla instytucji. Zasada równomierności bodźców i nacisków – wynika z niej potrzeba zapobiegania nierównomierności zaabsorbowania poszczególnymi zadaniami. Istnieje bowiem zjawisko przesuwania się zainteresowań pracowników z problemów mniej konkretnych na bardziej konkretne, a tym samym łatwiejsze do
oceny przez zwierzchnika. Zaniedbanie jest łatwiej dostrzegane i powoduje określone skutki. Z drugiej strony wykonawca chce znać wyniki swojej pracy, a im ona konkretniejsza tym łatwiej ją ocenić. Zarówno nacisk przełożonego, jak i bodźce wewnętrzne wykonawcy mogą prowadzić do pewnego zachwiania proporcji i ciężaru gatunkowego wykonywanych zadań. Zasada funkcji organicznych – określa, że jeśli czynności mogą być wykonywane na niższym stanowisku, to nie należy ich umiejscawiać na wyższym. Zadania powinny odpowiadać funkcjom organicznym określonego stanowiska. Powinny być zbliżone do potencjalnych możliwości pracownika. Zasada wywodliwości – wynika z niej, że zadania określonego stanowiska pracy powinny wynikać z zadań szczebla wyższego. Zasada racjonalnej reszty – podnosi ona kwestie tak zwanych innych zadań zleconych przez przełożonego, które często dominują nad pozostałymi, są nadużywane przez kierowników, przez to podważają potrzebę tworzenia opisów stanowisk pracy. Proponuje się w sytuacji, gdy jest tych innych zadań dużo, tworzenie oddzielnych stanowisk pracy tylko do ich realizacji, jednocześnie zdejmując te zadania z innych stanowisk. Zasada samorealizacji – polega na takim dostosowaniu pracy do człowieka, aby mógł on ją wykonać z pełną satysfakcją niejako samourzeczywistniając się w procesie pracy. Jest to istotny aspekt motywacyjny. Warunki samorealizacji zapewnia praca, która jest zgodna z kwalifikacjami bardziej samodzielna itp. Zasada doskonalenia kadr – jest to zasada wynikająca z faktu szybkiego rozwoju wiedzy, stąd konieczność stałego kształcenia pracowników na każdym stanowisku^8.
(^8) W. Kieżun: Podstawy organizacji i zarządzania, KiW, Warszawa 1977.
projektowania stanowiska pracy jest określenie pożądanej specjalizacji, a także innych elementów wymienionych poniżej.
Specjalizacja stanowisk pracy – to zakres, w jakim ogólne zadanie organizacji zostaje podzielone na mniejsze części składowe. Specjalizacja stanowisk pracy wyrosła z koncepcji podziału pracy i jest normalną konsekwencją wzrostu organizacji. Rotacja stanowisk pracy – zakłada systematyczne przechodzenie pracowników od jednego stanowiska do drugiego. Z tego właśnie powodu, rotacja nie przynosi zbyt dobrych wyników w postaci wzrostu motywacji lub zadowolenia pracowników. Pracownicy rotowani do następnej pracy mogą być z początku zadowoleni, ale to pierwsze wrażenie szybko mija. Rozszerzenie stanowiska pracy – wychodzi się tu z założenia, że wykonywanie ciągle tego samego podstawowego zadania jest główną przyczyna niezadowolenia pracowników. Dlatego więc, aby temu zapobiec należy zwiększyć ogólną liczbę zadań wykonywanych przez pracowników. W wyniku tego wszyscy pracownicy wykonują różnorodne zadania co w rezultacie przyczynia się do zmniejszenia ich niezadowolenia. Wzbogacenie stanowisk pracy – zakłada się tutaj, że zwiększenie zakresu i różnorodności zadań samo nie wystarczy do poprawy motywacji pracownika. Przez wzbogacenie stanowiska pracy próbuje się zwiększyć zarówno liczbę zadań wykonywanych przez pracownika, jak i jego wpływ na wykonywaną pracę. W tym celu usuwa się pewne elementy kontroli danego stanowiska pracy, powierzając pracownikom większe kompetencje decyzyjne i kształtując pracę w ramach pełnych naturalnych jednostek. Innym elementem wzbogacenia stanowiska pracy jest ciągłe powierzanie
pracownikowi nowych ambitnych zadań co otwiera przed nim nowe możliwości wzrostu i awansu. Zespoły robocze – w układzie tym, grupie pracowników powierza się odpowiedzialność za zaprojektowanie systemu pracy, który będzie wykorzystywany na wzajemnie ze sobą powiązanych stanowiskach.
2.3.2. Grupowanie stanowisk pracy
Grupowanie to jest procesem łączenia w grupy stanowisk pracy zgodnie z pewnym logicznym układem. Najbardziej rozpowszechnione kryteria grupowania to: wybór, funkcja, klient i lokalizacja. Każde z tych kryterium ma zalety i wady. Większe organizacje stosują wielorakie podstawy grupowania o różnych szczeblach.
2.3.3. Ustalanie stosunków służbowego podporządkowania
To działanie konstrukcyjne rozpoczyna się od wytyczenia linii podległości. Rozpiętość zarządzania częściowo określa, czy struktura organizacji jest względnie wysmukła czy spłaszczona. Na idealną rozpiętość wpływa jednak wiele innych czynników sytuacyjnych.
2.3.4. Rozdzielenie uprawnień pomiędzy poszczególne stanowiska
Rozdzielenie tych uprawnień jest rozkładem władzy, który wychodzi od jej delegowania. Delegowanie jest procesem w toku którego przekazuje się część swoich obowiązków innym. Systematyczne delegowanie obowiązków i
3. Zmiany organizacyjno – prawne w Polsce i ich wpływ na system ochrony przeciwpożarowej w świetle przeprowadzonej reformy samorządowej
3.1. Zakres działalności i zadania nowych województw
Z dniem 1 stycznia 1999 roku na terenie Rzeczypospolitej Polskiej zostało utworzonych 16 nowych województw. Każde nowe województwo w myśl ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa oznacza jednostkę samorządu terytorialnego oraz największą jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu wykonywania administracji publicznej^10.
3.1.1. Administracja w województwie.
Administrację publiczną w województwie wykonują:
Administrację rządową na obszarze województwa wykonują natomiast:
(^10) art. 1, ust.2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576).
Wymienionych wyżej kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży powołuje i odwołuje wojewoda, z wyjątkiem komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, który jest powoływany za zgodą wojewody i odwoływany po zasięgnięciu jego opinii^12. W województwie tworzona jest również administracja zespolona. Organem wojewódzkiej administracji zespolonej jest wojewoda, który swe zadania wykonuje przy pomocy I i II wicewojewody, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektorów wydziałów oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich do których należy również komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej. W niektórych przypadkach a w szczególności w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, organem wojewódzkiej administracji zespolonej jest kierownik zespolonej służby, inspekcji i straży wojewódzkiej, w tym również komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej^13. Organizację zespolonej administracji rządowej w województwie określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę. Oprócz nazwy i siedziby urzędu, nazwy wydziałów i komórek organizacyjnych oraz ich zakresu działań, statut urzędu wojewódzkiego określa również:
(^1112) art. 1 i 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 91, poz. 577). 13 art. 31, ust. 1 i 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administraart. 23, ust. 3 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 91, poz. 577).cji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 91, poz. 577).
