Pobierz Organizacja stanowisk pracy w Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej część 3 i więcej Notatki w PDF z Ergonomia tylko na Docsity!
4.2.3. Obowiązki i uprawnienia strażaków
Poszczególni funkcjonariusze Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie wykonują zadania i obowiązki szczegółowe na podstawie wydanych i przyjętych zakresów czynności. Zadania i obowiązki wyszczególnione w zakresie czynności, stanowią jednocześnie zakres odpowiedzialności funkcjonariusza za ich właściwą realizację. Zakresem odpowiedzialności funkcjonariusza są także zadania wynikające z innych wewnętrznych aktów takich jak: zarządzenia, decyzje, rozkazy itp.. Do podstawowych obowiązków strażaków należy w szczególności:
- wykonywanie obowiązków służbowych zgodnie z treścią ślubowania,
- znajomość aktów prawnych i innych przepisów niezbędnych do wykonywania zadań,
- wykonywanie zadań określonych dla danego stanowiska zakresem czynności,
- pełne i wyczerpujące dokumentowanie prowadzonych spraw,
- terminowa realizacja zadań określonych planem pracy i poleceniami przełożonych,
- stałe podnoszenie i doskonalenie umiejętności zawodowych,
- zachowanie wymogów ochrony tajemnicy państwowej i służbowej,
- zachowanie zasad BHP,
- przestrzeganie zasad dyscypliny służbowej,
- dbanie o ład, porządek i estetykę pracy,
- przyjmowanie i załatwianie interesantów. Strażaka (pracownika) upoważnia się do:
- zgłaszania przełożonemu wniosków usprawniających działania komendy,
- żądania od bezpośredniego przełożonego określania czynności na
danym stanowisku pracy,
- żądania od przełożonych niezbędnych wyjaśnień i pouczeń odnośnie sposobów załatwiania powierzonych czynności.
4.2.4. Ogólny zakres działania komórek organizacyjnych
Do zakresu działania kierownika sekcji oraz poszczególnych komórek organizacyjnych należy w szczególności:
- sprawowanie nadzoru nad merytorycznym i formalnym oraz technicznym stanem i sposobem załatwiania spraw oraz stosowania obowiązujących procedur działania,
- podpisywanie pism nie zastrzeżonych do podpisu przez komendanta powiatowego lub jego zastępcy,
- organizowanie odpraw służbowych, instruktaży, szkoleń doskonalących w zakresie merytorycznego działania komórki organizacyjnej,
- nadzór nad dyscypliną służby i pracy oraz wnioskowaniu w sprawach pracowników wynikających ze stosunku służby i pracy,
- zlecanie pracownikom załatwienia spraw służbowych poza stałym miejscem pracy z wyłączeniem delegacji służbowych,
- określanie szczegółowych zakresów czynności poszczególnych stanowisk pracy,
- zapewnienie stosowania instrukcji kancelaryjnej,
- wydawanie poleceń służbowych w sprawach objętych zakresem działania komórki organizacyjnej. Komórki organizacyjne mają również obowiązek współdziałania i współpracy między sobą. Do wspólnych zadań komórek organizacyjnych należy w szczególności:
- sporządzanie analiz, prognoz, ocen oraz sprawozdań z zakresu
4.3. Obowiązki komendanta powiatowego
W myśl znowelizowanej ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej, komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej powołuje spośród oficerów Państwowej Straży Pożarnej komendant wojewódzki w porozumieniu ze starostą. Do momentu powstania komend powiatowych byłego komendanta rejonowego Państwowej Straży Pożarnej powoływał spośród oficerów Państwowej Straży Pożarnej Komendant Główny na wniosek właściwego terenowo komendanta wojewódzkiego. Do zadań Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie należy:
- w ramach organizowania jednostki ratowniczo – gaśniczej nadzoru nad jej działalnością oraz kontroli wykonywania przez tą jednostką zadań z zakresu ratownictwa i współpracy w tym zakresie z innymi służbami: − nadzór nad realizacją zadań Jednostki Ratowniczo Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie w zakresie funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego na terenie powiatu, − współpraca z organami, instytucjami i samorządami w zakresie współdziałania przy zwalczaniu skutków awarii, katastrof i klęsk żywiołowych, − dysponowanie do działań ratowniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej wchodzących w skład krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego, − prowadzenie ewidencji i statystyki pożarowej oraz podejmowanych działań ratowniczych, − prowadzenie inspekcji gotowości do działań ratowniczych jednostek ochrony przeciwpożarowej wchodzących w skład krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego,
− sprawowanie nadzoru na stosowaniem zasad BHP w podległych jednostkach ochrony przeciwpożarowej, − opracowywanie planów działań dla powiatu, − realizacja zadań w zakresie szkolenia i doskonalenia zawodowego strażaków w jednostce ratowniczo – gaśniczej oraz w podległych jednostkach ochrony przeciwpożarowej,
- w ramach kierowania pracą Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie: − określanie kierunków działania komendy powiatowej, − prowadzenie spraw kadrowych pracowników komendy powiatowej, − ustalanie szczegółowych zakresów obowiązków dla pracowników komendy powiatowej, − zapewnienie pracowniczych uprawnień socjalnych przysługujących pracownikom komendy powiatowej,
- w ramach kierowania rozpoznawaniem zagrożeń pożarowych i innych miejscowych zagrożeń, − ustalanie przedmiotu, zakresu i trybu wykonywania czynności kontrolno – rozpoznawczych w zakresie rozpoznawania zagrożeń i współdziałanie w tym zakresie z innymi organami i instytucjami, − ewidencjonowanie zagrożeń dla potrzeb działań ratowniczych i ich aktualizacja, − uzgadnianie sposobów postępowania na wypadek zagrożenia pożarowego i innych miejscowych zagrożeń ustalonych przez właścicieli, zarządców i użytkowników budynków, innych obiektów i terenów, − uzgadnianie sposobów podłączeń urządzeń sygnalizacyjno - alarmowych w obiektach z komendą,
- nadzór nad prawidłowym użytkowaniem sprzętu kwatermistrzowskiego, pożarniczego oraz odzieży, wyekwipowania i umundurowania,
- współdziałanie z organami samorządu terytorialnego oraz podmiotami uprawnionymi do tworzenia jednostek ochrony przeciwpożarowej włączonych do krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego w zakresie utrzymania gotowości operacyjnej tych jednostek,
- wykonywanie innych zadań wynikających z odrębnych przepisów. Z przeglądu przedstawionych wyżej zakresów działania wynika, że dotyczą one przede wszystkim strefy organizacji i kierowania. Realizacja tych zadań przez komendanta wymaga umiejętności w zakresie celów, stawiania zadań, planowania działań ich organizowania, motywowania, kontroli oraz sytuacyjnego stosowania metod i techniki organizacji i kierowania. Elementy te są jednakowo ważne dla działań doraźnych (operacyjnych), jak i długo okresowych strategicznych). Wiedza i umiejętność kierowania (dowodzenia) decyduje tutaj o skuteczności działań komendy powiatowej oraz pozwala na identyfikację problemów, szans, silnych i słabych stron, stałe doskonalenie, stałe dostosowanie systemu ochrony przeciwpożarowej w powiecie do istniejących i przewidywanych zagrożeń.
4.4. Szczegółowe zakresy działania poszczególnych komórek organizacyjnych^28
4.4.1. Zadania sekcji ds. operacyjno – szkoleniowych w tym powiatowego stanowiska kierowania. Sekcja ds. operacyjno – szkoleniowych do której należy również powiatowe stanowisko kierowania sporządza przede wszystkim analizy działań ratowniczych, prowadzonych przez jednostkę ratowniczo – gaśniczą oraz
(^28) Tymczasowy regulamin organizacyjny Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie.
analizuje stan operacyjny zabezpieczenia obszaru powiatu poprzez opracowywanie planów ratowniczych powiatu z ich bieżącą aktualizacją. Działania ratownicze usprawniane są na podstawie wniosków z przeprowadzonych analiz. W ramach krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego sekcja ds. operacyjno – szkoleniowych przygotowuje dokumentację w sprawach tworzenia lub włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do tego systemu, lub w sprawach likwidacji tych jednostek. Dla jednostki ratowniczo gaśniczej oraz wszystkich innych jednostek wchodzących do krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego, sekcja prowadzi ewidencję oraz analizuje stan ich wyposażenia w sprzęt ratowniczy i środki gaśnicze oraz przedstawia wnioski w tym zakresie. Ponadto sekcja nadzoruje gotowość operacyjną tych jednostek, a także dysponuje siłami i środkami krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego na obszarze powiatu oraz przygotowuje pododdziały do działań w ramach odwodów operacyjnych. Oprócz tego sekcja ds. spraw operacyjno – szkoleniowych przygotowuje projekty umów zawieranych z jednostkami ochrony przeciwpożarowej, innymi służbami, inspekcjami, strażami, instytucjami oraz podmiotami, które dobrowolnie zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych oraz organizuje z nim współpracę w zakresie prowadzenia działań ratowniczych w powiecie. W celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania powiatowego stanowiska kierowania sekcja opracowuje jego regulamin oraz ustala potrzeby wyposażenia tego stanowiska w sprzęt i urządzenia umożliwiające sprawne dysponowanie oraz kierowanie siłami i środkami krajowego systemu ratowniczo gaśniczego na obszarze powiatu oraz umożliwiające współpracę z wojewódzkim stanowiskiem kierowania. Do funkcji szkoleniowych sekcji należy natomiast prowadzenie szkoleń dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej i członków ochotniczych straży pożarnych w zakresie ratownictwa oraz organizowanie zajęć wychowania
- organizowanie i prowadzenie działalności informacyjnej w zakresie upowszechniania i przestrzegania tych przepisów. Ponadto stanowisko ds. kontrolno – rozpoznawczych zajmuje się sprawami przekazywania do użytku obiektów budowlanych oraz opracowywanie dla potrzeb administracji publicznej opinii dotyczących bezpieczeństwa pożarowego obiektów i terenów. Oprócz tego stanowisko to powinno utrzymywać stały kontakt z mediami.
4.4.3. Zadania stanowiska ds. organizacyjno - kadrowych Stanowisko ds. organizacyjno – kadrowych przygotowuje zakres czynności dla poszczególnych stanowisk pracy w komendzie powiatowej poprzez opracowywanie regulaminów, wytycznych i procedur dotyczących służby i pracy w komendzie powiatowej. Do tego zakresu należy również organizowanie pracy kierownictwa komendy powiatowej do której należą: narady, odprawy i spotkania. Do spraw organizacyjnych tego stanowiska należy również prowadzenie spraw z zakresu planowania pracy, zapewnienia obsługi sekretariatu komendanta powiatowego oraz organizowanie współpracy z terenowymi organami administracji publicznej, innymi instytucjami i jednostkami ochrony przeciwpożarowej. Do zadań kadrowych tego stanowiska należy:
- prowadzenie zbiorów wewnętrznych aktów prawnych komendanta powiatowego i spraw z zakresu archiwizacji oraz prowadzenie składnicy akt dla komendy powiatowej,
- przyjmowanie, ewidencjonowanie oraz nadzór nad trybem załatwiania skarg,
- ewidencjonowanie pieczęci i stempli, prowadzenie rejestru oraz nadzór nad prawidłowością ich użytkowania,
- sporządzanie i kompletowanie dokumentacji emerytalno – rentowej strażaków i pracowników cywilnych komendy powiatowej,
- prowadzenie obsługi kadrowo – dokumentacyjnej wszystkich zatrudnionych pracowników, emerytów i rencistów,
- realizowanie polityki kadrowo – płacowej komendanta powiatowego,
- prowadzenie spraw dotyczących dyscypliny służby i pracy w komendzie powiatowej,
- przygotowywanie wniosków dotyczących wniosków awansów i wyróżnień,
- prowadzenie spraw osobowych związanych z planowaniem obronnym.
4.4.4. Zadania stanowiska ds. kwatermistrzowskich Stanowisko ds. kwatermistrzowskich zajmuje się przede wszystkim dokonywaniem zakupów sprzętu, materiałów biurowych i urządzeń niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania komendy powiatowej poprzez uczestnictwo w pracach zespołu ds. zakupu sprzętu zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych. Ponadto stanowisko to wykonuje zabezpieczenie logistyczne działań ratowniczych, ćwiczeń i szkoleń przeprowadzanych przez jednostki krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego na terenie powiatu oraz przygotowuje pododdziały do działań w ramach odwodów operacyjnych. Oprócz tego stanowisko ds. kwatermistrzowskich przygotowuje dokumenty i zestawienia dotyczące spraw związanych z należnością równoważników pieniężnych i innych świadczeń socjalnych oraz prowadzi sprawy inwentaryzacji majątku. Do zadań tego stanowiska należy również planowanie między innymi realizacją inwestycji oraz remontów obiektów, wykorzystania budżetowych środków finansowych na wydatki rzeczowe oraz planowania potrzeb materiałowo – technicznych. Dla zapewnienia lepszych warunków pracy w
4.4.6. Zadania sekcji ds. finansów Do zadań sekcji ds. finansów należy w szczególności planowanie przychodów i wydatków oraz ich realizacja i rozliczanie w zakresie kompetencji przekazanych przez starostę. Sekcja ta zajmuje się również sporządzaniem list oraz dokonywaniem wypłat, uposażeń i innych świadczeń pieniężnych funkcjonariuszy prowadząc w tym celu karty wynagrodzeń pracowników komendy powiatowej. Ponadto sekcja ds. finansów prowadzi dokumentację dotyczącą rocznego rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych (po uzgodnieniu z komendantem wojewódzkim) oraz dokumentację dodatków i zasiłków rodzinnych oraz innych świadczeń w zakresie ubezpieczeń społecznych pracowników komendy powiatowej. W ramach wyżej wymienionych świadczeń, dodatków i zasiłków sekcja ta prowadzi opracowywanie projektów budżetu. Oprócz tego sekcja ds. finansów ewidencjonuje i rozlicza rozmowy telefoniczne oraz prowadzi gospodarkę kasową i przestrzega przepisów w zakresie prowadzonych zadań zgodnie z zasadami finansowo – księgowymi.
4.4.7. Zadania stanowiska ds. obronnych i BHP Stanowisko ds. obronnych i BHP prowadzi sprawy związane z profilaktyką i ochroną zdrowia, w tym również w zakresie badań lekarskich okresowych i powypadkowych współpracując z Kasami Chorych. Ponadto realizuje również wszelkie zagadnienia BHP określone odrębnymi przepisami. W sprawach obronnych do zadań tego stanowiska należy w szczególności:
- planowanie i rozdział zadań obronnych na poszczególne stanowiska komendy powiatowej oraz nadzór nad ich prawidłową realizacją,
- prowadzenie całokształtu zadań obronnych i ochrony tajemnicy państwowej i służbowej określonych w odrębnych przepisach,
- prowadzenie kancelarii tajnej.
4.4.8. Zadania Radcy Prawnego Radca prawny zajmuje się między innymi obsługa prawną komendy powiatowej. W tym celu koordynuje tworzenie wewnętrznych przepisów prawnych, gromadzi zbiór aktów prawnych zewnętrznych, a także występuje w charakterze pełnomocnika komendanta powiatowego w postępowaniu sądowym, administracyjnym i organami orzekającymi. Ponadto radca prawny wydaje pisemne opinie prawne na polecenie komendanta powiatowego oraz udziela porad prawnych i wyjaśnień w zakresie stosowania prawa poszczególnym stanowiskom w komendzie powiatowej.
4.4.9. Zadania jednostki ratowniczo - gaśniczej Jednostka ratowniczo – gaśnicza organizuje i prowadzi akcje ratownicze w czasie pożarów, klęsk żywiołowych lub likwidacji miejscowych zagrożeń oraz wykonuje specjalistyczne czynności ratownicze w czasie klęsk żywiołowych oraz podczas likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne podmioty ratownicze. W tym zakresie jednostka zajmuje się utrzymywaniem gotowości do prowadzenia działań ratowniczych, współdziała z innymi podmiotami ratowniczymi i służbami funkcjonującymi na obszarze powiatu oraz prowadzi rozpoznania w zakresie niezbędnym do podjęcia działań ratowniczych na obszarze powiatu.
Ponadto do zadań jednostki ratowniczo – gaśniczej należy:
- utrzymywanie porządku i czystości w obiektach i pomieszczeniach jednostki ratowniczo – gaśniczej,
- prowadzenie zajęć z doskonalenia zawodowego i wychowania fizycznego oraz ćwiczeń i manewrów planowanych i organizowanych przez dowództwo jednostki oraz sekcję ds. operacyjno – szkoleniowej komendy powiatowej,
4.5. Problemy organizacyjne w komendzie.
Ogólnie problemy dzielą się na organizacyjne i kierownicze. Podział ten wynika z faktu funkcjonowania zarówno organizatorów pracy, jak i kierowników. Jedni i drudzy wykonują obowiązki służbowe, rozwiązują bardziej lub mniej ważne i złożone problemy, wykorzystują pojawiające się szanse. Istotną rzeczą jest tutaj fakt, iż każdy kierownik jest i musi być organizatorem działań podległego zespołu^29. W przypadku komendy powiatowej głównym kierownikiem jest komendant powiatowy, któremu podlegają pozostali funkcjonariusze komendy powiatowej. Problemy organizacyjne i kierownicze są najczęściej związane z doskonaleniem stanu istniejącego lub tworzeniem nowej organizacji obejmującej aspekt rzeczowy, czynnościowy, stosunków międzyludzkich, kierowania itd. W Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie dominują głównie problemy związane z tworzeniem nowej organizacji. Głównym powodem tego są zmiany administracyjne w Polsce, a co za tym idzie również zmiany powstałe w Państwowej Straży Pożarnej o których wspomniałem w poprzednim rozdziale. Bardzo trudne jest tutaj dostosowanie funkcjonowania komendy powiatowej do nowych warunków organizacji państwa, a w szczególności przygotowanie zakresu czynności dla poszczególnych pracowników, oraz ustalenie zasad współpracy komendy powiatowej ze starostą. Ponadto do ogólnych problemów Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie można zaliczyć:
− sposób finansowania komendy powiatowej (źródła, ich dopuszczalność, unormowania prawne), − umieszczenie komendy powiatowej jako jednostki organizacyjnej administracji zespolonej w nowej strukturze administracji państwowej oraz systemie bezpieczeństwa państwa,
(^29) M. Lisiecki: Podstawy organizacji i kierowania w ochronie przeciwpożarowej, SGSP, Warszawa 1997.
− przyjęcie niemożliwych do realizacji zadań w zakresie działań prewencyjnych, a także niektórych ratowniczych,
− tworzenie nowych przepisów dotyczących Państwowej Straży Pożarnej i krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego bez szerokiego współudziału jednostek i innych podmiotów zajmujących się ratownictwem, których przepisy te będą dotyczyły, a szczególnie nieuwzględniane zgłaszanych uwag, − potrzeby unifikacji sprzętu pod kątem rodzaju działań ratowniczych prowadzonych przez jednostkę ratowniczo- gaśniczą, − brak niezawodnego systemu łączności ratowniczej, − dyskusyjną siatkę płac, niespójne wymogi kwalifikacyjne na poszczególne stanowiska, utrudniające prowadzenie właściwej polityki kadrowej. Oprócz tego do wewnętrznych problemów tej komendy powiatowej można zaliczyć: sposób podnoszenia poziomu kształcenia zawodowego strażaków, bezpieczeństwo pracy, tworzenie działalności propagandowej poprzez przybliżenie problemów służby pożarniczej społeczeństwu, wzmocnienie współpracy z gminami, oraz jednostkami ochotniczych straży pożarnych. Komendant powiatowy, jako kierownik zespołu ma zbyt małe uprawnienia do realizacji zadań między innymi w zakresie dysponowania środkami finansowymi, etatami i osobami. Oprócz tego ma mały wpływ na organizację ochrony przeciwpożarowej w swoim powiecie, trudności w zakresie dysponowania ochotniczych straży pożarnych, brak niektórych przepisów wykonawczych, nadmierną centralizację planowania oraz mały wpływ na dobór kadrowy.
rozkazy, zalecenia, polecenia z reguły są akceptowane wewnętrznie, a w przypadku potraktowania tych informacji podejrzliwie zostają wypowiadane publicznie i otwarci dyskutowane. W całej komendzie występuje znacząca liczba zespołów całkowicie zgranych i harmonijnie współpracujących, a cele komendy powiatowej są całkowicie akceptowane przez poszczególne zespoły zarówno oficjalnie, jak i wewnętrznie. Ponadto funkcjonariusze są w pełni wciągani w proces podejmowania decyzji dotyczących ich własnej pracy, a umiejscowienie decyzji na odpowiednim szczeblu w znacznych stopniu oddziałuje pozytywnie na ich motywację. Zakres kontroli w komendzie w zasadzie podporządkowany jest szczeblowi centralnemu (komendantowi powiatowemu) z delegowaniem niektórych uprawnień kontrolnych szczeblom średnim i niższym (kierownikom sekcji i podległym im pracownikom). Wyniki kontroli służą głównie jako podstawa merytorycznych decyzji i usprawnień podejmowanych z inicjatywy zainteresowanych. Elementy kar wyraźnie schodzą na plan dalszy. Komendant powiatowy potrafi w sensownym czasie podejmować odpowiednie decyzje. Z analizy dostępnych informacji wyciąga racjonalne wnioski oraz ocenia skutki podejmowanych działań. Ponadto komendant powiatowy ma duże umiejętności przewidywania przyszłych potrzeb i szacowania ich, potrafi też skutecznie nadzorować ich wykorzystanie. Oprócz tego komendant właściwie określa zadania i przydziela je pracownikom przez co jest przez nich lubiany i szanowany, a w kierowaniu zespołem radzi sobie znakomicie i stara się stwarzać zespołowi różne możliwości doskonalenia i rozwoju. W relacjach międzyludzkich jest bardzo taktowny i uważny, tworzy przyjazną atmosferę sprzyjającą dobrej pracy. Z tego wszystkiego wynika, że atmosfera w komendzie powiatowej nie jest najgorsza. Pracownicy cierpliwie czekają na dalszą kolej rzeczy, nie zamartwiają się na zapas i są optymistycznie przekonani, że wszystko jakoś się ułoży i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Ostrzeszowie będzie funkcjonowała prawidłowo z myślą o bezpieczeństwie państwa a w szczególności powiatu ostrzeszowskiego i zamieszkującej go ludności.
Literatura
- Encyklopedia organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1981.
- Griffin R. W.: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
- Kieżun W.: Podstawy organizacji i zarządzania, KiW, Warszawa 1977.
- Kurnal J.: Zarys teorii organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1979.
- Lisiecki M.: Podstawy organizacji i kierowania w ochronie przeciwpożarowej, SGSP, Warszawa 1997.
- Mreła H.: Metody badania pracy, PWE, Warszawa 1979.
- Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 91, poz. 577).
- Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578).
- Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576).
- Ustawa z 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, po. 872).
- Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351 z późn. zm.).
- Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz. 400 z późn. zm.).
- Zieleniewski J.: Organizacja i zarządzanie, PWN, Warszawa 1969.
- Zieleniewski J.: Organizacja zespołów ludzkich. Wstęp do teorii organizacji i kierowania, PWN, Warszawa 1978.
