Temat: Filozofia oświecenia
Filozofia w oświeceniu, a wraz z nią myśl społeczna i polityczna przeżywały rozkwit. Do filozofów tego okresu
należeli m.in.:
John Locke
Immanuel Kant
Jean-Jacques Rousseau
Wolter
Monteskiusz
Kartezjusz (wł. Rene Descartes)
Isac Newton
Ważną inicjatywą oświeceniowej myśli była Wielka encyklopedia francuska (1751–1780) – dzieło sumujące wiedzę
z różnych dziedzin. Przy jej tworzeniu współpracowali m.in. Denis Diderot (główny redaktor), Wolter, Monteskiusz,
Jean-Jacques Rousseau.
John Locke
John Locke jest twórcą empiryzmu.
Poznanie jest wynikiem doświadczenia (empiryzm) poprzez zmysły (sensualizm).
Krytykował Kartezjańską koncepcję idei wrodzonych – uważał, że ludzki umysł w chwili narodzin to czysta
karta (tabula rasa), którą wypełnia doświadczenie.
Dwa rodzaje doświadczeń: zewnętrzne zmysłowe (sensualne) i wewnętrzne (refleksja wynikająca
z obserwacji samego siebie).
W kwestiach społecznych i politycznych John Locke:
uważał własność prywatną za naturalne prawo człowieka,
opowiadał się za wolnością gospodarczą (liberalizm),
postulował tolerancyjne, liberalne państwo z konstytucją, systemem ustaw gwarantujących obywatelowi
ochronę życia, wolność osobistą i własność.
W kwestii religii John Locke był zwolennikiem koncepcji religii naturalnej, odrzucał Kościół jako organizację.
Gottfried Kneller, Portret Johna Locke’a, 1697
Immanuel Kant
Immanuel Kant jest twórcą filozofii krytycznej (krytyka czystego rozumu), w której starał się pogodzić racjonalizm
z empiryzmem.
Człowiek nie może poznać rzeczy takimi, jakie są w istocie. Może je poznać takimi, na jakie ich poznanie
pozwala rozum – umysł narzuca sposób poznawania rzeczywistości.
Istnieją sądy aprioryczne (oparte na pojęciach wrodzonych, poza postrzeganiem zmysłowym)
oraz aposterioryczne (wynikające z doświadczenia).
Pojęcia wrodzone, czyli rzeczy same – trzeba po prostu przyjąć ich istnienie.
W kwestii moralności Immanuel Kant postulował, aby kierować się w życiu prawem imperatywu kategorycznego,
czyli postępować według reguł, które chcielibyśmy, żeby stały się powszechnie obowiązującym prawem. Zawsze przy
tym trzeba pamiętać, że człowiek jest celem postępowania, a nie środkiem.
