Oświecenie - interpretacja tekstów, Notatki z Język polski

Pobierz Oświecenie - interpretacja tekstów i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

„Do króla” - I. Krasicki Jest to satyra polityczna, napisana w formie monologu. Narrator zwraca się do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, informując go, że podlega krytyce.Króla spotyka zarzut, że nie podchodzi z królewskiej rodziny – wcześniej był tylko szlachcicem; jest Polakiem; człowiekiem młodym; źle rządzi, ponieważ chce swoją dobrocią, łagodnością przypochlebić się poddanym, aby go kochali; popiera naukę i uczonych. Uważny czytelnik od razu zauważy, że przytoczone w satyrze zarzuty świadczą źle nie o władcy, ale o poddanych. Są to zarzuty absurdalne, bo dotyczą zalet (np. dobroć), bądź cech neutralnych (np. młody wiek). Poeta, ukazując niedorzeczność tych zarzutów, tak naprawdę obnaża głupotę szlachty, a przy okazji daje pozytywną ocenę króla. W satyrze daje się zauważyć dystans wobec osoby chwalonej. Krasicki osiągnął ten efekt dzięki zastosowaniu ironii, która pozwoliła mu wyrazić pochwałę władcy pośrednio (poprzez pozorną krytykę), a nie wprost. W satyrze wypowiada się typowy szlachcic – Sarmata. Jego cechy to: gadulstwo, bezmyślność, ciasnota poglądów. To właśnie te wady w rzeczywistości Krasicki wyśmiewa. Autor używa ironii, by wychwalać królam(satyra ta ma cechy panegiryku), a krytykować anty-stanisławowską szlachtę. "Pijaństwo" - I. Krasicki Satyra "pijaństwo" została w formie dialogu prowadzonego przez dwóch znajomych szlachciców. Strikte dynamiczny dialog

jest na początku i końcu tekstu, natomiast większość tego tekstu to dwa obszerne monologi. Pierwszy monolog to opowieść jednego z bohaterów o przyczynach złego samopoczucia. Kończy swoją wypowiedź krytyką pijaństwa. Drugi monolog to dydaktyczna przemowa drugiego z bohaterów, który rozwija wątek pijaństwa pokazując jego skutki mówiąco o tym, że człowiek pod wpływem alkoholu upodabnia się do zwierzęcia, nawet jest od niego głupszym, gdyż nie kieruje się rozumem, bo nadużywa "darów bożych". Krasicki ustami bohatera krytykuje nie posługiwanie się rozumem przez człowieka. Ufa trzeźwości pokazując zalety takiej postawy. Krasicki nie podaje żadnych imion, danych bohaterów, pozostają oni anonimowi, ponieważ w tym utworze Krasicki nie krytykuje człowieka tylko jego zachowanie, zjawisko pijaństwa. Jest to przykład satyry obyczajowej. W tym utworze Krasicki dokonuje charakterystyki życia XVIII w. szlachty. Jest to typowy szlachcic Sarmata lubiący dobrze zjeść, wypić dużo alkoholu. Jest to też warchał szlachecki szukający okazji do libacji alkoholowej. Pod wpływem alkoholu staje się pieniaczem, człowiekiem skłonnym do awantur. Drugi bohater to typ szlachcica mędrka. Jest tozadufany w sobie molarizator, stróż moralności wygłaszający długie przemowy. Swoim działaniem przynosi więcej szkody niż pożydku. Krasicki w tej satyrze ośmiesza brak umiaru i skłonność do kłótni i natarczywe moralizatorstwo przynoszące odwroyny efekt. "Hymn do miłości ojczyzny" - I. Krasicki Tytuł wiersza, zawierający określenie gatunkowe (hymn), kieruje

Hymnie... przedstawił radykalny program patriotyzmu, który wymaga od obywatela w sytuacji zagrożenia pełnego poświęcenia, nawet oddania życia za Ojczyznę. Podobne deklaracje składali nieco później romantycy. „Przypomnienie dawnej miłości” - F. Karpiński Tematem utworu „Przypomnienie dawnej miłości” Fr. Karpińskiego jest miłość. Jest to uczucie nieszczęśliwe. Wiersz ukazuje miłość podmiotu lirycznego do Justyny. Osoba mówiąca opowiada pokrótce przebieg spotkań z ukochaną. Oddaje w ten sposób charakter ich miłości, która nie ograniczała się tylko do rozmowy na ulubione tematy. Kochankowie wymieniali pocałunki i uściski, byli ze sobą blisko, a ich uczucie to było doznanie nie tylko cielesne, ale również psychiczne – obydwoje musieli się bardzo dobrze rozumieć. Jednakże kiedy nie mogą już być razem, podmiot liryczny poddaje się biernie losowi, o którym mówi „gniewny” i to właśnie jego obwinia o koniec ich związku. Istotną rolę w utworze odgrywa natura, która współgrała i współgra z uczuciami i położeniem kochanków. Zakochani spotykali się w lesie, pod jaworem, który staje się pewnego rodzaju symbolem ich miłości. To na jego korze zaznaczyli swoje imiona. Gdy musieli się rozstać, odzwierciedliło się to również w naturze: las zarósł, a znaki na ich drzewie zostały zniszczone przez pasterza. Podmiot cierpi z tego powodu, tęskni za Justyną, ale jest pasywny. Nie walczy o nią. Karpiński, opisując miłość dwojga ludzi, posłużył się

sielanką – gatunkiem charakterystycznym dla liryki sentymentalnej. Zobrazował uczucie do Justyny poprzez prosty, aczkolwiek pełen emocji monolog liryczny, w którym zza prostych zdań wyłania się uczucie pełne czułości i oddania. W wierszu nie ma wyszukanych środków stylistycznych – autor ogranicza się do epitetów („słodkie wieczory”, „pasterz niebaczny”), wykrzyknień, rymów końcowych przeplatanych, stosuje również apostrofy do nieobecnej Justyny. Cały wiersz charakteryzuje się śpiewnością, utrzymany jest w nastroju sentymentalnym, spokojnym – nawiązuje do twórczości ludowej, na co wskazuje również podtytuł – „Pieśń pasterska”. "Do Justyny" - F.Karpiński „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” to jeden z najpiękniejszych wierszy miłosnych, nie tylko w twórczości Karpińskiego, ale w ogóle w literaturze polskiej. Należy on do grupy wierszy, który przyczynił się do zdobycia przez poetę sławy „śpiewaka Justyny”. Inny przykład to „Do Justyny (Drzewa! Wyście małe były...)”. W tym przypadku tytuł jest niezbędnym uzupełnieniem treści wiersza, to om wyznacza właściwe pole skojarzeń dla przywołanych w kolejnych strofach obrazów. To z tytułu wiemy, że wszystkie opisywane w utworze uczucia są przejawami tęsknoty za ukochaną Justyną. Mamy tu do czynienia z typowym przykładem liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny jest nie tylko tęskniącym kochankiem, ale również gospodarzem. Przejawia się to w

(pszenica, urodzaj) z pieszczotliwym sposobem nazywania ukochanej kobiety (ptaszek, kwiatek, światło). Razem tworzy to niezwykle malowniczy obraz stanu duchowego podmiotu.Ten i podobne sentymentalne utwory stały się krokiem naprzód w stronę romantycznego przeżywania miłości. "Pieśń o Narodzie Pańskim" - F. Karpiński „Pieśń o Narodzeniu Pańskim” Karpińskiego przedstawia wydarzenie narodzenia Chrystusa w kategoriach cudu. Wszystkie zastosowane w utworze środki stylistyczne służą podkreśleniu niezwykłości tego faktu. Chrystus jednocześnie jest zatem „Panem niebios” i jest „obnażony”, zarówno „wzgardzony”, jak i „okryty chwałą”, „śmiertelny”, a jednak panuje nad czasem. Karpiński akcentuje ubogie pochodzenie Chrystusa, niejako kontempluje nieogarnioną tajemnicę Boga, który rodzi się w szopie i odbiera hołd od zwykłych pasterzy. Idąc tym tropem, poeta dowartościowuje ubogi lud, wyraźnie stawia go ponad królami przynoszącymi Chrystusowi wspaniałe dary: złoto, kadzidło i mirrę. W oczach Boga dary te bowiem nie mają większej wartości niż ofiary prostych ludzi: „Bóstwo to razem zmieszało/ z wieśniaczymi ofiarami”.Kolęda posiada także wyraźny wydźwięk patriotyczny. Poeta zwraca się do Dziecięcia Jezus z prośbą o błogosławieństwo dla całego polskiego ludu. "Balon" - A. Naruszewicz Naruszewiczowska oda koncentruje się przede wszystkim wokół sławnego lotu balonem. Poeta w niezwykle

uroczystych słowach opisuje to wydarzenie. Najpierw za pomocą rozbudowanej peryfrazy określa miejsce, gdzie rozgrywają się opisywane przez niego wydarzenia, prozaicznie mógłby powiedzieć: „w powietrzu”, ale Naruszewicz woli napisać to bardziej w wyszukany sposób. Widać, jak starannie dobiera epitety: „bystrym polotem”, „pierzchliwe ptaki”, jak komplikuje szyk zdania. W równie poetycki sposób dokonuje opisu wypełnionego rozgrzanym powietrzem balonu. Następnie poeta przechodzi do przedstawienia spostrzeżeń pasażerów balonu podczas lotu. (Umownie druga część tematyczna utworu.) Świat oglądany z wysokości wygląda zupełnie inaczej niż ten, który oglądamy, chodząc po ziemi. Z perspektywy nieba bowiem wszystko wydaje się małe: pałace przypominają rozsypany gruz, ludzie, niezależnie od ich pozycji społecznej, są tylko drobnymi robaczkami. Wisła – z kolei – staje się strumykiem składającym się zaledwie z kilku kropel, który „ledwo się sączy na tym padole”. Dla ludzi prostych (dla „gminu”) wyczyn Blancharda wydaje się być czarodziejską sztuczką, czymś urojonym, lecz (według autora) „filozof inaczej myśli”. Filozof – człowiek oświecony we wznoszącym się nad światem balonie dostrzega bowiem triumf ludzkiego rozumu nad siłami natury, widzi kolejne zwycięstwo w tej niekończącej się walce. Duma rozpiera poetę, piszącego o osiągnięciach ludzkości, które możliwe są za sprawą olbrzymiego wysiłku intelektualnego i ogromu włożonej pracy. Ale dzięki temu:

ojczyzna (przywołana tu za pomocą metafory okrętu – „łódki szlachetnej”) zniesie wszystko, że jest odporna na ciosy i ostatecznie zwycięży. Naruszewicz – jak to bywa często w oświeceniowych odach – za punkt wyjścia wybiera sobie konkretną, ważną dla zbiorowości okoliczność i przedstawienie jej służy mu do rozważenia szerzej zakrojonej refleksji, łączącej się z adresowanym do tej zbiorowości pouczeniem czy napomnieniem. Patos, uwznioślenie podkreśla ponadto szyk przestawny, odróżniający język utworu od potocznej, codziennej polszczyzny, uwydatniający pewne wyrazy, intrygujący czytelnika. Środki styslistyczne zawarte w odzie: Peryfraza , Inwersje składniowe, epitety porównania, apostrofy, przerzutnie Pieśń Legionów polskich we Włoszech - J. Wybicki Pieśń narodu walczącego o suwerenność. Zwrotka, która się powtarza pełni funkcję refrenu i poświęcona jest generałowi Dąbrowskiemu i poświęcona jest Legionom Polskim we Włoszech. Przywołane są w niej postacie i wydarzenia z historii Polski. Przywołanie tych postaci i wydarzeń ma wyrażać nadzieję nie tylko żołnierzy ale i Polaków na odzyskanie niepodległości. pierwsza zwrotka jest przepełniona nadzieją, że Polska jeszcze nie do końca umarła. Utwór cechuje się prostą budową, jasny przejrzysty język, mało środków stylistycznych ,

rytmiczny przez tą powtarzającą się zwrotkę. Melodia jest łatwa do zapamiętania, która w połączeniu z prostym tekstem spowodowała olbrzymią popularność utworu.