Oświecenie w Europie i w Polsce, Notatki z Język polski

Pobierz Oświecenie w Europie i w Polsce i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Lekcja dn. 25.11.2020 r.

Temat : Oświecenie w Europie i w Polsce.

OSWIECENIE

1. NAZWA I RAMY CZASOWE

Nazwa epoki – oświecenie – była używana przez przedstawicieli XVIII-wiecznych elit intelektualnych jako określenie pożądanego przez nich stanu kultury. Podstawowy sens wyrazu odwoływał się do wyobrażenia świata rozumu rozpraszającego mroki zabobonów i przesą- dów, wskazywał też na znaczenie oświaty jako ważnego instrumentu osiągania wyznaczonych celów. Przedstawiciele kultury oświeceniowej nazywali swoje czasy także wiekiem rozumu lub wiekiem filozofów.  Pierwsze zapowiedzi oświecenia w Europie pojawiły się już u schyłku XVII stulecia w Anglii, która w wyniku bezkrwawej rewolucji w 1688 r. stała się monarchią konstytucyjną.  Za wydarzenie historyczne symbolicznie zamykające epokę oświecenia uznaje się Wielką Rewolucję Francuską 1789-1799.  W Polsce tendencje oświeceniowe pojawiły się dopiero ok. 1740 r.  Faza wstępna, w której idee wczesnego oświecenia występowały razem z elementami barokowej kultury epoki saskiej, trwała do roku 1764.  Ostatni, trzeci etap polskiego oświecenia nastąpił po IIl rozbiorze kraju w 1795 r. i trwał do połowy lub nawet do końca lat 20. XIX w.  Za symboliczny koniec oświecenia w literaturze polskiej uznaje się datę wydania pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza - rok 1822, jest to także symboliczny początek romantyzmu.

2. WIEK ROZUMU I SWIATLA

 Podstawą światopoglądu ludzi oświecenia było przekonanie, że najlepszym źródłem wiedzy jest rozum, a głównym narzędziem poznania świata powinno być doświadczenie. Uznanie rozumu za uniwersalną zdolność człowieka do rozróżniania prawdy i fałszu stanowiło fundament oświeceniowego racjonalizmu.  Natomiast postulat, by wszelkie teorie i hipotezy poddawać sprawdzeniu przez konfrontowanie ich z obserwacjami, leżał u podstaw charakterystycznego dla tej epoki empiryzmu. Na podstawie tych założeń odrzucono rozumowanie odwołujące się do autorytetów religijnych, takich jak teologia i nauka Kościoła.  Większość filozofów głosiła deizm – pogląd, zgodnie z którym Bóg jest twórcą wszechświata i rządzących nim praw, ale nie ingeruje w jego dzieje.  Nieliczni byli zwolennikami ateizmu , czyli postawy negującej istnienie Boga.  Rozpowszechniony był natomiast materializm , który zakładał, że istnieją wyłącznie byty fizyczne i tylko na tej podstawie człowiek może wyjaśnić wszystkie zjawiska i procesy zachodzące w świecie.

3. NARODZINY NOWOCZESNEGO

SPOLECZENSTWA

Podstawą racjonalnego ładu w państwie miała być umowa społeczna, opisana przez francuskiego myśliciela Jeana- Jacques'a Rousseau [żana żaka ruso]. W jego koncepcji podstawą demokratycznego państwa jest kontrakt zawarty między obywatelami a powołaną przez wspólnotę władzą.  W teoriach dotyczących społeczeństwa i państwa charakterystyczny dla filozofii oświeceniowej duch niezależności i wolnomyślicielstwa najpełniej przejawił się w liberalizmie , uznającym wolność za najwyższą wartość.  Wielu zwolenników zyskał utylitaryzm , czyli pogląd głoszący, że dążenie do zaspokojenia własnych potrzeb jest zgodne z moralnością, jeśli przynosi pożytek ogółowi.

4. EDUKACJA – PODSTAWA

ROZWOJU SPOLECZNEGO

Oświeceniowi pisarze i filozofowie byli przekonani, że upowszechnienie wiedzy (zwłaszcza osiągnięć nauk ścisłych) oraz idei wolności i tolerancji rozproszy mrok ciemnoty i zła w życiu społecznym. Kluczem do osiągnięcia tego celu miało być przede wszystkim podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa.  W XVIII w. rozkwitły biblioteki publiczne i prasa, znacznie ograniczono analfabetyzm.  W całej Europie zmienił się również model kształcenia. Zaczęto odchodzić od szkół prowadzonych przez zakony, szczególnie przez jezuitów, na rzecz nauczania świeckiego.  Przełomu dokonał Fryderyk Wielki w Prusach. Wprowadzono tam całkowicie świecki, opłacany przez państwo system nauczania, który obejmował dzieci w wieku od 5 do 13 lat.

 W Polsce natomiast powstało pierwsze w Europie

ministerstwo oświaty Komisja Edukacji Narodowej (1773), której członkowie opracowali spójny i jednolity system powszechnej edukacji.

Oświecenie