Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

oświecenie z języka polskiego, Notatki z Język polski

notatka/ sprawdzian z oświecenia

Typologia: Notatki

2023/2024

Załadowany 26.11.2024

AniaKulwicka
AniaKulwicka 🇵🇱

1 dokument

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz oświecenie z języka polskiego i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! 1. Na czym polegał oświeceniowy przełom w cywilizacji i kulturze? Określ ramy czasowe epoki. Oświecenie trwało w 1680-1789. W tyk czasie miało miejsce wiele wydarzeń, które utwierdziły ludzi w odrzuceniu dotychczasowych poglądów. Ludzie w oświeceniu kierowali się rozumem, doświadczeniem oraz obserwacjami. Epoka zaowocowała rozwój nauki, technologii oraz sztuki i literatury. 2. Wymień najważniejsze wydarzenia oświecenia. Wytłumacz, jaki miały wpływ na literaturę i kulturę tamtego okresu. Kolejne tomy Wielkiej Encyklopedii Francuskiej - wiedza z różnych dziedzin, ważne źródło informacji dla intelektualistów tamtego okresu. Dzieła filozofów - swoich teoriach kładli nacisk na indywidualizm i wolność jednostki. Podane wyżej wydarzenia miały ogromny wpływ na literaturę i kulturę oświecenia. Filozofowie i naukowcy tamtego okresu propagowali idee wolności i rozumu, co przełożyło się na pojawienie się nowych gatunków literackich i artystycznych, które krytykowały dotychczasowe porządki społeczne i polityczne. 3. Przedstaw główne założenia filozofii Immanuela Kanta, Johna Locke’a i Jeana Jacquesa Rousseau. Opisz krótko, w jaki sposób sformułowane przez filozofów idee kształtowały naukę, literaturę i sztukę w epoce oświecenia. Podaj przykłady. John Locke – uważał, że człowiek podlega takim samym prawom jak natura. Rodzi się jako niezapisana karta. Wiedzę zdobywa poprzez doświadczenie i logiczne myślenie. Jean – Jacques Rousseau – sądził, że cywilizacja postęp i nauka niszczą wartości moralne, które stanowią jedyną miarę człowieczeństwa. Należy powrócić do stanu natury, aby te wartości odzyskać. Immanuel Kant – twierdził, że rozum uniemożliwia poznanie rzeczy samych w sobie, ponieważ on jest skażony wcześniejszym poznaniem. Narzuca on poznanym obiektom kategorie wypracowane w swoim umyśle. Nie jest zatem możliwe poznanie rzeczywistości obiektywnej, takiej, jaką jest w swojej istocie. Epoka oświecenia charakteryzuje się współwystępowaniem trzech odrębnych, powstałych w oparciu o różne idee filozoficzne, nurtów estetyczno-literackich: klasycyzmu, sentymentalizmu, rokoka. Dydaktyczno-moralizatorskie zadania stawiane sztuce realizowane były zarówno w gatunkach klasycystycznych, takich jak bajka, oda, satyra, tragedia, sielanka, poemat heroikomiczny, jak i typowych dla sentymentalizmu: powieści, powieści w listach, komedii. Przypadający na owe czasy rozwój publicystyki i znaczący wpływ filozofii na literaturę zaowocował upowszechnieniem się eseju, powiastki filozoficznej i felietonu literackiego. 4. Wyjaśnij pojęcia ateizm i deizm. Omów stosunek człowieka oświecenia do Boga i wiary. Ateizm to poglądy, które zaprzeczają istnieniu Boga. Deizm wskazuje na istnienie Boga. Jest on twórcą świata i jego praw, ale nie ingeruje w jego dzieje. Oświecenie to okres, w którym ludzie zaczęli podważać świeckie i religijne autorytety. Najważniejszym źródłem poznania stał się rozum, wolny w swoich rozważaniach i poszukiwaniach. Zmienił się również stosunek współcześnie żyjących do religii. Zaczęto krytykować religię, odrzucono przekonanie o cudach i nadprzyrodzonych zdarzeniach. Krytyka została wyrażona względem kościelnych instytucji i hierarchii. 5. Który z prądów oświeceniowych w sztuce jest bliższy Twoim upodobaniom estetycznym – klasycyzm czy rokoko? Uzasadnij swój wybór, odwołując się do wybranych przykładów. Rococo – wyrafinowanie, lekkość zarówno w dziedzinie architektury, malarstwa, jak i rzemiośle, finezyjne formy. Styl estetyczny, bogato, ale jednocześnie bardzo delikatnie zdobiony. Klasycyzm – zainteresowanie sztuką starożytną, nawiązywanie do antyku, symetria, harmonijne kształty, złoty podział, naśladowanie rzeczywistości, dbałość o harmonię. Sentymentalizm – czułość, smutek, nostalgia. Dzieła mają smutny, melancholijny nastrój. 7. Scharakteryzuj krótko gatunki literackie popularne w epoce oświecenia. Które z nich zapożyczono z antyku? Powieść – gatunek epicki, do którego zalicza się utwory pisane prozą. Występuje w nich narrator, fabuła i świat przedstawiony. Powieści mogą mieć także dużą objętość i wiele wątków. Ma korzenie antyczne. Komedia (gatunek dramatu) – odznacza się pogodnym nastrojem i żywą akcję. Zawsze kończy się dla bohaterów szczęśliwie. Porusza tematykę miłosną lub obyczajową. Ma antyczne korzenie. Sielanka – gatunek liryczny, który opisuje spokojne życie bohaterów stylizowanych na prostych ludzi, jak na przykład pasterze i koncentruje się na ich miłosnych perypetiach. Ważny jest przedstawiony w sielance świat przyrody spokojnej i przyjaznej, który jest świadkiem wydarzeń. Ten gatunek ma korzenie antyczne. Satyra – gatunek poetycki, którego celem jest ośmieszenie postaw uznawanych za nieodpowiednie i szkodliwe oraz zjawisk życia społecznego. Satyra wykorzystuje różne środki, które mają wpływ na komis utworu. Przedstawia ona rzeczywistość w karykaturalny sposób. Jednocześnie nie zawiera wzorca właściwego postępowania. Ma korzenie antyczne. Bajka – krótki, wierszowany lub prozatorski utwór. Ograniczona liczba bohaterów i wydarzeń służy zaprezentowaniu morału. Zwierzęta uosabiają ludzkie cechy lub wady. Celem bajek jest wskazanie czytelnikom właściwych wzorców postępowania. Ma korzenie antyczne. 8. Wymień najważniejsze cechy literatury oświeceniowej – wskaż podobieństwa z założeniami poetyki antyku i renesansu. Literatura oświeceniowa charakteryzuje się cechami, które składają się na klasycyzm. W procesie twórczym w duchu klasycyzmu na dalszy plan odsuwa się wyobraźnię i natchnienie, a skupia się na naśladowaniu wzorców klasycznych. W literaturze podobnie jak w malarstwie, obowiązywała zasadami mimesis zalecona przez samego Arystotelesa. Towarzyszyła jej zasada decorum, czyli odpowiedniość formy i treści dzieła. Wszystkie gatunki synkretyczne były niedopuszczalne. Klasycyzm narzucał również hierarchię gatunków literackich. Za najważniejsze uznawał tragedię i epos. Z tego powodu ważne było ścisłe przestrzeganie reguł gatunkowych. Styl ten charakteryzował się prostotą, jasnością i harmonią. 9.W jaki sposób literatura realizowała hasło uczyć, bawiąc. Omów zagadnienie na wybranych przykładach. Zadaniem literatury klasycystycznej było „uczyć, bawiąc”. Zgodnie z tym postulatem stosowano gatunki o charakterze dydaktycznym, takie jak bajka, satyra, poemat heroiczny, komiczny powieść czy komedia. Ponadto sięgano po gatunki wysokie, tak jak oda, hymn, epos czy tragedia i utwory okolicznościowe. Tworzono, stosując styl niski i język zbliżony do potocznego gatunku, takiego jak bajka, poemat heroikomiczny, komedia i satyra, które stały się w tym kontekście bardzo popularne. Epos rycerski to utwór najczęściej wierszowany, który ukazuje dzieje życia legendarnych częściowo lub całkiem historycznych rycerzy. Na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu 11. Jakie wady Polaków zostały ukazane w krzywym zwierciadle oświeceniowej satyry. Omów zagadnienie, odwołując się do satyr Ignacego Krasickiego: Żony modnej, Pijaństwa i Świata zepsutego. Opowiedz, dlaczego właśnie ten gatunek literacki odgrywał tak dużą rolę w tamtym okresie. Ignacy Krasicki przedstawia w krzywym zwierciadle takie wady Polaków jak pijaństwo, bezmyślne hołdowanie obcym modom, obłudę i zakłamanie. Poddaje on krytyce główny nałóg polskiej szlachty, czyli alkoholizm. Puenta utworu nie jest jednak pesymistyczna. Wyraża równe negatywny stosunek autora to nachalnej moralizacji, która tak naprawdę nie prowadzi do zamierzonych skutków. W satyrze „Żona modna” tytułowa bohaterka wychowana w mieście wydaje się i być idealną kandydatką na żonę. Jest piękna, inteligentna, obyta w świecie i bogata. Jej mąż – szlachcic Sarmata ożenił się z nią głównie dla pieniędzy, lecz one szybko się skończyły ze względu na hulaszczy tryb życia żony i jej decyzje o przebudowie dworu na francuską modę. Satyra kończy się pożarem zabudowań gospodarskich, wywołanym przez fajerwerki. Utwór piętnuje decyzję o ożenku szlachciców, chytrych na majątki przyszłych małżonek i postawę kobiet, które nie dbają o domowe ognisko, ale o rozrywki. W utworze „Świat zepsuty” autor skupia się na piętnowaniu zakłamania i dążenia do własnych korzyści, która osiąga się często kosztem państwa. Przedstawia on wizję statku targanego przez huraganowe wiatry i zalewanego falami, za które odpowiedzialni są majtkowie. Poprzez ten metaforyczny sposób przedstawia on powinności każdego obywatela, który powinien dbać przede wszystkim o dobro ojczyzny, a potem ewentualnie o własną korzyść. Każdy obywatel, a zwłaszcza szlachcic, jest odpowiedzialny za los Rzeczypospolitej. Satyry było szczególnie popularne w tamtym okresie, ponieważ był to czas szukania przyczyn upadku społeczeństwa i związanej z nim katastrofy Rzeczypospolitej. Należało naprawić to, co złe i zepsute wśród obywateli, a w konsekwencji polepszyć sytuację państwa. 12. Na podstawie Hymnu do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego i Mazurka Dąbrowskiego Józefa Wybickiego scharakteryzuj oświeceniowy model polskiego patriotyzmu. Oświeceniowy model patriotyzmu cechował się przede wszystkim aktywizm i gotowością poświęcenia własnej osoby dla dobra ojczyzny.. Jest to szczególnie widoczne na przykładzie „Hymnu do miłości ojczyzny”, w którym w patetycznych słowach przedstawia się podstawowe obowiązki obywatela gotowego na cierpienie i ofiarę. Podmiot liryczny mówi:” Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, gnieździsz w umysłach rozkoszy prawdziwe. Byle Oświeceniowy model patriotyzmu cechował się przede wszystkim aktywizm i gotowością poświęcenia włacię tylko wspomóc, byle wspierać, nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.” Oświeceniowy patriotyzm przypadał na czas rozbiorów Polski, dlatego w naturalny sposób był związany z dążeniami niepodległościowymi. Powstała w tym czasie literatura legionowa, której przedstawicielem był Józef Wybicki. Napisał on „Pieśń Legionów polskich we Włoszech”, która pełniła funkcję hymnu. Pierwsze słowa pieśni są optymistycznym przesłaniem przepełnionym wiarą w istnienie państwa tak długo jak jeszcze będą żyli jego obywatele. „Nie umarła, kiedy my żyjemy”. Utwór jest wezwaniem do walki i do dokonywania bohaterskich czynów. Przywoływane przykłady wielkich postaci historycznych, takich jak Czarnecki, Napoleon, Kościuszko. Mają za zadanie wzbudzić ducha walki oraz wiarę w sens dokonywania zrywów niepodległościowych. Podmiot mówiący wyraża wiarę w odzyskanie niepodległości i stworzenie państwa, którego podstawę będą żyjący w zgodzie obywatele „hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza”.