Pobierz pamięć procesy poznawcze i więcej Streszczenia w PDF z Psychologia edukacji tylko na Docsity!
Czym jest pamięć?
Jest to zdolność umysłu do zapamiętywania, przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których się uprzednio doświadczyło. Charakter reproduktywny pamięci jest widoczny, kiedy dosłownie odtwarzamy wyuczony materiał (np. recytacja wiersza). Często używa się metafor, które wskazują na ten charakter pamięci, np. magnetofon, kamera, komputer. Jednak w rzeczywistości przypadki, kiedy pamięć ma charakter reproduktywny są dość rzadkie. Najlepszym tego przykładem są fałszywe wspomnienia.
Klasyfikacja typów pamięci
W czasie rozwoju psychologii jako nauki powstało wiele podziałów pamięci ze względu na różne czynniki. Np. Rozróżnienie związane z poszczególnymi analizatorami : → Pamięć wzrokowa, słuchowa, dotykowa itp. Rozróżnienie związane z interpretacją zapamiętywanej treści: → Pamięć mechaniczna - dotyczy dosłownego zapamiętywania materiału → Pamięć logiczna - wiąże się ze zrozumieniem treści i zdolnością wyłuskania istoty rzeczy (interpretacja), która podlega utrwaleniu w pamięci Podział pamięci ze względu na czas przechowywania → Pamięć ultrakrótką - pamięć sensoryczna → Pamięć krótkotrwałą - czas przechowywania kilkanaście sekund do kilku/kilkunastu minut, pojemność 7+/-2 elementów (elementem może być litera, cyfra, figura, wyraz, liczba), zapamiętywanie przebiega automatycznie, jest szybkie i nie wymaga wysiłku → Pamięć trwałą - czas przechowywania praktycznie nieograniczony, pojemność praktycznie nieograniczona, zapamiętywanie wolniejsze, wymaga zaangażowania i skupienia uwagi
Systemy pamięciowe Tulvinga
Najbardziej podstawowy jest system pamięci proceduralnej, na nim budują się pamięć semantyczna i epizodyczna. Tulving uważał, że te struktury pojawiają się dokładnie w tej kolejności w czasie rozwoju indywidualnego. Pamięć proceduralna Jest to zbiór nawyków umożliwiający wykonywanie różnych czynności, np. chodzenie, mówienie, pisanie czy jazda na rowerze. Tzw. know how. Ten system jest nieświadomy, jadąc na rowerze nie myślimy o każdym ruchu który musimy wykonać żeby się na nim utrzymać. Pamięć semantyczna to tzw wiedza szkolna, podręcznikowa. Te “zapisy pamięciowe” wykazują się dużą elastycznością, zmieniają się z czasem. Niektóre fakty wypadają nam z głowy, inne pamiętamy, a jeszcze inne dopełniamy lub zmieniamy za pomocą nowej wiedzy. Ciekawe jest zjawisko, w którym pamięć semantyczna podrzuca nam różne fakty w czasie wykonywania niezwiązanych z nimi czynności. Np “tylko 3% oceanów zostało zbadane przez naukowców” kiedy stoimy pod prysznicem. Pamięć epizodyczna Odwrotnie do pamięci semantycznej czasami wymaga sporego wysiłku żeby ją przywołać (np. kiedy ktoś nas pyta co robiliśmy w weekend a my nagle zupełnie nie pamiętamy) Zazwyczaj potrzebujemy chwili na zastanowienie, ułożenie ciągu przyczynowo skutkowego (hmmm weekend, wolny dzień, odpoczynek, aha byłam w kinie). Ważną cechą pamięci epizodycznej jest jej charakter autonoetyczny. Oznacza to, że jednostka zdaje sobie sprawę z tego, że to właśnie ona dysponuje takimi a nie innymi informacjami i że może je przywołać. Tzw “wiem że wiem”
Fazy procesu pamięciowego
Granice pomiędzy tymi fazami są rozmyte, nie jest tak że informacja nagle wskakuje z kodowania do przechowywania.
i proceduralnej. Jego podział opiera się na kryterium sposobu przechowywania i sposobu wydobywania informacji. Pamięć deklaratywna Odnosi się do “wiedzy że”. Informacje przechowywane w pamięci deklaratywnej są uświadomione, lub mogą być wydedukowane. Możemy je przywołać w każdej chwili, więc są niezależne od kontekstu. Pamięć niedeklaratywna ● Informacje w pamięci niedeklaratywnej są przechowywane w postaci związków bodziec-reakcja, nawyków. Te nawyki mogą być uruchamiane w konkretnej sytuacji, a więc są zależne od kontekstu. Nie mając roweru nie zaczniemy na nim jechać. ● Wydobywanie informacji z tej pamięci przebiega automatycznie, nieświadomie. ● Squire zwraca też uwagę, że wykorzystujemy różne struktury mózgu posługując się pamięcią deklaratywną i niedeklaratywną. W przypadku tej pierwszej uruchamiamy hipokamp oraz korę płatów czołowych i skroniowych. W przypadku drugiej oprócz hipokampu uruchamiane są kora motoryczna i móżdżek. Zdolności proceduralne Przykładem zdolności percepcyjnej może być odróżnianie figur, zdolności motorycznej np. jazda na rowerze, zdolności poznawcze to wszystkie te które pomagają nam poznawać otoczenie za pomocą zmysłów, np. rozpoznawanie twarzy. Priming To tzw efekt poprzedzania, polega na tym, że bodźce wcześniejsze wpływają na odbiór bodźców późniejszych. Np. kiedy zrobimy eksperyment na dwóch grupach, jednej pokażemy słowo “chmura”, drugiej nie pokażemy żadnego słowa, a następnie obu grupom żeby napisać słowo zaczynające się od de….. to prawdopodobnie wiele osób z grupy pierwszej napisze deszcz. Warunkowanie
Tutaj tylko wspomnimy, że informacje zakodowane poprzez warunkowanie (klasyczne lub instrumentalne) również znajdują się w pamięci niedeklaratywnej. Uczenie się nieasocjacyjne Polega na zmianie wrażliwości zmysłowej pod wpływem odbioru bodźców. W przypadku habituacji mamy do czynienia ze zmniejszeniem wrażliwości, a w przypadku sensytyzacji ze zwiększeniem wrażliwości. ● Bodźce zapachowe łatwo ulegają habituacji, np kiedy wchodzimy do szatni po wf ie czuliśmy nieprzyjemny zapach potu, jednak po kilku chwilach nasza wrażliwość spada i nie czujemy zapachu. ● Sensytyzacja często ma związek z odczuwaniem bólu, np. kiedy u dentysty podczas zabiegu odczuliśmy ból, nasza wrażliwość wzrasta i każdy następny ból jest odczuwany silniej, stajemy się można powiedzieć przeczuleni. Klasyfikacja pamięci Squire’a jest najbardziej rozbudowaną klasyfikacją procesów pamięciowych. Dla najprostszego zapamiętania, pamięć deklaratywna to “wiedza, że”, a pamięć niedeklaratywna to “wiedza, jak”. https://www.youtube.com/watch?v=Ss6ttIKpV0E https://www.youtube.com/watch?v=5XbrlohXrUA
Interferencja proaktywna występuje, gdy informacje lub bodźce z przeszłości utrudniają przetwarzanie informacji lub bodźców w teraźniejszości. Interferencja retroaktywna występuje, gdy informacje lub bodźce z teraźniejszości utrudniają przetwarzanie informacji lub bodźców z przeszłości.
- Przykładem interferencji retroaktywnej jest sytuacja, w której uczenie się nowych informacji utrudnia przypominanie sobie informacji już wcześniej zapamiętanych.
Dlaczego zapominamy?
Brak powtórzeń: Jeśli nie powtarzamy informacji regularnie, nasz mózg przestaje ją przechowywać i z czasem ją zapomina. Brak uwagi: Jeśli nie skupiamy się na informacji w momencie, gdy ją otrzymujemy, nasz mózg może nie zapamiętać jej w ogóle lub może ją zapamiętać w sposób niekompletny. Brak emocjonalnego zaangażowania: Ludzie łatwiej zapamiętują rzeczy, które są dla nich ważne emocjonalnie, np. wydarzenia związane z ich życiem osobistym. Konflikt informacji: Jeśli nowa informacja sprzeciwia się naszym wcześniejszym przekonaniom lub wiedzy, nasz mózg może ją odrzucić i nie zapamiętać. Uszkodzenia mózgu: Uszkodzenie mózgu może wpłynąć na zdolność do zapamiętywania i przypominania sobie informacji. Starzenie się: Wraz z wiekiem nasz mózg staje się mniej efektywny w przetwarzaniu informacji i przechowywaniu ich w pamięci długotrwałej. Warto pamiętać, że zapominanie jest naturalnym procesem, który może mieć pozytywny wpływ na naszą zdolność do przetwarzania i wykorzystywania informacji w sposób bardziej efektywny
- Ćwicz regularnie: Regularne ćwiczenia fizyczne są związane z poprawą funkcji poznawczych, w tym pamięci. Regularne ćwiczenia fizyczne przyczyniają się do zwiększenia przepływu krwi i tlenu do mózgu, co z kolei przyczynia się do poprawy pamięci.
- Praktykuj techniki pamięciowe: Istnieją różne techniki pamięciowe, takie jak metoda tworzenia obrazów mentalnych (np mapy pamięci), powtarzanie informacji, budowanie skojarzeń i mnemotechnik, które mogą pomóc w zapamiętaniu informacji.
- Zadbaj o zdrowie psychiczne: Wiele czynników, takich jak stres, depresja i niepokój, może wpływać na funkcjonowanie pamięci. Warto zadbać o swoje zdrowie psychiczne, poprzez regularną praktykę medytacji, relaksację lub terapię.
- Stosuj zdrową dietę: niektóre pokarmy i składniki odżywcze, takie jak kwasy tłuszczowe omega-3 , witamina E i flawonoidy, mogą pomóc w poprawie funkcji poznawczych, w tym pamięci. (ryby tj. np łosoś,, jaja, szpinak, awokado, oliwy, cebula, pomidory, papryka, brokuły,cytrusy, jabłka, jagody, czarne porzeczki, winogrona)
- Ogranicz spożycie alkoholu: Spożywanie dużej ilości alkoholu może wpływać negatywnie na pamięć i inne funkcje poznawcze.
Móżdżek funkcja móżdżka w procesach pamięciowych polega na koordynowaniu i integrowaniu informacji z różnych obszarów mózgu, regulowaniu plastyczności synaptycznej i wspieraniu procesów zapamiętywania sekwencji ruchowych. Funkcja móżdżka w procesach pamięciowych polega na integrowaniu informacji z różnych obszarów mózgu i koordynacji ich przetwarzania. Móżdżek może działać jako koordynator procesów poznawczych, zapewniając efektywne przetwarzanie informacji pamięciowej w innych obszarach mózgu. Móżdżek może wpływać na procesy pamięciowe poprzez regulację plastyczności synaptycznej - zdolności synaps do modyfikacji swojej siły połączenia. Plastyczność synaptyczna jest ważna w procesach pamięciowych, ponieważ pozwala na tworzenie i modyfikację połączeń między neuronami, co prowadzi do trwałych zmian w strukturze mózgu. Ciało migdałowate ● głównym zadaniem tej struktury w mózgu jest regulacja emocji tj. strach i agresja- które są wyzwalane przez hormony stresu. Lecz jednocześnie ciało migdałowate pełni funkcje w przechowywaniu wspomnień ● połączenie obu tych funkcji powoduje, że sposób przechowywania wspomnień staje się zależny od hormonów stresu ● ciało migdałowate jest zaangażowane w konsolidację (spojenie ) śladów pamięciowych.
Funkcja ciała migdałowatego w procesach pamięciowych polega na przetwarzaniu i konsolidacji emocjonalnych aspektów pamięci. Ciało migdałowate łączy informacje sensoryczne związane z emocjami (np. strachem, gniewem, radością) z odpowiednimi sygnałami neuronalnymi, co prowadzi do utrwalenia emocjonalnego aspektu pamięci. W procesie zapamiętywania, ciało migdałowate może działać jako bramka dla informacji, które trafiają do dalszych etapów przetwarzania w mózgu. Jeśli informacja jest związana z silnymi emocjami, ciało migdałowate może wzmocnić jej przejście przez bramkę, co przyspiesza jej przeniesienie do dalszych etapów przetwarzania. Ciało migdałowate jest również ważne w procesach wywoływania wspomnień. Może ono działać jako kluczowy sygnał dla mózgu, informując go, że dana sytuacja jest związana z wcześniejszymi doświadczeniami emocjonalnymi. Dzięki temu, ciało migdałowate może pomóc w wywołaniu wspomnień związanych z silnymi emocjami. W sumie, ciało migdałowate pełni kluczową rolę w procesach pamięciowych, poprzez przetwarzanie emocjonalnych aspektów pamięci, regulację przepływu informacji oraz wywoływanie wspomnień związanych z silnymi emocjami. Hipokamp Funkcje hipokampu w procesach pamięciowych obejmują przetwarzanie, konsolidację i odtwarzanie informacji pamięciowej. Hipokamp jest szczególnie ważny w procesie przenoszenia pamięci z krótkotrwałej do długotrwałej pamięci, zwłaszcza w przypadku pamięci epizodycznej - pamięci zdarzeń i doświadczeń. W planowaniu nauczenia się czegoś o uczeniu, hipokamp jest idealnym obiektem do studiowania. Hipokamp to struktura, która odpowiada za uczenie się zdarzeń- jeżeli musimy nauczyć się czegoś nowego- najpierw przetworzyć to musi hipokamp.
bibliografia Manfred Spitzer, Jak się uczy mózg, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. 1, 2007 James W. Kalat, Biologiczne podstawy psychologii , Warszawa Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006 Bee Helen, Psychologia rozwoju człowieka , Poznań 1998.
