"Pan Tadeusz" Adam Mickiewicz notatka, Notatki z Język polski

Pobierz "Pan Tadeusz" Adam Mickiewicz notatka i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"

• Powstanie utworu. Mickiewicz zaczął pisać „Pana Tadeusza” w Paryżu w listopadzie 1932 r., a ukończył na początku roku 1934. Pomysł na poemat pojawił się jednak wcześniej, kiedy poeta zamieszkiwał na wsi w Wielkopolsce. Początkowo miała to być opowieść o życiu szlachty. Mickiewicz chciał zostawić pamiątkę dla potomnych o dawnych polskich zwyczajach, tradycjach, zabawach, polowaniach, ucztach i zajazdach. Zamiast szlacheckiej sielanki powstał wielki poemat o życiu narodu polskiego pod koniec czasów szlacheckich. Wkrótce zaczęto postrzegać „Pana Tadeusza” jako epopeję narodową, a Mickiewicza uznano za wieszcza narodowego. wieszcz – człowiek natchniony, genialny, mający zdolność proroczych wizji, przepowiadania przyszłości; autor dzieł ważnych dla narodu.
• Tytuł utworu. Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem Tytuł składa się z dwóch części – tytułu i podtytułu. - tytuł Pan Tadeusz – tytułowy bohater (ale nie główny), który jest przedstawicielem nowego pokolenia, w którym cała nadzieja na odzyskanie niepodległości - podtytuł zajazd – egzekucja wyroku sądowego, zbrojne zajęcie (siłą) jakiegoś majątku przez stronę, która wygrała proces; w ten sposób rozstrzygano spory majątkowe epitet „ostatni” – jest motywem przewodnim, sugeruje koniec czasów szlacheckich, np. ostatni, co tak poloneza wodzi, ostatni woźny trybunału, ostatni zajazd historia szlachecka – bohaterem zbiorowym jest szlachta lata 1811 i 1812 – czasy kampanii napoleońskiej

Epilog genezą napisania „Pana Tadeusza”.

geneza = przyczyna powstania

• [Epilog] – nawias kwadratowy oznacza, że ta nazwa nie była propozycja autora. To wydawca tak pojął funkcję tej części. Klasyczny epilog powinien zawierać dalsze dzieje bohatera po pewnym czasie. Poeta chciał tego uniknąć, ponieważ pierwsi czytelnicy wiedzieli jaki będzie ciąg dalszy.
• Geneza utworu.
  • Rozgoryczenie poety Wielką Emigracją. Mickiewicz zrozumiał, że Francję nie obchodzą sprawy Polski, środowisko emigracyjne jest skłócone i nie potrafi pomóc zmęczonej Polsce.. Poeta zrozumiał, że będąc daleko od kraju, nie może uczestniczyć w życiu społecznym i politycznym.
  • powrót do beztroskich lat dzieciństwa do rodzinnego kraju

Nadawca i adresaci inwokacji w „Panu Tadeuszu” Adama

Mickiewicza.

- Inwokacja. Inwokacja – rozbudowana apostrofa; uroczysty zwrot do bóstwa, osoby, przedmiotu. - Do kogo zwraca się narrator? - adresat 1 – Kto nim jest? Do czego zostaje porównany i dlaczego? Narrator zwraca się do Litwy, swojej ojczyzny. Porównuje ją do zdrowia, które docenia się dopiero wtedy, gdy się je straci. Poeta daje tym wyraz swojej tęsknoty za krajem – Litwą. - adresat 2 – Kto nim jest? O co prosi go osoba mówiąca? Drugim adresatem inwokacji jest Matka Boska w dwóch wizerunkach – częstochowskim i ostrobramskim. To odniesienie do biografii Mickiewicza – jako małe dziecko Mickiewicz wypadł z okna i omal nie stracił życia. Narrator wyznaje, że ocaliła go Maryja i oznajmia, że dzięki niej dokona się kolejny cud – Polacy będą mogli wrócić do Ojczyzny. Zanim to jednak nastąpi, prosi Matkę Boską, by go natchnęła i pozwoliła jego stęsknionej duszy wrócić do kraju. - Jaki obraz ojczyzny wyłania się ze słów osoby mówiącej? Ze słów poety wyłania się obraz wyidealizowanej krainy, pełnej ładu, porządku, harmonii. Ojczyzna jawi się poecie jako Arkadia, czyli kraina szczęśliwości, ziemski raj.

Soplicowski dworek.

- Wygląd dworku w Soplicowie.

• wystraszyła się Tadeusza i uciekła - Kto wita panicza? Panicza wita Wojski Hreczecha.
• daleki krewny i przyjaciel Sędziego
• gawędziarz – lubi opowiadać rozmaite historie
• organizator polowań
• mistrz w grze na rogu i w rzucaniu nożami
• wolny czas spędza polując na muchy
• jako marszałek dworu odpowiada za usadzanie gości podczas uczty (według wieku i urzędu)
• w czasie grzybobrania zbiera muchomory - Sędzia Soplica – gospodarz dworu w Soplicowie.
• szlachcic ziemianin
• w młodości był dworzaninem ojca Podkomorzego
• dobry i zaradny gospodarz Soplicowa
• dba o swoich poddanych
• przestrzega porządku i tradycji
• patriota
• młodszy brat Jacka Soplicy
• był zaręczony z córką Wojskiego, po zerwaniu zaręczyn pozostał starym kawalerem
• z Tadeuszem wita się krótko – daje do pocałowania rękę, całuje bratanka w skroń, pozdrawia uprzejmie, jest wzruszony powrotem bratanka (ociera łzy)

Historia zamku Horeszków.

Ród Sopliców Ród Horeszków Jacek Soplica (ksiądz Robak) Stolnik Horeszko Sędzia Soplica Ewa Horeszkówna Tadeusz Soplica Zosia

Telimena Hrabia Protazy Brzechalski (ostatni woźny trybunału ) Gerwazy

- O zamku - stał o „dwa tysiące kroków” od dworu w Soplicowie - był okazałym gmachem z wieżą i blaszanym dachem - znajdował się w ruinie - miał powybijane szyby, mury pełne szczelin - należał niegdyś do rodu Horeszków - po śmierci Stolnika Horeszki zaczął popadać w ruinę - nikt nie chciał się nim zajmować, gdyż wymagał dużych kosztów - zainteresował się nim Hrabia, który rozpoczął z Sędzią spór o niego - wnętrze zamku: - zachowała się wielka sień z wypukłym sklepieniem podtrzymywanym przez filary - kamienna podłoga - solidne mury bez ozdób - na ścianach liczne trofea myśliwskie i herb rodu Horeszków „Półkozic” - na chórze stały organy, dawniej występowała tam kapela - piwnica – teraz pusta, a kiedyś pełna beczek z winem - puste komnaty - na górze wielka sala zwierciadlana – puste ramy bez luster, okna bez szyb - Uczta na zamku - biesiadnicy zasiadają do stołu w określonej kolejności – od najważniejszych z wieku i urzędu, do tych mniej ważnych - przy stole prowadzone są kulturalne rozmowy - kobiety traktowane są z szacunkiem – szlachcice usługują damom i zabawiają je rozmową - Sędzia wygłasza naukę o grzeczności – „Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą”. Sędzia Soplica uważa, że: - młodzież jest dobrze wychowana, ale musi się jeszcze dużo nauczyć oraz że młodzi ludzie szybko się uczą, ale też szybko się

• właściciel charta Sokoła
• złośliwy naczelnik policji powiatowej, wysługiwał się rządowi carskiemu
• roztrwonił swój majątek, żyjąc ponad stan
• Rejent
• właściciel charta Kusego
• pełnił służbę przy sądzie ziemskim w Nowogródku
• prowadzą spór o Kusego i Sokoła – który z ich chartów jest lepszy w polowaniach
• chcieli rozsądzić, który z psów złapał zająca podczas ostatniego polowania
• wciągnęli w swą kłótnię pozostałych gości, którzy raz brali stronę Kusego, raz Sokoła
• nikt nie potrafił rozstrzygnąć sporu, więc postanowiono rozwiązać go następnym polowaniem - Do czego na koniec uczty namawia Podkomorzy? - Podkomorzy namawia do urządzenia wielkiego polowania - Dokąd rankiem udali się mieszkańcy Soplicowa?
• mieszkańcy Soplicowa udali się na polowanie
• polowali na zająca - Hrabia:
• wygląd
• lubi modę francuską
• nosi surdut
• ubiera się zgodnie ze światowymi trendami
• usposobienie i zainteresowania
• miłośnik sztuki
• marzyciel, rozkojarzony
• zawsze się spóźniał
• romantyk
• miłośnik powieści gotyckich
• jego plany związane z zamkiem:
• przed rozmową z Gerwazym

• chciał oddać zamek, gdyż koszty utrzymania były zbyt duże
• planuje zgodę z Soplicami
• po wysłuchaniu opowieści Gerwazego
• zmienia zdanie, chce zatrzymać zamek za wszelką cenę
• nie chce układu z Soplicami - Gerwazy Rębajło.
• przydomki
• Klucznik
• Półkozic (herb)
• Mopanek (powtarzał to ciągle)
• Szczerbiec (miał łysinę całą w szczerbach)
• Scyzoryk (od nazwy swojego rapiera - miecza)
• wygląd
• dobrze zbudowany
• wysoki
• pomarszczony – z racji wieku
• łysy
• miał liczne blizny po walkach
• twarz posępna, surowa
• ubierał się jak typowy szlachcic
• nosił przypięte przy pasie klucze
• obowiązki na zamku za życia stolnika i po jego śmierci
• najwierniejszy sługa stolnika
• otwierał i zamykał bramy zamku
• opiekował się zamkiem
• po śmierci swego pana nadal opiekuje się zamkiem - Historia rodu Horeszków według Gerwazego. Niegdyś byłem sługą pana tego zamku – stolnika Horeszki , który miał piękną jak anioł córkę Ewę. Zakochał się w niej szlachcic paliwoda Jacek Soplica. Był on w bliskich relacjach z ojcem dziewczyny, gdyż pochodził z rodu Sopliców i wiele znaczył w województwie. Jednak gdy młodzieniec zamierzał się oświadczyć, podano mu do stołu czarną polewkę , co oznaczało odmowę. Młodzieniec zemścił się na niedoszłym teściu, gdy na zamek stolnika napadli

• Dlaczego hrabia zmienił swój stosunek do dziewczyny?
  • Hrabia zdziwił się bardzo, gdy Zosia zaproponowała, żeby pomógł jej spowrotem napędzić ptactwo - Grzybobranie.
• zwyczaj podniesiony do rangi rytuału
• jest przyjemnością
• w grzybobraniu uczestniczą goście Sędziego
• każdy jest ubrany w specjalny strój: płócienną opończę i słomkowy kapelusz
• kilka osób jest ubranych po francusku
• las jest bogaty w grzyby: lisice, borowiki, rydze, muchomory, surojadki, koźlaki, lejki, bielaki, purchawki
• grzyby trujące uczestnicy grzybobrania niszczą – łamią lub kopią nogą
• podczas zbierania grzybów uczestnicy żartują i rozmawiają ze sobą
• Rejent dowcipkuje na temat Telimeny, która nie znalazła żadnego grzyba – mówi, że szuka ich ona na drzewie
• Sędzia opowiada o podróżach, które odbywał w młodości
• ksiądz Robak spekuluje na temat przyszłości Tadeusza.
• grzybobranie kończy się na dźwięk dzwonu
• wszyscy uczestnicy wychodzą z lasu niosąc kosze pełne grzybów - W świątyni dumania.
• Jak wygląda to miejsce? Jakie ma znaczenie dla Telimeny?
• miejsce, gdzie w samotności lubiła spędzać czas Telimena
• położone na wzniesieniu porośniętym gęstym lasem
• znajdował się tam kamień, spod którego wypływał strumień
• miejsce piękne i ciche
• znajduje się w cieniu
• Rozmowa Telimeny z Sędzią (plany Sędziego wobec Tadeusza i reakcja Telimeny, powiązania Telimeny z Zosią)
• Sędzia jest stary i bezdzietny, dlatego cały jego majątek odziedziczy kiedyś Tadeusz
• Jacek, ojciec Tadeusza, nie chce wracać do kraju i nie chce oznajmić synowi, że żyje; mimo to zarządza losami syna

• chciał go wysłać na służbę w legionach, ale zgodził się, by Tadeusz pozostał w domu
• chce, by syn się ożenił
• Sędzia znalazł kandydatkę na żonę dla Tadeusza – córkę Podkomorzego – Annę
• Telimena jest przerażona planami Sędziego i proponuje wysłać Tadeusza na nauki do Warszawy lub Petersburga
• kobieta proponuje, że zajmie się młodzieńcem, zadba o to, by miał wstęp na salony, poznał wpływowe osoby, otrzymał ordery, dostał się do pracy jako urzędnik
• Sędzia zgadza się z pomysłem Telimeny, ale wie, że ojciec Tadeusza ma co do syna inne plany – chce by Tadeusz ożenił się z Zosią
• Telimena jest oburzona planami Jacka, uważa, że to ona jest jedyną opiekunką Zosi i tylko ona może decydować o jej losie
• Sędzia widząc oburzenie Telimeny, stwierdza, że ma ona rację i będzie musiał powiadomić Jacka, że nie otrzymał zgody na ślub Tadeusza z Zosią
• Sędzia mówi, że jego brat Jacek Soplica przysłał do niego bernardyna Robaka, który zna wszystkie plany Jacka odnośnie przyszłości Tadeusza
• Telimena proponuje, aby zapoznać ze sobą Tadeusza i Zosię i czekać, co się między nimi wydarzy; prosi tylko, by nie przymuszać Tadeusza do ożenku z Zosią
• Rozmowa Telimeny, Hrabiego i Tadeusza o pięknie przyrody
• opinia Telimeny i Hrabiego
• rozmawiają o niebie, morzu, wietrze, skałach
• wyśmiewają się z ojczystego kraju
• opinia Tadeusza
• zachwyca się pięknem ojczystego kraju
• uważa, że w żadnym innym kraju nie ma tak pięknych lasów, drzew
• krytykuje zachwyt Telimeny i Hrabiego nad cudzoziemską przyrodą - Wspólny obiad
• Przebieg wspólnego obiadowania:
• goście wchodzą w ustalonym porządku

tam zwierzęta

• z tyłu wygląda jak świątynia przypomina świątynię Salomona w Jerozolimie
• z daleka chwiejąca się karczma podobna jest do modlącego się Żyda
• karczma podzielona jest na dwie części – jedna dla dam i podróżnych, druga dla mężczyzn
• karczmą zarządza Żyd Jankiel
• nowa karczma postawiona przez Soplicę na złość stolnikowi
• najważniejszy jest tu Protazy
• z wyglądu jest nieciekawa - Jankiel
• stary Żyd
• ma długą brodę
• dzierżawi karczmę i nią zarządza –wydaje rozkazy, wita gości i zabawia ich rozmową, łagodzi kłótnie, przechadza się po karczmie, ale nikogo nie obsługuje
• jest znany ze swej poczciwości, nikogo nie oszukuje
• nie lubi pijaństwa
• jest miłośnikiem zabaw – organizuje wesela i chrzciny
• w każdą niedzielę zaprasza ludność Soplicowa na koncerty
• gra na cymbałach – głównie pieśni narodowe
• jest patriotą
• jest dobrym doradcą i zna się na handlu
• aby zapobiec kłótniom pomiędzy obiema karczmami, wziął je obie w dzierżawę
• ludzie go bardzo szanują, a najważniejsze osoby w Soplicowie czują przed nim respekt i liczą się z jego zdaniem - ksiądz Robak
• szanowany przez mieszkańców Soplicowa
• Jankiel usadza go w najważniejszym miejscu – w samym rogu karczmy i częstuje lipowym miodem; miejsce to przeznaczone było zawsze dla Gerwazego
• zna się dobrze z Jankielem jeszcze z młodych lat, często się niegdyś nocą naradzali w karczmie

• ludzie przypuszczają, że przemycał jakieś towary
• ma tabakierę pochodzącą z Jasnej Góry w Częstochowie, z której tabaki zażywał sam generał Dąbrowski; na jej dnie jest widoczna scena batalistyczna, która ukazuje Tadeusza Kościuszkę z armią kosynierów podczas bitwy pod Racławicami; Robak uważa, że dzięki korzystaniu z tabaki Napoleon Bonaparte pokonywał carskie wojska
• częstuje zgromadzonych w karczmie tabaką
• agituje (namawia, nakłania) litewską szlachtę do pomocy Napoleonowi w rozgromieniu Moskali poprzez przygotowanie szlacheckiego powstania i w ten sposób odzyskanie niepodległości
• przywołuje w swojej mowie postaci Napoleona i generała Dąbrowskiego - Przebieg polowania.
• Czym jest matecznik? Jak wygląda?
• trudno dostępne miejsce w lesie
• gęsto zarośnięte krzewami, mchem
• często leżące między bagnami, jarami
• Na jakie zwierzę polowali bohaterowie? Kto je wytropił?
• polowano na niedźwiedzia
• aby upolować zwierza, pomysłodawca wyprawy – Sędzia Soplica, zarządził pobudkę i zbiórkę o godzinie 4.30 rano przy leśnej kaplicy
• gdy zebrali się wszyscy uczestnicy polowania, razem wyruszyli w głąb puszczy
• myśliwi rozstawili się po okolicy, a ich ogary pomknęły w las w poszukiwaniu drapieżnika
• niedźwiedzia wytropił Wojski - przyłożył ucho do ziemi, wstał i oznajmił wszystkim, że zbliża się do nich niedźwiedź
• Przebieg polowania
• myśliwi przygotowali strzelby, aby w razie pojawienia się zdobyczy być przygotowanymi na oddanie strzału
• kilka sekund po słowach Wojskiego ujrzeli wyłaniającego się z boru niedźwiedzia
• drapieżnik, mimo iż goniły go psy, grzmiały trąby, oddawano strzały w jego kierunku –nadal parł przed siebie - nie dosięgła go żadna kula

niezapomniane i magiczne dźwięki dla innych bywalców boru: wilków, żubrów, niedźwiedzi.

• talent Wojskiego sprawił, że każdy, komu udało się posłuchać jego koncertu, był zachwycony
• po każdym zadęciu w róg bohater słyszał masę oklasków i wiwatów, wszyscy byli rozanieleni jego grą - Rozstrzygnięty spór.
• podczas polowania na niedźwiedzia następuje kontynuacja sporu Rejenta i Asesora – tym razem kłócą się o to, który z nich jest autorem celnego strzału powalającego niedźwiedzia
• spór przerywa Gerwazy, który rozciął pysk niedźwiedzia i z jego czaszki wydobył kulę
• Klucznik uświadomił kłócącym się, że kula nie pochodzi z żadnej z ich flint, lecz pasuje do strzelby horeszkowskiej
• porównuje oddany strzał do strzału, który oddał Jacek Soplica do stolnika
• okazuje się, że Hrabiego i Tadeusza przed niedźwiedziem uratował ksiądz Robak, który wyrwał Gerwazemu z rąk flintę i oddał celny strzał z odległości stu kroków w samą paszczę zwierza, po czym - upewniwszy się, że Tadeuszowi i Hrabiemu nic się nie stało - uciekł w pole
• Wojski chce pogodzić ostatecznie Asesora z Rejentem i zgadza się, by ich spór został rozstrzygnięty poprzez pojedynek, do którego jednak nie dochodzi
• okazuje się również, że Wojski w tajemnicy przed wszystkimi wyhodował zająca będącego łatwym łupem dla psów
• zając zostaje wypuszczony i dostrzeżony przez myśliwych, którzy natychmiast wypuszczają psy – Kusego i Sokoła
• psy jednocześnie doganiają zająca, a Rejent z Asesorem godzą się

Kłótnia podczas wieczerzy na zamku.

- Plany Telimeny. - Nad czym zastanawia się Telimena? - rozmyśla nad swoją przyszłością

• chce koniecznie wyjść za mąż
• porównuje dwóch kandydatów – hrabiego i Tadeusza
• Wady i zalety kandydatów:
• Hrabia
• młody
• dziedzic wielkiego domu
• przystojny blondyn
• zmienny w gustach
• niezbyt namiętny
• Tadeusz
• prostaczek
• poczciwy chłopczyna
• prawie dziecko
• ma zmienne myśli
• stały w uczuciach
• Jaką decyzję podejmuje Telimena?
• Telimena chce Hrabiemu „podetknąć” Zosię - Rozmowa Telimeny z Zosią.
• Dokąd Telimena zamierza zabrać Zosię?
• Telimena planuje zabrać Zosię „w świat”
• Jakich rad udziela wychowance?
• każe Zosi ubrać się ładnie, skrapia ją perfumami, czesze włosy
• przygląda się w jaki sposób Zosia się porusza – gani ją za sposób w jaki chodzi
• uczy Zosię manier
• nakazuje dziewczynie być szczególnie miłą dla Hrabiego - Prezentacja Zosi w czasie uczty.
• Jak reaguje Tadeusz na widok Zosi?
• odbiera mu mowę
• na przemian blednie i rumieni się
• jest pod wrażeniem

niezadowoleni

• Zachowanie i rozterki Tadeusza w czasie wieczerzy.
  • siedzi posępny
  • nic nie je i nie pije
  • patrzy w talerz
  • udaje, że słucha toczących się wokół rozmów
  • relacja z Telimeną:
    • gniewa się na Telimenę za to, że jest natrętna
    • ziewa, gdy jest pytany o zdrowie
    • uważa, że Telimena jest zbyt skora do zalotów
    • jest zgorszony jej dużym dekoltem sukni
    • jest wystraszony gdy spostrzega, że Telimena ma makijaż
    • zauważa jej mankamenty: piegi, brak dwóch zębów, zmarszczki
• zaczyna podsłuchiwać rozmowę Hrabiego z Zosią
• udaje, że Zosia jest mu obojętna, a wewnątrz pęka ze złości
• jest zazdrosny o Zosię
• Kto i w jaki sposób zakłóca ucztę?
  • dla poprawy nastroju Podkomorzy ofiaruje Hrabiemu skórę niedźwiedzia jako pamiątkę polowania
  • złości tym Hrabiego, który odrzeka, że przyjmie skórę, ale razem z zamkiem
  • Podkomorzy przemawia do zebranych przedstawiając plan ugody
  • nagle na wieczerzy pojawia się Gerwazy
  • zaczyna, jak każdego wieczoru, nakręcać dwa kurantowe zegary, które wydają z siebie niezbyt przyjemne dźwięki
  • Podkomorzy prosi Rębajłę, by tego nie robił, bo zegary są zepsute i wręcz piszczą
  • Gerwazy złośliwie nakręca zegary jeszcze bardziej, czym złości Podkomorzego
  • Podkomorzy każe wyrzucić Gerwazego z Sali
  • Klucznik bezczelnie oskarża Podkomorzego, że ucztują w zamku, który należy do Horeszków; zwraca się do Hrabiego,

karcąc go, że ucztuje razem z Soplicami i pozwala na to, by ktoś zwracał uwagę Gerwazemu

• Co się wydarzyło potem? – przebieg kłótni
  • Woźny Protazy, z racji pełnionego urzędu wnioskuje, by zrobić zajazd zamku i przyznać go Sędziemu Soplicy
  • Klucznik słysząc to, rzuca w niego pękiem kluczy
  • rozpętuje się awantura
  • szlachcice zaczynają atakować Hrabiego i Gerwazego, którzy muszą ratować się ucieczką
• Jaki plan na odzyskanie zamku chcą zrealizować hrabia i Gerwazy? Kogo chcą prosić o pomoc? - Hrabia i Gerwazy chronią się w sali zwierciadlanej - Gerwazy namawia Hrabiego do zajazdu i odebrania zamku siłą - liczy na pomoc Macieja Dobrzyńskiego

Zaścianek w Dobrzyniu.

• Zaścianek.
  • osada szlachecka
  • na Litwie nazwa wioski zamieszkałej przez schłopiałą szlachtę, w odróżnieniu od wsi, osady chłopskiej - Pismo Sędziego.
  • Czego dotyczyło? Do kogo było skierowane?
    • Sędzia pisze pozew – skargę przeciwko Hrabiemu
    • gdy pojawia się Woźny Protazy, głośno odczytuje co zarzuca
      • Hrabiemu – skrzywdzenie honoru, obraźliwe słowa
      • Gerwazemu – napaść
      • obydwu - przechwałki
  • Kto ma dostarczyć pismo?
    • pismo ma Hrabiemu dostarczyć Protazy