Paprotniki wymarłe i współczesne – znaczenie dla człowieka, Prezentacje z Gospodarka

Pobierz Paprotniki wymarłe i współczesne – znaczenie dla człowieka i więcej Prezentacje w PDF z Gospodarka tylko na Docsity!

Paprotniki wymarłe i współczesne – znaczenie dla

człowieka

Wprowadzenie Przeczytaj Grafika interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Miliony lat temu na Ziemi pojawiły się paprotniki. Wymarłe gatunki tych roślin tworzyły niegdyś tzw. lasy węglowe, z których powstały pokłady węgla kamiennego. Współczesne paprotniki również mają znaczenie dla człowieka, choć już inne niż ich krewni sprzed milionów lat.

Twoje cele

Wymienisz przykładowe gatunki paprotników. Wyjaśnisz rolę wymarłych paprotników w gospodarce człowieka. Omówisz znaczenie współczesnych paprotników dla człowieka.

Rumohra adianformis – paproć z rodziny nerecznicowatych. Źródło: Krzysztof Ziarnek, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Paprotniki wymarłe i współczesne – znaczenie dla

człowieka

powodowało wzrost akumulacji torfu, który ostatecznie przekształcił się w węgiel brunatny i kamienny.

Ciekawostka

Na terenach bagnistych proces węglotwórczy trwa do dziś.

Przykłady paprotników wymarłych

Ważne!

Lepidodendrony, sygilarie i kalamity zaliczane są do paprotników kopalnych, czyli roślin okresu karbońskiego tworzących lasy karbońskie.

Paprotniki współczesne

Paprotniki współczesne odgrywają bardzo ważną rolę w naturalnych ekosystemach. W klimacie umiarkowanym stanowią znaczną część runa leśnego, a rośliny wchodzące w jego skład tworzą pierwsze ogniwo w łańcuchu pokarmowym roślinożerców. Ponadto paprotniki wpływają na procesy węglo- i glebotwórcze. Rośliny te biorą udział w tworzeniu roślinnej różnorodności gatunkowej oraz siedlisk dla bezkręgowców i drobnych kręgowców.

Paprocie drzewiaste stanowią ważny element wilgotnych lasów strefy tropikalnej. Gatunki współcześnie występujące w tych rejonach mogą przekraczać 1,5 m wysokości. Największe rozmiary osiągają przedstawiciele rodziny olbrzymkowatych ( Cyatheaceae), takie jak olbrzymki (np. Cyathea arborea i Cyathea dealbata). Masowe wycinanie lasów tropikalnych przyczynia się nie tylko do utraty wielu gatunków roślin i zwierząt, ale Runo leśne porośnięte paprociami.

również do nasilenia efektu cieplarnianego. Zubożenie terenów roślinnych skutkuje zmniejszonym pobieraniem CO , a tym samym akumulacją tego gazu w atmosferze, co jest bezpośrednim czynnikiem powodującym efekt cieplarniany.

Ciekawostka

Awaria elektrowni atomowej w Czarnobylu w 1986 roku była przyczyną skażenia radioaktywnego. Lasy odegrały wówczas ważną rolę w magazynowaniu i oczyszczaniu środowiska z izotopów promieniotwórczych. Pierwiastki radioaktywne są gromadzone w największym stopniu przez drzewa liściaste, a następnie rośliny naczyniowe i grzyby. Spośród tych organizmów największą zdolność do oczyszczania ekosystemów przypisuje się paprociom i widłakom.

Paprotniki wykorzystywane są przez człowieka na wiele sposobów. Ze względu na środowisko życia, którym są zacienione obszary na wilgotnych glebach kwaśnych, paprotniki wykorzystane są jako organizmy wskaźnikowe (fitoindykatory) w odniesieniu do takich parametrów podłoża jak pH czy wilgotność. Gatunkami paprotników będących

2

Cyathea arborea to przykład paproci drzewiastej żyjącej w lasach tropikalnych. Źródło: Xemenendura, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Sergij Bojko, Gospodarka leśna w warunkach skażenia radioaktywnego, SYLWAN, 2006, 11, 30−--

Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Karbońska paproć Neuropteris. Źródło: Gunnar Ries, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 2.5.

Paprotniki, tak jak inne rośliny, są ważnym producentem tlenu. Ponadto wiele gatunków wykorzystywanych jest jako ozdoby mieszkań i ogrodów, a nawet jako „filtry” powietrza w pomieszczeniach palaczy. Japoński długosz królewski ( Osmunda japonica) jest jedną z bardziej efektywnych roślin w odniesieniu do usuwania formaldehydu zawartego w dymie tytoniowym.

Skrzyp polny ( Equisetum arvense). Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Japoński długosz królewski ( Osmunda japonica). Źródło: Loasa, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Obecnie w sklepach ogrodniczych można kupić wiele gatunków paproci ozdobnych, m.in. długosz królewski (Osmunda regalis), paprotkę zwyczajną ( Polypodium vulgare), niekropień (Adiantum capillus‐veneris) oraz języcznik zwyczajny ( Phyllitis scolopendrium).

Słownik

Długosz królewski ( Osmunda regalis). Źródło: Chrisan Fischer, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

najmłodszy węgiel kopalny, skała osadowa zawierająca mniej niż 60% węgla. Powstała w wyniku przemian obumarłych szczątków roślinnych w szczególnych warunkach (ciśnienie, temperatura)

witaminy

związki organiczne niezbędne do prawidłowej czynności organizmu: wytwarzania składników budulcowych, hormonów czy koenzymów oraz procesów przemian metabolicznych węglowodanów, białek i tłuszczów

wyciąg

zagęszczony preparat roślinny otrzymywany w procesie ekstrakcji (wyodrębniania określonych składników z mieszanin ciekłych lub stałych za pomocą odpowiednio dobranych, selektywnych rozpuszczalników)

Grafika interaktywna

Paprotniki wymarłe i współczesne. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Różne sposoby użytkowania paprotników. Źródło: Englishaquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 1

Polecenie 2

Polecenie 3

Przeanalizuj mapę myśli i grafikę interaktywną, a następnie wymień, do jakich celów człowiek wykorzystuje obecnie żyjące paprotniki.

Zastanów się i napisz, jak wymieranie karbońskich paprotników wpłynęło na możliwości wykorzystywania zasobów naturalnych przez współczesnego człowieka.

Wyjaśnij, w jaki sposób paprotniki przyczyniły się do rozwoju cywilizacji.

Ćwiczenie 3

Oceń poprawność poniższych twierdzeń.

Prawda Fałsz Zosterofilofity dały początek współczesnym mszakom. Lepidodendrony stanowiły ważny element procesu węglotwórczego. Japoński długosz królewski jest gatunkiem paprotników, który efektywnie usuwa formaldehyd zawarty w dymie tytoniowym. Kosmopolityczne występowanie paprotników nie pozwala na wykorzystanie ich jako bioindykatorów.

Ćwiczenie 4

Połącz składnik chemiczny występujący u niektórych paprotników z jego właściwościami wykorzystywanymi w medycynie.

Flawonoidy (skrzyp polny) Regenerowanie wątroby

Rad (widłak goździsty) Uszczelnianie naczyń krwionośnych

Krzemionka (skrzyp polny) Działanie moczopędne

Saponiny (skrzyp polny) Wzmacnianie włosów i paznokci

醙

醙

Ćwiczenie 5 Źródło: Chrisan Fischer, Jason Hollinger, Jerzy Opioła, MPF, wikipedia.org, licencja: CC BY 2.0.

Dopasuj nazwy gatunków do sposobów ich wykorzystania.

widłak goździsty produkty lecznicze i kosmetyczne

długosz królewski roślina ozdobna

niekropień właściwy produkty lecznicze

skrzyp polny roślina ozdobna

Ćwiczenie 6

Wskaż prawdziwe zdania.

Odwar ze skrzypu polnego stosowany jest w chorobach układu krążenia oraz podczas obfitych menstruacji.

Wyciąg z pędów widłaka goździstego stosowany jest w chorobach serca.

Większość paprotników to rośliny lądowe.

Niektóre gatunki paprotników wykorzystywane są jako filtry powietrza w pomieszczeniach, w których znajdują się szkodliwe związki chemiczne.

Ćwiczenie 7

Zastanów się i wyjaśnij, w jaki sposób paprocie ozdobne mogą pomóc mieszkańcom miast w dbaniu o zdrowie.

Ćwiczenie 8

Wymień dwa parametry charakteryzujące glebę, dla których paprotniki mogą być bioindykatorami. Swoją odpowiedź uzasadnij.

醙

醙

難

難

analiza grafiki interaktywnej; dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna; praca w grupach; praca w parach; praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

zasoby zawarte w e‐materiale; szary papier; markery; bryłka węgla kamiennego.

Przed lekcją:

1. Nauczyciel przygotowuje na zajęcia bryłkę węgla kamiennego.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia temat lekcji.
2. Nauczyciel pokazuje uczniom przyniesioną bryłkę węgla kamiennego i pyta ich, czy wiedzą, jaki ma ona związek z tematem lekcji. Jeśli jest to konieczne, naprowadza uczniów na właściwą odpowiedź. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie swojej dotychczasowej wiedzy stworzyli mapę myśli przedstawiającą zastosowania paprotników przez człowieka, uwzględniającą nazwy przykładowych gatunków.
3. Uczniowie z pomocą nauczyciela formułują cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i uzupełniają w grupach mapy myśli.
2. Uczniowie porównują swoje mapy myśli z mapą zawartą w e‐materiale w sekcji „Grafika interaktywna”.
3. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, pytając: „Dlaczego należy ograniczyć wykorzystanie węgla kamiennego i zastąpić go innymi źródłami energii?”.
4. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 4 w sekcji „Sprawdź się” (w którym uczniowie mają za zadanie połączyć składniki chemiczne występujące u niektórych

paprotników z ich właściwościami wykorzystywanymi w medycynie), a następnie porównują swoje odpowiedzi z odpowiedziami kolegi lub koleżanki.

5. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 2 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie (typu „prawda/fałsz”) dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by odnosząc się do sformułowanych celów lekcji, rozwinęli zdania: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się…”.

Praca domowa:

Wyjaśnij, w jaki sposób paprocie ozdobne mogą pomóc mieszkańcom miast w dbaniu o zdrowie.

Materiały pomocnicze:

Rośliny lecznicze. Atlas, red. Danuta Rybak, Arkady, Warszawa 1993.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafikę interaktywną można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.