Docsity
Docsity

Przygotuj się do egzaminów
Przygotuj się do egzaminów

Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity


Otrzymaj punkty, aby pobrać
Otrzymaj punkty, aby pobrać

Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium


Informacje i wskazówki
Informacje i wskazówki

Pedagogika naukowa - filozofia pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta, Notatki z Historia wychowania

Opracowanie z zakresu tematu

Typologia: Notatki

2019/2020

Załadowany 08.06.2020

nati-k
nati-k 🇵🇱

4.6

(6)

3 dokumenty

Podgląd częściowego tekstu

Pobierz Pedagogika naukowa - filozofia pedagogiczna Jana Fryderyka Herbarta i więcej Notatki w PDF z Historia wychowania tylko na Docsity! PEDAGOGIKA NAUKOWA – FILOZOFIA PEDAGOGICZNA JANA FRYDERYKA HERBARTA Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) jego filozofia znalazła swoich zwolenników po 1830 roku i dopiero od tego momentu odegrała większą rolę. Był niemieckim filozofem, psychologiem i pedagogiem. Studiował w Jenie, później był profesorem w Królewcu i Getyndze. Nawiązywał do filozofii Kanta i Wolffa. Jego znajomość z Pestalozzim, naprowadziła go poświęceniu się sprawom pedagogicznym. Filozofia jego składa się z realizmem i intelektualizmem. W swoich pracach starał się nadać pedagogice naukowy charakter. Dlatego tez nie bez powodu przypisuje się mu przydomek „ojciec naukowej pedagogiki”. Jako pierwszy oderwał pedagogikę od filozofii, twierdząc, że powinna opierać się przede wszystkim jedynie na etyce filozofii, dzięki której powinny zostać określone cele wychowania oraz psychologii, która ukazywała drogę do realizacji celów. W pracy filozoficznej Herbarta przedmiotem jego zainteresowań jest pedagogika. Uważał, że ówczesna myśl pedagogiczna wraz z naczelnymi pojęciami jest sprzeczna. Wiele sprzeczności widział w potocznej myśli, która formułuje nasz naturalny obraz świata. Jeśli chodzi o metafizykę, Herbart uważał, że była ona dotychczas na błędnej drodze. Według niego realne jednostki posiadają różne jakości, ale my nie jesteśmy w stanie tych jakości określić. Znamy jedynie stosunki, jakie mogą miedzy nimi zajść. Wynika z tego, że nasza wiedza o bycie może dotyczyć tylko tych stosunków. Psychologia stała się w jego filozofii najbardziej oderwana częścią. Życie psychiczne pojmował jako niezależne, działające na siebie jednostki. Uważał, że proces nauczania i wychowania przebieg według pewnego schematu. Chcąc swoje przypuszczenia udowodnić definiował pojęcia pedagogiczne, stosował formuły, pogłębił problematykę dydaktyczną. Wyróżnił pięć idei, które w połączeniu dawały obraz idealnej osobowości: wewnętrzna wolność duchowa, doskonałość, życzliwość, prawo, słuszność. Były to także cele życia, do których powinien dążyć człowiek. Do takiego stanu powinno prowadzić wychowanie, a wiec winno ukształtować człowieka z moralnym i silnym charakterem. U wychowanka najważniejsze było wytworzenie wielostronności zainteresowań. Miało to chronić go od skrajności, od jednostronnego oddania się sprawom życia a przy tym zaniedbanie innych. Wychowywać należy przede wszystkim poprzez kierowanie dziećmi, stosować kary i nauczać. Dla Herbarta czynnikiem, który wychowuje jest nauczanie wychowujące, opierające się na jasności, kojarzeniu, systemie oraz metodzie. Były to tzw. stopnie formalne, które zostały udoskonalone przez Zillera i Reina. Przez wiele lat były one podstawą dla nauczycieli podczas tworzenia lekcji. Również znalazły one odzwierciedlenie w wychowaniu społecznym, zwłaszcza stopień karania, który zyskał uznanie przez władzę w Prusach. Z filozofią Herbarta bardziej radykalne prądy walczyły, aż w końcu ją pokonały. Można jednak spotkać pewne powiązania z jego filozofią w XIX wieku, kiedy to myśliciele poszukiwali nowych kryteriów pomocnych dla określenia celów wychowawczych. Ważniejsze dzieła Herbarta to: „Pedagogika ogólna wyprowadzona z celów wychowawczych.” „Wykłady pedagogiczne w zarysie.” Herbart wyróżnił w nauczaniu cztery stopnie nauczania dostosowane do stopni przyswajania wiedzy: stopnie przyswajania stopnie nauczania zgłębianie spoczywające JASNOŚĆ postępujące KOJARZENIE ogarnianie spoczywające SYSTEM postepujace METODA Proces przyswajania sobie nowego materiału polega na kolejnym następowaniu aktów zgłębiania i ogarniania – czyli zastanawiania się. W akcie zgłębiania wiedza dochodzi do świadomości z dostateczną siłą i wyrazistością. Ogarnianie natomiast zbiera i łączy ze sobą w pewna całość zgłębione przedstawienia. W zgłębianiu i ogarnianiu występują po dwa odrębne stadia:  zgłębianie spoczywające – w tym stadium następuje wyodrębnianie jednego przedstawienia spośród wielu. W efekcie uzyskuje się „jasność” przedstawienia.  zgłębianie postępujące – to przenoszenie z jednego przedstawienia na inne, czyli tzw. kojarzenie przedstawień.  ogarnianie spoczywające – wiąże zebrane wyniki zgłębiania w całość z poprzednimi wiadomościami. W efekcie następuje umiejscowienie nowo nabytej wiedzy w strukturze wiedzy posiadanej. Tworzy się system pojęciowy.  ogarnianie postępujące – daje umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy, wzbogaca istniejący system pojęciowy. Zasadnicze zadanie dydaktyki – według Herbarta – miała stanowić analiza czynności wykonywanych przez nauczyciela. Każdy pedagog powinien przestrzegać określonego schematu stadiów nauczania, gdyż tylko tak prowadzony proces gwarantuje pożądany kierunek ruchu mas wyobrażeniowych, a przez to kształtowanie i odpowiedni rozwój siły moralnej charakteru. Teoria nauczania wychowującego Herbarta znalazła wielu zwolenników i kontynuatorów i stała się oficjalną doktryną pedagogiki naukowej w XIX wiecznej Europie. Najwyższym celem wychowania jest kształtowanie silnych charakterów odznaczających się pięcioma ideami moralnymi: 1.idea doskonałości, która określa siłę, zakres i harmonię dążeń jednostki 2.idea życzliwość, polegająca na decyzji podporządkowania własnej woli – woli innych jednostek 3.idea prawa – zapobiegająca konfliktom z dążeniami i pragnieniami innych jednostek 4.idea słuszności, która zapewnia równouprawnienie jednostce w stosunkach z innymi 5.idea wewnętrznej wolności, która czuwa nad wewnętrzną zgodnością jednostki z samą sobą i stanowi przejście od wszystkich wymienionych idei do aktów woli. Herbart twierdząc, że formowanie charakterów jest podstawowym celem wychowania, starał się ustalić najbardziej właściwe metody gwarantujące powodzenie pracy pedagogicznej. Pedagogikę ogólną dzielił na trzy części: Przyswajanie nowego materiału wymaga przede wszystkim uporządkowanej pracy, w której wyróżnia się dwa etapy: 1.zgłębianie – polega na koncentracji uwagi na określonym przedmiocie 2.zastanawianie się- łączy i koordynuje wyniki zgłębiania Herbart wprowadził jako pierwszy zasadę: 1.koncentracji – zaaobsorbowanie uwagi przez jakieś zagadnienie do takiego stopnia, że nie reaguje na żadne inne zjawiska 2.korelacji – łączył ściśle z zasadą koncentracji tj. takie postepowanie, w którym pewne zagadnienia stają się centralne w procesie nauczania i dla jego omówienia wymaga współdziałania wszystkich przedmiotów Proces przyswajania nowego materiału ma przechodzić przez stadia: 1.jasności, kojarzenia, systemu i metody. Zostały one później nazwane przez T. Zillera( jeden z najwybitniejszych przedstawicieli szkoły Herbarta) stopniami formalnymi nauczania odnoszącymi się do każdego materiału Proces nauczania można zilustrować za pomocą schematu: Stopnie przyswajania stopnie nauczania I. Zgłębianie 1. spoczywające ............................jasność 2.postepujące ...............................kojarzenie II. Zastanawianie się 3.spoczywające.............................system 4. postępujące .............................metoda Spoczywające zgłebianie , które wydobywa z „mętnej mieszaniny” przedstawień jakieś jedno; wynikiem tego jest jasność przedstawienia. Postępujące zgłębianie, które przenosi się kolejno z jednego przedstawienia na drugie, jego wynikiem jest kojarzenie przedstawień Spoczywające zastanawianie się, które zbiera wyniki zgłębiania i wiąże w całość z poprzednimi wiadomościami, w ten sposób powstaje system Postępujące zastanawianie się, które podciąga pod nabyte pojęcia nowe przypadki i produkuje „nowe człony systemu”, dzięki temu daje nam metodę, czyli umiejętności zastosowania zdobytej wiedzy Wielkim wkładem w nauczanie stała się teoria wielostronnego zainteresowania. Jednak niekorzystny wpływ na praktykę szkolną miał skrajnie intelektualistyczny charakter koncepcji zainteresowania, zacierający się jego związek z działaniem i podkreślającym wartość samej tylko pracy umysłowej, bez jej powiązania z praktyką. Brakiem w herbertowkim nauczaniu było całkowite zlekceważenie samodzielności uczniów w procesie zdobywania wiedzy – bierne jednostki. Dopiero w Niemczech w XIX wieku powstał HERBARTYZM, którego przedstawiciele opracowali zawiły system swojego mistrza w popularnej formie. Głównymi ośrodkami były: Lipsk i Jena. Przedstawiciele: Karol Stoy, Tuiskon Ziller, Wilhelm Rein. Szkoła tradycyjna – herbartowska Charakteryzowała się tym, że jej najwyższym celem było kształtowanie moralnie silnych charakterów.  Występował tam podział treści nauczania na przedmioty.  Uczniowie byli pasywni, bierni i nie mogli decydować o doborze treści nauczania.  Dominowało nauczanie pamięciowe, uczniowie byli zachęcani do nauki tylko przez motywy zewnętrzne, głównie były to oceny i częsta kontrola wyników nauczania.  Współzawodnictwo.  Szkoła była jedynym miejscem uczenia się, jedynie prace domowe były wykonywane w domu.  Słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów. FILARY SYSTEMU PEDAGOGICZNEGO J. F. HERBARTA: ==Psychologia ==Filozofia praktyczna (etyka) Psychologia: Herbart twierdził, że różnorodność świata wynika z wielkiej ilości „realów”, które działają w świecie. Cóż to takiego? Reala, zdaniem Herbarta, są to byty proste, które stoją nad światem zjawisk dostępnych nam w doświadczeniu i stanowią prawdziwą rzeczywistość. Byty te nie mają żadnych dyspozycji, ani żadnych wewnętrznych zdolności, tym samym nie mogą stanowić przedmiotu badań. Owe reala działają na siebie przez ustawiczne zderzanie się ze sobą. Jeśli zaatakowanym realem jest dusza to wówczas akt samoobrony polega na wytworzeniu wyobrażenia. I tu kolejna porcja definicji – wyobrażenia są pierwszymi i podstawowymi faktami psychicznymi i to właśnie one stanowić powinny przedmiot badań. Herbart postulował, że nie ma żadnych dziedzicznych czy nabytych dyspozycji psychicznych, a całe życie psychiczne powstaje z wyobrażeń, które również działają na siebie, czyli zachodzą pomiędzy nimi procesy podobne do tych, które mają miejsce miedzy metafizycznymi realami. Owe wyobrażenia – mówiąc słowami Herbarta – splatają się lub stapiają, przez co wchodzą ze sobą w różne związki. Efektem tego splatania lub stapiania się jest łączenie się wyobrażeń w MASY WYOBRAŻENIOWE. Masy te zaczynają odgrywać w świadomości czynną rolę dzięki APERCEPCJI – czyli procesowi, w toku którego przyswajamy sobie nowe treści przez stare. Herbart, analizując swoją praktykę nauczycielską, uznał, że uwaga mimowolna pracuje rytmicznie – przechodząc od zgłębiania do ogarniania. Etyka: Zdaniem Herbarta najważniejszym celem wychowania jest kształtowanie u wychowanka SIŁY MORALNEGO CHARAKTERU (cnoty). Podczas formułowania swoich poglądów Herbart wzorował się na ideach Kanta, według którego dobra wola oparta jest na posłuszeństwie wobec prawa dyktowanego przez rozum praktyczny. U Herbarta zaś dobra wola oparta jest na posłuszeństwie wobec sądów estetycznych, czyli to sąd estetyczny orzeka czy dany postępek się podoba czy nie. Teoria nauczania wychowującego W teorii Herbarta nauczanie uważane jest za jedyny środek trwałego wzmacniania charakteru, a źródłem rozwoju charakteru Herbart uczynił rozum. Twierdził, że odpowiednio prowadzone nauczania stanowi podstawę skutecznego wychowania. Dzięki prezentowaniu uczniowi aktualnej wiedzy, rozwijaniu jego zdolności oraz wyposażaniu go w praktyczne umiejętności – przybliżamy wychowanka do odpowiedniego rozumienia świata rzeczy i ludzi. Właśnie to rozumienia, które uzyskujemy dzięki nauczaniu, rozwija i umacnia charakter. J. F. Herbart wyróżnił cztery etapy, które zmierzają do osiągnięcia cnoty, czyli siły moralnej charakteru – są to: 1) znajomość sądów moralnych, 2) pojawienie się „etycznego ciepła”, emocji, 3) podejmowanie moralnych decyzji, 4) sposoby postępowania, czyli osiągnięcie dyscypliny moralnej. Rzeczą niezywkle istotną jest to, że źródłem rozwoju charakteru moralnego jest rozum i wychowujące nauczania. Więc, aby uczeń mógł osiągnąć cnotę należy puścić w ruch jego mechanikę umysłu i odpowiednią nią sterować. Jednakże, aby nauczania faktycznie okazało się skuteczne, nauczyciel musi stosować odpowiednie metody nauczania, których celem byłoby zawsze kształtowanie siły moralnej charakteru. Metody nauczania to – według Herbarta – sposoby odpowiedniego zdynamizowania mas wyobrażeniowych w umysłach wychowanków. Uwaga, która odgrywa ważną rolę w procesie wychowania dzieli się na dwa rodzaje: uwagę dowolną i mimowolną. Uwaga dowolna wg. Herbarta zależy od zamiaru. Cenniejsza zaś dla niego pod względem dydaktycznym – jest uwaga mimowolna, z którą Herbart wiąże pojawienie się energii umysłowej – zainteresowania, która nie pojawia się jednak samorzutnie. Nauczanie wychowujące powinno opierać się na naturalnej ciekawości dziecka i na wcześniej zdobytym przez nie doświadczeniu. Herbart doskonale przedstawia to tymi słowami: "Oczywiście, popularna jest zasada, że nauczyciel musi zmierzać do zainteresowania swoich uczniów wszystkim, czego naucza. Zasadę tę rozumie się jednak na ogół w taki sposób, że nauczanie stanowi cel, a zainteresowanie środek prowadzący do tego celu. Chcę odwrócić te relację. Celem nauczania musi być wywołanie zainteresowania. Nauczanie jest czymś przelotnym, zainteresowanie natomiast powinno być czym ustawicznym."