Pedagogika ogólna, miejsce pedagogiki wsród nauk i jej specyfika , Notatki z Pedagogika, badania pedagogiczne

Pobierz Pedagogika ogólna, miejsce pedagogiki wsród nauk i jej specyfika i więcej Notatki w PDF z Pedagogika, badania pedagogiczne tylko na Docsity! I. Miejsce pedagogiki wśród nauk i jej specyfika 1. Zawód pedagoga – misja czy zawód? Każdy nauczyciel jest świadomy tego, że proces kształcenia ma ogromny wpływ na jednostkę i społeczeństwo i skrupulatne wykonywanie codziennych zadań nie jest gwarantem sukcesu. W nauczaniu ważny jest aspekt moralny, bardzo ważne jest znalezienie złotego środka. Zawód pedagoga jest zarówno pracą jak i misją, dobry pedagog oprócz wykonywania swoich obowiązków winien zagłębiać się w swój zawód zarówno ze strony praktycznej jak i teoretycznej. 2. Miejsce pedagogiki wśród nauk Pedagogika jest z jednej strony nauką empiryczną o faktach, dotyczących rozwoju człowieka, z drugiej zaś jest nauką normatywną, zawsze oceniającą fakty opisane z punktu widzenia, jakie one powinny być. Pedagogika jako nauka o wychowaniu człowieka jest związana z wieloma innymi dyscyplinami naukowymi i to zarówno społecznymi jak i przyrodniczymi. Człowiekiem zajmuje się również filozofia, socjologia, medycyna. Z uwagi na fakt, iż wychowanie jest swoistym bytem społecznym, pedagogika nie może funkcjonować w próżni, w oderwaniu od rozwoju społeczeństwa. Z tej też przyczyny pedagogika jako nauka empiryczna dostarcza wiedzy o rozwoju człowieka, a jako nauka normatywna tę wiedzę wartościuje. 3. Etymologia terminu „pedagogika”; terminy pokrewne Nazwa pedagogika pochodzi z języka greckiego – od słów pais - chłopiec i ago - prowadzę. Paidagogos (prowadzący chłopca) to określenie człowieka sprawującego opiekę nad zachowaniem i bezpieczeństwem chłopca uczęszczającego do szkoły. Pedagogiem był zwykle niewolnik, który opiekował się powierzonym mu przez swego pana synem. Pedagogia zaś określano czynności wychowawcze pedagoga. Z czasem pedagogami nazywano osoby pełniące jakieś funkcje edukacyjne. Współcześnie pedagogami określa się osoby zajmujące się pedagogiką jako dyscypliną naukową i szeroko pojętą edukacją. Paidagogija- Ogół zabiegów wychowawczych związanych z zachowaniem chłopca- na wolnego obywatela. Początkowo pedagogija odnosiła się do strefy fizycznej. Chłopcy ćwiczyli pentatlon (rzut dyskiem, oszczepem, mocowanie, biegi, itp.) Paidea- wprowadzone pojęcie przez Sofistów VI-V wiek p.n.e. Oznaczało wykształcenie w zakresie gramatyki, retoryki i dialektyki. 4. Pedagogika jako refleksja filozoficzna W tym ujęciu pedagogika to myślenie o procesie wychowania oraz badanie wychowania i kształcenia człowieka jako procesu historycznego, społecznego, psychicznego i kulturowego Zadania filozofii wychowania: -ukazanie filozoficznych przesłanek teorii i praktyk pedagogicznych -opracowanie metateorii edukacji -uświadomienie warunków generujących wiedzę i doświadczenie pedagogiczne -zdefiniowanie miejsca pedagogiki pośród innych nauk -sformułowanie fundamentalnej bazy pojęciowej związanej z wychowaniem -dialog interdyscyplinarny o istocie procesów wychowania 5. Pedagogika jako dyscyplina wiedzy o wychowaniu U podstaw tego terminu pedagogika, leży przekonanie, że Pedagogika: -wyłoniła się z filozofii -jest częścią humanistyki -współpracuje z innymi naukami, takimi jak socjologia, psychologia, biologia… 6. Pedagogika jako przedmiot kształcenia akademickiego Zadania pedagogiki jako przedmiotu kształcenia: -stymulowanie procesów socjalizacyjnych, kształcenia i wychowania -zasad, metod, form, technik i środków oddziaływania -procedur badawczych -formułowania pytań -konceptualizacji własnego doświadczenia i zawodu -rewidowania profesjonalnej tożsamości 7. Pedagogika jako potoczna teoria wychowania Pedagogika jest w tym przypadku opisem i własną interpretacją konkretnych sytuacji, zdarzeń czy pojedynczych działań, na jakie zdany był lub jakie musiał rozstrzygać pedagog. System poznawczy pedagoga to umiejętności, wzory postrzegania, oczekiwania, oceny i strategie osobistego działania pedagogicznego. -orientacja na osiągnięcie wspólnych celów (wartościowych dla wszystkich członków grupy); -zbieżność interesów i motywów skłaniających poszczególnych członków grupy do przynależności do niej -akceptacja przez wszystkich członków zespołu obowiązujących w nich norm -liczba związków przyjacielskich łączących członków grupy-różne płaszczyzny więzi łączące uczestników grupy 4. Psychologia i jej zastosowanie w pedagogice (np. problem rozwoju moralnego człowieka, osobowości) Praktyka edukacyjna przebiega także w ścisłym związku ze zjawiskiem, które stanowią przedmiot badań psychologii. Sytuacja ta ma szczególnie miejsce, gdy badania pedagogiczne dotyczą uczniów czy poszerzania się ich zdolności życiowych pod wpływem oddziaływań edukacyjnych. Badacz próbujący oszacować efekty realizowanego w szkole programu wychowania moralnego musi dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów przed ich przystąpieniem do programu, jak i po jego zakończeniu. Różnica pomiędzy tymi pomiarami może świadczyć o efektywności programu. Zauważamy, że problem takich badań dotyczy przedmiotu pedagogiki, który zredukowano do wychowania moralnego, będącego świadomym i celowym działaniem pedagogicznym zmierzającym do osiągnięcia względnie stałych zmian rozwojowych w formułowaniu przez wychowanków ocen moralnych. Ta definicja w jednej ze swych części dotyczy kategorii pojęciowej psychologii – rozwoju moralnego człowieka. Psychologowie analizują gotowość dziecka do myślenia moralnego, poziom jego dojrzałości emocjonalnej i społecznej koniecznej do rozwiązywania problemów moralnych, oceniania zachowań innych ludzi. Pedagog musi znać te zagadnienia i dokonać pomiaru poziomu rozwoju moralnego uczniów. Pojęcia, teoria i metoda badań zaczerpnięte z psychologii pozwalają rozwiązać problem dotyczący faktów edukacyjnych, ściślej – skuteczności oddziaływań wychowawczych. 5. Dorobek innych nauk a pedagogika (np. antropologia, medycyna, prawo, ekonomia) Oprócz psychologii i socjologii, pedagogika korzysta z dorobku innych nauk, których przedmiot tworzy kontekst dla wyjaśnienia faktów edukacyjnych. Jest to m.in. -Medycyna porusza aspekt uwarunkowań procesu wychowawczego (biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania), jak również higieny osobistej, szkolnej oraz pracy. -Prawo, to dział pedagogiki specjalnej (pedagogika resocjalizacyjna) zajmujący się nauczaniem i wychowaniem osób z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanie społecznie. -Pedagogia resocjalizacyjna, jej istotą jest jest opis i wyjaśnianie procesów zachodzących pomiędzy wychowankiem a wychowawcą, a jako dyscypliny naukowej jest formowanie zaleceń i wdrażanie projektów zmian w procesie kształtowania człowieka. -Ekonomia, głównie ekonomika wzrostu gospodarczego, ekonomika kształcenia, która bada rolę oświaty oraz demografia, zajmująca się stanem liczbowym ludności, przyrostem naturalnym, migracjami oraz strukturą wieku, płci a także strukturą zawodową, narodowościową i wyznaniową. Pozwala ona na lepsze zrozumienia sytuacji pokoleń. -Antropologia natomiast jest nauką, która zajmuje się badaniem człowieka jako jednostki i jako społeczności. III. Terminologia w pedagogice 1. Język pedagogiki na przykładzie problemów definicyjnych podstawowych terminów Różnorodność definicji zależna jest od czasu historycznego, koncepcji, kraju. O budowie pedagogiki będzie decydował sposób systematyzowania i klasyfikowania już ustalonych pojęć, hipotez, twierdzeń i praw – przy czym – zasady te mogą być różne. Różnorodność ta wynika z faktu sposobów ujmowania i interpretowania wychowania. 2. Systematyzacja podstawowych pojęć w pedagogice –przegląd stanowisk Suchodolski wyróżnił następujące kierunki w pedagogice: - pedagogikę kształcenia osobowości, - pedagogikę przygotowania do życia, - pedagogikę systemu powszechnego kształcenia Każda z tych trzech orientacji – zdaniem B. Suchodolskiego – stworzyła swoisty język pojęć, problemów i metod badawczych skoncentrowanych wokół tematyki, poszukiwań naukowych każdej z nich. 3. Edukacja w świetle różnych ujęć terminologicznych i definicyjnych -Edukacja - działanie, którego celem jest wprowadzenie człowieka w wartościowe życie przez kształcenie i wychowywanie zgodne z panującymi w danym społeczeństwie wzorcami i celami. – Encyklopedia Powszechna -Zbigniew Kwieciński określił edukację jako przede wszystkim wpływ na rozwój, wpływ, który usamodzielnia i uświadamia w byciu dobrym obywatelem i sprzyja aktywnemu realizowaniu własnego potencjału. -B. Śliwerski zwraca uwagę na bardzo ważny aspekt edukacji, jakim jest dwupodmiotowy dialog między nauczycielem i uczniem. Oznacza to, że nauczyciel nie tylko przekazuje informacje, ale również odbiera je od ucznia. -Całościowe ujęcie terminu edukacji. Oznacza, że jest ona zbiorem różnych działań i procesów, w celu wychowania społeczeństwa. - Edukacja jest więc z jednej strony czynnikiem kształtowania tożsamości człowieka, z drugiej zaś nieodzownym warunkiem twórczym jego naturalnego rozwoju. 4. Wychowanie w rozumieniu potocznym i naukowym Wychowanie w sensie potocznym: charakter prywatny, osobisty, wynika z własnych doświadczeń, praktyki. Wychowanie w sensie naukowym: - Proponuje wychowawcom wartościującą interpretację sytuacji społeczno – kulturowej - Wytycza i uzasadnia cele wychowania - Dostarcza praktycznych ocen, reguł lub propozycji dotyczących działań; wychowawczych oraz form instytucji wychowawczych - Promuje cnoty zawodowe wychowawców, udziela im intelektualnego i emocjonalnego wsparcia. 5. Kształcenie, nauczanie, uczenie się Kształceniem określamy najczęściej przyswajanie wiadomości oraz nabywanie odpowiednich umiejętności i sprawności intelektualnych. Innymi słowy, kształcenie to cały zespół czynności i oddziaływań, który nastawiony jest na rozwój umysłu, a więc stronę poznawczą wychowanka. Najogólniej ujmując, pojęciem kształcenia posługujemy się dla określenia całokształtu procesów i czynności zmierzających do pełnego, harmonijnego rozwoju osobowości człowieka, przy czym w tym znaczeniu termin - kształcenie - niejako zlewa się z wychowaniem. Rezultatem każdego kształcenia jest wykształcenie, które najczęściej dzielone jest na ogólne i zawodowe. Nauczanie - w tym kontekście - nauczanie szkolne - oznacza taką działalność społeczną, w której nauczyciel kieruje grupą uczniów w taki sposób, by umożliwić im osiąganie określonych celów dydaktyczno - wychowawczych, czyli opanowania wiedzy oraz zdobycia umiejętności wdrażania jej w życie, nabycie podstaw naukowego pogląd na świat, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań wychowanków przy jednoczesnym zachęcaniu ich do dalszej pracy nad sobą, czyli samokształcenia. Nauczanie jest procesem składającym się przede wszystkim z czynności związanych z osobą nauczyciela. Czynności te sprowadzają się głównie do organizowania i bezpośredniego kierowania procesu uczenia się. Nauczanie jest więc procesem, który powinien stwarzać warunki sprzyjające uczeniu się, inicjować i kierować jego przebiegiem. Nauczanie tylko wtedy ma sens, kiedy wywołuje uczenie się i prowadzi do skutecznego przyswajania przez uczących się odpowiedniego zasobu wiedzy oraz opanowanie określonych umiejętności i nawyków. Uczenie się - W jednej z definicji uczenia się, łączącej stanowisko psychologów i pedagogów, określa uczenie się jako " ... względnie trwałą zmianę w tendencji do zachowania się w pewien sposób, która to zmiana jest czynnikiem ćwiczenia połączonego ze wzmacnianiem". Zdecydowanie szersze ujęcie uczenia się przedstawił W. Okoń w Nowym Słowniku Pedagogicznym. Definiuje w nim uczenie się jako "...proces, w którego toku na podstawie doświadczania, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmiany formy wcześniej nabyte... ". Uczenie się nie jest jednorazowym aktem, lecz procesem, pracą, układem zaplanowanych czynności, powiązanych ze sobą i podporządkowanych wspólnemu celowi. Jest procesem niezwykle ważnym występującym u człowieka. Prowadzi do zmian w zachowaniu jednostki, zmian opartych na jej indywidualnym doświadczeniu. 6. System oświatowo –wychowawczy ogół odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i instytucji kształcenia i wychowania. 6. Współczesne problemy tożsamości pedagogiki Definicja „wychowania” jest z konieczności niekompletna, ujawnia ona dużą rozbieżność między pedagogami, dotyczącą zarówno tego, jaki zakres i treść przypisać temu terminowi, jak również rozumienia samego zjawiska wychowania. Dla przykładu – według Kunowskiego pedagogika jest z jednej strony nauką empiryczną, a z drugiej zaś jest nauką normatywną, a według Bogdana Suchodolskiego pedagogika jest jednorodną nauką zajmującą się całością zjawisk wychowawczych. W niektórych tekstach pedagogicznych termin „wychowanie” nie ma definicji, ale definiuje się jego „cel”, „zadanie” lub „problem”. (J. Woroniecki) Współcześnie słownik pojęciowy tworzy w obrębie pedagogiki dwie wzajemnie przeciwstawne struktury pojęciowe: - scentralizowaną i hierarchiczną strukturę pojęciową pedagogiki modernistycznej - zdecentrowaną i rozproszoną strukturę pojęciową pedagogiki postmodernistycznej 7. Pedagogika a pedagogia –wybrane problemy pojęcie pedagogii odnosi się do praktycznej „sztuki wychowania” w odróżnieniu od pedagogiki, która jest teoretyczną i naukową refleksją dotyczącą praktyki edukacyjnej; Nierozwiązany problem zależności między teorią a praktyką skutkuje dalszymi rozważaniami naukowymi, toczącymi się wokół pytania o to, co „króluje”: wiedza czy pożytek, aksjomat (dogmat, pewnik) czy empiria (doświadczenie, praktyka), poznanie czy działanie? Sceptycy twierdzą na ogół, że teoria nie ma punktów stycznych z praktyką, nihilista natomiast neguje zarówno teorie, jak i wszelkie doniesienia praktyczne. Życiowi optymiści są przekonani o wewnętrznym powiązaniu teorii i praktyki. Teoria nie poparta praktyką jest bezużyteczna, praktyka zaś nieznajdująca oparcia w teorii – jałowa… 8. Budowanie teorii pedagogicznych –przykłady teorii M Łobockiego „Teorie pedagogiczne są układami logicznie i rzeczowo powiązanych twierdzeń, stanowiących próbę wyjaśnienia faktów, zjawisk czy procesów związanych z wychowaniem, nauczaniem, kształceniem” Ważną czynnością podczas tworzenia teorii pedagogicznej jest nie tylko sformułowanie twierdzeń, ale też ich weryfikacja. I tu istotną rolę odgrywa praktyka, która wg B. Suchodolskiego „sprawdza ważność teorii” czyli ocenia jej zgodność z rzeczywistością w wyniku czego albo ją potwierdza, albo odrzuca. Szkoła Tradycyjna – Herbert Nowe wychowanie – Dewey Metoda Montessori