Pedagogika ogólna pojęcia, Ćwiczenia z Pedagogika małego dziecka

Pobierz Pedagogika ogólna pojęcia i więcej Ćwiczenia w PDF z Pedagogika małego dziecka tylko na Docsity! Aksjologia - dziedzina filozofii której przedmiotem dyskursu są wartości i akty wartościowania. Nauka odróżnia fakty od wartości i zdania opisowe o zdań wartościujących. Rozważania dotyczące określonego typu wartości mogą być włączone do problematyki badawczej dyscypliny naukowej i z tego powodu zasadne jest mówienie o aksjologii pedagogicznej jako dziale pedagogiki ogólnej którego reprezentanci zajmują się wartościami i procesami wartościowania w procesach edukacyjnych. Aksjologia jest związana z obszarem etyki i estetyki ponieważ najważniejszymi opozycja mi akcja logicznego myślenia są kategorie: 1) dobra-zła; 2) piękna-brzydoty. Dyskurs etyczny i estetyczny związany jest więc ściśle z procesami naturalnego wrastania których zadaniem jest wprowadzenie jednostki w określoną kulturę oraz procesami uspołeczniania. Ich celem jest zachowanie więzi między ludźmi pomimo ciągu procesów destrukcji związanych z konfliktem wartości. Podstawowym problemem pedagogiki i praktyki edukacyjnej nie jest ustalanie dekalogu wartości ale radzenie sobie z konfliktem wartości Akulturacja - pojęcia stosowane w teoriach zmiany kulturowej przez J.W. Powella pojęcie to zostało zastosowane do nazwania procesu zapożyczeń kulturowych. Dzisiaj oznacza proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych przenikaniem się odmiennych systemów kultury. Te procesy przenikania mogą powodować zmiany polegająca na adaptacji, reinterpretacji, modyfikacji, restrukturalizacji, hybrydyzacji, dekulturacji, zaniku odrębności kulturowej i inne. Czasami pojęcie to jest stosowane do opisania procesów narzucania jednej kultury (w połączeniu z marginalizacją i dążeniem do eliminacji kultury zastanej). Anomia - stan chaosu normatywnego, skutkujący dezintegracja społeczną i utratą poczucia wspólnoty. Stan anomii pojawia się wtedy, kiedy społecznie uznane cele działania stają się nieosiągalne za pomocą społecznie uznanych środków, co skłania ludzi do sięgania po takie sposoby osiągania celów, które łamią uznawane normy społeczne (korupcja, oszustwo, kłamstwo, pomówienie i inne) Specyficznym stanem anomii jest brak jakichkolwiek norm i reguł. Andragogika - subdyscyplina pedagogiczna, która swoim przedmiotem badań czyni możliwości i uwarunkowania edukacyjne ludzi dorosłych. Antropologia - dział filozofii (filozofia człowieka) i dyscyplina naukowa (a.przyrody, a.kultury, a.polityczna) Specyfiką antropologii jest holistyczny opis, wyjaśnienie i interpretacja człowieka jako istoty biologicznej oraz twórcy i użytkownika kultury. Człowiek i jego rozwój widziany w perspektywie antropologicznej stanowi zakres problematyki tworzącej filozofię wychowania. W pedagogice przełomu XX i XXI wieku obserwujemy wzrost zainteresowania antropologiczną perspektywą poznawczą w badaniach. Jest to wskaźnikiem, że antropologiczny sposób odkrywania faktów oraz antropologiczny sposób pisania o przedmiocie badań pedagogicznych wymaga od pedagogów zastosowania pojęć, idei, teorii oraz wiedzy antropologicznej w opisywaniu, wyjaśnianiu i interpretacji oraz modelowaniu zjawiska edukacji (zjawisk i procesów edukacyjnych) Ta perspektywa poznawcza jest typem antropologii stosowanej. Antypedagogika - współczesne doktryny pedagogiczne o charakterze antyautorytarnym; wyrosła z krytyki represyjności i opresyjności dotychczasowych systemów edukacyjnych (pedagogii). Antywiedza - oznacza różne formy deformacji poznawczej, np. wiedza fałszywa, wiedza niepełna, jednostronna, tendencyjna, zdeprawowana. Przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych zorientowanych na badanie umysłu człowieka zajmują się w związku z tym badaniami stereotypów, schematów, skryptów itd., a zorientowani na badanie zjawisk społecznych mechanizmami wytwarzania obszarów antywiedzy w społecznych procesach komunikacji oraz skutkami funkcjonowania ludzi i grup społecznych w takich układach Behawioryzm - jeden z podstawowych paradygmatów badań empirycznych w naukach społecznych nad zachowaniem ludzi, realizowany z intencją wykorzystania wyników tych badań w „inżynierii społecznej”, wpisujący się w scjentystyczny model uprawiania nauki. Charakterystyczne dla tego paradygmatu badań naukowych jest poszukiwanie zależności przyczynowo- skutkowych (bodziec-reakcja). Paradygmat ten ukształtował się w psychologii amerykańskiej XX wieku w opozycji do badania stanów świadomości jako czynników sprawczych determinujących zachowania człowieka. Najpełniejszą krytyka behawioryzmu spotykamy w psychologii kognitywnej i psychologii psychodynamicznej. Zasługą badaczy respektujących założenia behawioryzmu było opisanie i wyjaśnienie środowiskowych uwarunkowań rozwoju i funkcjonowania człowieka. Behawioryzm na zachodzie utracił znaczenie w latach 70. Natomiast w Polsce w tych właśnie latach została wykreowana pedagogia socjalistyczna, wpisująca się w tradycję behawioralnego paradygmatu naukowego. Cele edukacyjne - odnoszą się do całej osobowości człowieka, mogą mieć charakter normatywny (postulowany) lub opisowy (wtedy wymagają rekonstrukcji w procesie badań naukowych. Cele zawsze mają charakter ideologiczny, ponieważ formułowane są i interpretowane z punktu widzenia określonych wartości i wartościowań oraz interesów. Wiążą się bezpośrednio ze społeczną praktyką, ponieważ żadne twierdzenia naukowe i teorie naukowe nie stanowią wystarczającego zbioru przesłanek, uzasadniających podejmowanie (lub niepodejmowanie) jakichkolwiek działań edukacyjnych. Jeżeli jednak przesłankę opisującą (zdanie orzekające) uzupełnimy przesłanką o wartościach (zdaniem normatywnym), to sylogizm ten może stanowić uzasadnienie dla formułowanych dyrektyw praktycznych. Dekonstrukcjonizm - oznacza się tym pojęciem działanie poznawcze zmierzające do rozpoznania i opisu tych sił (kontekstów), które podważają ustabilizowany, kanoniczny status pojęć, głównie pojęć filozoficznych. Zasługą dekonstrukcjonistów jest odkrywanie w dziełach i zjawiskach kulturowo-społecznych ukrytych założeń, utajnionych orientacji poznawczych oraz interesów poznawczych osób i grup społecznych wytwarzających pojęcia i posługujących się nimi. Descholaryzacja - ruch kontestacji i oporu wobec tradycji oświatowe- powszechnej i zuniformizowanej szkoły, realizującej zunifikowane cele- mający swoje uzasadnienie w teorii krytycznej. Doktryna ma dwa znaczenia: 1) w starożytności pojęcie doktryny było synonimem określającym treść nauczania w określonej szkole filozoficznej np. jońskiej, pitagorejskiej 2) potocznie pojęciem tym oznacza się zespół poglądów oderwanych od życia (doświadczenia i rzeczywistości) narzucanych z intencją indoktrynowania (narzucenie komuś własnych opinii, przekonań i poglądów) Doktryna pedagogiczna współcześnie doktryną pedagogiczną nazywa się autorską koncepcje celowościowego procesu edukacyjnego (wychowania, kształcenia, nauczania, uczenia się) zawierającą: a) opis i uzasadnienie celów, b) opis systemu oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych, c) dyrektywy praktycznego działania. Historia doktryn pedagogicznych odróżnia się od historii myśli pedagogicznej. S.Sztobryn doktryną pedagogiczną nazywa „wszelkie usystematyzowane, teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka, odniesione do składników rozumienia tego pojęcia” przyjętych w określonym miejscu i czasie historycznym (orientacji pedagogicznej, nurcie, kierunku, paradygmacie). Doktryna wychowawcza - pedagogia, której cele zredukowane są do procesu wychowania w wąskim znaczeniu (odnoszącym się do sfery emocjonalno-motywacyjnej i zachowań) lub zakładana jest wyższość wychowania nad kształceniem i wtedy cele formułowane są w kategoriach wartościujących o charakterze etycznym (wyprowadzone zostają z etyki). Dydaktyka - teoria kształcenia- jest to subdyscyplina pedagogiczna, której przedmiotem swoich badań uczyniła cele, treści, metody, zasady, środki i formy organizacyjne kształcenia (nauczania i uczenia się). Dyskryminacja - to działania, które uniemożliwiają określonym jednostkom i/lub grupom dostęp do środków lub czerpania korzyści, powszechnie dostępnych dla innych, np. korzystania z pewnych szczebli systemu oświatowego, systemu ochrony zdrowia, systemu opieki społecznej, kultury i inne. Dyskurs 1) proces dowolnej interakcji pomiędzy ludźmi; 2) w węższym znaczeniu jest to interakcja zwerbalizowana, rozumiana jako działanie komunikacyjne za pomocą aktów mowy. W tym znaczeniu dyskursem nazywamy takie działanie poznawcze, w którym strony zobowiązane są do posługiwania się argumentacją respektującą nie tylko zasady logiki, ale również etyczne zasady mowy (Habermas) I/lub zasady dyskusji racjonalnej (Hołówka), warunkiem koniecznym dla zaistnienia dyskursu jest gwarancja wolności słowa i wolności działania. 3) w socjologii dyskursem nazywa się ramy myślenia praktykowane w danym obszarze życia społecznego (dyskurs edukacyjny, dyskurs pedagogiczny, dyskurs w klasie szkolnej). Dyskurs edukacyjny 1) uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji; 2) obecny w szkole gatunek umowy, będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa; 3) zdarzenie interakcyjne, będące miejscem wymiany komunikatów w procesie edukacyjnym. Edukacja - pojęcie to początkowo w języku polskim było zamiennie stosowane z pojęciem wychowania i kształcenia. W zasobach leksykalnych współczesnej polszczyzny przez pojęcie edukacji rozumie się najczęściej: 1) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych, służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka, a zatem mogą to być oprócz procesów celowościowych (wychowania i kształcenia), także procesy naturalnego wrastania jednostki w grupy społeczne i kulturę swojego czasu historycznego oraz miejsca, jak również procesy uspołecznienia poprzez organizacje życia społecznego. 2) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, zadomowioną w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji. 3) ogół działań, procesów i warunków sprzyjających rozwojowi człowieka; rozwój jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych. Łatwo dostrzec, co łączy współczesne definicje edukacji, a czym one się różnią. Jest to kategoria pojęciowa nazywająca przedmiot pedagogiki współczesnej. Potoczność- mapę pojęciową refleksji i badań nad potoczność wyznaczyły z jednej strony takie kategorie pojęciowe, jak „życie codzienne (codzienność)”, „świat przeżywany”, „świat życia”, „świat oczywisty”, a z drugiej strony takie kategorie pojęciowe jak „myślenie potoczne”, „zdrowy rozsądek” i inne. Potoczność jest jedną sferą gwarantującą człowiekowi komfort spójności, dzięki któremu może mieć poczucie rozumienia i kontroli nad tym, co się dzieje. Język potoczny w pełni natomiast rolę bazy derywacyjnej lub pozostałych kodów językowych i różnych stylów wypowiedzi. Z tego powodu uzasadniona wydaje się dyrektywa, że nauki, które chcą opisywać, wyjaśniać i interpretować autentyczne ludzkie myślenie i działanie (fakty społeczne), muszą zacząć od rozpoznania i zrozumienia „potoczności”, czyli „codziennego świata przeżywanego”. Dla pedagogiki oznacza to konieczność objęcia badaniami pedagogii w znaczeniu nadanym temu pojęciu przez Bernsteina. Scjentyzm - pojęcie scjentyzmu do dyskursu filozoficzno-naukowego wprowadził Ch. Renouvier. W definicji słownikowej jest to nazwa 1). Postawy myślowej i światopoglądowej; 2). Programu społeczno-filozoficznego; 3). Stanowiska filozoficznego; 4). Podejścia metodologicznego. W każdym z tych przypadków przypisuje się poznaniu naukowemu wyróżnione miejsce w kulturze, społeczeństwie i filozofii. Habermas bardzo lapidarnie scjentyzmem nazwał wiarę nauki w samą siebie. Najogólniej scjentyzmem można uznać zespół tez dotyczących społecznej wartości nauki i metody naukowej. Socjologia wiedzy - zajmuje się działaniami i strukturami, które stwarzają warunki, by określeni ludzie zapoznawali się z określonymi elementami systemów wiedzy i byli skłonni je rozwijać oraz rozpowszechniać lub wręcz przeciwnie-zahamować ich rozwój lub je utajniać. Socjologia wiedzy jest więc socjologią wiedzy ludzi wykorzystanej przez nich w pełnieniu różnych ról społecznych w określonym miejscu i czasie historycznym. Społeczeństwo - kategoria filozoficzna stosowana dla określenia tych obszarów i form życia społecznego, które istnieją poza formami zorganizowanymi przez państwo (instytucje i organizacje państwa). Jako kategoria socjologiczna stosowana jest do oznaczenia ustrukturowanych relacji społecznych. Społeczeństwo otwarte - jest ono przeciwstawne społeczeństwu zamkniętemu. Najogólniej oznacza społeczeństwo liberalno- demokratyczne, cechuje się kulturowym oczekiwaniem (akceptacją i promowaniem) awansu jednostkowego i grupowego, pluralizmem ideologicznym i aksjologicznym oraz globalizmem ekonomicznym. Społeczeństwo zamknięte - są to społeczeństwa antyliberalne, totalitarne, które w imię przyszłych utopijnych celów ograniczają szansę człowieka na podmiotowość i czynienie swego świata bardziej racjonalnym, a awans w hierarchiach społecznych jest narzędziem manipulacji. Stereotyp - jest to schematyczny i jednostronny obraz w głowie ludzkiej jakiegoś zjawiska, człowieka lub rzeczy, zawierający wartościowanie przyswojone z otoczenia jeszcze przed poznaniem tego obiektu. Totalitaryzm - jest to system polityczny, w którym wszelkie zachowania społeczne są kontrolowane przez arbitralną władzę państwową, realizującą zamkniętą i niepodlegającą ocenie wizję ideologiczną, która wdrażana jest przy użyciu przemocy, a nawet na masową skalę stosowanego terroru. Powszechnie uważa się, że totalitarny charakter miały państwa faszystowskie i komunistyczne. Teoria krytyczna - podstawową tezą teorii krytycznej jest twierdzenie, że istnieje związek pomiędzy: systemem społecznym (polityczno-ekonomicznym) -- kulturą (w różnych obszarach jej istnienia) -- rozwojem jednostek (szansą wykorzystania potencjału rozwojowego). Teza ta ma zasadnicze znaczenie dla pedagogiki i praktyki edukacyjnej. Warto też jeszcze przypomnieć, że studia nad rodziną i osobowością autorytarną zrealizowane w ramach teorii krytycznej, zostały wykorzystane zarówno do krytyki świata nowoczesnego i jak i totalitaryzmu XX wieku oraz zrozumienia zjawiska Holokaustu. Ta koncepcja filozoficzna, zakładająca konieczność traktowania przedmiotu badań jako struktury dynamicznej, uwarunkowanej historycznie, koresponduje z postulatem metodologicznym, zachęcającym badaczy do ciągłego wysiłku weryfikacji teorii w kontekście społecznej praktyki (kontekście społecznym), aby włączyć się w ten sposób w realizacji idei emancypacji. Teoria krytyczna odegrała dużą rolę w demistyfikacji kategorii „prawdy” oraz założenia o obiektywizmie badań naukowych i neutralności wiedzy naukowej. Jej zwolennicy ujmują naukę jako czynnik przemiany społecznej, z którego da się zrekonstruować ideologiczne przesłanki teorii i praktyki społecznej. Tożsamość - są to cechy wyróżniające jednostki lub/i grupy, określające kim i/lub czym jest dana jednostka i grupa społeczna i w jakim uniwersum symbolicznym odnajduje sensy i znaczenia zapewniające wewnętrzną spójność. Tożsamość indywidualna - autoidentyfikacja własnego miejsca w przestrzeni moralnej, w której jednostka poczuwa się do respektowania zasady solidarności, lojalności, zaufania. Tożsamość kulturowa - jest to unikalny dla każdej jednostki zestaw treści kulturowych, z którymi ona identyfikuje się w ciągłym procesie samorozwoju i definiowania osobistej tożsamości. Zestaw ten czerpany jest przez jednostkę z różnych źródeł, będących ofertą wielokulturowego świata. Dzięki tym procesom jednostka kształtuje poczucie swojej odrębności i wyjątkowości oraz osobisty stosunek do otaczającego ją świata. Tożsamość społeczna - są to cechy przypisywane jednostce przez innych. Uczenie się - wykracza ono poza konwencjonalną treść, łączoną w polskiej tradycji pedagogicznej zwykle z nauczaniem tzn. oświatą i nauczaniem szkolnym. W szerokim znaczeniu kategorię pojęciową „uczenia się” stosuje się do modyfikacji zachowań jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń, a według teorii kognitywnych szczególne znaczenie ma reorganizacja własnych struktur i schematów poznawczych. Autorzy współczesnych raportów oświatowych akcentują związek uczenia się z pewnym rodzajem postaw wobec wiedzy i wobec życia, wymagających osobistego zaangażowania i inicjatywy. Koresponduje to z przekonaniem, że celowościowe procesy edukacyjne muszą służyć opanowaniu i wdrażaniu nowych metodologii, nowych umiejętności, postaw i wartości niezbędnych do życia „w świecie pełnym zmian”. Możemy zatem przyjąć, że we współczesnej pedagogice uczenie się może być rozumiane jako aktywne konstruowanie swojej wiedzy osobistej i wtedy musi być związane z negocjowaniem i konfrontowaniem znaczeń i sensów obecnych w kulturze, a nauczycielskie kompetencje ujawniają się w tym, że umieją pomóc uczniowi w tym trudnym procesie konstruowania wiedzy osobistej. Wykorzystując zmodyfikowaną koncepcje kształcenia moglibyśmy przyjąć, że uczenie się jest zmianą potencjału reakcji, czyli nabywaniem nowych i/lub doskonalszych kompetencji do uczenia się. Uczenie się zachowawcze - tego co zostało zweryfikowane przez czas, jest znane i nie budzi kontrowersji. Uczenie się innowacyjne - przez rozwiązywanie problemów, oparte na antycypacji i osobistym doświadczeniu, wymagającym uczestnictwu i zaangażowaniu w ten proces. Ukryty program szkoły (szkolenia) - Stanowi go wszystko, czego ludzie uczą się w szkole poza oficjalnie dostępnym i znanym programem nauczania, czyli to wszystko, czego uczy sam fakt przebywania w szkole jako w instytucji. Wiedza - układ danych i informacji o pewnym fragmencie rzeczywistości lub świecie jako całości, uporządkowanych według określonego kryterium (kryteriów), mający wyższy poziom ogólności niż dane i informacje, w oparciu o które wiedza została zbudowana. Wiedza naukowa - Przekonania i poglądy, które oceniamy w kategoriach „prawdziwe-fałszywe”, żądając ich legitymizacji zgodnie z procedurami wytwarzania wiedzy naukowej, przy zastosowaniu akceptowanych metod uzyskiwania danych i informacji. Wiedza potoczna - zbiór osobistych i przypadkowych danych, informacji i spostrzeżeń. Cechuje ją: fragmentaryczność, niespójność, pochopność, apodyktyczność, a jej zasadniczą wartością jest to, że daje jednostce poczucie rozumienia siebie i świata. Dziesięciościan Zbigniewa Kwiecińskiego jest to całościowe spojrzenie na edukację i wybór tych problemów i procesów, które mają największy wpływ na edukację od strony jednostki. Pierwsze sześć wymiarów znajduje się na zewnątrz jednostki, pozostałe dotyczą jej wewnętrznej sfery. 1. Globalizacja - dotyczy zagadnień obejmujących swym zasięgiem wszystkich mieszkańców Ziemi, w tym np. ochrony środowiska 2. Regionalizacja( czasem nazywane etatyzacją ) - w tym problematyka: edukacja a państwo, zależności państwowe konieczne i mniej konieczne 3. Integracja, nacjonalizacja — a tożsamość narodowa, w tym patriotyzm 4. Kolektywizacja - wtórna socjalizacja, istnienie w grupach społecznych, w tym polityczność związana z przynależnością do danej grupy społecznej 5. Profesjonalizacja i biurokratyzacja - profesjonalizm zawodowy, odpowiedzialność, organizacja i instytucje 6. Socjalizacja pierwotna - uspołecznienie pierwotne, rodzina i społeczność lokalna (w sensie mikro) 7. Inkulturacja,pesronalizacja - wchodzenie w kulturę, dostęp do wartości ogólnoludzkich; 8. Jurydyfikacja - wprowadzanie w prawo, uświadamianie, co czyni człowieka obywatelem danego kraju, uczestnikiem w systemie prawnym; 9. Kształcenie i humanizacja — stawanie się coraz bardziej osobą ludzką, również w wymiarze duchowym 10. Hominizacja (biologiczność) - stawanie się człowiekiem w sensie rozwoju biologicznego.