Pedagogika specjalna - Notatki - Pedagogika specjalna - Część 1, Notatki z Pedagogika, badania pedagogiczne

Pobierz Pedagogika specjalna - Notatki - Pedagogika specjalna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Pedagogika, badania pedagogiczne tylko na Docsity!

PEDAGOGIKA SPECJALNA – wykład

Podręczniki:  Al. Hulek – „Pedagogika rewalidacyjna”  J. Doroszewski – „Pedagogika specjalna”  Red. Wł. Dykcik – „Pedagogika specjalna”  J. Sowa – „Pedagogika specjalna”  Z. Sękowska – „Pedagogika specjalna”

Pedagogika specjalna jest nauką stosunkowo młodą – od 1821r. W tym czasie utworzono pierwszą katedrę pedagogiki leczniczej a potem następna w 1861r. w Lipsku. Korzenie pedagogiki specjalnej nie wyrastają z pedagogiki, ale z medycyny. Pierwszymi, którzy się tym zajęli byli lekarze. Pedagogika specjalna jest nauką szczegółową a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie, wychowywanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej osób mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, ze względu na rodzaj, stopień, złożenia objawów, zaistniałych zaburzeń i ograniczeń.

Współczesną PS charakteryzuje CEL, którym jest rewalidacja społeczna osób chorych, niedostosowanych społecznie lub w inny sposób odchylonych od normy.

Specyfika przedmiotu polega na specjalnych przedmiotach, urządzeniach, pomocach dydaktycznych, przygotowaniu pedagogicznym opiekunów, wychowawców, terapeutów. Podmiotem jest jednostka niepełnosprawna, odchylona od normy.

Niepełnosprawność = odchylenie od normy – nie można tej normy utożsamiać ze zdrowiem, bo nie każdy, kto nie jest zdrowy jest niepełnosprawny, ale istnieją inne normy:  Norma statystyczna  Norma rozwojowa  Norma kulturowo – społeczna

NPR to odchylenie od normy statystycznej, rozwojowej – nie rozwija się tak jak typowa jednostka ludzka, od normy kulturowo – społecznej – występują trudności w realizacji zadań życiowych. NPR ma, więc charakter wielopłaszczyznowy.

Niepełnosprawność jest to ograniczenie spowodowane przeszkodą fizyczną, psychologiczną, społeczną, kulturową, prawną, inną, która uniemożliwia osobie npr. Zintegrowanie się w życiu rodzinnym i w ramach wspólnoty na tych samych warunkach, co każda inna osoba.

Pojęcie niepełnosprawności obejmuje:  Wszelkie słabości i ułomności związane z: o Poruszaniem się o Wzrokiem o Słuchem o Zaburzeniami psychologicznymi o Występowaniem więcej niż jednej z powyższych cech

NPR – STAN (Upośledzenie) NPR jest jednym z czynników, które narażają osoby na ryzyko dotkliwego ubóstwa, tj. sytuacji, w której osoby te „nie są zdolne w pełni uczestniczyć w życiu gospodarczym i politycznym i/lub których dochód lub inne środki (osobiste, rodzinne, społeczne, kulturowe) nie są odpowiednie dla prowadzenia życia o standardzie uważanym za akceptowany w społeczeństwach w których żyją te osoby.

„Niepełnosprawną jest osoba, której stan zdrowia fizycznego lub psychicznego powoduje trwałe lub długotrwałe utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie udziału w stosunkach społecznych i wypełnianie ról wg przyjętych kryteriów i obowiązujących norm.”

KRYTERIA FUNKCJONOWANIA I BARIREY

Organiczna (somatyczna, psychologiczna społeczna fizyczna)

choroba uszkodzenie niepełnosprawność ograniczenie, upośledzenie uraz dysfunkcja zaburzenia aktywności funkcjonowania zaburzenie odchylenie ograniczenie dośw. W rolach społecznych w stanie i kompetencji zdrowia

stan wewn. uzewnętrznienia socjalizacja: -uszkodzenie - samodzielność fizyczna sensoryczne - osłabienie orientacji w wzroku i obiektywizacja otoczeniu słuchu zaburzenie w zakresie: -zaburzenia komunikacji -uszkodzenie -percepcji interpersonalnej układu - myślenia -utrudnienie w kostnego -komunikowania wykonywaniu lub mięśniowego -ustosunkowanie zadań życiowych

• niedowłady (emocji) - zachowania społeczne kończyn -motoryki i antyspołeczne -uszkodzenie mózgu lub ośrodkowego ukł. nerw

KLASYFIKACJA NPR

I. Kryterium kliniczne:

• etiologia npr., przyczyny: a. czynniki wrodzone b. czynniki nabyte

Zakres przedmiotu Pedagogiki specjalnej

Pedagogika jednostka powyżej normy zdolnych uzdolnionych

starcy dorośli Norma młodzież Pedagogika specjalna dzieci płód

korekcyjna resocjalizacyjna jednostka powyżej normy lecznicza rewalidacyjna

RODZINA – pierwsze i podstawowe środowisko dziecka, najważniejsza grupa społeczna. Oddziaływanie rodziny poprzez dostarczanie wzorów do odbioru i interpretacji, wzorów i standardów, wykonywania czynności, zachowywania się, stwarzanie warunków wyzwalających różne formy aktywności, respektowanie potrzeb, stymulowanie rozwoju poznawczego oraz przekazywanie wzorców opanowywania, opracowywania i interpretacji nabywanych doświadczeń. (definicja Marii Tyczkowej) Pełni bardzo złożoną i ważną rolę. O rodzinie jako o grupie społecznej myślimy, że jest to:

1. pierwsze środowisko
2. najbardziej trwałe środowisko
3. najsilniejsze więzi emocjonalne
4. najdłuższy okres oddziaływania na jednostkę. Zmiany osobowe stosunkowo rzadkie w porównaniu z innymi grupami

Oddziaływanie rodziny:  Dwa tory: - poprzez wzajemne obcowanie

• świadomie podejmowane zabiegi wychowawcze

MODELE RODZINY:  Interakcyjny – procesy rozwojowe i poziom rozwoju jednostki są pochodną interakcji dziecko – rodzic. Warto ocenić jaki rodzina ma potencjał wychowawczy i jakie ma możliwości do wykorzystywania tego potencjału

 Systemowy – pomiędzy członkami rodziny istnieją wzajemne zależności. Zmiany u jednej osoby wywołują reakcje osób pozostałych

Środowisko oddziaływuje na rodzinę tak jak rodzina ma wpływ na środowisko bliższe lub dalsze.

1. podsystem tworzy diadę małżeństwa M-O
2. podsystem tworzy diadę dzieci Dz – Dz
3. R – Dz, M – Dz, O – Dz Zmiany u jednego członka rodziny mają wpływ na cały system, może to być np. śmierć, niepełnosprawność jednego dziecka itp.

System ma swoje granice, rodzina to podsystem systemu społecznego.

Dziecko niepełnosprawne to dziecko które bez specjalnych zabiegów i pomocy nie zdoła w pełni wykorzystać swojego potencjału rozwojowego. Wzrasta tu znaczenie i rola rodziny – muszą oni podejmować szczególne procesy wychowawcze. Dziecko niepełnosprawne – 0 – 18 lat. Niepełnosprawność może wystąpić na każdym etapie rozwoju:  Od urodzenia: o W okresie prenatalnym o W okresie okołoporodowym o W okresie porodu  Po urodzeniu – od 0 do 21 roku życia, na dowolnym etapie

OKRESY ODBIERANIA NIEPEŁNOSPRAWNEGO DZIECKA PRZEZ RODZINĘ:

1. Niepełnosprawność jest traumą dla rodziców i są oni zupełnie nie przygotowani do takiego wychowana, gdyż nikt nie czeka na dziecko niepełnosprawne, nawet ci rdzice którzy wiedzieli po badaniach prenatalnych, że ich dziecko będzie niepełnosprawne. Rodzice nie tylko nie mają przygotowania ale nie mają wypracowanych strategii w tym zakresie. Wymaga to od nich redefinicji ich jako rodziców, muszą odpowiedzieć sobie na pytanie jakie zadania stoją przed nimi. Czy są rodzicami dziecka niepełnosprawnego czy dziecka z niepełnosprawnością – na to pytanie muszą sobie

i. Racjonalizacja – pozwala rodzicom zobiektywizowac sytuację, znaleźć dobre strony sytuacji jest wstepem do fazy 4. Poprzednie nie pozwalają na przejście do nastepnej fazy, tylko ten mechanizm. Jest to np. „Moje dziecko tylko nie słyszy, spróbuję temu sprostać

4. Konstruktywne przystosowanie się. Jest ona przystosowana tylko dla rodziców, którzy przekształcą pytanie z 1 okresu – Dlaczego to my? Na pytanie – Co możemy zrobić? Wstępem jest mechanizm racjonalizacji. Są to rodzice, którzy pochowali nadzieję o pełnosprawności. Wszystkie rodziny muszą przejść przez wszystkie te etapy, ale może nastąpić regres. Wiele rodzin pozostaje na pozornym przystosowaniu. Niewiele przechodzi do tego etapu – tylko 1/3. Reszta czuje się już bezpieczna. Tylko ta 1/ potrafi stworzyć dziecku możliwości do prawidłowego rozwoju. Inne nie. Jedynie 3 etap może być spłaszczony. 4 etap może być zmieniony, np. podczas zdarzeń traumatycznych. Nawet np. pójście dziecka do szkoły – w szkole podejmuje nową rolę, jest oceniane. Jest to bardzo trudny moment. Bo np. dziecko nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, więc rodzina może się cofnąć do drugiego etapu i poszukiwania winnego. Drugim takimmemntem jest okres dojrzewania i pojawianie się 2-go rzędnych cech płciowych. Np. przy głębokim upośledzeniu umysłowym – dziecko fizycznie jest dorosłe a rozum ma na poziomie 5 – latka. Następnym takim trudnym momentem jest usamodzielnianie się dziecka.

Czynniki warunkujące przechodzenie z jednego etapu do drugiego:

 Okoliczności podawania diagnozy – najczęstszym błędem lekarzy są złe okoliczności np. rzucona informacja na korytarzu, od niechcenia  Sposób podawania diagnozy – bagatelizowanie i podwyższanie. To wywołuje negatywny skutek np. nic wielkiego się nie stało lub całkowita apatia wobec sytuacji

2. Widoczność niepełnosprawności dziecka. Im bardziej widoczna tym sytuacja dziecka powinna być lepsza, bo nie da się tego ukryć
3. Odmienność funkcjonalna dziecka. Im bardziej jego funkcjonowanie różni się od innych dzieci tym rodzicom będzie trudniej
4. Czas wystąpienia niepełnosprawności. Ze względu na rodzinę to im wcześniej wystąpi niepełnosprawność to sytuacja rodziny jest gorsza, bo z dzieckiem które dopiero się urodziło następuje nawiązanie więzi emocjonalnej a dziecko które urodziło się niepełnosprawne nie ma szans nawiązania tej więzi. Konsekwencją jest fakt, że często pojawiają się myśli rodziców: lepiej żeby się nie urodziło, żeby umarło. Na tym etapie (wczesna niepełnosprawność) rodzina pozbywa się problemu niepełnosprawności np. zostawiając go na garnuszku państwa.

Ze strony rodziców ważna jest satysfakcja z rodzicielstwa, dojrzałości do rodzicielstwa, poczucie kompetencji, przeżywane emocje w kontakcie z dzieckiem, ile czasu muszą mu poświęcać, jaki jest obraz zmian funkcjonowania rodziny, dlatego mogą się utworzyć 3 modele rodziny:

1. skoncentrowany na działaniu
2. skoncentrowany na dziecku
3. skoncentrowany na sobie

Formy kształtujących się postaw rodziców wobec

niepełnosprawności i wobec swojego dziecka niepełnosprawnego.

Dążenie do samodzielności dziecka niepełnosprawnego to cel nadrzędny w wychowaniu dziecka niepełnosprawnego.

I. Oddziaływania rodziców blokujące rozwój

autonomii u ich niepełnosprawnych dzieci:

1. Przejawy dążenia dzieci do autonomii: a. Dążenie do samodzielnego wykonywania różnych czynności b. Sprawowanie kontroli nad tym, co je otacza. c. Samostanowienie o sobie d. Wyrażanie opinii i sprzeciwu wobec woli rodziny i innych.
2. Najczęstsze przejawy ograniczania i tłumienia przez rodziców autonomii dziecka: a. Ograniczanie dostępu do miejsc, przedmiotów i ludzi b. Zmuszanie do podporządkowywania się woli rodzica, bez uwzględniania preferencji i aktualnie odczuwanych przez dziecko potrzeb c. Ingerowanie w każde działanie dziecka oraz ścisłe kontrolowanie jego poczynań d. Osłabianie jego motywacji do działania poprzez ignorowanie i/lub krytykowanie pomysłów dzieci. e. Nieustanne wyręczanie go (nawet przy wykonywaniu najprostszych czynności) f. Odmawianie pomocy, gdy o nią prosi.

II. Konsekwencje oddziaływań blokujących rozwój

autonomii.

1. Brak zdolności do samodzielnego działania, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów – trening wyuczonej bezradności.
2. Nie przejawianie własnej inicjatywy
3. Brak umiejętności samodzielnego pokonywania trudności
4. Brak doświadczania sukcesów i porażek.
5. Brak znajomości zasad i technik społecznego funkcjonowania
6. Brak możliwości kształtowania prawidłowego obrazu samego siebie i adekwatnej samooceny.
7. Brak możliwości prawidłowego ustosunkowania się do swojej niepełnosprawności.

III. Negatywne postawy rodziców wobec ich dzieci z

niepełnosprawnością oraz podjęcie przez niego

zatrudnienia.

1. Postawa unikania – charakteryzuje ją obojętność uczuciowa, ograniczenie kontaktu

z dzieckiem do minimum, nie włączanie go w sprawy rodzinne, nie uznawanie jego praw i obowiązków. Konsekwencją tej postawy jest rodzące się u dziecka poczucie winy za swoją niepełnosprawność i postrzeganie niepełnosprawności jako przyczyny obojętności rodziców i innych osób (zjawisko generalizacji). W dorosłym życiu osoby te mogą przejawiać skłonność do depresji, nie wierzą we własne siły, często reagują agresywnie, także na chęć udzielenia im pomocy. Obawiają się nawiązywania bliższych kontaktów i bardziej otwartych rozmów. Rodzice ci nie angażują się

IV. Funkcjonowanie osób z wysoką i niską samooceną w

środowisku pracy.

Objawy zachowania z różnym poziomem samooceny Poziom samooceny Niski Umiarkowanie wysoki Wysoki  Nadwrażliwość, podejrzliwość, agresywność  Konfliktowość  Niska motywacja do pracy  Zaniżone aspiracje  Mniejszy od możliwego rozwój  Niepewność, lęki  Obawa przed klęską i ośmieszeniem  Unikanie sytuacji trudnych  Poczucie bezradności  Izolacja społeczna, dystans, bierność, zależność  Unikanie odpowiedzialności i inicjatywy, konformizm  Trudności w podejmowaniu decyzji

 Realizm w ocenie  Odpowiedzialność  Zachowania adekwatne  Wytrwałość w zwalczaniu trudności  ‘dobra’ motywacja  Śmiałość, swoboda w działaniu  Spontaniczność w kontaktach interpersonalnych  Życzliwość i zaufanie w stosunku do innych  Dojrzałość  Aktywność  Pewność w działaniu  Korzystanie z doświadczeń innych

 Zawyżanie celów  Zawyżanie swoich możliwości  Podejmowanie zbyt trudnych zadań  Częste stany frustracji  Zarozumiałość, zmienna motywacja  Możliwość roszczeń  Przekonanie o swojej wyjątkowości i nieomylności  Hałaśliwy sposób bycia  Samopotwierdzenie  Niezadowolenie  Poczucie niezawinionych porażek

V. Ocena zdolności do pracy kandydata z

niepełnosprawnością.

1. Ocena zdolności do pracy – jest to postępowanie zespołu specjalistów mające na celu ustalenie aktualnych i potencjalnych możliwości zawodowych osoby z niepełnosprawnością.
2. Ocena ta ma rozstrzygać: a. Czy dana osoba z niepełnosprawnością jest zdolna do pracy b. Jakie warunki należy jej stworzyć, aby mogła efektywnie przygotować się do niej, a następnie ją wykonywać.