Pobierz Plebejusze w walce o prawa i władzę i więcej Egzaminy w PDF z Historia tylko na Docsity!
Plebejusze w walce o prawa i władzę
Wprowadzenie Przeczytaj Film edukacyjny Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 3, Warszawa 1961, s. 43–44. Źródło: Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta, Wrocław 1971, s. 42. Źródło: Géza Alföldy, Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 1992, s. 78. Źródło: , [w:] Zygmunt Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Kraków 2014, s. 247. Cytat za: Artykuł Hoplici - fakty i mity, Serwis Polityka.pl, [dostęp: 31.08.2019].
Twoje cele
Opiszesz dzieje wczesnej republiki rzymskiej. Scharakteryzujesz, w jaki sposób zmieniało się społeczeństwo rzymskie i jakie były mechanizmy tych zmian. Zinterpretujesz różnorodne teksty źródłowe, dzięki którym poznasz motywy działania plebejuszy. Wyjaśnisz etymologię pojęcia „secesja”.
Przeczytaj
Konflikt pomiędzy plebejuszami a patrycjuszami
W początkach historii państwa rzymskiego nie było zbyt wielu niewolników. Dlatego najważniejsze podziały społeczne przebiegały między wolnymi. Najważniejszy antagonizm dotyczył dostępu do urzędów publicznych, szerzej – władzy publicznej.
Stronami konfliktu były: patrycjuszowska zamożna mniejszość i plebejska, często uboga, większość. Można rozróżnić dwa etapy tego konfliktu. Pierwszy – wiek V p.n.e. i pierwszych 30 lat wieku IV p.n.e. – miał charakter ostry i polegał na wytworzeniu się państwa dwustanowego, tak jakby dwóch podstawowych klas obywatelskich: patrycjuszowskiej i plebejskiej. W kolejnych dziesięcioleciach elity polityczne zawarły kompromis, który doprowadził do powstania jednolitej rzymskiej klasy uprzywilejowanej – nobilitas.
Początki państwa rzymskiego V- III w. p.n.e. Wskaż tereny, które zajmowali Etruskowie w czasie konfliktu między patrycjuszami i plebejuszami w V w. p.n.e. Źródło: Krys an Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0.
Sjesta patrycjusza. Patrycjusze byli uprzywilejowaną, wyższą warstwą społeczną w starożytnym Rzymie. Wyjaśnij, jakie prawa posiadali. Źródło: Henryk Siemiradzki (1843–1902), Wikimedia Commons, domena publiczna.
rzymskich historyków – na wzgórzu Awentyn wzniesiono w V w. p.n.e. świątynię bogini Ceres, aby plebejusze mieli swój własny kult opiekuńczy na podobieństwo patrycjuszowskiego Jowisza (którego świątynia na Kapitolu powstała nieco wcześniej).
Trybun ludowy Gajusz Grakchus przewodniczy zgromadzeniu plebejuszy. Jakie uprawnienia posiadał trybun ludowy? Źródło: Silvestre David Mirys (1742-1810), Wikimedia Commons, domena publiczna.
Tuż przed drugą secesją rzymski lud odniósł wielki sukces. Była nim kodyfikacja prawa rzymskiego w postaci tzw. XII tablic. Datuje się ją na 451–449 r. p.n.e. Sytuacja w Rzymie była wówczas tak napięta, że zawieszono wszystkie dotychczasowe prawa i wybrano specjalną komisję do spisania ich nowej wersji i upublicznienia. Komisja, składająca się głównie z patrycjuszy, nie spieszyła się jednak i dopiero druga secesja skłoniła ją do ukończenia prac. Kodyfikacja została wyryta na dwunastu brązowych tablicach - umieszczono je w miejscu publicznym na Kapitolu. Przez długie lata służyły nie tylko jako dziennik praw, ale stanowiły również dla młodych ludzi podręcznik czytania i pisania. Prawo XII tablic było symbolem ojczyzny i jego znajomość uznawano za patriotyczny obowiązek. Niestety, tablice później zaginęły i w niepełnej postaci odtwarzamy ich treść z opisów rzymskich historyków.
Upublicznienie przez komisję prawa rzymskiego w postaci XII tablic. W jaki sposób artysta przedstawił wagę spisanego prawa i jego znaczenie? Źródło: Silvestre David Mirys (1742-1810), Wikimedia Commons, domena publiczna.
Korzyści związane z prawem XII tablic
Prawo XII tablic nie dawało plebejuszom nowych praw. Decydujące było to, że po spisaniu prawa patrycjat nie mógł już dowolnie go stosować na swoją korzyść. Niepiśmienni w większości plebejusze dzięki temu, że przepisy prawa wystawione były na widok publiczny, oraz korzystając z pomocy ludzi znających pismo, mogli kontrolować respektowanie prawa. Korzystne było także to, że skodyfikowane przepisy strzegły własności, a nie przywilejów wynikających z dobrego urodzenia. Każdy wolny miał prawo stanąć przed sądem i każdy obywatel – również patrycjusz – mógł być przed tym sądem pociągnięty do odpowiedzialności.
w całym państwie ( lex Hortensia – ustawa Hortensjusza). Przyjmuje się, że ten fakt kończy walkę między plebejuszami i patrycjuszami. Obie warstwy, a właściwie ich najzamożniejsze sfery, stały się obywatelską elitą, nową rzymską warstwą uprzywilejowaną, zwaną nobilitas.
Słownik
ager publicus
ziemie zdobyte przez Rzym w trakcie wojen, przejęte przez państwo, a następnie rozdzielane między obywateli
Ceres
w mitologii rzymskiej bogini płodności i urodzaju
dyktator
(łac. dictator) w starożytnym Rzymie: wódz naczelny; władca o absolutnej, nieograniczonej władzy wojskowej i cywilnej; wyznaczany w sytuacjach niebezpiecznych dla kraju
Jowisz
(łac. Iuppiter) w mitologii rzymskiej bóg nieba, burzy i piorunów, najwyższy władca nieba i ziemi, ojciec bogów
Kapitol
(łac. Mons Capitolinus, wł. Campidoglio) jedno z siedmiu wzgórz, na których został zbudowany Rzym; pełnił rolę miejsca świętego - znajdowały się na nim liczne świątynie
konsul
(łac. consul) w starożytnym Rzymie w okresie republiki: urzędnik o władzy wykonawczej cywilnej i wojskowej, jeden z dwóch najważniejszych urzędników
nobilitas
warstwa uprzywilejowana w starożytnym Rzymie, złożona z przedstawicieli rodzin patrycjuszowskich i plebejskich
patrycjusze
(z łac. patres - ojcowie) uprzywilejowana, wyższa warstwa społeczeństwa Rzymu w czasach monarchii i republiki
plebejusze
(z łac. plebes - lud, plebeius - prostacki) niższa warstwa społeczeństwa rzymskiego w czasach monarchii i republiki; najprawdopodobniej wywodziła się z ludności podbitej, z czasem zrównana w prawach politycznych z patrycjuszami
secesja
(łac. secessio - oddzielenie się) w starożytnym Rzymie forma walki o prawa plebejuszy; polegała na opuszczeniu miasta i niewykonywaniu obowiązków publicznych
trybun ludowy
(łac. tribunus plebis) urzędnik w starożytnym Rzymie, którego zadaniem było wspieranie obywateli wobec niekorzystnych decyzji konsula; miał prawo zawetować decyzje innych urzędników czy uchwały senatu
509 r. p.n.e.
rok rozpoczęcia Republiki rzymskiej - Res publica Romana
Słowa kluczowe
starożytny Rzym, Plebejusze, Patrycjusze, Prawo XII tablic, trybun ludowy, starożytnośc, kultura starożytnego Rzymu, społeczeństwo starożytnego Rzymu, antyk
Bibliografia
Alföldi G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, Poznań 1992.
Cary M., Scullard H.H., Dzieje Rzymu, Warszawa 2001.
Człowiek Rzymu, red. A. Giardina, Warszawa 1997.
Jaczynowska M., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1984.
Łoposzko T., Historia społeczna republikańskiego Rzymu, Warszawa: PWN 1987.
Łoposzko T., Zarys dziejów społecznych cesarstwa rzymskiegoM, Lublin: UMCS 1989.
Winniczuk L, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Gracji i Rzymu, Warszawa 2006
Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Ułóż chronologicznie podane wydarzenia. Najwcześniejsze z nich umieść u góry.
wybranie pierwszego konsula spośród plebejuszy
druga secesja
wypędzenie Tarkwiniusza Pysznego
przyjęcie prawa Hortensjusza
ogłoszenie Prawa XII tablic
wybranie pierwszego dyktatora spośród plebejuszy
wprowadzenie zakazu niewoli za długi
Ćwiczenie 2
Wyobraź sobie, że stoisz na czele buntu plebejuszy z 449 r. p.n.e., który wybuchł w czasie zagrożenia atakiem z zewnątrz. Wymień 3-4 argumenty, które mogłyby zachęcić innych do udziału w proteście.
Ćwiczenie 3
Obejrzyj ilustracje. Wyjaśnij, na czym polega ich związek z historią społeczną wczesnej republiki rzymskiej.
Źródło A.
Źródło: dostępny w internecie: Źródło: h ps://faktopedia.pl/482659 [dostęp: 31.08.2019], tylko do użytku edukacyjnego.
Źródło B.
Ćwiczenie 4
Na podstawie opracowania historycznego, ilustracji, wiedzy własnej oraz treści lekcji wykonaj polecenie.
Źródło A:
Źródło B:
Zmaganie się plebejuszy z patrycjuszami , które trwało przez dwieście
lat, przez wieki V i IV, było walką osobliwą. Jakby ktoś chciał
przedstawić budujący wzór boju upartego a bezkrwawego. Orężem
plebejuszy była po prostu nieobecność, wychodzenie z miasta.
Źródło: , [w:] Zygmunt Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian, Kraków 2014, s. 247.
Georg Heinrich Sieveking, Egzekucja Ludwika XIV, 1793 r. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ilustracje przedstawiają Rewolucję Francuską i rewolucję lutową z 1848 r. Jakie są podobieństwa a jakie różnice pomiędzy tymi zrywami a walką plebejuszy o swoje prawa? Odpowiedź uzasadnij.
Ćwiczenie 5
W podziękowaniu za uzyskane przywileje wzniesiono świątynię bogini Ceres, aby plebejusze mieli swój własny kult opiekuńczy. Poszukaj informacji na temat tej bogini. Jaki myślisz, dlaczego akurat kult Ceres był popularny wśród plebejuszy?
Bogini Ceres, marmurowa rzeźba z II połowy I w. n.e., Muzeum Narodowe w Rzymie. Do dziś zachowało się niewiele rzymskich przedstawień tej bogini. Źródło: Óscar Marín Repoller, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.
Twoja odpowiedź
tych, którzy – uczestnicząc w obronie państwa – mogli domagać się
większego wpływu na jego losy.
Cytat za: Artykuł Hoplici - fakty i mity, Serwis Polityka.pl, [dostęp: 31.08.2019].
Stwierdzenie Prawda Fałsz Proces zdobywania dostępu do władzy przez niższe warstwy społeczne przebiegał w Atenach i Rzymie identycznie. Przemiany w sztuce wojennej i organizacji armii były drogą do zmian społecznych i politycznych zarówno w Atenach, jak i w Rzymie. W Atenach wzrost liczby wojskowych, inaczej niż w Rzymie, wiązał się z ich wpływem na losy państwa.
Ćwiczenie 7
Na podstawie fragmentu listu z III w. p.n.e. i własnej wiedzy wykonaj polecenie.
Cóż z tego, że są prawa wyryte na dwunastu tablicach […] skoro niemal
w obliczu tychże praw popełnia się przestępstwa, skoro wykracza się
przeciw ustawom. Niewinność nie szuka już ochrony tam, gdzie według
zwyczaju znajdować powinna oparcie. Rozpala się do szaleństwa
zajadłość wzajemnych waśni, [...] wzburzone forum rozbrzmiewa
krzykami nienawiści. […] I któż zaprawdę przed tym wszystkim obroni?
[…] Sędzia? Przecież frymarczy* on wyrokami. […]. To co przedajne nie
wzbudza strachu”.
* frymarczy – sprzedaje
Źródło: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 3, Warszawa 1961, s. 43–44.
“
Na podstawie źródła rozważ, w jakiej mierze kodyfikacja prawa wpływa na jego skuteczność.
